Niet elk jaar doe ik verslag van de jaarlijkse herlezing van De Avonden van Gerard Reve. Deze keer is er alle aanleiding toe. Ik ben ditmaal keurig op tijd, ik ben aangeland bij dinsdag 31 december – dat is niet alleen dag en datum van vandaag, maar ook van de dagen in 1946 waarin De Avonden zich afspeelt.
De aanhef van het boek gewaagt van die datum: zondag 22 december 1946, en ditmaal, december 2024, valt die datum opnieuw op zondag. Ik vond dat heel bijzonder en ik heb dan ook op 22 december, toen wij vooraf aan het jaarlijkse Kerstdiner van mijn clubje journalisten van het niet meer bestaande Limburgs Dagblad, het glas hieven bij wijze van aperitief. Ik las de eerste twee of drie pagina’s voor, waarin ‘de held van deze geschiedenis, Frits van Egters’ probeert te ontkomen aan zijn dromen en tevens poogt bijtijds op te staan.
Hoe prettig is het, een boek te lezen waarin de chronologie niet alleen belangrijke rol speelt, maar ook nog gelijk loopt met de vigerende kalender!
Ik heb al eens beweerd dat ik steeds weer nieuwe dingen ontdek in dit roemruchte debuut, en dat was – is, want ik heb het nog niet uit – ook ditmaal weer het geval.
En dan nog dit. Waarom heet het boek De Avonden? Buiten de dromen van Frits, die inderdaad de hoofdrol vervullen, zijn het ook de avonden waarop Frits, min of meer op de vlucht voor de venijnige ruzies tussen zijn ouders, zijn broer en zijn vrienden bezoekt. Eigenaardige visites: Frits is doodsbang dat er stiltes zullen vallen en begint dan de stomste dingen te vertellen, met een paar hoofdthema’s: oorzaak en gevolg van toenemende kaalheid in het bijzonder, en in het algemeen de voor- en nadelen van medische behandelingen, en vaak eindigend met het vertellen van gruwelijke maar vaak nogal afgezaagde grappen.
Afgezaagd: alle, en ik benadruk álle grappen in het boek kende ik voor ik het boek las; op de hbs, als werkstudent en in militaire dienst werden ze tot op de draad versleten door herhaling en dat was, ik herhaal, vóór ik De Avonden ooit las. (Ik meen dat het op de hbs verboden was voor de literatuurlijst – de Nijmeegse instelling was katholiek tot op het bot en boeken van een homoseksuele schrijver die ook nog eens gods naam ijdel gebruikte, konden de roomsche toets vermoedelijk niet zonder ongelukken doorstaan.
Steeds nieuwe dingen ontdekken: zelfs een tikfout kwam ik tegen, maar ik lag in bed zonder een notitieblok en pen onder handbereik, laat staan een pluche konijn, zodat ik niet meer weet hoe die fout luidde. Jammer.
Vandaag lezen over hoe de Oudejaarsavond anno 1946 in Amsterdam verliep. Van ME was geen sprake, ambulances rukten niet uit, voor die ene eenzame vuurpijl die Frits boven de stad ziet als hij weer eens naar een vriend onderweg is.
Ik neem dus nog een slokje uit de sjampoepelfles (nee, geen vruchtenwijn) en een oliebol.
Want ook dat moet.