SanteLOGie

Kijk uit in Kijkduin

Al die mensen in achterstandswijken die op de PVV hebben gestemd, opgelet! Kwam Geert Wilders al naar jullie toe om de problemen die jullie lijken te hebben met de huisvesting in je omgeving van asielzoekers, gelukzoekers, arbeidsmigranten en wat er verder allemaal nog zijn intrek neemt?

Welnee. Maar hij liet de dringende zaken met de eventuele kabinetsformatie wel snel even liggen om zich te ontfermen over die arme mensen in Kijkduin, die het zo zwaar hebben nu er een groep migranten zijn intrek heeft genomen in dat hotel in Kijkduin.

Let op de details die wel of juist niet worden vermeld in de berichtgeving.

Ergens lees ik dat de asielzoekers opgevangen worden in het ‘peperdure’ Atlantic Hotel. Nou, ik heb er een keer of drie gelogeerd, mede omdat het lekker goedkoop was (kijk even zelf na: overnachtingen van 77 tot 83 euro); wat me vooral opviel was de ronduit deplorabele toestand waarin het hotel verkeerde.

Mijn vrouw is Haagse, en dan weet je het wel: wij bezochten Kijkduin de afgelopen tientallen jaren talloze keren. Gewoon, om het rustige strand, de uitgestrekte duinen, de knusse terrasjes langs het strand, het huiselijke winkelcentrum waar overigens wel waren van ouderwetse kwaliteit werden aangeboden.

Allemaal weg.

Er werden complexen flats gebouwd, o sorry: er werden blokken appartementen aangeboden voor tarieven tussen vier ton en een miljoen, vooral bedoeld voor vermogende types, vaak ook als tweede woning. Als je de namen hoort van wie er allemaal wonen ben je dankbaar dat je je geen tweede woning in deze prijsklassen kunt veroorloven. Maar voor elke ultrarechtse politicus is dit type puissant rijke volgelingen natuurlijk kaasje.

Maar ja, als je zo’n woning eenmaal gekocht hebt, wil je daar natuurlijk niet geconfronteerd worden met mensen die het minder hebben dan jij, dat snap ik wel.

Voor de patsers die er een flat hebben is er een groots winkelcentrum waar je de nieuwste producten van de moderne tijd krijgt aangeboden; dus koffietjes, vega hapjes, vrijwel onbetaalbare groenten en fruit, u begrijpt wat ik bedoel. Die ‘asielzoekers’ zullen ervan opkijken.

Maar er is troost: de dichtstbijzijnde Aldi is 33 minuten lopen van het hotel, en dan zie je ook nog wat van oh oh De Haag, mooie stad achter de duinih!

Hoe nu verder met de PVV?

Door Peter Stiekema

De kiezer heeft gesproken en de PVV van Geert Wilders is tamelijk onverwacht veruit de grootste partij geworden. Het beroerde beleid van de diverse kabinetten Rutte is zwaar afgestraft en de mensen van goede wil (zijn die er eigenlijk nog wel?) zitten met de gebakken peren. Hopelijk hebben VVD, D66, CDA en CU er iets van geleerd, maar ook dat zal wel eens een illusie kunnen zijn.

Hoe moet het nu verder met die enorme verkiezingswinst van de PVV (37 Kamerzetels), vroeg ik me vanmorgen enigszins verbijsterd af? Van het merendeel van de Kamerleden van de partij kun je stellen dat ze absoluut niet ministeriabel zijn. Je moet er toch niet aan denken dat iemand als  Dion Graus minister van sociale zaken wordt, of van Justitie of zoiets. Wie PVV-Kamerleden Barry Madlener, Machiel de Graaf en Gidi Markuszower  tijdens diverse vragenuurtjes bezig heeft gezien, zal het ook bang te moede worden hen in een regering als minister of staatssecretaris terug te zien. Eigenlijk lijkt me alleen Fleur Agema nog min of meer geschikt. Hoe dan ook, Geert Wilders gaat, als grote winnaar, het voortouw nemen bij de eerste pogingen om tot zoiets als een formatie te komen. Veel succes zal hem door de concurrentie niet worden toegewenst, schat ik maar zo. 

Eigenlijk zou het verstandig zijn als VVD, NSC (van Omtzigt, ik zeg het er maar even bij) en PVDA/GroenLinks snel de koppen bij elkaar steken om te voorkomen dat Wilders daadwerkelijk de kans krijgt om met zijn partij het land te leiden en een kabinet tot stand te brengen. Een soort cordon sanitaire afspreken bijvoorbeeld. Desnoods met de BBB erbij of D66, hoewel die partijen ook zwaar verloren hebben  (D66) of bij lange na niet zoveel zetels haalden als was verwacht, (BBB  slechts zeven).

De aanwezigheid van BBB kan van belang zijn, omdat die partij de meeste zetels heeft in de Senaat, zestien. Zolang de Eerste Kamer bestaat kunnen dan de nodige (rassen?)wetten worden tegengehouden, mocht het Wilders toch lukken een kabinet te vormen. Voor de vorm zullen alle partijen  wel met Wilders moeten overleggen, maar een regering onder leiding van de PVV moet koste wat het kost voorkomen worden. Dat kan niet anders dan tot grote ellende leiden, zowel in nationaal als internationaal opzicht. 

Zou Poetin Wilders al hebben gefeliciteerd? Belgische rechtse politici, Orbán van Hongarije en Marine Le Pen hebben dat in ieder geval wel gedaan.

We zijn nog veilig

En daar zitten we dan, met de handen in het haar. In mijn stille dorpje, waar allemaal aardige mensen wonen die je vriendelijk groeten, heeft bijna de helft gestemd op een partij die als puntje bij paaltje komt mij ook weg wil hebben. Ik ben daar niet verbaasd over. Ik woon inmiddels bijna zestig jaar in Zuid-Limburg, ik heb hier veel goede vrienden en kennissen, maar in het algemeen word ik toch als een soort buitenstaander gezien. Ook al omdat ik natuurlijk een rare ben.

Dus daar is niks aan te doen, als ik dat al zou willen – ik sta op het standpunt van Maarten van Rossem: ik ben een rare, wen er maar aan.

Waarna we kunnen overgaan tot een amateur-analyse van de politieke situatie in Nederland.

Ik zag een kaartje voorbij komen waarop te zien is hoe eigenaardig de uitslag van de verkiezingen eigenlijk is. Vrijwel het gehele land heeft de kleur van de PVV, met een aantal uitzonderingen: in de meeste grote steden, met uitzondering van Rotterdam en Den Haag, heeft een meerderheid gestemd op GroenLinks/PvdA, in Amsterdam zelfs 33 procent. En in Twente en een stukje Achterhoek gingen de stemmen vooral naar Omtzigt.

En dan eigen waarneming: het electoraat heeft, met name vanaf dit jaar, de neiging kleine tsunami’s te veroorzaken, dit jaar al drie keer: eerst liepen de kiezers te hoop achter Caroline van der Plas met haar houtje-touwtje partij, toen achter Omtzigt, en nu achter de PVV. Verschillen zijn er wel: Van der Plas heeft vooral een programma waarin haar ware bedoelingen niet vermeld worden, Omtzigts partij heeft een veel te ingewikkeld programma, en ook het programma van de PVV – ‘Nederland terug aan de Nederlanders’ – moet je tussen de regels door gelezen worden: met Nederlanders worden blanke inboorlingen bedoeld.

Ook doet zich opnieuw een beschamend verschijnsel voor: partijen die vooraf roepen nooit met de eventuele grote winnaar in zee te zullen gaan omdat die ‘mensen wegzet’ en zelfs ‘ongrondwettelijk’ is, en binnen een half uur na de eerste exit poll meedelen natuurlijk hun democratische plicht te zullen doen, dat wil zeggen: met de grote boosdoener in onderhandeling te treden.

Intussen laat Wilders zien – zoals hij ook deed toen hij Rutte pootje lichtte door zich niet te houden aan de afspraken gemaakt in de gedoogovereenkomst – dat hij vele gezichten heeft. Wij kenden al zijn gezicht dat hij trekt als hij het over poesjes heeft, gisteravond zagen we een verwant gezicht: natuurlijk ging hij zich aan de Grondwet houden – maar dat kan niet anders dan een leugen zijn: zijn partij steunt principieel op een standpunt dat in strijd is met artikel 1 van de Grondwet, zonder dat programmapunt is de PVV zinloos.

Dus we gaan het bekijken. Het voordeel van de ontstane situatie is: we gaan het ware gezicht van Van der Plas en van Omtzigt zien, de komende tijd – dat van de VVD kennen we al een tijdje.

Voorlopig zijn de moslims, joden en andere ‘buitenlanders’, nog veilig en kan Oekraïne op Nederland rekenen, net als de publieke omroep en de restanten van de door de VVD al eerder gedecimeerde cultuur.

Nóg.

Maarten en ik

Vanmorgen las ik het aardige boekje met jeugdherinneringen van Maarten van Rossem. Ik zag er merkwaardige parallellen in met mijn eigen jeugd; ik ben overigens vrijwel precies vijf jaar ouder dan Maarten, dus verschillen zijn er zeker – ik kan me, in tegenstelling tot Maarten, goed de Tweede Wereldoorlog herinneren, dat wil zeggen: kraakheldere flarden waarvan sommige pas achteraf betekenis hebben gekregen.

Maar ik was ook een jongetje dat op de lagere school gepest werd omdat hij jarenlang de ‘beste’ van de klas was, ik had ook een hekel aan voetballen en andere sportbeoefening – ik wist de gymleraar op de hbs ermee te laten instemmen dat ik, in plaats van aan rekken en ringen te gaan hangen, beter rondjes kon gaan lopen rond een van de voetbalvelden waar de school over beschikte, waardoor ik de smaak van het hardlopen te pakken kreeg.

Maarten reed in de Renault Dauphine van zijn moeder, mijn eerste auto was een Renault Dauphine, Maarten reed met een Renault 4 naar Athene, ik met zo’n zelfde auto naar de Noordkaap; hij was gek op stripboeken, ik kreeg van mijn moeder in 1946 een abonnement op de Robbedoes en net als Maarten lees ik nog geregeld oude stripboeken. Maarten logeerde vaak bij  zijn grootouders op de St. Annastraat in Nijmegen, op schreeuwafstand van mijn ouderlijk huis.

De verschillen zijn overigens veel groter dan de overeenkomsten: Maarten groeide op in een welvarende en intellectueel bewuste omgeving, mocht naar het gym en ging naar de universiteit.

Nou ja, zinloos een beetje, die vergelijkerij, geen wonder dat je parallellen ziet als je in ongeveer dezelfde tijd opgroeit als slim jongetje met een geheel particuliere gedachtewereld.

Tegen het eind van het boekje stuitte ik op een zinnetje dat mij vandaag, 22 november 2023, nuttig voorkwam: Maarten noemt die datum waarop President John Kennedy in Dallas werd vermoord, en omdat dat vandaag zestig jaar geleden is zeg ik toch nog maar eens: ik wist precies waar ik was.

Ik luisterde naar de radio in de kamer waarin ik, pas getrouwd, woonde in Nijmegen. Ik heb lang gedacht dat het die avond nog licht was, maar dat kan dus niet. Hoe dan ook: ik hoorde het nieuws omstreeks kwart voor acht die avond in een ingelaste uitzending van de ‘radionieuwsdienst, verzorgd door het ANP’, en zat een minuut later op de fiets voor het korte ritje naar de redactie van De Gelderlander, waar van alle kanten de collega’s toestroomden. Snel werden de taken verdeeld en hoewel indertijd de journalistiek nog een moeizaam soort ambachtelijk handwerk was, konden we uren later een vrij compleet verhaal naar de zetterij sturen.

Nou ja, compleet – sommige mensen denken dat de raadselen rond de moord nooit helemaal zijn opgelost natuurlijk, er verandert weinig, we leren er nog altijd niks van (denk ik terwijl op de sociale media de trotse mededelingen zie van mensen die op Wilders gestemd hebben). Hoe dan ook, om half zes in de vroege morgen hadden we de eerste kranten doorgenomen, tevreden met het resultaat, en zoals het journalisten van toen beaamde: daar moest bier overheen.

Dus togen we met het hele stel naar de stationsrestauratie op het tweede perron van het Nijmeegse station en dronken er verscheidene blonde krullenbollen op. Waarna ik naar die kamer in de Van Broeckhuizenstraat fietste, boven de Oosterse Winkel, waar ik me meldde bij een enigszins stuurse kersverse echtgenote, die geheel in het ongewisse had verkeerd – vrijwel niemand had telefoon, in 1963, toen het leven nog avontuurlijk was en iedereen braaf op de PvdA of de KVP stemde.

Vanaf nu zullen we ons precies herinneren wat er gebeurde op de late avond van 22 november 2023, toen Geert Wilders meedeelde dat de Grondwet tot nader order buiten werking was gesteld, een aantal tribunalen zou worden ingericht en enkele concentratiekampen gebouwd, voor iedereen die niet op hem gestemd had.

De krachtdadige zuster van Maarten, Sis, is helaas niet meer beschikbaar om daar met luider stemme tegen  te protesteren.

Verwende Amerikanen en het klimaat

Niet dagelijks, wel vaak, plaatst de Amerikaanse schrijver Thomas C. Boyle foto’s op Twitter; vaak van zijn hond (met zwarte krullen), zijn glas rode wijn voor het knappend haardvuur, en ’s morgens vroeg de weg die voert langs Boyles huis in Santa Barbara, Californië. ( Ik ben stikjaloers op dat huis: een schepping van Frank Lloyd Wright.)

Die weg is op de foto’s opvallend vaak nat van de regen, afgelopen jaren plaatste Boyle zelfs foto’s van de gevolgen van spectaculaire overstromingen.

Die natheid past niet in het nieuwste boek van deze schrijver. Het heet Blue Skies, wellicht een verwijzing naar een song van Ella Fitzgerald, die begint met

Blue skies
Smiling at me
Nothing but blue skies

Do I see

We zien de Amerikaanse wereld gereduceerd tot twee achtergronden: die van Californië, waar het altijd droog is (en dus de sky ook meestal blue) en het grootste gevaar de razendsnel om zich heen grijpende bosbranden, enerzijds; en anderzijds The Sunshine State, te weten Florida, waar het (weer: in dit boek dus) altijd regent en waar je geregeld het beste met een roeiboot ‘op pad’ kunt gaan. En waar je als huisdier bijvoorbeeld een flinke wurgslang kunt houden.

Maar eigenlijk gaat het boek over een gezin: een huisarts, diens echtgenote, beide op leeftijd, en hun twee kinderen. Die kinderen zijn volwassen, de zoon, Cooper woont in Californië en is entomoloog, de moeder probeert vooruit te lopen op de meteorologische toekomst door te experimenten met maaltijden die geheel of gedeeltelijk bestaan uit insecten; de dochter, Cat, is Todd tegengekomen die vertegenwoordiger is bij de firma Bacardi en dus bijna nooit thuis, en een houten strandhuis in Florida heeft; dit echtpaar is stevig aan de drank en drugs, zoals bijna iedereen in het boek.

Het verhaal is een page turner, als altijd bij Boyle, hier zien we ook weer diens meesterlijke hand van schrijven, afwisselend sardonisch en ironisch. Zoals al eerder te zien in een flink deel van zijn oeuvre, dat gaat over de teloorgang van de Amerikaanse maatschappij, die in haar kinderlijke verwendheid geen enkel verweer heeft, of wenst te hebben, tegen de rampspoed die het land ondergaat door onder meer de klimaatverandering. En daarbij kent hij geen genade voor zijn romanfiguren. In dit boek moet vooral Cat het ontgelden – ik kan helaas niet duidelijker zijn, lees dat boek.

Boyles stijl is, het lijkt wel in toenemende mate, ongelooflijk (en eigenlijk deels onvertaalbaar) Amerikaans. Ik kan daar zeer van genieten, die soepele buigzaamheid van Boyles Engels. En meer nog diens genadeloze afrekening met zijn hoofdpersonen en hun mislukte levens, die bestaan uit tragische episodes die een soort ‘eigen schuld, dikke bult’ sfeer meekrijgen.

Blue Skies is het 28^ste boek dat ik van Boyle lees, geschreven sinds 1982.

Ik kan er absoluut niet genoeg van krijgen.

Gelukkig toont Boyle weer af en toe op Twitter (nou ja: X) een foto van een grote blauwe kwal, die hij hanteert als achtergrond van zijn desktop: het teken dat hij aan een nieuw boek werkt.

Ik ben er nu al nieuwsgierig naar.

Kinderen en stemrecht

Door Guido t'Sas

Als het aan partij Volt ligt, u weet wel reeds vertegenwoordigd in de Tweede Kamer door Laurens Dassen uit Knegsel, wordt het actief stemrecht (deelname aan verkiezingen) verlaagd van 18 naar 16 jaar. Daar ben ik tegen en wel hierom...

Zelfs 18-jarigen zijn nog kinderen. En die zijn in van alles geïnteresseerd behalve in politiek. Hiermee zou dit stukje kunnen eindigen, ware het niet dat aan kinderen tegenwoordig onder meer in journaals van alles wordt gevraagd waarop ze dan doorgaans (zenuwachtig?) lacherig reageren.

Eerst maar een stukje geschiedenis. In 1850 werd het kiesrecht verleend vanaf 23 jaar. In 1896 werd de minimumleeftijd verhoogd naar 25 jaar, zo lees ik op parlement.com. Kort voor de verkiezingen van 1946 kwam de kiesgerechtigde leeftijd door een wijziging van de Kieswet op 23 jaar. In 1965 werd de kiesgerechtigde leeftijd verlaagd naar 21 jaar (effectief vanaf de verkiezingen van 1967) en in 1972 naar 18 jaar.

Wat de achterliggende motiveringen waren, kan ik zo gauw niet vinden, maar wat ik wel recentelijk meermalen heb opgevangen van mensen van wie je verwacht dat ze het weten kunnen is, dat de gemiddelde leeftijd waarop de ontwikkeling van de hersenen voltooid is rond de 25 jaar ligt. Mits er sprake is van weldenkendheid uiteraard, maar daar blijf ik buiten. De aangehaalde beweringen lijken overigens bevestigd te worden door het gedrag van de meeste twintigers.

In het Eindhovens Dagblad van heden tref ik een verhaal aan onder de kop Hoe krijg je mbo'ers het stemhok in? Op het eerste gezicht denk je dan, is dat niet wat stigmatiserend, maar het stuk is best interessant. Het gaat namelijk over de deelname aan een landelijk opgezet Verkiezingsfestival op een school in Eindhoven. De deelname van de leerlingen viel zeker niet tegen. En het verhaal eindigt grappig, al is het nogal onthullend over de waarde van zogenaamde kieswijzers. Vandaar dit citaat: De eerstejaars studente Pedagogisch Medewerker mag met haar 17 jaar nog niet stemmen, maar op basis van haar antwoorden zou 50Plus haar partij zijn. 'Dat is toch vreemd? Ik weet echt niet waarom. Een van de vragen is of je voor gratis vervoer voor 65-plussers bent. Ik heb ja gezegd. Misschien is dat het.'

Dit haalt mijn stelling over het denkvermogen van kinderen wel wat onderuit, maar ik blijf ten aanzien van de kiesgerechtigdheid toch maar bij m'n standpunt. 

Een gore verkiezingsstunt

Nederland gaat gewonde kinderen uit Gaza halen om ze hier te behandelen.

Wat een fantastisch idee.

Maar.

Het idee komt uit de koker van de demissionaire VVD-regering (CDA-minister van Buitenlandse Zaken Bruins Slot) en uiteraard van mevrouw Yesilgoz, die tot nu toe en volgens haar verkiezingsprogramma van plan is om te zorgen dat vluchtelingen worden opgevangen ‘in de regio’. Die gewonde kinderen worden voor een deel al opgevangen in Egypte, dat is dus ‘de regio’. En wat de VVD vooral zou moeten doen is op barse toon de dader van al die verwondingen aan kinderen, premier Netanyahu van Israel, sommeren daarmee op te houden.

Dat zal niet veel helpen, dat snap ik ook wel, maar dat ophalen van die gewonde kinderen is net zo goed onmogelijk, of in ieder geval onzinnig – tenzij je een ander motief hebt – bijvoorbeeld een ordinaire verkiezingsstunt.

Want gewonde kinderen ophalen, weet de VVD als geen ander, brengt met zich mee dat minstens de ouders, maar ook eventuele grootouders, de broers en zusters van de gewonde kinderen meekomen en hier meteen asiel aanvragen, dat ook nog vergund moet worden omdat ze, kun je toch wel redelijkerwijs stellen, uit oorlogsgebied gevlucht zijn.

En om dat te voorkomen, te verhinderen, heeft de VVD nu juist het vierde kabinet Rutte laten vallen.

Ik zie het al voor me: de kiezers vallen massaal voor dat schitterende gebaar van de demissionaire VVD-regering, iedereen vindt toch dat onschuldige kinderen de ergste slachtoffers zijn van oorlogsgeweld.

En de VVD weet intussen zeker dat het gewoon niet gaat lukken, je hoort het aan de manier waarop Bruins Slot het bekend maakt: contacten leggen met mensen, autoriteiten raadplegen, relaties ter plaatse aantasten; het klinkt alsof men alles op alles te zetten om gewonde kinderen hierheen te halen, maar men weet dat dat niet gaat lukken.

En dat maken ze dan op de ochtend van de 23^ste november bekend.

Hè jammer, niet gelukt.

Hugo Adema rekent af

Een grootvader van honderd jaar, Willem Adema de Oudere die zich in de Tweede Wereldoorlog bij de SS aan het Oostfront schuldig heeft gemaakt aan afzichtelijke oorlogsmisdaden en daarvan een dagboek heeft bijgehouden, een dagboek dat in handen valt van een van zijn kleinzonen, Hugo. Hugo is kunstschilder die in een crisis verkeert door het plotselinge vertrek van zijn vrouw; het is in die stemming dat Hugo besluit af te rekenen met zijn grootvader, zijn grootmoeder, zijn ouders en zijn tweelingbroer Willem. Hij is verstoten uit de familie die na de oorlog het familievermogen vergaard heeft door het inzetten van technisch vernuft voor de olie- en gasindustrie op zee.

Ziehier een introductie van het boek Nirwana van Tommy Wieringa.

Hugo’s afrekening begint met het overtikken van grootvaders dagboek en het op band te zetten. Hij doet dat als het ware in het hol van de leeuw: het koetshuis van de grote familievilla aan zee. Vervolgens vat hij zijn schilderkunst weer op, waarbij hij zijn grootouders laat poseren voor een serie buitengewoon onthullende schilderijen; hij laat zijn (nogal dementerende) grootvader ook de tekst van het dagboek horen tijdens die sessies.

Ondertussen vertelt Hugo ook over het leven van zijn grootvader, die zijn bedrijvigheid direct na de oorlog oppakte, nadat hij op raadselachtige wijze was vrijgesproken – hij zou na zijn activiteiten als SS’er zich bij het verzet in Nederland verdienstelijk hebben gemaakt. Hij maakt zich uit de voeten naar Venezuela, waar juist olie is aangeboord – dat deel van het verhaal is niet alleen het vehikel van Hugo’s haat tegen zijn familie, die nog altijd verkeert in ultrarechtse kringen, maar dat alles uiteraard ook tegen de achtergrond van de milieuvervuiling die de olie-industrie teweeg brengt.

De olie- en gasindustrie als symbool voor de fascinatie en het gevaarlijke spel met het vuur dat de mens van oudsher speelt. Met daartegenover Nirwana: rust en leegte.

Hugo is, in tegenstelling tot zijn tweelingbroer Willem en de rest van de clan, niet alleen begaan met het milieu, maar wordt ook gedreven door medeleven met twee mensen: ten eerste Beth, zijn voormalige kinderjuffrouw die hij vlak voor haar dood weet op te sporen (en die door onopgehelderde oorzaak de dagboeken in bezit te hebben) en een tante, zus van zijn vader, die als microcephale zwakzinnige haar dagen slijt in een gesticht, en Hugo aanziet voor zijn grootvader, haar vader.

Onderwijl komt Hugo de schrijver Tommy Wieringa tegen die ook op zoek blijkt naar de dagboeken.

Het is, ik zou bijna zeggen: als gebruikelijk bij Wieringa, een merkwaardig boek. Wieringa geeft als gewoonlijk weer blijk van zijn uitgebreide eruditie op allerlei gebied. Hij weidt ook nogal breed uit in zijstraten van het verhaal, waarvan de lezer (ik) het nut niet onmiddellijk ziet. Ik noem het huis op Ibiza, waarvan het zwembad (ook te zien op de omslag van het boek) wel zijn weg vindt in enkele schilderijen. Zijn ex Loïs, die zich ontpopt als kunstfotograaf en een expositie houdt van haar werk, waarin Hugo’s geslachtsdeel een aparte rol speelt. En zijn prille relatie met de nuchtere Vera, de verpleegkundige voor dag en nacht die zorgt voor de grootouders van Hugo.

Het is ook een prachtig boek, dat je maar moeilijk weglegt, al gebeurt er per saldo nauwelijks iets in.

En tot slot: in de eerste hoofdstukken stond ik duidelijk op het verkeerde been, omdat ik dacht dat het allemaal wel erg leek op het boek De Stamhouder van Alexander Münninghoff. Maar dat is uiteraard een vergissing van mij: dat boek is een feitenrelaas, Nirwana Hugo’s poging in het reine te komen met zijn afstamming als telg van een familie met een minder fraaie geschiedenis. In de laatste regels van het boek wordt daar helderheid over verschaft. Of juist niet.