SanteLOGie

Een tragedie met twee broers

Een rode draad in de geschiedenis van de Amerikaanse literatuur is die van The Great American Novel. Dat is een nogal brede term voor ‘een ideale Amerikaanse roman die de essentie van de Amerikaanse ziel weet weer te geven’. Op Wikipedia staat een lijstje met enkele voorbeelden. Gelukkig ook American Pastoral van Philip Roth en zeker USA van John dos Passos, maar mijn boekenkast puilt werkelijk uit van de boeken die je gemakkelijk ook allemaal de grote Amerikaanse roman zou kunnen noemen – de drempel ligt veel te laag.

Dus kan ik er gemakkelijk een aan toevoegen, zij het dan met een ironische knipoog.

En het wel meest recente boek van een schrijver die ik geweldig vind maar die in Amerika om de een of andere reden een beetje tot de minor poets wordt gerekend: Paul Theroux.

Paul is inmiddels 83 jaar en ik heb hem al een paar keer uitgeluid. Maar hij gaat gewoon door, ondanks dat zijn zoon Louis, documentairemaker, inmiddels meer bekendheid geniet. Die zoon die een belangrijke eigenschap van zijn vader continueert: ook hij is bepaald niet het zonnetje in huis.

Paul is vooral bekend geworden door zijn reisverhalen, te beginnen bij The Great Railway Bazaar en een flinke serie boeken waarin hij een groot deel van de wereld bereist, met als hoogtepunt Riding the Red Rooster waarvoor hij Chinees leerde spreken en twee jaar per trein China doorkruiste. Romans en reisboeken waren ook de vrucht van zijn verblijf in Afrika als lid van het American Peace Corps – hij waagde op die reizen meermalen zijn leven. Het – tot nu toe – laatste echte reisboek was On the Plain of Snakes uit 2019, over een trip in Mexico.

Tussendoor, in 2015, kwam Deep South uit, waarin Theroux laat zien ook een groot reportageschrijver is, over de arme staten in het Zuid-Westen van de VS.

Een boek dat ook een ‘grote Amerikaanse roman’ genoemd zou kunnen worden is Homeland uit 2017, het relaas van een ontstellende wappie-achtige familie in de omgeving waar Theroux een deel van het jaar leeft, in het Noord-Oosten van de VS, New England.

In 2021 kwam een roman uit die gaat over het leven van beroepssurfers in Hawaii, waar Theroux de rest van zijn tijd doorbrengt.

En nu dus, nou ja, vorig jaar: The Bad Angel Brothers. Een universeel onderwerp: twee broers die elkaar niet moeten, noem het Kaïn en Abel. In opnieuw een klein idyllisch plaatsje in New England. Hun naam is een soort scheldwoord. Eigenlijk heten ze Badanger, Frans uitgesproken, want ze stammen uit Quebec in Canada.)

Cal Bad Angel is de jongste van de twee; hij heeft te lijden van zijn broer Frank, een vreselijke bullebak zonder enige moraal of scrupules; Theroux maakt gebruikt van een paar favoriete personages van Theroux, zoals de oude moeder die alle ruzies probeert te sussen maar niet snapt wat er speelt en de berekenende echtgenote die op het juiste moment de scheiding aanvraagt en de ex echtgenoot volledig ruïneert.

Om bij zijn broer weg te zijn studeert Cal geologie en bereist de wereld om goudaders en edelstenen te vinden (en te exploiteren) en dat onder andere doet ook in Zambia (dat Theroux kent uit de tijd van het Peace Corps). Een en ander geeft de schrijver de gelegenheid ook zijn kennis van de geologie ten beste te geven.

Zoals Theroux dat ook doet in het geval van de broer Frank, die jurist is en die zijn kennis van de wet gecombineerd met zijn eigen meedogenloosheid gebruikt om zogenaamd mensen te helpen, maar er vooral zelf puissant rijk van te worden. Zijn hele leven is zijn broer zijn mikpunt, en als hij een kans ziet, als een soort parasiet, de echtgenote van Cal, Vita, aan te zetten tot echtscheiding, laat hij die niet lopen. Hij regelt die scheiding en zorgt meteen dat Cal door Vita volledig geruïneerd wordt (en Frank zelf veel rijker), zodanig dat Cal feitelijk dakloos wordt en uiteindelijk besluit Frank te vermoorden. Theroux toont hier en passant zijn kennis van en visie op het eigenaardige rechtssysteem van de VS, dat in feite het recht van de sterkste is; hijzelf is daar meermalen het slachtoffer van geworden.

De kenner van Theroux’ werk weet ook meteen: alles beschreven in de meeslepende en onmiskenbare stijl en groot gevoel voor detaillering van deze grote romanschrijver, moge het hem vergund zijn ons nog met veel meer schitterend werk te verblijden.

En de eenvoudige krantenlezer weet nu dus ook: only in the United States.

Vandaar dat ik dit boek minstens één van de Great American Novels vind.

Waarvan op dit moment nog geen Nederlandse vertaling beschikbaar is.

Rusteloos On the Road

Als er één boek een uniek cultboek is geworden, als er één boek een beeld schetst van het Amerika van direct na de Tweede Wereldoorlog – vóór de Koreaanse oorlog nog, en het land waande zich, niet geheel ten onrechte, het machtigste land ter wereld met zijn superieure techniek en zijn militaire oppermacht – dan is het wel On the Road van Jack Kerouac. Het is een road novel, jawel, het is vooral ook een beeld van een losgeslagen pauperdom, van een laag in de maatschappij die zich meer dan ooit te buiten gaat aan misbruik van drank en drugs en vrije seks. En jazz. Seks, drugs and rock’n roll kwam later. Al komen er al enkele figuren in voor die later, tien of vijftien jaar later, groot werden in de beatgeneratie en de hippiewereld, zoals Allen Ginzburg.

Maar vooral is het de beschrijving van een deel van het leven, zeg maar rustig: de teloorgang van één man, Dean Moriarty, vriend van de schrijver. Hij leeft er enorm op los, steelt auto’s bij de vleet en rijdt er altijd op topsnelheid mee, bedondert iedereen en alles. Ik noem een voorbeeld: hij is getrouwd met Camille die in San Francisco woont en twee kinderen van hem heeft. Wanneer hij (en de schrijver, die figureert onder de schuilnaam Sal Paradise) voor de zoveelste keer het Amerikaanse continent doorkruist ontmoet hij Inez, met wie hij onmiddellijk wil trouwen en haar dus alvast naar zijn eindbestemming, New York City vooruitstuurt. Daar wacht zij op hem maar hij is na aankomst in New York snel op haar (en haar kind) uitgekeken omdat hij toch liever naar Camille gaat van wie hij net gescheiden is.

Het geraffineerde van het verhaal is dat je lange tijd niet in de gaten hebt dat het uiteindelijk over Dean Moriarty gaat – het lijkt een tijdlang enigszins op de film Easy Rider – die een tam stukje werk lijkt vergeleken bij de schitterende film die Walter Salles er, nadat grote namen in Hollywood het project hadden zien worden, van maakte.

Maar geleidelijk spitst het verhaal toe op Dean, die steeds gekker wordt, steeds roekelozer, steeds meer een gevaar voor zichzelf en vele anderen.

Herhaaldelijk lijkt het erop dat ze zich ergens zullen vestigen, in San Francisco, in Denver, in New York en uiteindelijk in Mexico City. En dan eindigt het boek toch met het definitieve vertrek van Dean naar New York, waarbij Sal als laatste woorden noteert: I think of Dean Moriarty.

Het boek is uitdrukkelijk autobiografisch, het is ook het relaas van de pogingen van Kerouac om zijn vriend te redden, of althans uit de grootste problemen te houden, al heeft die dat niet in de gaten. En dat allemaal op die rusteloze reizen in vrachtwagens, treinwagons maar vooral in die prachtige Amerikaanse bakken van personenauto’s – ergens aankomen betekent al bijna weer vertrekken – maar eerst moeten er nog een paar nachten doorgezopen en gerookt worden en dan is het geld weer op, maar tante in New York stuurt braaf iedere keer weer vijftig dollar, troggelen ze iedere keer weer iemand anders geld af of een auto en op reis maar weer, nachten lang, veel te hard rijdend, half verdwalend soms.

Jack Kerouac schreef het in een paar weken tijd op één telexrol. Het kwam in 1957 uit, nadat de oorspronkelijke ‘echte’ namen vervangen waren door gefingeerde. Waarna het onmiddellijk een cultboek werd, met invloed op filmers als bijvoorbeeld Wim Wenders en Dennis Hopper.

Francis Ford Coppola kocht in 1968 al het script om het te verfilmen, maar herhaalde pogingen, ook door anderen, mislukten. Het duurde tot 2012 voor het lukte er een film van te maken, die het boek ook echt recht doet.

De kunst van het onhaalbare

Zin in politiek? Mwah. Van politiek moet je verstand hebben, vind ik, maar als je me nou vraagt: wat is dat, verstand van politiek? Dan moet ik het antwoord schuldig blijven en anders een betoog houden dat lang of kort zal zijn en over van alles kan gaan maar uiteindelijk uitkomt bij een simpele opmerking van Joop den Uyl, moge hij rusten in vrede: ‘Politiek is de kunst van het haalbare.’

Je kunt van alles willen voor de mensen die op je gestemd hebben, maar uiteindelijk moet je onderhandelen met degenen die je je zin wel willen geven om het er ook echt door te krijgen. En dan kun je maar het beste ten strijde trekken met een gematigd standpunt. Tip: houd daarbij rekening met de grenzen van bestaande wetten.

Met die blik kun je kijken naar de nieuwste partij aan het toch al bonte firmament van de Nederlandse politiek: de partij genaamd NSC. Beetje ongelukkig misschien: één klein tikfoutje en je hebt een rel van jewelste.

Toen ik vanmorgen de Twitter-app opende sprong hij meteen in het oog, de twitteraar die juichend aankondigde dat hij ging stemmen op Omzicht.

Iemand met die naam doet niet mee aan de verkiezingen als ik het wel heb, dat zou verwarring kunnen wekken met de welbekende politicus Omtzigt.

En die Omtzigt heeft enkele wel heel extreme opvattingen, die allemaal het staatsbestel betreffen: instelling van een constitutioneel hof bijvoorbeeld, en een gedeeltelijk districtenstelsel bij de verkiezingen. Dat laatste is wel begrijpelijk: Omtzigt komt uit Twente en is daar wereldberoemd en daar vindt men dat er in Den Haag te weinig aan de Tukkers wordt gedacht. Maar voor dergelijke veranderingen is in de beide Kamers der Staten-Generaal een tweederde meerderheid nodig, ook nog twee keer achter elkaar.

Ik noem zulks ‘de kunst van het onhaalbare’.

Dat hij ook nog verbetering van de leefomstandigheden van de gewone Nederlander op het oog heeft, dat hebben alle andere partijen ook, natuurlijk, met uitzondering van de VVD en FvD.

Blijft nog het opmerkelijke feit dat bij een recente peiling bleek dat bijna eenderde van het Nederlandse electoraat op een eventuele Omtzigtpartij zou stemmen, zonder te weten wat voor programma die partij in het parlement aan de orde wil stellen en zonder te weten wie er dan in de Tweede Kamer zou komen. Ik bedoel bijvoorbeeld dit: ik lees in de kranten vanmorgen dat er sprake is van Mona Keyzer voor die lijst en met name ook voor het premierschap. Wat doet sommige mensen toch dromen van Margaret Thatcher als premier?

Maar goed, daar begeef ik me onverhoeds toch in speculatie.

O wacht, ik speculeer nog even door.

Want waar gaat, lees ik in diezelfde kranten, Omtzigt zijn electoraat vandaan halen? Jawel, bij BBB, bij de PVV, Ja21, de restanten van FvD, de huisjesmelkers en dan helaas ook nog een beetje bij PvdA/GroenLinks.

Dat kan ik, als het gerealiseerd wordt, in het algemeen alleen maar toejuichen. Populistische monsterpartijen kunnen we missen als kiespijn.

Blijft de vorming van een effectief kabinet onverminderd een hoofdpijndossier.

Tip: denk eens aan het citaat van Joop den Uyl.

Hoppen van platform naar platform

Op Mastodon kwam ik een aantal ‘toots’ (zo heet dat geloof ik) tegen van iemand die zich erover beklaagde dat maar weinig van zijn ‘vrienden’ en ‘kennissen’ van Twitter hem gevolgd waren naar het nieuwe sociale medium, waardoor Mastodon qua ‘sociaal’ nog altijd achterloopt bij de gezellige modderbank, sinds enige tijd beter bekend als X. De Mastodontist gaf als voornaamste reden van zijn vertrek op: zijn hekel aan die andere mammoet van onze tijd: Mark Zuckerberg – verdere verklaring niet nodig, schat ik.

Maar ja, dan zit je dus toch zonder een bijna universeel geworden discussieplatform, en wat doe je daar aan? Niet veel, ik kan tenminste niet zo snel een methode bedenken om bijvoorbeeld in één manoeuvre als jouw volgers en gevolgden over te hevelen naar een ander platform.

Toen ontstond even die pinnige discussie waar ik gisteren op doelde: als dat je principe is, namelijk dat de producenten van goederen en diensten onbesmet ontvangen moeten zijn, wil jij hun producten en diensten afnemen.

Goed, Weinstein en Römer zijn veroordeeld wegens ontoelaatbare viezigheid, dus daar kun je van zeggen: eh, dan maar even niet. Maar van Matthijs van N. weten we nog niks, onderzoek loopt nog, maar ik zou meteen weer ‘afnemer’ van deze grootheid worden als het bij schreeuwen in de studio blijkt te zijn gebleven.

Ik zou zelf, als ik bovengenoemde Mastodontist zou willen volgen, aan de uitbater van de boerderijwinkel moeten vragen, alvorens een bestelling te plaatsen, of en hoe vaak hij met de tractor het verkeer gehinderd heeft en/of het Malieveld omgeploegd. En dan nog. Het is mij opgevallen dat bij al die boeren en boertjes die hun aardbeien, asperges, kersen, appels en peren aanprijzen, hun kraampjes tooien met de vaderlandse driekleur, en om de doje dood niet ondersteboven. Een deel van de potentiële klandizie zou dat niet weten te waarderen, denk ik. En om klandizie is het, naast zo laag mogelijke productiekosten en zo hoog mogelijke prijzen, uiteindelijk toch begonnen.

Waarbij mij trouwens wel opvalt dat menige boerderijwinkel sinaasappels en citroenen verkoopt – en dan ik heb nog niet gecontroleerd of de aanwezige sperzieboontjes toevallig uit Senegal of Egypte komen en als ik dat wel had gedaan, dan had ik niet tegen die boer geroepen: laat af, gij oude geilaard, ik wend mij wel tot een ander platform! Niet alleen kijk ik wel uit, maar het blijft altijd een heikele boel: komen die sperzieboontjes dan toch van de eigen boerderij, of van de buurman, ik ben daar buigzaam in, heeft die dan geen verboden bestrijdingsmiddelen gebruikt? Ik ben wel eens bij een appelkweker geweest die vertelde dat hij in het groeiseizoen 22 verschillende soorten bestrijdingsmiddelen verspoot, want anders werden die appels niet goed. Men doet er goed te leren van zijn ervaring.

Van de gedeputeerde van Friesland, Femke W., bekend van De Slimste Mens, ja, die met die handgebeitste wenkbrauwen, zou ik in ieder geval nooit iets kopen omdat die willens en wetens de biologisch verantwoorde manier van voedsel produceren de hak dwars wil zetten.

Ben ik er nou uit?

Welnee.

Net nog even ‘Du hast’ van Rammstein gedraaid, met name de in jongstleden mei opgenomen in Parijs; een honderd procent radicaal stuk heavy metal, ik kan er ook niks anders van maken, met die zestigjarige zangerd die tijdens het concert meisjes vriendelijk uitnodigt voor de nazit backstage. Maar als dat vrijwillig gebeurt: het klinkt mij wat losbollig in de oren, maar als de zanger eerst eens even grondig doucht, tja.

Een beroemde buurman

Wilde ik net een snibbig stukje schrijven over het een of ander – later misschien, want ik werd overrompeld door een bericht in de Volkskrant, een In Memoriam voor jazzpianist Rob Agerbeek. Die begin juli al overleden is, 85 jaar oud.

Wat had ik met Rob Agerbeek?

Hij was ooit mijn buurman, in de Frederikstraat in Den Haag, in de flat die in 1975 was gebouwd op de plek waar de Oude Freek had gestaan, een kazerne.

Vóór die tijd kende ik, als jazzliefhebber, Rob uiteraard al jaren, en ik was dan ook blij verrast hem als buurman te hebben. We hadden opeenvolgende huisnummers, maar we waren gescheiden door de ‘overloop’, waardoor ik zijn muziek wel vaak en langdurig hoorde maar er absoluut niet door gehinderd werd. Hij was, kortom, de ideale buurman. Daar heb ik, na mijn verftrek aan Den Haag, nog vaak aan gedacht.

Een Indische jongen van mijn leeftijd, net oud genoeg om de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog nog meegemaakt te hebben, maar daar werd een kleine vijftig jaar geleden niet over gesproken.

Hij had overigens ook nog gewoon een kantoorbaan, omdat je van jazz en boogie woogie toen (en nu) niet kunt leven. Hij liep ook niet de deur plat, hij heeft maar één keer een glaasje met ons gedronken, bij ons afscheidsfeest van Den Haag – we gingen in Nieuwenhagen in Zuid-Limburg wonen. Daar bezochten we nog een keer een concert van Rob en spraken er kort met zijn vrouw Doreen. We zeiden dat we elkaar vaker moesten zien maar het is er niet van gekomen.

Daardoor kom ik er nu pas achter dat Rob in het jaar 1976, toen we dus buren waren, met de door mij aanbeden leider van de Jazz Messengers, Art Blakey, door Europa had getoerd – hij was door Blakey uitgenodigd wegens zijn stijl, die wel wat weg had van die van Messengerspianist en ook al held van mij, Horace Silver.

Hij heeft ook nog pianoles gegeven, lees ik, onder meer voor Rob Hoeke, ook een ‘Indische jongen’ die een door mij bewonderde boogie-woogie-pianist pur sang was.

Agerbeek gaf op 18 mei van dit jaar zijn laatste concert. Ook omstreeks die tijd speelde hij ‘Round Midnight van Miles Davis, een opname daarvan is te vinden op Youtube. hier dus.

De statiegeld blues

Daar stond ik zaterdagmorgen weer, uur of tien, met mijn kratje plastic flessen bij de statiegeldautomaat van de Jumbo. Een stuk of dertig flesjes, schat ik, zodat ik even later de trotse eigenaar zou zijn van een bonnetje ten bedrage van iets meer dan 3 euro. Te verzilveren, als ik er aan dacht tenminste, bij de kassa binnen, waar ik alweer 1 euro 20 statiegeld moest dokken voor 12 nieuwe flesjes water.

‘Drink toch uit de kraan!’ Zeker, zeker, maar als ik nu eenmaal verslaafd ben aan de bubbels? ‘Dan neem je toch zo’n ding dat de bubbels in je water spuit?’ Zeker, kan ook, alleen heb ik uitgerekend dat dat nóg duurder is dan flessenwater en ook daarvoor moet ik naar een winkel, nu een Albert Heijn, vele kilometers meer hiervandaan dan de Jumbo, om die koolzuurpatronen in te wisselen. Waar ik trouwens óók statiegeld voor moet betalen.

Je moet nu thuis niet alleen aparte bak hebben voor plastic verpakkingsmateriaal; er naast staat nu een bak voor de plastic en glazen statiegeldflessen én een bak waar al die mijn kippenijver leeggezopen wijn- en andere drankflessen in moeten die naar de glasbak gaan.

Bij dat laatste duikt inmiddels ook alweer een probleempje op. Er zijn namelijk bierflesjes mét en bierflesjes zónder statiegeld, en het is iedere keer weer een hele studie waar nog net geen vergrootglas aan te pas komt om vast te stellen of er nog iets aan de flesjes te verdienen valt, of dat ze gewoon bij het glas kunnen. Er moet daar een systeem in zitten, maar ik ben er nog niet achter welk. Zet dat toch met grote letters op die flessen! (Trouwens, dat moet ook met grote letters op verpakkingsmateriaal: ‘Dit mag wél in de plasticbak’ of ‘Dit mag niet in de plasticbak’ want daar zit nog een hele grotendeels onvermoede wetenschap achter.

Ik denk inmiddels met lichte weemoed aan de dagen dat de plastic flesjes gewoon bij het plastic verpakkingsmateriaal konden en dat we er een sport van maakten de flesjes zo klein mogelijk op te vouwen. Nog altijd wordt om de twee weken het plastic opgehaald, maar de flesjes moeten we zelf in mühseliger Kleinarbeit in de statiegeldautomaat doen, waarbij ik ook nog eens af en toe bestraffend word toegesproken: ‘Rustig aan!’ roept het apparaat dan. Maar ja, er staan mensen achter me te wachten en die willen ook nog iets aan hun vrije zaterdag hebben.

En dan moet je weten dat al die flesjes uiteindelijk gewoon terecht komen bij… het plastic verpakkingsmateriaal uit de maandagse zak.

En zo sta ik dus op zaterdagmorgen in de rij bij de automaat, mezelf virtueel voor de kop slaand. Waarom ga ik niet op maandagmorgen om 8 uur, of maandavond tegen 8 uur, dan ben je gegarandeerd de eerste. Ja, nee, waarom dan niet? Nou, ik denk er heus wel aan, hoor, maar ik ga toch zeker niet met een halfvol krat naar de automaat? En dus blijkt geregeld dat die bak uitgerekend op zaterdagmorgen begint over te lopen. Zodat ik, inderdaad… vul zelf maar in.

Ik zou die flesjes natuurlijk gewoon in de restbak kunnen deponeren. Dan maar bier van een dubbeltje meer.

Mijn oudste zus, de Heere hebbe heur ziel, was daar heel principieel in: aan vuilnis scheiden, daar deed ze niet aan mee.

Maar wat mij nu, bijna twintig jaar na haar verscheiden, principieel op de been houdt en dus op zaterdag naar de statiegeldautomaat brengt: ze stemde dan ook steevast VVD.

Biografie van het korte leven der hippies

The Bonfire of the Vanities, A Man in Full, I Am Charlotte Simmons, Back to Blood. De vier laatste boeken van Tom Wolfe, denk ik zo, ongeveer. Zijn romans. De ondergang van een beursspeculant, dito van een sportheld die het te hoog in de bol heeft, de gruwelijke toestanden op een Amerikaanse universiteit, het racisme bij de politie. Zo’n beetje alles waarmee tijdens Wolfes leven – hij overleed in 2018 – de Amerikaanse samenleving zich bezighield, nou ja, alles: er is natuurlijk veel meer, maar met name door deze boeken viel het allemaal erg op, mede door de opvallendheid van de auteur. Wolfe, een benadigd schrijver, politiek flink rechts, een dandy in zijn eeuwige witte kostuums.

Allemaal gelezen, de laatste jaren. Altijd dikke pillen, en allemaal maniakaal goed onderbouwd met authentiek materiaal.

Hee, roept de kenner nu, ik mis iets.

En inderdaad, Wolfe heeft meer boeken geschreven vóór deze vier. Of die terecht vergeten zijn is mij niet bekend, het meeste heb ik niet gelezen en is vermoedelijk ook moeilijk verkrijgbaar. Het zijn geen romans maar eerder journalistiek-achtige producties, noem het reportage. New Journalism, ook.

Een van die boeken is overeind gebleven: The Electric Kool-Aid Acid Test uit 1968, dat in 2019 nog eens is herdrukt, een oplage waarvan een deel onlangs in de ramsj kwam en waarvan ik onlangs er een scoorde.

Het is feitelijk de gedramatiseerde biografie van de jonge jaren van Ken Kesey, die we zouden kunnen kennen als de schrijver van het boek One Flew Over the Cuckoo’s Nest, waar die film van werd gemaakt, inderdaad. Kesey gaf de aanzet tot het ontstaan van The Merry Pranksters, een soort commune waarvan de leden trots waren op de titel ‘hippie’, en waarvan drugsgebruik het bindend element was. En dan met name het gebruik van acid, zuur, zoals LSD – lysergeenzuurdiëtylamide – toen juist in zwang gekomen door de activiteiten van Timothy Leary, die al eerder een soortgelijk groepje om zich, en om LSD heen verzamelde.

(En waarover mijn huidige favoriete Amerikaanse schrijver Thomas Boyle enkele jaren geleden een prachtig boek schreef, Outside Looking In. Die schreef trouwens nog eerder ook een boeiend boek over een Californische hippiecommune in zijn roman Drop City. En zijn meest hilarische boek over een verwant onderwerp: Budding Prospects, over twee hippie-achtige types die op een rampzalige manier de teelt van hennep ter hand nemen. Maar dit alles uiteraard geheel terzijde).

The Merry Pranksters (De Vrolijke Grappenmakers) vormen een groep in zuidelijk Californië die permanent stoned is, de hele tijd in een toenemend eigen jargon met elkaar bezig, elkaar voortdurend filmend (er komt een film van veertig uur uit), lichtshows projecterend en ingewikkelde film-, stereo- en andere geluids- en zelfs computerapparatuur in elkaar zet, afstemt en gebruikt, en zo voort.

Kesey komt op het idee een oude schoolbus te kopen. Die wordt helemaal ingericht met genoemde apparatuur en meubilair (er is een speciaal afgeschermd bed voor onderlinge seks) en de boel wordt met fluorescerende verf in alle kleuren van de regenboog van binnen en van buiten beschilderd. Met de bus maken ze een enorme tournee via de zuidoostelijke Verenigde Staten naar New York en terug naar Californië, ze betrekken in de loop van de jaren dat de commune bestaat achtereenvolgens de woning van een van hen en verschillende leegstaande gebouwen. Het verhaal wordt mede gekleurd door het feit dat Kesey wordt gezocht wegens illegaal drugsgebruik.

De titel van het boek gaat over een hoogtepunt in het bestaan van de groep: ze maken een soort soep van Kool-Aid, een zoete frisdrank (die je nog altijd kunt kopen, onder andere bij de Jumbo), met daarin een fikse scheut LSD, en laten willekeurige voorbijgangers daarvan drinken. Ze noteren quasi wetenschappelijk de reacties van mensen, zoals gebruikelijk zeer uiteenlopend, en dat onder toezicht van een flink contingent politiemensen.

Uiteindelijk ontstaan er onderlinge conflicten wanneer Kesey alsnog naar Mexico vlucht om aan de politie te ontkomen, ook belanden ze in een treurige loods zonder ramen waar ze weer eens een concert willen geven, maar doordat de apparatuur zo is afgesteld dat ze alleen zelf in hun koptelefoons hun muziek horen, druipt het publiek teleurgesteld af.

Einde van het hippie-experiment, aldus Wolfe.

Het boek baseert zich dus voor honderd procent op waargebeurde feiten, mede door de Pranksters zelf op geluidsbanden en op film vastgelegde gebeurtenissen en op gesprekken tijdens en achteraf met leden van de groep en mensen die ermee in aanraking kwamen. Een hoeveelheid materiaal waar alleen de allergrootste doorzetter zich doorheen zou kunnen worstelen, Wolfe gebruikt de laatste pagina van het boek voor een opsomming daarvan. Ongelooflijk.

Dit boek is niet alleen een geschiedenis van het leven van Ken Kesey (die in 2001 overleed – het boek is dus alleen een beschrijving van een korte episode in jaren vijftig en zestig uit het leven van de schrijver, toen die de 23 en 28 jaar oud was) maar ook de beschrijving van een bijzondere episode in de Amerikaanse geschiedenis – die daarmee ook afgesloten was; wat erna kwam, de drugsellende die eruit voortvloeide benevens de rock- en popmuziek waarvan de rage nog altijd voortduurt, interesseerde Wolfe kennelijk maar matig.

Het boek leest intussen als een woeste rivier met spectaculaire watervallen en stroomversnellingen, een boek, kortom, dat je maar beter gelezen kunt hebben vóór je oordeelt over je eigen tijd.

Intussen ga ik wellicht op zoek naar het oeuvre van Wolfe van voor en de Acid Test. Boeken met hallucinerende titels als The Kandy-Kolored Tangerine Flake Streamline Baby. Dat geprezen is als het bok waarmee Woilfe het onmogelijke heeft gedaan: Amerika begrijpen.

Dat dan ook in Wolfes bibliografie terecht is gekomen bij non-fiction, net als, terecht, denk ik, de Acid Test.

Ik ken campings

Ik zou niet willen beweren dat ik deskundig ben, misschien ben ik een beetje ervaringsdeskundige, zou kunnen.

En wel op het gebied van georganiseerd kamperen, dat wil zeggen: het tegengestelde van wildkamperen – ik heb de afgelopen veertig jaar een groot aantal kampeerplaatsen, camperplaatsen en campings bezocht, ergens tussen de vierhonderd en vijfhonderd, ik heb ze nog nooit geteld. In West- en Midden-Europa en de westelijke Verenigde Staten. Enkele daarvan bezocht ik meerdere malen, zoals de kleine camping op Lido van Venetië, de doorgangscamping aan de Sempachersee in Zwitserland, de camping Acqua Dolce in Levanto, Cinque Terre, de camping in Kijkduin. Maar meestal bleef het bij éénmaal; een enkele maal bleef ik er twee of zelfs drie weken, mede omdat de zonen vonden dat ‘dat gezwerf’ moest ophouden en ze gewoon een camping wilden met Hollandse meisjes, goed zwembad, een disco en een ‘recreatiezaal’, een eufemisme voor een hol met speelautomaten.

Er was een camping in Wales die bestond uit een weiland met een waterkraan (er kwam water uit als je hem opendraaide), meerdere campings met luxe bad- en toiletgelegenheid met zachte muziek uit het plafond, campings waar we haastig vandaan vluchtten omdat er Nederlanders woonden die ons welkom heetten en ons de Hollandse supermarkt wilden wijzen (in Torremolinos) en een camping met gevaarlijke Duitse jongens op Sardinië, terwijl wij een aan ons toevertrouwde andermans dochter bij ons hadden.

Wij kampeerden bij een boer in Overijssel die zijn hond op het campingterrein liet schijten en die de camping ’s nachts niet afsloot, bij gebrek aan hek, maar wel lawaaiige machines de hele nacht liet draaien; stonden een nacht op een camping in Frankrijk waar buiten ons een complete Romastam bijeen kwam, en een camping in Italië waar de halve bevolking van Landgraaf en Heerlen jaarlijks bleek neer te strijken.

De twee eerdere campings waar dit jaar waren, kenmerkten zich door de meest recente trend: iedereen heeft een camper, wat zeg ik, een camper van formaat, tot langer dan acht of tien meter, en een aanschafprijs (te controleren bij RDW) van (ruim) boven de honderdduizend euro.

Daar steken wij maar shabby bij af, met ons afgebeulde beest van dertig jaar oud (29, om precies te zijn).

En toen had de schoondochter op internet een vakantieveiling gewonnen: een weekje op een camping in Noord-Limburg.

Het bleek de camping De Berckt in Baarlo, die, zo vernamen wij bij aankomst (we waren uitgenodigd mee te gaan, met de camper) eigendom is van een meneer Peter Gillis. Een heer die ons de oren deed spitsen – hij blijkt een eigen tv-programma te hebben bij een commerciële zender voor wie geen zee te hoog gaat en dat heet ‘Massa is kassa’, en dat is eigenlijk de kortste samenvatting die ik ken van de definitie van ‘kapitalisme met winstoogmerk’.

De camping staat vol met grotendeels gloednieuwe stacaravans waar geen negatieve kritiek op mogelijk is, of het moeten de dunne bedjes zijn.

Maar op de camping is een klein deel vrijgehouden voor andere kampeerders. Onverhoeds kwamen wij zodoende terecht op een camping zoals die er twintig of dertig jaar geleden nog legio waren in Nederland, bungalowtenten (niet heel veel) en caravans met voortent op voortent op voortent, met rondom per tent diverse barbecues, kleine hoopjes vuilnis, plastic speelgoed, enorme plassen op de wegen (het regende) en gezellige mensen die hun aanwezigheid benadrukten met luidkeels over enige afstand tegen elkaar roepen. ‘Mot je nog een krentenbol?’ Bijvoorbeeld.

Is dit de enige camping met een volwassen botsauto-attractie? Het zou kunnen. En met een ouderwetse draaimolen. En met plekken waren jaren geleden door de langdurig verblijf op één plek met een grondzeil – een anttribuut dat tegenwoordig op alle campings verboden is – het gras was verdwenen en niet meer teruggekomen.

Naast De Berckt ligt het terrein waar in tijden dat de politie nog van alles door de vingers zag, jarenlang een verwoestende autocross werd verreden en dat nu bij de camping getrokken gaat worden.

We hadden drie gezellige dagen en bedachten daar dat een pijnlijk ordentelijke camping in Duitsland misschien ook wel iets zou zijn, als afsluiting van het seizoen.