Een rode draad in de geschiedenis van de Amerikaanse literatuur is die van The Great American Novel. Dat is een nogal brede term voor ‘een ideale Amerikaanse roman die de essentie van de Amerikaanse ziel weet weer te geven’. Op Wikipedia staat een lijstje met enkele voorbeelden. Gelukkig ook American Pastoral van Philip Roth en zeker USA van John dos Passos, maar mijn boekenkast puilt werkelijk uit van de boeken die je gemakkelijk ook allemaal de grote Amerikaanse roman zou kunnen noemen – de drempel ligt veel te laag.
Dus kan ik er gemakkelijk een aan toevoegen, zij het dan met een ironische knipoog.
En het wel meest recente boek van een schrijver die ik geweldig vind maar die in Amerika om de een of andere reden een beetje tot de minor poets wordt gerekend: Paul Theroux.
Paul is inmiddels 83 jaar en ik heb hem al een paar keer uitgeluid. Maar hij gaat gewoon door, ondanks dat zijn zoon Louis, documentairemaker, inmiddels meer bekendheid geniet. Die zoon die een belangrijke eigenschap van zijn vader continueert: ook hij is bepaald niet het zonnetje in huis.
Paul is vooral bekend geworden door zijn reisverhalen, te beginnen bij The Great Railway Bazaar en een flinke serie boeken waarin hij een groot deel van de wereld bereist, met als hoogtepunt Riding the Red Rooster waarvoor hij Chinees leerde spreken en twee jaar per trein China doorkruiste. Romans en reisboeken waren ook de vrucht van zijn verblijf in Afrika als lid van het American Peace Corps – hij waagde op die reizen meermalen zijn leven. Het – tot nu toe – laatste echte reisboek was On the Plain of Snakes uit 2019, over een trip in Mexico.
Tussendoor, in 2015, kwam Deep South uit, waarin Theroux laat zien ook een groot reportageschrijver is, over de arme staten in het Zuid-Westen van de VS.
Een boek dat ook een ‘grote Amerikaanse roman’ genoemd zou kunnen worden is Homeland uit 2017, het relaas van een ontstellende wappie-achtige familie in de omgeving waar Theroux een deel van het jaar leeft, in het Noord-Oosten van de VS, New England.
In 2021 kwam een roman uit die gaat over het leven van beroepssurfers in Hawaii, waar Theroux de rest van zijn tijd doorbrengt.
En nu dus, nou ja, vorig jaar: The Bad Angel Brothers. Een universeel onderwerp: twee broers die elkaar niet moeten, noem het Kaïn en Abel. In opnieuw een klein idyllisch plaatsje in New England. Hun naam is een soort scheldwoord. Eigenlijk heten ze Badanger, Frans uitgesproken, want ze stammen uit Quebec in Canada.)
Cal Bad Angel is de jongste van de twee; hij heeft te lijden van zijn broer Frank, een vreselijke bullebak zonder enige moraal of scrupules; Theroux maakt gebruikt van een paar favoriete personages van Theroux, zoals de oude moeder die alle ruzies probeert te sussen maar niet snapt wat er speelt en de berekenende echtgenote die op het juiste moment de scheiding aanvraagt en de ex echtgenoot volledig ruïneert.
Om bij zijn broer weg te zijn studeert Cal geologie en bereist de wereld om goudaders en edelstenen te vinden (en te exploiteren) en dat onder andere doet ook in Zambia (dat Theroux kent uit de tijd van het Peace Corps). Een en ander geeft de schrijver de gelegenheid ook zijn kennis van de geologie ten beste te geven.
Zoals Theroux dat ook doet in het geval van de broer Frank, die jurist is en die zijn kennis van de wet gecombineerd met zijn eigen meedogenloosheid gebruikt om zogenaamd mensen te helpen, maar er vooral zelf puissant rijk van te worden. Zijn hele leven is zijn broer zijn mikpunt, en als hij een kans ziet, als een soort parasiet, de echtgenote van Cal, Vita, aan te zetten tot echtscheiding, laat hij die niet lopen. Hij regelt die scheiding en zorgt meteen dat Cal door Vita volledig geruïneerd wordt (en Frank zelf veel rijker), zodanig dat Cal feitelijk dakloos wordt en uiteindelijk besluit Frank te vermoorden. Theroux toont hier en passant zijn kennis van en visie op het eigenaardige rechtssysteem van de VS, dat in feite het recht van de sterkste is; hijzelf is daar meermalen het slachtoffer van geworden.
De kenner van Theroux’ werk weet ook meteen: alles beschreven in de meeslepende en onmiskenbare stijl en groot gevoel voor detaillering van deze grote romanschrijver, moge het hem vergund zijn ons nog met veel meer schitterend werk te verblijden.
En de eenvoudige krantenlezer weet nu dus ook: only in the United States.
Vandaar dat ik dit boek minstens één van de Great American Novels vind.
Waarvan op dit moment nog geen Nederlandse vertaling beschikbaar is.
Laatste reacties