SanteLOGie

De Toscaanse kunstvliegers

Als je uit de verkeersnachtmerrie die Florence heet – ik heb het gewenste adres gevonden, maar vraag niet tegen welke schade aan mijn tere kinderziel – weer in je appartementje in het boerenhuis op de afgelegen heuvel zonder naam bent aangenomen, kun je genieten van een van de heerlijkste schouwspelen die de natuur, die ons altijd weer boeit, te bieden heeft, te weten het vrolijke spel van Hirundo rustica, aanzienlijk beter bekend als boerenzwaluw. Een vogelsoort behorende tot de zangvogels, waar ook de kraaien toe behoren, vraag me niet om dat uit te leggen.

Het zijn ook niet de slimste types uit het dierenrijk, gezien het feit dat ze hier binnenshuis of midden boven de voordeur van ons appartement van speeksel en modder hun nestje bouwen. Ik vraag me sterk af of dat nestje ooit enig nageslacht heeft voortgebracht, gezien het feit dat er vrijwel nooit iemand op zit te broeden, hoewel er wel pogingen toe worden gedaan.

Wij excuseren ons iedere keer weer als we in- of uitlopen, maar we kunnen toch moeilijk op het gras voor het appartement gaan slapen omdat de zwaluwen nu eenmaal kinderen willen.

Meteen als je ’s morgens naar buiten loopt zie je de volledige populatie van een stuk of vijftien, misschien twintig zwaluwen al over het beeldige Toscaanse landschap zwieren, voor hen een soort supermarkt, want al dat behendige gevlieg op die onhandige vleugeltjes komt neer op ontbijten: ze eten wat ze in de lucht tegenkomen, en als ze jongen hebben brengen ze een deel van de oogst ook naar het nestje van spuug en leem onder de dakrand.

Hoe bestaat het.

Waar ik regelrecht verbijsterd over ben is de stuurmanskunst van die vogels van een gram of tien. Ze scheren vlak over de grond, tussen de dicht begroeiing van bomen en struiken door, op drie centimeter boven mijn hoofd en je hoort niets, geen vleugelgeruis, niets. Ik schat dat ze ook snelheden van zestig kilometer per uur bereiken wanneer ze, onveranderlijk onhandig maar razendsnel fladderend, ineens het dal in schieten en binnen vijf seconden weer terug zijn om snel op het nestje te landen, erin aan gaan liggen of gewoon weer naar buiten jagen.

In de loop van de ochtend wordt het stil, enkele uren lang zie je nauwelijks een zwaluw.

En ’s middag is er weer een ander programma: keihard achter elkaar aan vliegen onder luid gesjilp, ook weer dat behendige gevlieg, haakse bochten, rechtsomkeert maken en terug schieten, hoog de lucht in, laag over de grond.

Hier kan geen film of televisie tegenop.

Waarom hebben wij dat in Nederland eigenlijk niet meer?

_________

hhBest 

Boek & Film 

Een heel vol leeg land

Wat je na een paar dagen opeens opvalt: dat het deel van Toscane waar we zitten, de Chiantistreek, zo’n ongelooflijk léég land is. Het is intussen ontzettend vol, met wijngaarden, bomen, struiken, cipressen, wijngaarden en natuurlijk wijngaarden. En wilde weiden vol bloemen, maar zonder vee. En kronkelende wegen en weggetjes, sommige onlangs geasfalteerd, andere vol gaten, nog andere te smal voor twee auto’s, waardoor je geregeld onderweg moet onderhandelen over wie eerst mag. En ongeasfalteerde wegen, grintwegen, de beroemde strade bianche, waar je je auto niet aan moet wagen als je er niets dringends te zoeken hebt.

Met wat geluk zie je een piepklein tractortje, eventueel op rupsbanden, bezig met het kalken van een wijngaard, en als je op lunchtijd een restaurant betreedt, heb je moeite een plaats te vinden en in een beetje stad kun je ineens over de koppen lopen – vooral de koppen van twee categorieën van mensen die hier niet wonen: toeristen en enorme groepen Italiaanse kinderen op schoolreisje.

Maar je kunt urenlang door het land kruisen en af en toe wel eens een auto tegenkomen of erdoor te worden ingehaald, maar de meest voorkomende bouwsels zijn de kastelen en kloosters op heuveltoppen, af en toe een gehucht van twaalf huizen en in de verte een boerderij. Ik zou me kunnen voorstellen dat er tussen die drukte van heuvels – ze liggen inderdaad opvallend dicht bij elkaar – soms wel eens verdoken huis te zien moet zijn.

Je merkt het ook aan het gebrek aan winkels voor de eerste levensbehoeften. Overal in Frankrijk, Italië en Spanje wemelt het van de gigantische supermarkten waarvoor het voorvoegsel super te klein is en ze dus hiper, hyper of iper zijn. Maar in de Chiantistreek zijn er maar een paar en die liggen bijna allemaal aan de rand van het gebied.

In de winkels die er wel zijn, supermarktjes van Nederlands formaat, meestal zelfs kleiner, formaat buurtsuper, zie je nog iets dat sterk opvalt: het grote aandeel van de 70-plussers in de klandizie.

Als we hier, in dit boerenhuis op een kilometer van de dichtstbijzijnde asfaltweg, geen moderne communicatiemiddelen hadden, zou het leven hier zijn zoals in de Middeleeuwen: je ziet dagen, maanden, jaren, decennia, niemand voorbij komen, behalve af en toe een plunderend leger, dat je hele hebben en houden meeneemt en syphilis, de pest en de cholera achterlaat. In het klooster dat je buiten op een bergtop ziet liggen, daar huist de wetenschap, daar hebben ze boeken, daar kennen ze de laatste ontwikkelingen op het gebied van landbouw, wijnbouw, veeteelt – de boeren kijken het wantrouwig aan en houden zich aan de karige, maar zekere methoden van oudsher, van duizenden jaren her.

Maar dat was zonder die communicatiemiddelen. Onze eigen boerin is een gehaaide zakenvrouw die aan het verhuren van haar tot vakantieboerderij verkavelde boerenhuis in ieder geval een Range Rover van een ton heeft overgehouden, waarin haar nogal schreeuwend hoor telefoneren. En meteen ook even het predicaat Agriturismo heeft verworven.

Weids hoor. Bijna zo weids als het schitterende uitzicht met daarin, inderdaad, een klooster, omgeven door smakelijke restaurantjes.

_________

hhBest

Boek & Film 

Het land van regen, zon en sprookjes

Het regent in Toscane, schreef ik in 1999, toen ik nog een dagelijkse column had op pagina 3 van de krant die inmiddels, zoals alles in mijn leven, vrijwel spoorloos is verdwenen.

Maar het regende nu dus niet. Nee, het goot, gisteren, en ik zat er middenin. We waren inmiddels alweer hardhandig met de neus gedrukt op het feit dat de Nederlanders misschien de dijken hebben uitgevonden, de inwoners van Toscane zijn de trotse ontwerpers van wegen van honderden kilometers lang zonder één recht stuk van meer dan 20 meter (ik overdrijf het een beetje, maar als je paar uur lang als een gek aan het stuur hebt zitten draaien ga je dat wel denken.)

Een raar aspect van navigatie-apparatuur is dat je meestal niet weet waar je je bevindt. Zo blijkt dat een ritje van 9 kilometer van een naamloos dorpje naar een stadje dat Greve in Chianti heet, door de TomTom wordt uitgesmeerd over 27 kilometer waar een buitenwijk van Florence aan te pas komt. Pas thuis ontdekten we dat op de goede oude landkaart.

Je hoort me niet klagen, hoor. Majestueuze wolkenpartijen laten voldoende ruimte voor een felle zon die het onwaarschijnlijke groen van de Toscaanse voorzomer maakt tot een absurde kakofonie van kleuren. Ondanks dat je goed moet letten op tegenliggers die de volle breedte van de weg nodig hebben, krijg je toch voldoende gelegenheid om vanaf hoge heuveltoppen andere toppen te zien met daarop kastelen omgeven door okergele of terracottakleurige  boerenhuizen, bijna verdronken in dat groen in alle tinten, met als duisterste element de onbegrijpelijk slanke cipressen.

Kortom, een landschap dat, wanneer door geraffineerde Hollywoodse tekenfilmers gemaakt, tot ijverig hoofdschudden zou leiden: kun je het niet maken dat het op iets lijkt dat werkelijk bestaat? Maar het bestaat echt – dit gebied in Toscane, de Chianti, is echt een miraculeus sprookjesland.

Maar we moeten door, de lunchtijd is gevaarlijk dichtbij; maar we zijn maar net op tijd op de Piazza Giuseppe Matteotti, het driehoekige centrum van Greve in Chianti, waar een keur van restaurants wacht op de lunchers, benevens een slager die zijn eigen varkens fokt en daar worst en ham van vervaardigt voor de antipasto.

En ik wil niet blijven zeuren, maar na een half uur zijn de tafeltjes alweer bezet met coladrinkende Hollandse tieners met hun telefoons – de ouders zitten een eindje verderop, in vakantietenu, achter de wijn, en uiteraard ook de telefoon. (Italianen doen het ook hoor, maar dat is folklore.)

Wij laten ons een keur aan bruschette voorzetten, eigenlijk belegde broodjes, met als hoogtepunt het smeersel van kippenlevertjes – na manna het heerlijkste hemelvoedsel. Gevolgd door een simpele pasta met tomaat aan gene zijde van de tafel en aan mijn kant ribollita, een onbeschrijfelijk gerecht dat alle Toscaanse boersheid in zich verenigt, gevolgd door een hoofdgerecht, aan gene zijde gemengde sla, aan mijn zijde saignant gebraden rundvlees dat smelt op de tong. (De pasta en de ribollita gaan voor de helft mee naar huis, als avondhapje.)

Dan door naar Montevarchi, waar we een Ipercoop bezoeken – in een van bovengenoemde columns heb ik eens geroepen dat als ik moest kiezen tussen zo’n kooppaleis en een fresco van Giotto ik dat fresco wel op de plaatjes zal bekijken. Alles is er groot en rijp: de lente-uien, de aubergines, de paprika’s, de tomaten, de worsten, de hammen, de kazen; een onbegrijpelijke keuze aan wasmiddelen en shampoos en ook ten overvloede diepgevroren voedsel – diepgevroren, in dit land waar de versheid is uitgevonden.

En, om maar eens met een van de vele clowns van de Nederlandse televisie te spreken: wijnen, wijnen, wijnen, want Chianti is een schitterende landstreek maar vooral bekend om de wijn – ik moet er dan aan denken dat mijn vader in de jaren vijftig Chiantiwijn bestelde bij de firma Cristofoli in Den Haag; ik herinner me de merken Spaletti en Ruffina, in die mandflesjes. De inhoud daarvan deed mij jaren afzien van rode wijn, een smerig wrang goedje. Later drong het tot me door dat de toenmalige Chianti een slecht boerenproduct was, inmiddels is het gelukkig vervangen door exquise drank, die past bij dat landschap dat doet denken aan de eerste regels van de Divina Commedia van Dante Alighieri.

Zoek die zelf even op. Het begint met ‘Nel mezo del camin dinra vita mi trovai puna selva oscura che la diricta via era smarrita’.

Bij al die bochten dacht ik daar gisteren aan, ook al omdat de TomTom soms in wanhoop devia smarrita was.

_________

hhBest

Boek & Film 

Toscaanse vertelling

Mogen wij cola drinken? Omdat het vakantie is?’

Een Hollands gezin komt binnen in restaurant DiVino (woordspeling) in een Toscaans gehucht dat heet Badia di Passignano dat vooral scoort door zijn dorpsgezicht dat je kunt omschrijven als ‘klassiek Toscaans’: veel puntbomen en wijngaarden.

Het antwoord van de ouders was trouwens ‘nee’, maar er kwam wel ranja – voor de broodnodige suikertoevoer ook bruikbaar.

Het restaurant heeft een vaste klandizie van in de buurt werkende mensen die er komen lunchen, en een aanzwellende stroom toeristen.

Het heeft een wellicht zelfs voor Toscaanse begrippen eigenaardige kaart: voor het grootste deel bestaat die uit ‘taglieri’, snijplanken in diverse formaten met daarop een keur aan vleeswaren, harde kazen en allerlei toebehoren zoals smeerseltjes, artisjokken, gedroogde tomaten – je begrijpt wat ik bedoel. Voor een smakelijke bistecca fiorentina moet je ergens anders zijn.

Voor pastagerechten trouwens ook. En voor pizza helemaal.

Dat laatste wordt sommige toeristen fataal.

Een Nederlands stel betreedt het terras dat een adembenemend uitzicht biedt op een Toscaans landschap uit het boekje en bekijkt de kaart. Ze wijzen iets aan, hij neemt het voortouw en zegt dat dat wel lekker is en dat ook, etcetera. Zij denkt intussen dat tagliere een plaatselijke variant is van tagliatelle, hij bevestigt dat ook, want hij spreekt Italiaans (denkt hij, en zij ook) en ze kijken dan ook vreemd op als het bestelde wordt geserveerd: plakjes verrukkelijke ham, grote plakken hartige boerse soppressata (een soort kruising tussen hoofdkaas en plokworst) salami met venkel en een papieren zak waarin vier gulle sneden Toscaans en dus zoutloos brood.

Haar bewondering voor zijn kennis van het Italiaans zie je gewoon wegsmelten terwijl ze met lange tanden het eigenaardige voedsel wegwerkt.

Dan een viertal Engelse wandelaars, die er trouwens net zo uitzien als Nederlandse toeristen: honkbalpetje, korte broek, bonkige wandelschoenen. Die bekijken ook de kaart met een keur aan taglieri, draaien hem om, vinden ook daar niet wat ze zoeken. Dan komt de lieftallige serveerster de bestelling opnemen. ‘Hebt u ook pizza’s?’ is de eerste dringende vraag. Ze antwoordt ontkennend, helaas is door haar mascherina niet goed te ontwaren of in haar vaste glimlach ook een zekere meewarigheid te onderkennen valt. Dan in vredesnaam maar zo’n rare plank.

We zijn hier toch in Italië – waar zijn de tagliatelle, bij voorkeur uitgesproken als tag lia telle, en helemaal: de pizza’s?

Als we een paar uur later terug zijn in het gehuurde appartement – aan de oude ruif te herkennen als een voormalige stal – aan het einde van een onverharde weg, een huis zonder adres, alleen bereikbaar met behulp van kaartcoördinaten, sta ik net een zwoele Morellino di Scansano open te trekken als ik enkele seconden lang de grond voel trillen. ‘Aardbeving!’ roept Djamila van buiten, ‘De glazen vielen bijna om!’

Op Twitter barst direct een storm los bij de hashtag #terremoto. ‘O wat erg! Alles goed bij jullie? Je bent toch wel naar buiten gerend?’ Even later blijkt de aardbeving een kracht van 3 of 4 te hebben gehad, in Groningen zijn ze erger gewend.

Het was weer gewoon een dag als alle andere op kantoor.

___________

hhBest

Boek & Film