Voor mij altijd een onwrikbaar principe geweest: nooit groepen mensen over één kam scheren.
Het wordt steeds moeilijker zulks vol te houden, onder de huidige omstandigheden.
Ik begin te geloven dat ik een menselijke eigenschap hardnekkig heb ontkend en dat is het wantrouwen tegen alles dat vreemd is. Iedereen is ermee behept, het is vermoedelijk zelfs een eigenschap die bij afwezigheid ervan de mens een andere diersoort zou maken. Die eigenschap bestaat uit twee delen: wantrouwen in het algemeen tegenover veemdelingen die je nog niet doorgrond hebt, en een collectief wantrouwen tegenover een collectieve vijand.
En dan is er nog iets: dat is de grijsruggorilla die het in zijn hoofd haalt zijn positie uit te buiten door zich te richten op heel zijn eigen clan, die braaf samendromt tegen de clans van buiten.
Tot zover een lesje culturele antropologie van de koude grond, dat mij toestaat voor actuele doeleinden samen te vatten: de Russen zijn een volk van botte boeren die, aangevoerd door een eigen versie van het christendom, zeker weten dat ‘die anderen’ het op hun bestaan, hun centen, hun kinderen gemunt hebben.
Er zijn, buiten de nu woedende oorlog, wel puntjes aan te wijzen die me een beetje gelijk geven. Ik doel op de bekende verhalen uit Turkse all-in resorts – ’s morgens komen de Russische toeristen op tijd uit bed voor het ontbijt, vegen het ontbijtbuffet leeg in een paar tassen en vertrekken naar hun kamers, de overige toeristen hongerig achterlatend.
Daarnaast zijn ze, daar hoef je niet veel onderzoek voor te doen, als ze eenmaal door meedogenloos zakendoen onbeleefd rijk zijn geworden ordinaire patsers blijken die alleen maar de duurste champagne drinken, hun villa’s inrichten als de eerste de beste woonwagen en op vakantie gaan in gebieden waar veel toeristen komen die mogen toezien hoe ze varen met hun miljoenenjachten en hun bijpassende helikopters.
Vladimir Poetin ziet dat laatste met lede ogen aan: de echte Rus is een vrome Moskous Orthodoxe christen die slechts de oorsprong van zijn godsdienst, in dit geval het centrum van de hoofdstad van Oekraïne, wil bezitten en in zijn botheid niets anders weet dan op de manier van Stalin – de manier van de voor- voor- vorige oorlog, met middelen die alleen een Russische botte boer kan waarderen: tanks van zestig ton die gemakkelijk te besturen zijn door jongens, halve analfabeten uit de onmetelijke dieptes van het grootste land van de wereld. De subtiliteit van de elektronische oorlogvoering is niet besteed aan Vladimir Poetin, die zichzelf de vleesgeworden Vadertje Rusland vindt: dat doen die gedegenereerde homo’s maar in West-Europa, met hun verwijfde klimaat en hun volgevreten zelfgenoegzaamheid. En hun zeehavens.
Intussen raken wij hier, in het westen van Europa, het nietige aanhangsel van het grote Rusland, steeds verder af van het heilige christendom. Ook al een reden tot Moskouse ‘bezorgdheid’.
Ik heb zowel in Moskou als in Kiev, o sorry: Kyiv op zondagmorgen kerken gezien waar de oervrome bijna kruipende mensen – toegegeven: voornamelijk oudere vrouwen – bijeendromden voor het door een gordijn onzichtbare altaar waar de priester zich uitput in eindeloze, met diepe mannenstem gezongen liederen.
In de negentiende eeuw deed zich een opmerkelijke ontwikkeling voor in Rusland: het land raakte verdeeld in enerzijds slavjanofilstwi – mensen die geloofden in een groot Slavisch rijk, waar alle Slaven – Serviërs, Russen, Polen bij hoorden. Die richting vond vooral aanhang op het platteland, voor zover die daar doordrong. In de steden daarentegen was een tegenbeweging aan de gang, die van de zapadisti, zapad is ‘het Westen’, mensen die een bredere blik op de wereld hadden en wel wat zagen in de vrije wereld van West-Europa.
Een scheiding der geesten die in Rusland nog altijd bestaat, en die je sinds jaar en dag en in toenemende mate overal in de wereld tegenkomt: de stad tegen het platteland.
In Rusland zit een krankzinnige heerser op de troon die in zijn verknochtheid aan het Rus zijn zelfs zover gaat het toppunt van verwijfdheid – de computer, het internet – aan zijn laars te lappen en verhalen houdt over het Grote Rusland en Oekraïne als de bakermat van datzelfde Rusland.
Zou het waar zijn dat superieure antitankgranaten en luchtafweerraketten uit het gedegenereerde Westen dan toch het pleit beslissen tegen negentiendeëeuwse monsterlijkheid tegen vrouwen, kinderen, zieken en hulpverleners? Het zou wel mooi zijn, maar we moeten wel even wachten voor we die conclusie kunnen trekken. En opgelucht (een beetje) herademen.
_______