SanteLOGie

Een pleidooi voor nuchterheid

Mij vielen deze week tot nu toe twee dingen op: een tweet waarin iemand bekent lang op de VVD te hebben gestemd maar het de laatste keer met de SP heeft geprobeerd en het nu helemaal niet meer weet. En het bericht dat de Thuiszorgorganisatie Buurtzorg van Jos de Blok haar verpleegkundig personeel van circa tienduizend mensen een fikse loonsverhoging toekent, zonder daarvoor het ministerie te hebben geraadpleegd.

Wat hebben die twee met elkaar te maken?

Waarom stemt iemand op de SP als hij of zij lang VVD-stemmer is geweest? Lange tijd gedacht dat het goed was dat rijke mensen rijker werden ten koste van de armen, dat de ondernemers de kans moeten krijgen het land te besturen en zo weinig mogelijk belasting te betalen en een oude gewoonte kunnen handhaven: de consument zoveel mogelijk teken uittrekken en het eigen personeel uit te zuigen waar mogelijk? Om dan over te stappen op een populistische partij die een programma heeft dat zo onrealistisch is dat ze nooit in wat voor regering dan ook zullen komen? Of keer je, na een korte periode van aarzeling weer terug naar de VVD of ga je rechtdoor naar JA21 met die sympathieke bril en weer die armzalige vreemdelingenhaat?

Ik heb geen idee wat deze kiezer eigenlijk wil, valt hij op de premier met een bochel, daarna op Lilian M. en daarna op zo’n geinige bril? Ik kan er geen touw aan vastmaken maar moet wel constateren dat deze kiezer niet alleen staat. Ik bedoel: in de peilingen heeft Kerrelijn, de Mensenhaatster uit Deventer, een paar zetels erbij. Huh? Of zou het op zijn oud-Hollands zijn: omdat je met Kerrelijn ken lagge?

Dinsdag probeerde Joost Eerdmans van zeg maar JA tegen 21 een nieuwe truc: hij begon te suggereren dat Lilianne Ploumen, ook aanwezig, natuurlijk moest zwijgen, want ze was van een oude partij. Nee, de nieuwe partijen, daar zitten we op te wachten.

Terwijl Ploumen de enige aan tafel was die concrete opmerkingen maakte over datgene waar het om gaat: de mensen in Nederland die, dankzij tien jaar de VVD en de hele ‘nieuwe’ rechtse flank van de Nederlandse politiek – we weten nu: nieuw is niet altijd goed – het moeilijk hebben, zonder gewetenswroeging tot het uiterste gekoeioneerd mogen worden.

Heel concreet: de mensen die door de Belastingdienst zijn gepiepeld, de mensen die geen huis kunnen krijgen, de mensen die in armoede leven ondanks hard werken, de mensen in de zorg die niks meer krijgen ondanks dat ze zich kapot werken, de mensen die moeten leven van de bijstand en van een minimumloon die er de komende vier jaar – misschien – elk jaar 20 cent per uur bij krijgen – 20 cent! – de AOW’ers die zelfs naar die 20 cent kunnen fluiten. Met als dieptepunt waaronder niets meer is: het uitdelen van de aalmoezen in Groningen.

Een mooi voorbeeld van de manier waarop de maatschappij georganiseerd zou kunnen worden als de PvdA het voor het zeggen zou hebben is natuurlijk de Buurtzorg van Jos de Blok. Een onderneming zonder overbodige managers, directeuren, steekhouders en wat meer van dat fraais op neokapitalistisch gebied, en die daardoor het van zorgverzekeraars voor hun prestaties ontvangen bedrag eerlijk verdelen onder degenen die daadwerkelijk de handen uit de mouwen steken.

Dat die hele door de universiteit gejaste managershorde ineens op straat komt te staan – banen genoeg, dames en heren! Zelfs banen waarin je hard moeten werken.

Ik heb een aantal jaren geleden eens een dagje meegelopen met zo’n ‘cel’ van Buurtzorg. Geen gejaag, geen overbodige administratie, alles in kort en zakelijk onderling overleg. Het was een lust voor het oog, al was de vaste plek van samenkomst alvorens uit te vliegen naar de clientèle een studentenkamertje van drie bij drie.

Ze zullen wel weer roepen: Oe, arbeiderszelfbestuur – want dat is het – dat deden ze vroeger in Joegoslavië en nu bestaat Joegoslavië niet meer! Mijn vraag zou dan zijn: bestaat Nederland zoals het zou moeten zijn eigenlijk nog we?

Tegen de kiezer uit dit stukje roep ik: bijt door de zure appel heen: de nuchtere toekomst is aan de brede volkspartij en dat is de PvdA.

_______

hhBest

Boek & Film 

Rutte IV schiet nu al tekort

Door Peter Stiekema

Terwijl het nieuwe kabinet Rutte IV maandag in volle luister op het koninklijk bordes stond te glimmen, wachtten zo'n 250 kilometer verderop in Groningen  tienduizenden mensen in eindeloze rijen op hun beurt om in aanmerking te komen voor een schadevergoeding van zegge en schrijve tienduizend gulden. 50.000 mensen hebben recht op dat bedrag, maar er was maar 300 miljoen euro beschikbaar. 20.000 Groningers zouden dus buiten de boot vallen.

'Op is op', zei de arrogante staatsecretaris Vijlbrief, in het nieuwe kabinet belast met de oplossing van de aardgasproblemen en schadeafhandeling voor de Groningers en nog enkele duizenden inwoners van het aanpalende Drenthe.

Het leken maandag beelden uit een derdewereldland, of Rusland. Maar de rijen stonden toch echt voor gemeentehuizen in de provincie Groningen en niet te vergeten achter de computers thuis, die het uiteraard ook weer eens lieten afweten. Terwijl in Den Haag de nieuwe bewindslieden, al dan niet in jacquet (voor sommigen was dat zelfs de eerste keer) bij het uitspreken van hun gelofte naar een stotterende koning luisterden, stonden vele Groningers uren in de kou om uiteindelijk toch met een 'niet' uit de bus te komen. Bejaarden  hadden zelfs tuinstoelen meegenomen om in de wachtende rijen nog even te kunnen zitten. Een godvergeten schande. Welke hufter verzint nou zoiets.

De rijen voor de gemeentehuizen zorgden op de dag van de inauguratie van Rutte IV voor een Haags pr-debacle in Groningen, de provincie die toch al model staat voor een tekortschietende overheid. Een overheid die er maar niet in slaagt burgers uit de problemen te helpen, zoals ook uit de toeslagenaffaire blijkt.

Eigenlijk zou deze schandelijke manier van handelen genoeg aanleiding moeten geven om het hele kabinet maar meteen naar huis te sturen en nieuwe verkiezingen uit te schrijven. Maar dat zal niet gebeuren, omdat de regering van VVD, D66, CDA en CU (oude wijn in andere zakken en lege dozen) de meerderheid in de Tweede Kamer heeft. Dus dat wordt weer jarenlang aanmodderen.

Of is dit de nieuwe regeringsstijl van het kabinet? Nu in de rij voor een schadevergoeding, die veel te laag is om de schade aan de woningen te vergoeden en straks allemaal in de wachtrij voor de gaarkeuken, nu de kosten van levensonderhoud uit de pan rijzen en de inflatie op hol slaat?

Enkele dagen eerder waren de Groningers nog verrast door  (demissionair) minister Blok, die stelde dat de gaskraan toch weer verder open moet omdat buurland Duitsland een gastekort heeft. Er waren tijden, nog niet eens zo lang geleden, dat Duitsland gas genoeg had. 

Nee, het heeft er alle schijn van dat Groningen wat het kabinet Rutte IV betreft rustig de Waddenzee in kan zakken, dan zijn ze meteen van dat wingewest, dat nu alleen maar geld kost, verlost.

En de rest van het land ook, in een zee of ander water naar keuze.

_______

hhBest

Boek & Film 

Een nieuw rijbewijs, wat een probleem

Het rijbewijs, altijd wat. Toevallig kom ik een rond cijfer tegen: ergens komende maand februari heb ik 65 jaar een rijbewijs, BE. Ik heb er ruimschoots gebruik van gemaakt en altijd netjes op tijd een verlenging aangevraagd, in al die jaren heb ik, na vordering van een daartoe bevoegde autoriteit, het kostelijke stukje roze stof en laatstelijk dat roze plastic kaartje steeds prompt tevoorschijn gehaald en gepresenteerd.

Zestig jaar lang heb ongeveer 2 maanden voor de datum waarop het bewijs verlengd moest worden me bij alweer een andere bevoegde autoriteit vervoegd, voorzien van twee goed gelijkende pasfoto’s en een klein geldbedrag voor de moeite en daar kon ik dan na een week het nieuwe exemplaar ophalen.

Maar ja, intussen hebben we computers.

Ik had wel in de krant gelezen dat ze het bij het Centraal Bureau Afgifte Rijvaardigheidsbewijzen (CBR) om deels onnaspeurlijke redenen (of misschien toch: computers) enorm druk hadden met als gevolg een geweldige achterstand. Ik wist ook dat een politieke zwaargewicht de baas was geworden bij het CBR en die, u herkent hem allemaal als Alexander Pechtold, kwam uit en te na in talkshows vertellen dat het probleem weliswaar niet helemaal was opgelost, maar dat er licht gloorde aan het eind van de tunnel.

Bij die talkshows zijn ze niet van die doorvragers, anders was misschien iemand op het idee gekomen Pechtold te vragen of die tunnel van hem erg lang was, misschien?

Hoe dan ook, mijn huidige rijbewijs verloopt op 24 april aanstaande, in een verre en ongewisse toekomst dus, en het leek me, gezien de gehoorde verhalen, nuttig om nu er alvast aan te beginnen. Tijd genoeg, immers.

Het was inmiddels half twaalf laat op zondagavond en ik was dan ook verbaasd toen ik op de website van het CBR de boodschap zag dat het erg druk was en dat ik beter… Maar gelukkig zag de computer dat de wachtenden als bij toverslag waren verdwenen en ik aan de beurt was. Ik kreeg twee minuten om in te loggen. Weten ze bij het CBR wel hoe kort twee minuten zijn?

Maar het lukte.

Kwamen de vragen. Hoed oud ik wel niet was, wat ik precies wilde, etc. Toen kwam er een verontrustende mededeling: indien ik jonger was dan 75 jaar moest ik rekenen op drie maanden wachttijd, indien ik ouder was mocht ik daar rustig nog twee maanden bij tellen.

Maar ik kon gelukkig wel meteen een gezondheidsverklaring opstellen aan de hand van een aantal gerichte vragen. Ik zal daar niet al te diep op ingaan, houd het er maar op dat ik totale blindheid of verlies van beide handen niet voor het CBR geheim zou kunnen houden, ook al omdat het opzettelijk foutief invullen van de verklaring gezien zou worden als een misdrijf, en daar heb ik een hekel aan. En dat je bij blind autorijden allerlei onverwachte problemen kon krijgen. Dus alles netjes naar waarheid ingevuld en opgestuurd.

Hoho, niet zo snel. Eerst even 41,50 euro overmaken, want zo’n door mijzelf ingevulde gezondheidsverklaring kon natuurlijk niet voor niks.

En toen.

En toen niks. Ik ging er vanuit dat ik die verklaring zou krijgen, ik wist dat ik gezien mijn leeftijd hoe dan ook nog naar een dokter moest die daar dan 50 euro voor zou opstrijken; wat kosten goed gelijkende pasfoto’s tegenwoordig, en verhinderde de lockdown niet de gang naar de fotograaf, en daarna nog de kosten en de leges en de administratieve verwerking en wat er verder nog komt kijken à raison van weet ik veel.

Maar intussen, al kost het me een rooie rug, hier met dat rijbewijs.

Want wat wil het geval? We moeten ons op 2 mei aanstaande melden bij een door ons gehuurd (en deels betaald) appartement in Toscane, en het lijkt me dan ook nuttig ook tegen die tijd een geldig rijbewijs op zak te hebben, want we gaan met de auto.

Ik moet hier de komende weken op zitten als een bok op de befaamde haverkist.

Het begint al goed: ik kan, een dag later, niet op de juiste wijze bij het CBR inloggen, en na enig gehannes over en weer krijg ik de mededeling dat ik binnen drie werkdagen een geheime papieren brief zal ontvangen bevattende nog geheimere informatie die mij wellicht verder zal helpen.

Ik kan het ook van de zonnige kant zien: ik heb alle prikken gehad die de Italianen van me zullen eisen, en ik kan dat bewijzen ook.

_______

hhBest

Boek & Film 

De voorname juiste spelling van een voornaam

Word je naam eens een keer genoemd in een gezaghebbend boek over tuinieren, is je voornaam fout gespeld. Nou ja, kan iedereen overkomen, zelfs Romke van der Kaa, wiens boek De onderwereld van de tuin in het roemruchte radioprogramma op zondagochtend Vroege Vogels genomineerd werd voor de Jan Wolkersprijs. En dat boek las ik de afgelopen week, een helder geschreven, uitvoerig overzicht van massaal leven en sterven in de grond van de tuin en de lucht daar vlak boven. Voor de enigszins doorgewinterde tuinier niet allemaal groot nieuws, maar toch een overzicht dat een aantal dingen die je zelf al jaren in de praktijk bracht, het juiste spoor blijken te volgen.

Zoals: nooit kunstmest gebruiken, de tuin níet ‘winterklaar’ maken maar afgevallen blad gewoon laten liggen, het verdwijnt grotendeels tijdens de winter door acties van de ondergrondse volkeren; nooit spitten, daar gooi je het hele circus van elkaar helpende en opetende microben, schimmels, bacteriën, virussen, aaltjes, regenwormen – ik doe een kleine greep – overhoop; zelfs de ‘taal’ van sommige soortenkomt aan de orde, een chemische taal omdat ogen en oren ondergronds nagenoeg ontbreken; alleen compost en organische mest gebruiken, indien nodig. Bestrijdingsmiddelen helemaal niet gebruiken en al helemaal niet alle dieren en andere wezens beschouwen als je vijanden, maar als je vrienden en kennissen, tot wederzijds voordeel.

Kortom, als je nog vastzit aan oude tradities – en ik zou ze de kost niet willen geven die nog elk najaar de moestuin twee steken diep omspitten en de hele winter kaal laten liggen, ‘zodat de kluiten kapot kunnen vriezen’ wat ze tegenwoordig helemaal niet meer doen – moet je dit boek kopen en lezen, het behoort tot het beste op dit gebied.

Maar hoe zit dat nou met die naam van mij?

In het begin van de jaren tachtig raakte ik betrokken bij een select groepje liefhebbers van vaste bloeiende tuinplanten. Ik schreef destijds een wekelijkse column over tuinieren en kwam zo in contact met Michael Lukaszewicz hier ter stede, die vooral joeg op de allerzeldzaamste soorten en variëteiten uit deze exclusieve hoek van het tuinwezen.

Via Lukaszewicz kwam ik ook in contact met Romke van der Kaa, die destijds samen met zijn compagnon Piet Oudolf een kwekerij van vaste planten had in Hummelo en Keppel. Daar zag je het opkomen van een geweldige modernisering van de Nederlandse tuin: hosta’s, varens en grassen vormden de kern van het aanbod.

Met Lukaszewicz werd ik destijds enorm gefascineerd door een groep leden van de boterbloemenfamilie: de Helleborussen, door Van der Kaa consequent ‘kerstrozen’ genoemd. Dat was op dat moment een stiefkindje in de tuin: ze waren (en zijn) slecht verkrijgbaar, vermeerderen ging heel moeizaam, scheuren was bijna onmogelijk, en de leden van de grote groep natuursoorten kruisten zich onderling alsof ze deelnamen aan een enorme orgie. Maar juist dat maakte de Helleborus interessant voor ons. Ze zaaien zich heel gemakkelijk uit en na enkele jaren komt de eerste bloei en daar konden altijd interessante verrassingen bij zitten. Je moest wel even de tanden op elkaar zetten om de niet interessante planten te vernietigen – je kon er gelukkig veel mensen een plezier mee doen.

Ergens in 1981 of 1982 werd ik uitgenodigd voor een speurtocht; in Duitsland, in de omgeving van Kassel, was een mevrouw gesignaleerd die gespecialiseerd was in Helleborus en een sterke hand van zaaien en verspenen had; zij verkocht onder veel meer ook jonge, nog niet bloeiende planten met op zich heel interessante ouders voor één DM per stuk.

We trokken er met zijn vieren per auto op uit: de al genoemde Michael, een zekere Ed (ik herinner me hem verder niet) Romke van der Kaa en ik dus.

Ik denk er nog wel eens aan, hoe we gedwaald hebben om het juiste adres te vinden, met wegenkaarten en autowegen die de verkeerde kant op gingen en vol stonden met files – maar we zijn er gekomen.

De oogst was tamelijk klein. Die plantjes van 1 DM waren natuurlijk leuk en avontuurlijk, maar de grote planten met vele kleuren en getekende bloemen die er ook te koop stonden, waren, zo meen ik me herinneren, krankzinnig duur. Ik heb trouwens nog altijd veel Helleborussen in de tuin, ze zaaien zich feestelijk uit en ik laat het maar, mooi of niet mooi.

Maar wat was er nou met mijn voornaam?

Die mevrouw in Kassel had ook opvallend veel vrolijk door haar tuin stiefelende wijngaardslakken. De meeste slakken vind ik walgelijk, maar wijngaardslakken zijn zo prachtig vormgegeven en geraffineerd gekleurd dat ze er smakelijk uit zien. (Ze zijn het niet: als je wijngaardslakken eet, eet je feitelijk gesmolten knoflookboter waarin je hier en daar een stukje fietsband tegenkomt.)

We kregen van de Duitse mevrouw, geheel gratis, ieder een stuk of vier slakken mee. Romke pakte een viltstift en schreef op elk slakkenhuis een van onze initialen: een R, een E, een M en een S.

Van der Kaa haalt deze episode aan in zijn boek, noemt de vier voornamen voluit en schrijft die van mij als… Sanne.

Nou ja, toch leuk. Op de foto kun je zien dat het verre nageslacht van de slakken in mijn tuin nog altijd floreert. Ook zonder initialen.

Dan, als afsluiting, nog maar een mooie opmerking uit De onderwereld van de tuin: de mieren van de wereld wegen ongeveer evenveel als de hele mensheid. Toch, als de mieren zouden uitsterven, zouden alle ecosystemen op aarde ineenstorten. Wanneer de mensheid zou uitsterven, daarentegen, zou dat alleen maar gunstig zijn voor de natuur. Alleen al wegens het beperkte nut van de mens voor de wereld onder en boven de grond.

______

hhBest

Boek & Film 

Eetgewoonten in tijden van CO2

In mijn omgeving zijn nogal wat mensen te vinden die iets hebben met vegetarisme of veganisme, en dat is een te ruwe samenvatting. Sommige vegetariërs eten geen vlees maar wel vis en ander zeebanket (dan ben je volgens mij geen vegetariër) een enkeling is zelfs flexitariër.

Een echte vegetariër is veganist, vind ik, maar hoever ga je dan? Zijn lederen schoenen en broekriemen ook taboe?

En dan beland je bij de motieven. Je hebt vegetariërs die daartoe zijn overgegaan omdat ze het eten van vlees zielig vinden voor de kalfjes en de lammetjes. (Ze zeggen nooit: kalveren en lammeren.) Andere weer vinden het eten van vlees niet gezond, of doen het voor het klimaat. En dan heb je ook nog de categorie voor wie vegetarisme onderdeel is van een levensvisie, een levensbeschouwing, of ronduit: een religie.

Die laatsten zijn de hinderlijkste. Die vinden dat jij, als iemand die af en toe een lekker stukje vlees wel weet te waarderen, je zou moeten schamen. En in ieder geval niet aan dezelfde tafel als zij je mag overgeven aan je walgelijke eetgewoonten. Hetgeen je er toe brengt in hun gezelschap dan in vredesnaam maar van het eten van vlees te onthouden.

Ook al niet zo’n moeite hoor, Als ik even wat afstand neem kan ik melden dat ik eenmaal in de week iets van vlees eet, en dat ik twee- of driemaal in de week een boterham met filet americain of gerookte zalm wel kan waarderen.

Hetgeen niet verhindert dat ik de tegenwoordige manier van vleesproductie en van visserij volledig verwerp. Waarbij ik me ervan bewust ben dat de methoden die ik wel kan billijken niet alleen zouden leiden tot een drastische vermindering van de vlees- en visproductie, maar ook tot aanzienlijke verhoging van de prijzen voor de consument. Alleen al het stoppen met gesleep over de wereld met veevoer zou een geweldige bijdrage zijn aan bescherming van het klimaat. En dan zwijg ik nog maar even dat wij hier in Nederland veel vlees eten dat afkomstig is uit landen als Argentinië, Uruguay, Brazilië, de VS, Canada en zelfs uit Namibië en Botswana.

En over gezondheid gesproken: de mij bekende vegetariërs en veganisten zijn ondertussen vaak wel goede innemers van alcoholische versnaperingen. Die dranken zijn allemaal inderdaad plantaardig, met als enige uitzondering een Mexicaans drankje met een rups erin. Berichten als zouden twee glazen rode wijn per dag goed zijn voor de gezondheid zijn afkomstig uit Frankrijk en andere landen die graag zoveel mogelijk alcohol exporteren – het allergezondste is en blijft: helemaal geen alcohol.

Dus dan maar aan het alcoholvrije bier? Ik moet zeggen dat veel van de in de laatste jaren op de markt gebrachte 0.0-biertjes smakelijk zijn. Maar als je even de moeite neemt de tekst op het etiketje te lezen – een goede leesbril is daarbij aan te bevelen, ze schreeuwen het bepaald niet van de daken – dan zul je moeten constateren dat 0.0-biertjes evenveel en soms nog wel meer suiker bevatten dan het verfoeilijkste frisdrankje van allemaal, namelijk cola en aanverwanten. En suiker, dat weten we toch allemaal, suiker is de nieuwe nicotine.

Dus eet veel groente en fruit (hoewel: toen ik nog wel eens bij de tandarts kwam raakte die niet uitgepraat over de ongezonde hoeveelheden suiker in fruit en vruchtensap, en wat dat deed met het tandglazuur) neem af en toe een entrecote (nooit antrekó zeggen), een biefstukje of een vier uur in rode wijn gesudderde kalfswang, of een in het wild gevangen vis, laat de auto en de elektrische fiets staan als het ook met de benenwagen kan.

Maar die alcohol, tja, dat is, zeggen ze tegenwoordig, nog wel even een dingetje.

_________

hhBest

Boek & Film 

De puinhopen van een geheugen

Mijn geheugen speelt me enorm parten. (Ik ken iemand die zegt: ‘Mijn geheugen speelt mij partner’). Bij speelfilms die ik niet eens zo lang geleden zag heb ik soms het gevoel: die film heb ik gezien, maar ik zie nu hele stukken die ik me niet herinner. Zou ik toen geslapen hebben? (Zo gek zou dat niet zijn: ooit zat ik met een duur kaartje in de Metropolitan Opera in New York waar ik de opera Lucia di Lammermoor van Donizetti zag. Had kunnen zien, als ik niet vanaf het moment dat ik mijn zetel beklom had zitten slapen.

Het jaar daarop was ik weer in New York, nu met een uitnodiging voor de musical Tommy van The Who. Ik ben helemaal niet gegaan. Vorige week zag ik De Beentjes van Sint Hildegard. Arend bezoekt daarin inderdaad de schrijn van Sint Hildegard. Maar toen ik hem de eerste keer zag, eindigde de film veel eerder, namelijk op het moment dat Arend in de Rijn valt, na het uitstrooien van de as van zijn schoonvader. Had ik weer geslapen? Of was de rest eenvoudig uit mijn geheugen gewist?)

Deze week deed ik weer eens een greep in een bureaulade en viste ik een zwarte ringbandklapper op. Wat zou dát zijn? Ik bladerde er in en stelde vast: kennelijk was ik ooit een soort catalogus begonnen met een overzicht van de zelf opgenomen videobanden, bijvoorbeeld van Van Kooten en De Bie. Allemaal, lekker efficiënt, ongedateerd. (Het halve internet is ongedateerd, ik was dus mijn tijd vooruit.) (De betrokken videobanden had ik wel opgenomen maar nooit meer gedraaid. Tot de kelder onder water liep en ik de hele voorraad naar het milieupark kon brengen. Gelukkig heb ik dus de catalogus nog.)

Ik dwaal af.

Achterin de ringbandklapper vond ik een twintigtal dichtbetikte pagina’s, kennelijk getypt op een Triumph Gabriele kofferschrijfmachine.

Allemaal samenvattingen van handboeken over geschiedschrijving. En allemaal getypt in oktober en november 1973.

Ik weet dat ik destijds het plan had opgevat de journalistiek vaarwel te zeggen en geschiedenisleraar te worden; daartoe meldde ik mij aan bij de instelling de Katholieke Leergangen in Sittard, die de mogelijkheid bood diverse MO-diploma’s te halen, zoals die voor geschiedenis; je kon dan tegelijk ook leraar worden in dat vak.

Wat ik me ervan herinnerde was dat ik al na een paar maanden de moed opgaf, omdat mijn begeleider vond dat ik niet de juiste instelling had. Ik had in de 35 jaar van mijn leven namelijk inderdaad heel weinig geschiedenis gelezen, zoals ik toen sowieso weinig las, wegens andere bezigheden. Wat die begeleider trouwens ook niet goed gevonden zou hebben was mijn afkeer van hele dagen doorbrengen in stoffige archieven en dat bleek ook vereist voor die opleiding.

Ik zie in de samenvattingen die ik schreef dat ik daarvoor toch wel onder andere in de Stadsbibliotheek van Maastricht het boek Gestalten der Geschiedenis had geraadpleegd. Dus ik had ervaring met stoffigheid.

De meeste samenvattingen waren geparafeerd door de studiebegeleider, alleen onder één stuk, dat over Herodotus, schreef hij: ‘Jammer dat u niet meer ordening heeft aangebracht: persoon, levensloop, karakteristiek werk, overzicht werk’.

Ik had natuurlijk kunnen zeggen of minstens dènken: ‘Ach man, ik ben journalist, zo doen wij dat in de journalistiek niet.’

Interessant allemaal, maar ik herinner me totaal niet dat ik al die blaadjes volgetikt heb met geleerde samenvattingen, ik herinner me niets van per post opzenden ervan en dito terugontvangen, ik heb steeds gedacht dat ik, alvorens me af te melden, niets had gedaan aan die cursus, terwijl ik toch vele uren moet hebben zitten rammelen op die kofferschrijfmachine.

Volledig uit mijn geheugen verdwenen. Of onbereikbaar, dat kan ook, natuurlijk.

Nog erger: ik herinner me nog heel veel wèl, helaas vooral dingen die ik dolgraag vergeten zou hebben.

_______

hhBest

Boek & Film 

Een wel heel bijzonder jubileum

Hij was een van de merkwaardigste figuren die ik ooit heb meegemaakt. Destijds midden vijftig, mager, zwijgzaam. Hij woonde in een enorme zelfgebouwde villa die uitbundig zijn absolute smakeloosheid verried, maar hij werkte altijd aan het kookeiland in de perfect geoutilleerde keuken, waar nooit gekookt werd sinds zijn vrouw en kinderen het niet meer bij hem hadden uitgehouden en waren gevlucht.

Hij werkte alleen ’s nachts. En waaraan? Ik zou het niet weten. Hij was de uitgever van een obscuur natuurwetenschappelijk blaadje, dat onmogelijk zo veel geld kon opleveren dat hij er dat kapitale huis van had kunnen bouwen en er een 12-cylinder Bentley van kon financieren.

En hij koesterde een wrok.

Wrok tegen een onderwijsinstelling van hoger beroepsonderwijs, die hem halverwege de studie had weggestuurd omdat hij, ‘zogenaamd’ zei hij, gewoon de studie niet aankon.

En toen bestond, alweer veertig jaar geleden, de school honderd jaar. Er was een feestcomité opgericht dat aan iedereen die ooit op de school had gezeten een oproep had gestuurd mee te denken over passende feestelijkheden.

Hij wachtte even met zijn reactie, maar toen hij zag dat er nauwelijks budget was voor het feest en ook de plannen voor de viering ietwat armzalig leken uit te vallen, sprong hij erin.

Hij zou laten zien dat hij de school niet nodig had gehad bij het bereiken van succes.

Zijn huis, voorzien van een zwembad en een café in het souterrain, werd het middelpunt van de feestelijkheden, waar allerlei hotemetoten uit de geschiedenis van de school bewonderend in rond liepen en zijn van buiten aangerukte kostelijke wijnen en gerechten eer aan deden. En de loftrompet op hem staken.

En er was ook een symposium over een moeilijk onderwerp, in een daarvoor afgehuurd chic kasteel.

Het hoogtepunt van de feestelijkheden was de presentatie van een gedenkboek. Geen losse velletjes met een nietje erdoor, maar een echt gedenkboek, een kloeke kostbaar vormgegeven brochure, met verhalen geschreven door een professionele tekstschrijver en vol foto’s – onder meer van de feestelijkheden te zijnen huize, alles uiteraard in full colour.

De tekstschrijver was ik. De schitterende foto’s werden gemaakt door de persfotograaf Paul Mellaart.

Paul overleed deze week, 78 jaar oud. Zijn overlijdensadvertentie maakte deze herinneringen in mij los.

_____

hhBest

Boek & Film 

Een levenswerk vernietigd

Het was ijzig koud in Moskou, in maart 1989, van vrolijke stemming over het wankelen van het Sovjet-imperium was onder de bevolking weinig te merken – maar je komt, als lid van een groep journalisten die toerisme als onderwerp hadden, natuurlijk ook niet gemakkelijk in contact met ‘de gewone man in de straat’, voor zover je daar al iets van verwachtte.

Niettemin kwamen enkelen van de genoemde groep, onder wie meine Wenigkeit, op uitnodiging van een man met een grote bril die ons op straat aansprak, op een avond in de collegebanken terecht in een gebouw van de universiteit van Moskou aan de Krimskij Wal, want hij, de historicus Arzjeni Borisowitsj Roginskij, had nieuws.

De Sovjet-Unie liep op haar laatste benen maar bestond nog wel degelijk, al hadden we al geluncht in een nieuwbakken restaurant in de Arbatwijk, ons aangewezen door Alexander Munninghof, die mede aanschoof; het restaurant was in feite een tot dan toe streng verboden particuliere onderneming, maar mocht bestaan onder het mom van een nieuwe bedrijfsvorm genaamd ‘coöperatie’.

De woorden glasnost en perestrojka, transparantie en herstructurering waren op ieders lip, twee hervormingen waarmee de man met de wijnvlek, Michael Sergejewitsj Gorbatsjov, dacht de schepping van Lenin en Stalin te kunnen redden. Dat die schepping al lang morsdood was wist hij vermoedelijk wel – maar dat onderwerp kan hier verder onbesproken blijven.

Niettemin, in dat licht of liever gezegd die schemering, de schemering vlak vóór de ondergang van de Sovjet-Unie, werden wij, drie Nederlandse journalisten, gezeten in de collegebanken, door Roginskij die voor een schoolbord stond, op de hoogte gebracht van het bestaan sinds een jaar van de organisatie Memorial.

De organisatie was in 1988 opgericht door Andrej Sacharov en Roginskij. Belangrijkste doel: een monument oprichten en een openbaar archief opbouwen voor de miljoenen slachtoffers van het bewind van Lenin en vooral van Stalin. Roginskij benadrukte dat zijn organisatie een wankele basis had; hoewel hij uitdrukkelijk geen politieke doelen nastreefde – dat was immers voorbehouden aan de communistische partij – stond niet vast dat de regering Memorial wel zou blijven gedogen.

Memorial had op dat moment al duizenden vrijwillige medewerkers, die moesten helpen bij het verzamelen van gegevens voor dat doel van de organisatie: alle slachtoffers van het regime, stuk voor stuk, een gezicht geven. Roginskij zelf was al sinds 1977 bezig met het verzamelen van die gegevens, hij had wegens die activiteit al drie jaar in de gevangenis gezeten; hij hoopte ooit in het gebouw van de KGB aan het Dzjersinskijplein in Moskou inzage te krijgen in de daar aanwezige archieven. ‘Iedereen, elke familie in het land heeft wel iemand verloren door de terreur van Lenin en Stalin.’

Roginskij vertelde ook over de spoorlijn van 160 kilometer die was aangelegd om vermeende tegenstanders van het regime te vervoeren naar een van de minstens honderd kampen langs die lijn. Op de vraag of het inmiddels afgelopen was met het als Goelag bekende stelsel van concentratiekampen zei Roginskij: ‘Ja, de laatste kampen zijn onder Gorbatsjov gesloten’.

Wij weten intussen beter. Voor korte tijd afgeschaft misschien, maar duidelijk weer terug, opnieuw voor mensen die het huidige regime niet aanstaan.

Wat vooral wèl afgeschaft werd, dat was dus deze week Memorial zelf. De stichting was al in 2014 geplaatst op een lange lijst, die van de ‘buitenlandse agenten’. Wat er van de inmiddels gevonden resultaten zal overblijven valt wel te raden. Tegenover het KGB-gebouw werd in de jaren negentig een gedenksteen opgericht voor de omgekomen Moskovieten; de steen was afkomstig uit een kamp op een eiland in de Witte Zee. Of die blijft?

Roginskij was geboren in 1946. Hij is tot 2017 actief gebleven met Memorial, nadat hij in 1992 gerehabiliteerd was.

In 2017 werd kanker bij hem vastgesteld, hij ging voor behandeling naar Tel Aviv in Israël (hij was Jood) waar hij tegen het eind van dat jaar overleed.

Op die maartse avond reden we, opgewonden over het verhaal dat ons was verteld, bewonderend denkend aan de kleine man met de grote bril die onverschrokken van plan was de hele gruwelijke waarheid aan het licht te brengen, met de Cirkellijn van de metro terug naar ons hotel Kosmos.

De dappere historicus Arzjeni Borisowitsj Roginskij heeft dus de vernietiging van zijn levenswerk niet meer hoeven meemaken. Lenin en Stalin hebben, geholpen door Wladimir Wladimirowitsj Poetin, alsnog gewonnen.

________

Op de foto: A. Roginskij in 2012.

________

hhBest

Boek & Film 

Een raadselachtig bidprentje 2

En dan is er plotseling een leuke aanvulling op het hieronder staande stukje over het bidprentje van mijn Italiaanse grootmoeder. De oplettende Arthur S. in Hoensbroek stuurde me namelijk een stukje uit De Amstelbode, mogelijk een weekblad in Amsterdam, maar er is ook een Amstelbode geweest als katholiek dagblad. Doet niet erg ter zake in dit verband. Het is gevonden op de onvolprezen website Delpher, waar zo’n beetje alles dat maar enigszins onder ‘pers’ kan worden gerekend van de laatste vierhonderd jaar gedigitaliseerd doorzoekbaar is.

Klik op nevenstaand plaatje, voorstellende het ‘knipsel’ en wel uit De Amstelbode van 16 oktober 1931, waarin wordt gemeld dat van ene Brun Sante een paspoort en een familieboekje waren gestolen.

Nu ben ik wel oud, maar niet zo oud dat mij in 1931 iets dergelijks kan zijn overkomen, ik was toen namelijk nog vloeibaar. Nee, het betreft hier ongetwijfeld mijn vader, naar wie ik Sante Brun heet.

Meteen vielen er een paar puzzelstukjes op hun plaats.

Ik weet namelijk dat mijn vader in 1931 enige tijd ‘op karwei’ is geweest in Amsterdam, uitgezonden door zijn oom Luigi Sante d’Agnolo, broer van mijn grootmoeder, die een terrazzobedrijf had in Nijmegen. Ik weet ook dat mijn vader in Amsterdam verbleef in een pension aan de Van Ostadestraat, waar ook enkele andere Italianen verbleven, die in bovenstaand knipsel ook genoemd worden.

Komt natuurlijk automatisch de vraag: als je zo weinig van je vaders geschiedenis weet – zie hieronder het stuk over het bidprentje – hoe weet je dit dan?

Wij kinderen speelden in het huis aan de Thijmstraat in Nijmegen op de vliering (ga niet zoeken, het huis is afgebroken) en troffen daar op zekere dag een pakje brieven aan die mijn vader aan mijn moeder had geschreven in de tijd dat hij in Amsterdam verbleef; die wij uiteraard gierend van het lachen lazen, met name om de zin ‘ik lief jou zoveel’. Mijn vader heeft namelijk nooit echt goed Nederlands leren spreken en schrijven, hij had gelukkig wel een goed handschrift. Goed, genoeg over deze flagrante schending van de privacy van iemand die zich niet kan verdedigen, ik wilde maar zeggen: zodoende weet ik van de achtergrond van het stukje in De Amstelbode.

Dus als jullie nog eens gaan snuffelen, ergens: ik houd me aanbevolen.

_______

hhBest

Boek & Film 

Vliegen en vliegen en vliegen

Eigenlijk is het een saaie boel, maar ik kan er niet vanaf blijven: vliegen, niet de insecten van die naam, maar vliegen als werkwoord, dus met een vliegtuig.

Net nog, een Airbus A380 van de maatschappij Etihad vliegt van Abu Dhabi naar Parijs – of het niks is. In de cockpit, hoog boven het platform, twee vrouwen. De gezagvoerder heeft vier gallons op de schouder van het witte overhemd, de tweede piloot heeft er drie en een klassiek Arabisch gezicht, is schitterend opgemaakt en draagt een hoofddoek.

In alle hoeken van de cockpit hangen camera’s die je tegenwoordig ook veel achter de ruiten van auto’s zit en waarvan de resultaten Youtube ‘sieren’, vooral als ze getuigen van spectaculaire ongelukken op de snelweg.

Maar de A380 beleeft niks.

De twee controleren de werking van tientallen knopjes, schakelaars en handels, mompelen – in het Engels – check, check, check. Ze krijgen toestemming om naar de startbaan te rijden, praten met elkaar, onverstaanbaar gemompel.

Dan staat het reusachtige toestel op de startbaan. ‘Take off’, mompelt de gezagvoerder en duwt de vier gashandels naar voren, de tweede piloot heeft een soort versnellingshandel, joystick geheten, in de hand. Terwijl ze bliksemsnel van het ene beeldscherm naar het andere kijkt, checkt ze waarschijnlijk of alles goed verloopt. Ik hoor niemand zeggen ‘rotation’, dat hoeft zeker niet met dit toestel, maar ineens hoort het luide gebonk op de slecht aangelegde startbaan op en zie je de wereld onder je verdwijnen, zoals ook de passagiers dat uit hun raampjes kunnen zien. ‘Gear up’, ja doe dat maar, wielen omhoog en dan de wolken in.

Ik sla dan een of anderhalf uur over, want er gebeurt niks en er is niks te zien. Dan duikt het toestel door de laaghangende bewolking, een stem zegt ‘500’ en telt, terwijl de landingsbaan op het toeschiet, tot 10 (voet boven de grond) en dan beweegt het toestel iets meer, ten teken dat het geland is en nog wel met 250 km per uur over de baan schiet.

Dan zijn er de landingen op het Griekse eiland Skiathos, en op Sint Maarten waarbij de grootste lol is dat de ‘spotters’ de zee in worden geblazen en in ieder geval onwillekeurig bukken om niet geraakt te worden door het onderstel van de landende vliegtuigen. En dan zijn er nog talloze video’s van landingen op Madeira, altijd leuk vooral als het waait en dat doet het daar vaak, landingen op gelige bospaadjes ergens op Nieuw Guinea of in Centraal Afrika en waar dan ook starts en landingen met harde zijwind, met herhaaldelijke doorstarts. Ik hoor de passagiers keihard een rozenhoedje bidden voor behouden vaart.

En dan zijn er natuurlijk mannen en vrouwen die de krankzinnigste toeren uithalen met stuntvliegtuigen en helemaal mooi: afgedankte MiGs en Soechojs van de Russische luchtmacht waar je, tegen fikse betaling, in mee mag als passagier. Veel spannender dan een vlucht met Jeff Bezos cs. Omdat je kans het te kunnen navertellen aanzienlijk geringer is.

En dan is er Michelle Gooris, Dutch Pilot Girl. Ze heeft een wonderlijk gezicht – zie foto – en is druk op sociale media: ze is nu een jaar of tien piloot in de burgerluchtvaart, vliegt momenteel voor een op Mallorca gevestigde commerciële maatschappij, laat trots video’s zien uit de tijd dat ze nog rondvloog met een Boeing 737 en vertelt intussen boeiend over haar werk – haar video’s zijn bij elkaar bijna een schriftelijke cursus vliegen.

En dan schuif ik weer door op Youtube.

Nu naar treinen die door twee meter sneeuw ploegen.

________

hhBest

Boek & Film