SanteLOGie

Een oude column: 'Pinkeltje'

Door Peter Stiekema

Onlangs ben ik verhuisd, zelfs geëmigreerd, naar België, naar de Voerstreek. Bij een dergelijke verhuizing kom je werkelijk van alles tegen. Oude kranten, waarvan je niet meer weet, waarom je die ooit bewaard hebt. Maar ook lang geleden geschreven columns, gepubliceerd in de destijds tamelijk populaire serie Anderzijds, die tussen 1988 en eind 1996 de weekendbijlage van het Limburgs Dagblad sierde.

Die rubriek is dus al lang ter ziele en datzelfde geldt inmiddels helaas ook voor het Limburgs Dagblad zelf. Het cursiefje, dat ik tussen allerlei papieren aantrof. gaat gebukt onder de titel 'Pinkeltje', waar kennelijk destijds nogal wat mannen last van hadden. Hieronder komt de bijna dertig jaar oude tekst, met wat kleine veranderingen, nog een keer tot leven:

''Bij het woord Pinkeltje denk ik altijd ogenblikkelijk aan de kinderboeken van Dick Laan over het gelijknamige kaboutertje, dat in mijn kinderjaren een grote rol speelde. Dick Laan is al in 1973 gestorven en ik schat dat hij zich in zijn graf omdraait nu een groep mannen, die gebukt gaat onder een te kleine penis, zichzelf  'De Pinkeltjes' heeft gedoopt. Nu ik dit stukje herlees, besef ik dat de combinatie 'gebukt gaan onder' en 'kleine penis' taalkundig weliswaar volkomen juist is, maar toch een wat vreemde stijlfiguur oplevert. Gebukt gaan onder een grote penis zou immers een stuk logischer zijn, nietwaar?

De Duitsers, bij wie sowieso alles groter moet zijn, hebben zelfs een spreekwoord, waarmee het de liefhebbers (Liebhaber?) gemakkelijk wordt gemaakt de grootte van het anatomische aanhangsel te herkennen, zonder dat die daar noodzakelijkerwijs voor uit de kleren gaat: ' An der Nase eines Mannes erkennt man die Grösse seines Johannes, wat min of meer vrij vertaald oplevert: aan de neus van een man herkent men de grootte van zijn Jan.

Maar goed, alle gekheid op een stokje (oeps!) - in ons land bestaat dus een gezelschap mannen, die de naam van het kaboutertje Pinkeltje hebben geleend om een actiegroep voor hun probleem op te richten. Niet uitgesloten moet worden dat ook de voornaam van de schrijver (Dick)  daar nog een rol in gespeeld heeft, want in het Angelsaksische taalgebied wil je nog wel eens enige hilariteit oogsten, als je je daar voorstelt als Dick, met ck.

Natuurlijk moeten we het onderhavige probleem niet onderschatten. Je zult maar een 'te kleine' hebben. Dat betekent eindeloos geschutter in de kleedkamer van je club, gehannes met handdoeken in de douche, getob in de sauna. Aan de andere kant, waar maak je je druk om, als het ding maar goed functioneert, daar gaat het toch per slot van rekening om.

Maar voor de leden van actiegroep 'De Pinkeltjes' telt dat kennelijk niet. Drie mannen hebben vorige week in het Medisch Centrum voor Ethische Geneeskunde in Den Haag met succes hun penis laten verlengen. Er volgen dit jaar nog 15 operaties. Eerder verrichtte een uroloog in het Centraal Militair Hospitaal in Utrecht als eerste in ons land de operatie bij een militair, wiens stuk geschut volgens de eigen normen ook niet het gewenste kaliber bezat, als ik het zo mag uitdrukken.

Bij de operatie wordt de penis niet daadwerkelijk verlengd, met en plastic pijpje bijvoorbeeld, maar als het ware uitgegraven uit de buikholte. Het zichtbare deel kan daardoor ongeveer vier tot zes centimeter langer worden. Er bestaat veel belangstelling voor een dergelijke operatie. Alleen de prijs wordt door de Pinkeltjes als een nadeel ervaren. Twaalfduizend gulden of - snel uitgerekend-  twee- tot drie mille per zichtbare centimeter. Toen ik dit mijn vrouw vertelde zei ze dat ze voor dat geld liever een nieuwe keuken had.

Je vraagt je af, al die drukte om zo weinig en voor hoe lang? Er is niet voor niets een Nederlands (enigszins bargoens) spreekwoord dat zegt:. 'Met 18 jaar een verrezeiker, met veertig jaar een verrekijker en met zeventig jaar een schoenenzeiker.' Rara wat zou dat zijn?'

Van Grunberg zijn we nog niet af

Elke keer – zo eens in de twee jaar – word ik weer verrast door ‘de nieuwe Grunberg’. Volgens mijn beperkte brein springt hij zonder veel lijn van het ene onderwerp naar het andere, en zorgt meteen ook dat stijl en dictie weer zijn veranderd, meestal ook verbeterd. Maar helemaal (op die manier) snappen doe ik geen enkel boek. En dit dus ook niet. Als ik dat al zou willen.

Ik zie het ook weer bij De dood in Taormina, de onlangs verschenen roman van Arnon Grunberg. Ik zie het ook bij andere besprekers van het boek, die allemaal grijpen naar het stijlmiddel ‘de kunstenaar heeft eigenlijk bedoeld…’. Gerard Reve begreep al dat dat een heilloze weg is toen hij dit gedicht schreef:

Als ik een doek van Chagall zie,
zie ik terstond een juffrouw met knotjeshaar
die zegt jongens en meisjes dit is dus
wat de schilder als het ware droomt met zijn geestesoog
zoals het uit die viool die speelt opstijgt
en werkelijkheid wordt: de innerlijke
belevingswereld zoals de kunstenaar die ervaart
want dat paard dat vliegt niet echt door de lucht
dat begrijpen jullie wel.
Maar als ik ook iets zeggen mag,
of dat paard echt door de lucht vliegt of niet:
liever helemaal geen kunst dan Marc Chagall.

Arnon Grunberg is geen Marc Chagall, alleen al omdat hij geen schilder is en hoe de vergelijking verder op zou kunnen gaan, daar zal ik me niet in verdiepen, ik vind het alleen maar moeilijk om boeken in het algemeen en romans van Arnon Grunberg dusdanig te verklaren dat alsnog blijkt hoezeer Grunberg ooit zal worden beschouwd als een van de grote filosofen van onze tijd.

Dit alles uiteraard om te verdoezelen dat ik gewoon een stommerik ben die niet ziet dat ‘Er … altijd iets op het spel (staat) in dit bijzondere oeuvre; namelijk de vraag hoe het je lukt om door te leven. Pasklare antwoorden krijg je daarop gelukkig niet.’ Zoals Coen Peppelenbos schrijft op het literaire weblog Tzum.

Hij maakt ook een aardige vergelijking (die niettemin vrijwel nergens op slaat) tussen De dood in Taormina en Der Tod in Venedig van Thoman Mann. Ja, allebei in Italië, maar verder?

Maar dat alles uiteraard terzijde.

Zelda is een jaar of zesentwintig en helemaal verslingerd aan toneel. Haar moeder is al jaren geleden vertrokken naar Canada uit liefde voor een vrouw, haar vader trekt zich niet gek veel van haar aan maar hij heeft haar wel laten beloven dat ze niet jong zal sterven. Via een omstreden operaregisseur en een verloren opschrijfboekje maakt ze kennis met acteur Jona, die weliswaar voortdurend ‘jongen’ wordt genoemd maar van wie je uit de samenhang komt opmaken dat hij rond de zestig jaar moet zijn. Hij is beroemd: tweevoudig winnaar van de toneelprijs Theo d’Or. Maar hij heeft ook een schaduwkant: vergeefs probeert hij contact te maken met zijn moeder, die beweert dat hij haar ooit verkracht heeft.

Zelda en Jona beginnen een relatie die uitdrukkelijk niet gebaseerd is op liefde. De brieven die zij elkaar schrijven zijn uitdrukkelijk geen liefdesbrieven. Ook al heel toevallig ontmoet Zelda een Zweedse acteur die al jaren werkt aan een filmscenario over – ja waarover? Zijn eigen leven misschien? met wie ze een parallelle relatie begint waarin ze wel een erg ondergeschikte positie inneemt. En waarin volop sprake is van seks.

Het drietal reist naar de bekende Siciliaanse badplaats Taormina waar ze in een hotel een kortstondige ménage à trois beginnen, aanvankelijk een doorsnee vakantie van een stel pubers, maar waar, als in een Griekse tragedie, een soort deus ex machina opduikt die het verhaal tot een nogal abrupt einde brengt.

Ik moet zeggen dat ik het boek als een fraai kunstwerk beschouw dat vrijwel helemaal los staat van het overige werk van Grunberg, en dat in gunstige zin. Het heeft natuurlijk absurdistische trekken – hoe komt zo’n drietal bij elkaar? – die af en toe doen denken aan De Joodse Messias, hetgeen ik, waarschijnlijk ten onrechte, het beste boek van Grunberg tot nu toe vind.

Ik wil maar zeggen: Grunberg is net vijftig jaar, we zijn nog niet van hem af, kunst of geen kunst, filosofie of geen filosofie.

Nauwelijks iets meemaken

Je hebt van die mensen die voor hun vakantie naar een in de Atlantische Oceaan gelegen eiland vliegen, dat ooit is ontstaan door vulkanische activiteit en die, als die vulkaan dan na vijftig jaar weer eens uitbarst, zich bij de reisorganisatie beklagen dat hun vakantie aldus verpest is en dat ze naar huis willen.

Dat ze zojuist, zonder bijbetaling, de spectaculairste vakantiegebeurtenis van hun leven hebben meegemaakt, iets waar veel mensen hun hele leven, al dan niet bewust, naar hebben uitgekeken, dat dringt blijkbaar niet tot ze door. Ikzelf raakte al opgewonden bij de tekst in Mexicaanse hotelliften: ‘Bij aardbeving en brand lift niet gebruiken’.

Zo heeft iedereen wel eens iets.

Je zou trouwens verbaasd staan hoeveel mensen er prat op gaan dat ze elk jaar naar hun vaste vakantiebestemming reizen, maximaal vijftig kilometer van huis, en dat gedurende hun hele leven. (Het hebben van een tweede huis in het buitenland is net zoiets.)

Vandaar dat verhaal in een roman getiteld The Fortnight in September over een familie, een gezin bestaande uit vader, moeder en drie kinderen, waarvan twee halfvolwassen, die elk jaar twee weken in september per trein de reis maken van de Londense wijk Dulwich, waar ze wonen, naar de badplaats Bodnor Regis, een kleine 140 kilometer met overstap in Clapham Junction. In Bognor nemen ze hun intrek in Seaview, een vervallen pensionnetje gedreven door een armoedige weduwe – het is de plek waar het echtpaar Stevens ook zijn huwelijksreis doorbracht.

Die reis is al een enerverende gebeurtenis van formaat; na de intrek in het pension begint pas echt de vakantie met een eerste bezoek aan het strand. Het is er druk, maar door een mazzeltje kunnen ze hun geliefde strandhuisje nog huren, met balkon. Wat een weelde. Het strandleven wordt elke dag onderbroken door de lunch, de thee en het avondeten. Voor alle drie keren ze terug naar het pension.

Een rustige en tevreden kabbeling neemt een aanvang, slechts onderbroken door een paar gebeurtenisjes: de vader behoudt zich het recht voor één hele dag alleen te gaan wandelen, elk jaar dezelfde wandeling, en dagelijks een borrel te drinken in een Bognors café; de moeder, die haar breiwerk van thuis voortzet, evenals haar gebruikelijke huishoudelijke taken, drinkt bij het breien, min of meer stiekem, een ‘geneeskrachtig’ glaasje port. De dochter, Mary van 20, maakt kennis met het fenomeen vakantieliefde, de zoon van 17, Dick, krijgt door eenzaam op het strand te gaan liggen de inspiratie om een carrière na te streven. Het jongste kind, Ernie, is gewoon een jongen van 10 jaar.

Twee gebeurtenissen grijpen iets harder in: de ontmoeting met een belangrijke relatie van de baas van Mr. Stevens, die de hele familie uitnodigt op de thee, maar vooral om zijn patserige tweede huis aan zee (maar ook weer niet erg aan zee, want zijn vrouw heeft een hekel aan zee) aan de familie Stevens te showen, die zoals verwacht flabbergasted zijn over alles. En die ook nog eens Stevens in een moeilijk parket ten opzichte van zijn werkgever brengt. Hier denk je: nu gaat het drama zich openbaren, maar niets van dat alles.

De tweede gebeurtenis: de hospita vraagt de Stevens nog een dagje langer te blijven, ze vertelt dat de gasten van augustus en die van oktober hebben afgezegd, zodat ze erg weinig verdient dit jaar. Het kost de Stevens een beetje moeite met die verandering rekening te houden – er moeten brieven naar de buren die op de kat en kanarie passen, zijn de retourbiljetten wel geldig op zondag?

En oh ja, dat vergat ik nog: dit alles is de inhoud van het boek The Fortnight in September van R.C. Sheriff, dat onlangs uitkwam in Nederlandse vertaling, (‘Twee weken weg’) maar dat werd geschreven in… 1931. Toen de mensen maar zelden een auto in hun straat zagen en nog nooit in een auto hadden gezeten en niet wisten hoe je eigenlijk moest instappen, en vrijwel niemand telefoon had.

In een stukje autobiografie schrijft R.C. Sheriff dat hij niet dacht een roman te kunnen schrijven, maar het eindelijk toch probeerde door af te zien van hoogdravende taal. Het resultaat verkocht destijds goed, hetgeen mij trouwens verwondert.

Wat mij ook verwondert is het vrij omvangrijke oeuvre van de schrijver, vooral toneelstukken en filmscenario’s. En wat dat laatste betreft opvallend veel (Hollywood)films die tot de iconen van de filmgeschiedenis horen, zoals Goodbye Mr. Chips, Mrs Miniver, en The Dambusters.

The Fortnight in September werd door het dagblad The Guardian onder het stof uitgehaald tijdens de coronapandemie, als een voorbeeld van een opwekkend, positief verhaal over gewone mensen die gewone dingen doen onder gewone omstandigheden.

Dus zodoende.

Een schattig boek met een optimistische toon.

Misschien een boek om cadeau te doen aan reizigers die het liefst niets meemaken op vakantie.

_______

hhBest

Boek & Film 

Bekentenissen in Ierse kroegen

Misschien is Ulysses van James Joyce inmiddels wel een genre op zich geworden – een etmaal in het leven van één hoofdpersoon, al is dat natuurlijk een behoorlijke kale omschrijving – maar hoe dan ook: om vast te stellen of dat werkelijk zo is heb ik gewoon te weinig gelezen. De omschrijving die ik daarnet gaf kan trouwens slaan op enkele recente uitgaven als Kwaadschiks van A,F.Th. van der Heijden en op Ik ben er niet van Lize Spit.

Maar als, dan voldoet Love, het nieuwste boek van de Ierse schrijver Roddy Doyle, in ieder geval aan dat criterium (al is het etmaal gekrompen tot tien uren) en het voldoet aan nog een aantal aspecten van Ulysses meer: het speelt zich af in Dublin en het behelst een relaas van een kroegentocht door twee echte Dubliners, Joe en David, die in die tien uur meerdere keren dronken en weer nuchter worden, zoals het hoort. En in een fenomenale dialoog hun niet altijd even florissant verlopen huwelijks- en liefdesleven bespreken. En over hun filosofische kijk op leven en dood, want is dat is in Ierse setting ook essentieel.

Maar dan wel met alle hindernissen van dien; want echte kerels, en al helemaal echte Dubliners, spreken niet dan na de grootst mogelijke aarzeling en voldoende pinten Guinness, over hun gevoelens, en ze moeten dan nog voortdurend om allerhande taboes heen manoeuvreren.

Maar als je een boek wilt lezen dat vrijwel geheel bestaat uit dialoog van een superieure kwaliteit, dan moet je hier zijn. Want Doyle, dat wisten we al langer, beheerst de kunst van een dialoog schrijven tot in perfectie. Waarbij al even volmaakt de sfeer wordt getekend van Dublin, zijn straatbeeld en zijn kroegen, waar je bewusteloos zuipen aan alcoholhoudend dropwater tot de goede zeden behoort en waar een Engels wordt gesproken dat er niet om liegt, het Engels zoals dat in Ierland, of minstens in Dublin, wordt gesproken. Probeer zelf woorden te vinden als eejit, shite en vooral gobshite. Op internet zijn interessante verhandelingen over die woorden te vinden. Denk verder aan Jaysis.

Dave woont al vele jaren in Engeland, maar is een paar maanden in Dublin om voor zijn stervende vader te zorgen. Joe woont in Dublin. Ze zijn vrienden sinds de lagere school en sinds Dave in Engeland woont en werkt ontmoeten ze elkaar enkele malen per jaar voor een ruïneuze kroegentocht zoals deze.

Joe, inmiddels einde vijftig, trekt eindelijk de stoute schoenen aan en vertelt hoe hij zijn vrouw Trish en zijn kinderen verlaten heeft na de ontmoeting met Jessica, een vrouw ‘van vroeger’ die hij 37 jaar niet heeft gezien maar tijdens de ouderavond op school bijna letterlijk tegen het lijf loopt. Het is op haar initiatief dat ze een relatie beginnen. Zij relaas bestaat uit lyrische liefdesverklaringen aan Jessica, maar ook aan zijn (nog altijd) echtgenote Trish. En uiteraard zijn schuldgevoelens over een en ander. Dat is aanleiding voor Dave om ook details over zijn relatie met Faye los te laten – en intussen worden ze straalbezopen, raken ze de draad kwijt, krijgen daar ruzie over, vertrekken naar de volgende kroeg, worden herhaaldelijk door de barman tot de orde geroepen met een simpel ‘Lads!’

En belanden uiteindelijk, vroeg in ochtend van de volgende dag, nog net op tijd, aan het sterfbed van Daves vader.

Voor ik Love las nam ik twee kleinere boekjes door van de hand van Doyle, allebei compilaties van columns die hij schreef voor diverse Ierse kranten. Met name Two for the Road is een interessante inleiding tot Love – twee Dubliners nemen in de kroeg het nieuws door, met name waar het de dood van bekende popsterren betreft.

Roddy Doyle is vooral bekend van zijn verfilmde boeken als The Van, The Snapper en The Woman Who Walked into Doors. Hij kreeg, alweer bijna dertig jaar geleden, de Booker Prize voor Paddy Clarke Hahaha. Zijn beste boek vind ik A Star Called Henry, een in geheel andere stijl geschreven biografie van een Ierse vrijheidsstrijder, het is tevens het eerste deel van een trilogie over Henry, diens emigratie naar de VS en zijn terugkeer naar Ierland als schoolconciërge.

Doyle is een vruchtbare auteur. Die daarvoor bijvoorbeeld het aantal Nederlandstalige uitgaven van zijn werk. Love is, voor zover mij bekend, nog niet in het Nederlands verkrijgbaar (en het lijkt mij een hels karwei er een geloofwaardige vertaling van te maken.)

Antivaxxers zijn spookrijders

Zorgmedewerkers mogen niet werken als ze niet ingeënt zijn tegen enkele vormen van hepatitis; als je in het onderwijs wilt werken, al is het maar voor enkele uren per week, dan moet je de Mantoux-test ondergaan, om zeker te zijn dat je geen tuberculose onder de leden hebt. Als je naar landen als Ethiopië of Nicaragua wilt, moet je je door de GGD laten inenten tegen gele koorts, want anders kom je het land niet in.

Niemand die daar iets achter zoekt.

Allemaal oud nieuws natuurlijk.

En persoonlijke vrijheid is ook een enorm belangrijk, nauwelijks te overschatten goed.

Een paar honderdduizend Nederlanders hebben besloten dat hun persoonlijke vrijheid verhindert dat ze zich laten inenten tegen Covid19.

Is dat erg? Dat kan ik niet goed bekijken, misschien is het ook niet erg, als het waar is dat rond de negentig procent van de Nederlanders die geen verband zien tussen persoonlijke vrijheid, Bill Clinton en bescherming tegen een potentieel dodelijke besmettelijke ziekte, wel zijn ingeënt, dan is er misschien toch sprake van groepsimmuniteit. Want doordat er in Nederland mensen zijn die de verantwoordelijkheid voor de gezondheid van hun kleine kinderen liever overlaten aan een nietbestaand opperwezen is de vaccinatiegraad tegen mazelen ook niet veel meer dan 90 procent. En dat wordt in de wandeling voldoende geacht, begrijp ik.

De tolerantie die er blijkbaar bestaat tegenover de vaccinatiewappies opent intussen ongekende vergezichten.

In het wegverkeer geldt een aantal regels. Zo moet je, op straffe van boete of erger, rechts aanhouden, rechts voorrang geven, in het donker je licht aandoen, de veiligheidsgordel gebruiken, niet telefoneren tijdens het rijden, een rijbewijs hebben, op de motor je helm op en zo nog het een en ander.

Ik zie weinig verschil tussen de vaccinatieweigering en de eventuele weigering je aan de verkeersregels te houden, omdat dat dwang is van een Noord-Koreaanse dictatuur in Den Haag, aangestuurd door Bill Gates die de wereldheerschappij nastreeft.

Nu hebben we in Nederland een situatie waarin verkeershufters een grote mate van persoonlijke vrijheid genieten. Er wordt volop in de auto getelefoneerd, rechts ingehaald, bumpergekleefd, de riem hangt er vaak ongebruikt bij, de snelheidslimieten worden massaal overtreden. Dat onder het motto ‘moet kunnen, niet flauw doen, hoe erg is dat nou?

Dat je dat vindt is prima, dat hoort tot je persoonlijke vrijheid.

Dan is er nog een ‘overtreding’: Spookrijden. Dat is het alleenrecht van zeer oude mannen en vrouwen en dronkaards, het is de enige verkeersovertreding die kan rekenen op massaal onbegrip.

Ik vind dat je niet laten vaccineren en toch willen deelnemen aan het maatschappelijk leven een soort spookrijden is.

Haal niet in, houd rechts aan en probeert de spookrijder met lichtsignalen te overtuigen zich toch te laten vaccineren.

Zoiets.

Met de trein

Door Guido t’Sas

In de krant stond een foto van studenten met mondkapjes samengepakt voor de deur van een trein, op het punt van opengaan. Gelukkig stond ik er niet tussen. Had mijn vuurdoop sinds anderhalf jaar (een korte trip naar Eindhoven daargelaten) al achter de rug. Op zondag. Alles goed voorbereid en dat is geen overbodige luxe, want ook bij de NS verandert er voortdurend wat.

Het schijnt (ik heb dit uit de tweede hand en niet beproefd) je tegenwoordig niet meer je reis aan de automaat hoeft te regelen, maar net als in de bus met je OV-chipkaart gewoon kunt in- en uitchecken. Aan de automaat kun je nu een kaartje kopen, maar volgens L. is dat 1 euro duurder. Je kunt ook online een door jezelf af te drukken ticket verwerven en dat is dan weer 1 euro goedkoper. We worden nog schatrijk

Maar over veranderingen gesproken: we moesten die zondag van Best naar Leiden vv. Het door NS verstrekte overzicht vermeldde: sprinter (=stoptrein) tot Den Bosch en daar één keer overstappen op de intercity richting…Dordrecht op spoor 7. Dordrecht? Dat is toch precies de andere kant uit? Het overzicht verschafte in zoverre opheldering, dat de omschreven route ging over Utrecht, Schiphol en Amsterdam-Zuid. Ik begreep ondanks mijn gevorderde leeftijd dat er een lus wordt gemaakt via Leiden en dan zuidwaarts tot Dordt. Maar nu komt het:

Op spoor 7 in Den Bosch (5 minuten overstaptijd) stond een trein gereed naar…Roosendaal en niets wees op de nadering van de voor ons bedoelde trein. Puzzelen op de gelukkig nog steeds aanwezige gele tabellen op het perron voor de eerstvolgende trein richting Utrecht, want dan zouden we ook goed zitten. En we zaten ook goed. Utrecht heeft immers een rechtstreekse lijn naar Leiden.

Ruimte zat in de coupé. Tegenover ons zaten vier twintigers, van wie er één het hoogste woord voerde, sporadisch beantwoord door zijn maten. Niks aan de hand, totdat de omroepstem vlak voor Utrecht de mogelijke aansluitingen aldaar begon op te sommen. De woordvoerder had evenwel niet het benul zich in te houden, zodat de aanwijzingen niet waren te volgen. L. zei daar iets van. Resultaat: grote bek. ‘Moet je maar ergens anders gaan zitten.’

Nou ja, de reistijd bleek uiteindelijk maar zeven minuten langer dan via de beschreven lus. Wel frappant: de poging via die route terug te reizen mislukte ook. Die trein werd uit dienst genomen wegens ‘aanrijding met een persoon’ van een voorganger.