Nou moet ik in een Twitterbericht van de Italiaanse krant La Repubblica lezen dat mijn favoriete schrijver/ster van historische werken op 94-jarige leeftijd is overleden. Ik lees veel kranten op zaterdagmorgen, maar dat bericht was me toch ontgaan.
Het gaat om Jan Morris, voorheen James Morris (geslachtsverandering in 1974) wiens boek over Venetië, waar hij/zij lange tijd woonde, mij een tijdlang als reisgids heeft gediend.
Voor mij was James Morris de schrijver van een trilogie over opkomst en ondergang van het Brits Imperium, geschreven tussen 1968 en 1978, met als titels Heaven’s Command, Farewell the Trumpets en Pax Brittanica; daarna van een aantal reisboeken waarvan het boek over haar eigen vaderland Wales nog – na dat over Venetië – de meeste indruk op mij maakte.
Maar het allermeest onder de indruk was ik toch van genoemde trilogie. Om dat bijvoorbeeld, de introductie van Pax Brittanica: ‘The theme of this book is one of muddled grandeur. It sets out to describe the largest of Empires, the British, at its moment of climax – which I have taken to be the diamond jubilee of Queen Victoria in 1897, before the Boer War cracked the imperial spirit, and still more terrible events destroyed it. The scale of this spectacle was tremendous, but there was nothing simple or clear-cut to it. All was sprawling, tangled, contradictory, elaborate. For every idealist there was a rascal, for every elegance a crudity, and the British presence across the world displayed nog ordered Roman logic.’
Ik voel enorme aandrang om voort te gaan met citeren, desnoods al die ruim 1600 pagina’s, maar dan ik nog wel even bezig, ik wil maar zeggen dat het een boek is om van te smullen – en daarom door ‘echte’ historici wel eens weggezet als ‘geromantiseerd’. Het blijft een van de boeiendste boeken die ik ooit heb gelezen. Misschien ook wel door het ontbreken van welke vorm van jingoisme ook – Morris was een Welsh nationalist en bekeek het gedoe van de Britten als een soort buitenstaander.
En dan zou ik nog belangrijk nieuws, althans voor mijzelf, overslaan. James Morris had, toen hij die boeken schreef, een hele geschiedenis als journalist achter zich. Zo lees ik in het In Memoriam in La Repubblica: ‘Als jonge Times-verslaggever – hij was 26 jaar – vergezelde hij de expeditie naar Azië in 1953 onder leiding van Sir Edmund Hillary en op de dag van de kroning van koningin Elizabeth II had hij de primeur van het nieuws dat de Mount Everest was beklommen. Bezorgd dat de collega's het nieuws zouden stelen, gebruikte hij gecodeerde taal voor de verzending, uitgezonden via een Indiase militaire radio-buitenpost.’
Hij werkte ook als oorlogsverslaggever in het Midden-Oosten en volgde begin jaren zestig het proces tegen Adolf Eichmann in Jeruzalem.
Overigens staat internet inmiddels redelijk vol met berichten over Morris’ overlijden, maar daar moet je dan toevallig achter komen.
Ik ga die trilogie toch weer eens lezen.
__________