SanteLOGie

De Fietsende Limburger

‘Op 95-jarige leeftijd is Ben Romijn overleden, oud-hoofdredacteur van het voormalige Limburgs Dagblad Heerlen. Hij was van 1975 tot 1987 hoofdredacteur.

Romijn begon in 1950 zijn journalistieke carrière op de correctieafdeling van de krant, nadat hij als militair was teruggekeerd uit Indonesië. Zijn loopbaan bij de krant werd tijdelijk onderbroken, toen hij in 1960 chef voorlichting werd van DSM in Heerlen en vervolgens directeur van Fibeon Beleggingen. Bij de redactie nam hij de draad weer op in 1972, het jaar van de overname door De Telegraaf, als verslaggever buitenland en financiën/economie. Hij was in die tijd nauw betrokken bij de mijnsluitingen en de omvangrijke sociaal-economische gevolgen daarvan.

Als hoofdredacteur schreef hij dagelijks op de voorpagina in de rubriek “Goede morgen” bespiegelingen op de actualiteit, in totaal zo’n vierduizend keer. Nadat hij op zijn 62ste afscheid had genomen als hoofdredacteur was hij als adviseur werkzaam voor uitgeverijen in onder meer Afrika en Zuid- en Midden-Amerika, zoals La Prensa in Honduras. Zo werd hij tussen 1987 en 1999 vaak uitgezonden via de werkgeversorganisatie NCM om Europese kennis op andere continenten over te dragen.’

Tot zover een door Han Brinkman geschreven bericht in dagblad De Limburger van gisteren.

Een aardige samenvatting waaraan het een en ander ontbreekt. Zo was hij enige tijd werkzaam in Moskou voor de afdeling verkoop van DSM (Ben placht te zeggen: Die Es Em’, terecht, want DSM is gewoon Engels voor De (Nederlandse) Staatsmijnen.) In Moskou liet hij zich ‘Romanov’ noemen – de achternaam van de laatste tsaar aller Russen.

In Indonesië werkte Ben bij de Inlichtingendienst van het Nederlandse expeditieleger waar hij, naar eigen zeggen, zich met name heeft bezig gehouden met het behalen van diverse MO- talendiploma’s.

Aan zijn loopbaan bij DSM hield hij een grote eerbied voor de hogere leiding van dat bedrijf over, zoals zovelen in Limburg. De toenmalige president-directeur van het bedrijf, A. Rottier, placht op zijn persconferenties uitsluitend hoofdredacteuren te inviteren – hetgeen uiteraard niet zo slim was, want hoofdredacteuren weten doorgaans heel oppervlakkig iets van het reilen en zeilen van de economie, en hebben daar hun specialistische redacteuren voor.

Met Rottier had ik vooral te maken in diens functie als lid van de Commissie van Voorbereiding van de Achtste Medische Faculteit in Maastricht, en zijn taak daarbij was vooral het vormgeven van de academische zorg, hetgeen destijds, begin jaren zeventig, heel progressief moest gebeuren. Ik schreef daarover en aangezien het een gevoelig en technisch ingewikkeld onderwerp was, placht ik mijn stukken voor publicatie aan de zegslieden voor te leggen, die zo misverstanden en fouten konden voorkomen.

Op een avond – ik had avonddienst op de eindredactie van het Limburgs Dagblad – zat ik met Ben Romijn maar verder moederziel alleen op de redactie. Ik had een artikel klaar en belde Rottier voor overleg. Ik kon niet weg van de krant, e-mail bestond nog niet, maar geen nood: op mijn uitnodiging was Rottier bereid even langs de redactie te rijden. Even later zat hij tegenover me het stuk te lezen – enkele bureaus verder zat Ben Romijn lijkbleek bijna te sterven, omdat ik zoiets gedúrfd had, de president-directeur sommeren naar de krant te komen. Er was natuurlijk weinig aan te durven.

De vierduizend stukjes die Brinkman noemt hadden, een enkele uitzondering daargelaten, betrekking op de gang van zaken op de beurs van Wall Street in New York. Erg indrukwekkend waren ze niet, maar ja: de voorganger van Romijn, Pierre Huyskens, was in 1972 met dat rubriekje begonnen, Goede morgen van de hoofdredacteur geheten, en had bij zijn vertrek zijn opvolger uitgedaagd die rubriek voort te zetten. Maar dat moet je dus wel kunnen.

Het was een ongelukkige periode, waarin de zetbaas van De Telegraaf, wijnhandelaar Jos Drehmanns de van oorsprong nogal rebelse redactie naar zijn conservatief katholieke hand probeerde te zetten en feitelijk monddood trachtte te maken, en waarin de elkaar opvolgende hoofdredacteuren weinig in te brengen hadden. Ik denk dat Ben dan ook – zoals zovelen in die tijd – met een zucht van verlichting de deur achter zich dicht heeft getrokken. Daarna hoorde je ongeveer dertig jaar lang geregeld berichten van mensen die ergens in het Heuvelland Ben fietsend, hoog op het zadel (hij was lang van stuk) voorbij hadden zien flitsen, een soort Vliegende Limburger op het droge.

_______

hhBest

Boek & Film 

Airco en zo (2)

Wilma de Rek deed in de Volkskrant van heden weer eens een duit in het zakje. Ze had het over CO₂ uitstotende airco’s, en dan kun je dat stukje van haar dus snel richting het ronde archief sturen. De moderne inverter-airco stoot vooral bij een hittegolf de warmte uit een woonvertrek uit, zodat het daar koeler wordt, en in de winter haalt het warmte uit de buitenlucht om die binnen te gebruiken als vervanging van de CO₂-uitstotende centrale verwarming, mag ik het zo samenvatten?

Gisteren heb ik me weer eens laten verleiden tot een non-discussie op Twitter. Het uitgangspunt daarbij was een artikel in De Groene Amsterdammer over het toenemend gebruik van installaties voor koeling/verwarming. Boven het stuk staat de kop: ‘Alsof je een koelkast opentrekt’. Dat verschijnsel ken ik: dan staat de airco veel te hard, meestal is een verschil tussen binnen en buiten van een graad of 4 voldoende, dan schrik je ook niet zo wanneer je even naar buiten gaat. Dus dan begin je al te twijfelen aan de bedoelingen van de auteur.

Ik wilde zeker al stoppen toen ik zag dat de schrijver van het stuk in dit verband sprak van ‘aanstellerij’ – daarmee samenvattend dat hij bevooroordeeld was en mee wilde doen aan een allang bestaande hype.

En ja, ik heb dat hele stuk gelezen en het ging vooral over het gebruik van airconditioning in tropisch Azië waar mensen in erbarmelijke omstandigheden leven en zich dan een vredesnaam maar in de schulden steken om dan tenminste een beetje verkoeling te krijgen. En dat mag dus niet van De Groene Amsterdammer.

Ik beëindigde de discussie op Twitter met de opmerking dat ik uiteraard niet verwachtte iemand overtuigd te hebben, en daarna ging diezelfde discussie een zijstraat in: men begon te twijfelen aan mijn begrip van Twittertechniek – is het raar dat ik op mijn eigen ‘pagina’ van Twitter al mijn tweets keurig in volgorde van datum achter elkaar wil zien staan, in plaats verborgen in allerlei draadjes en zijdraadjes en zijdraadjes van zijdraadjes?

Nou ja, het is maar Twitter.

Waardoor ik wel het gevoel kreeg nog maar eens terug te moeten komen op dat Groene-stuk en mijn eigen ervaringen over het onderwerp airco.

Als je in een kasteel woont waarvan alle muren een meter dik zijn en de ramen 10x10 centimeter, dan heb je niks aan airco. Of misschien toch wel: je kunt er ’s zomers ook mee bijverwarmen.

En als je nú een huis laat bouwen dan laat je dat uiteraard voldoende isoleren zodat de huidige hittegolven, die nu de lengte van twee weken hebben bereikt, voldoende buiten de deur blijven. Ik heb wel eens zitten te tekenen en rekenen aan een huis dat geheel energieneutraal is en waarin het leidingwater uitsluitend wordt gebruikt om te drinken en de groente mee te bereiden.

Heel leuk plan, ideeën uit de bouwstijl van Frank Lloyd Wright en Gerrit Rietveld maakten er ook nog een elegant plan van, en toen ging ik weer wat anders doen.

Want voor zo’n huis heb ik het geld niet. Ik moet het doen met het huis waarin ik al 43 jaar (met veel genoegen woon). Het is wel een huis uit de jaren zeventig van de vorige eeuw, toen het milieu al wel bestond, maar nog niet de aandacht trok die het nu zou moeten trekken. Dus ik ben de gelukkige eigenaar van 120 vierkante meter plat dak op de enige woonlaag op de begane grond – de ideale bejaardenwoning – en aan de oostkant twintig vierkante meter ramen van vloer tot plafond, om de glorieus opgaande zon onbelemmerd te kunnen aanschouwen. Probeer dan maar eens de hittegolven buiten de deur te houden.

Ja, het kan geheel energieneutraal – hoewel die oerlelijke rolluiken ook ergens geproduceerd moeten worden, of uitvalzonneschermen waarvoor ik, schrik niet, een offerte kreeg van 7 mille – het dubbele van het bedrag dat ik neertelde voor twee zeer efficiënte, nauwelijks zichtbare vrijwel geruisloze airco’s, of acht jaar geleden betaalde voor 24 zonnepanelen op het genoemde dak, die sindsdien rond de 12 mille aan stroom hebben geproduceerd en daarmee onverdroten doorgaan.

Ik wil maar zeggen: zelfs mijn dubbeltjes kan ik maar één keer uitgeven.

Iets anders waaraan ik weinig kan veranderen: mijn leeftijd. Ik hoop in november 82 jaar te worden, en daarna ook nog 100 (je moet een beetje aan de middellange termijn denken). Ik wilde geen paniek zaaien, maar lees even hier.

Kortom: toen ik, na kennisneming van deze rampspoed, allerlei informatie doorgenomen had over airconditioning, begon het besluit te dagen: ik moet daar ook aan geloven. Wat ik vooral ontdekte, en ook de doorslag gaf: dat moderne apparaten van airconditioning, en dan met name die van de zogenaamde A-merken zeer betrouwbaar zijn, vrijwel geruisloos, en in de verste verte geen ‘stroomslurpers’, zoals de Groene Amsterdammers het graag noemen.

Kijk even mee: in de handleiding van onze airco’s lees ik dat een jaarverbruik van 1500 kilowatt vrij normaal is. Dat is op het eerste gezicht veel. Maar die berekening gaat uit van vijftig dagen per zomer van acht uur per dag – dat heb ik deze zomer in ieder geval nog voor geen kwart gehaald – en laat even buiten beschouwing dat het winters gebruik, wellicht op meer dagen en meer uren per dag, in de plaats komt van de verwarming met duur en vervuilend gas: de CV wordt inderdaad gereduceerd tot een apparaat dat in noodgevallen (als het buiten min 15 graden of lager wordt) kan bijspringen. Hoor ik van ervaren gebruikers.

Kort samengevat: in de zomer gebruikt de airco de gratis stroom van het dak, in de winter vervangt de airco het gasverbruik.

En nog korter: lang leve de airco.

________

hhBest

Boek & Film 

Ik ben altijd verkouden

Het is alweer bijna acht maanden geleden dat we voor het eerst hoorden over ‘het nieuwe coronavirus’ dat intussen abusievelijk corona is gaan heten. Het bier van die naam is nog altijd in de ramsj. Schijfje limoen in de hals. Heerlijk.

Op een van mijn schaarse uitjes hoorde ik iemand zeggen: ‘Corona, dénk jij daar nog steeds aan? Dat is toch al lang over.’

Voor veel mensen moet je de boodschap door het brood bakken, weet ik al sinds jaar en dag.

Nee, dank u, ik heb Covid19 nog niet gehad. Of ik dat zeker weet? Nee. Ik ben ook niet getest.

Dat is tegenwoordig een bekentenis waar je enige moed voor moet opbrengen. Want wie verschijnselen heeft die op Covid19 zouden kunnen wijzen, moet zich laten testen, en als je positief wordt bevonden (dat wil, voor de zekerheid zeg ik er maar bij, zeggen dat je het virus in je lichaam hebt) moet je aan de GGD opbiechten waar je allemaal bent geweest en wie je daar allemaal hebt ontmoet.

Dat laatste oefen ik wel, en dat valt om de doje dood niet mee. Hoe schaars je je uitstapjes ook hebt gemaakt, je bent toch met tientallen mensen in contact geweest – ook al omdat nauwelijks iemand zich nog aan de regels houdt en jou raar aankijkt als je dat wel probeert te doen.

Probeert te doen, want de ruimte in de gangen van de supermarkten is misschien maar net anderhalve meter. Ik heb al eens staan wachten tot iedereen weg was uit zo’n gang, maar dat is onpraktisch en in strijd met één van de andere regels: blijf nergens langer dan een kwartier.

Ik wilde eigenlijk alleen maar meedelen dat ik in de afgelopen zeven of acht maanden alle verschijnselen heb gehad: enorme vermoeidheid, een spectaculaire loopneus, grieperigheid, niesbuien, hoesten, diarree, hoofdpijn. Niet allemaal tegelijk, maar ja: als je er twee tegelijk hebt moet je je laten testen.

Dat zou hebben betekend dat ik me in die inmiddels verstreken 240 dagen van dit jaar minstens honderd keer had moeten laten testen. Ze zien me aankomen bij de GGD.

Het enige verschijnsel dat ik niet heb gehad is: koorts. Mijn temperatuur is altijd rond de 36.5; ik heb wel gemerkt dat die infrarooddingen wel eens iets geks zeggen. Als het warm weer is gaat de temperatuur boven de 37, vooral als ik net een gehoorapparaat in gehad heb, of op dat oor heb gelegen. De rectale thermometer geeft dan, desgewenst, weer de geruststelling.

Intussen maak ik me weinig zorgen. Ik ben namelijk ALTIJD verkouden. Al vele jaren. Als het een beetje afneemt hoef ik maar in de auto het raam op een smal spleetje open te hebben tijdens het rijden en het niezen en proesten en neuslopen begint weer.

Ik ben eigenlijk wel benieuwd hoe je voelt: dit is niet pluis. Hoewel het dan wel heel erg niet pluis is meteen: in ben bijna 82 jaar.

Ik kijk wel reikhalzend uit naar de griepprik.

Draag ik alsnog mijn steentje bij.

______

hhBest

Boek & Film 

Of het een, of het ander. Niet allebei

Even voor de duidelijkheid: aan vrijwillige quarantaine heb je niks, als het voor goede verstaanders klinkt als: en als je je er niks van aantrekt, tja, jammer, maar: ga je gang.

Want wat is quarantaine? Dat is dat je je tien of veertien dagen onthoudt van elk contact met mensen buiten je huis en dat je dus binnen moet blijven. Maar ja, na een week komen de muren op je af, en dan is het duidelijk: dan mag je tussendoor best weer naar buiten. Toch?

Als dat zo is – en zo is op dit moment de toestand -- dan kun je die maatregel van twee weken vrijwillige quarantaine, de anderhalve meter en de handen kapotwassen meteen intrekken: geen slechtere maatregel dan een niet werkende maatregel.

Vrijwillige quarantaine kan natuurlijk best, maar dan niet voor mensen die er niet aan denken hun veiligheidsriem te gebruiken, niet eens overwegen om de telefoon niet te gebruiken in de auto, rechts inhalen als dat kan, bijvoorbeeld als statement, en veel te hard en in beschonken toestand rijden in al of niet bebouwde kommen beschouwen als iets waar je je, naar keuze, al of niet aan hoeft te houden.

Dan heb ik het dus over half Nederland.

Wat ook ondenkbaar is in Nederland: dat mensen van jonger dan achttien jaar zich vol laten lopen met bier, wodka en wijn, en dan het knuffelen slaan, dat niemand het in zijn hoofd haalt om een verjaardag pas een feestje te vinden als er ballonnen met lachgas aan te pas zijn gekomen.

Als jullie wakker worden uit die mooie droom van een gedisciplineerde bevolking die als één m/v van plan is de wereld een voorbeeld te geven door resoluut te besluiten het land in één keer van het virus af te helpen, dan weet ik nog wel iets voor je.

Dat zou dan wel betekenen dat de horeca weer dicht gaat, de stranden afgesloten worden en de parken verboden gebied, dat reizen van en naar oranje landen gewoon verboden worden, dat het vliegverkeer met het buitenland zo goed als onmogelijk wordt gemaakt, dat vakanties in het buitenland gewoon verboden worden, dat het dragen van mondkapjes óók in bed – ik noem maar iets – iets volkomen normaals zou moeten zijn.

Dat zou misschien ook betekenen dat zeurverhalen over het uitstellen van ‘feestjes’, zie boven, verhinderd moeten worden, ook als dat een zekere mate van censuur met zich meebrengt, en dat geldt al helemaal voor het verspreiden van totale onzin over het virus, bijvoorbeeld via ‘sociale’ media.

En uiteraard testen, testen, testen – in combinatie met handhaven, handhaven, handhaven.

Kortom, volg datgene dat het kabinet verordonneert naar letter en geest. En mochten daar twijfels over rijzen: jullie hebben zelf zodanig gestemd waardoor we nu dit kabinet hebben, dus hou op met zeuren.

En als dat niet lukt, dan laten we de politie naar eigen goeddunken bepalen hoe en wat er gehandhaafd kan worden met de beschikbare middelen.

Dan gaat het hier wel lijken op Spanje tijdens de lockdown, maar dat komt omdat je er zelf om gevraagd hebt.

________

hhBest

Boek & Film 

Klapstoeltjes en een ketel heet theewater

Door Guido t’Sas

Peter van den Besselaar toonde gisteren op zijn fotoblog TilburgDailyPhoto enkele zo te zien splinternieuwe ijzeren klapstoeltjes en mijmerde daarbij over ‘een heerlijke Franse sfeer’. Het maakte bij mij weer eens wat jeugdherinneringen los.

Die klapstoelen fungeren tegenwoordig hoogstens als roestig decoratief element, bij voorbeeld in een stedelijk voortuintje. Er valt alleen rechtop, niet bepaald comfortabel op te zitten. Nieuw kosten ze trouwens gauw 70 euro, zag ik op internet.

Maar ooit behoorden die stoeltjes tot het standaardmeubilair van uitspanning De Boswachter, in het Liesbosch bij Prinsenhage. Tegenwoordig is dat een luxe restaurant en dient de voormalige speeltuin tot parkeerplaats. Maar toen, zeg maar halverwege de vorige eeuw, was het een geliefd doel van vakantie-uitstapjes voor mensen uit Breda en omgeving.

Mijn moeder nam ons in augustus – de enige vakantiemaand van de lagere school – op de fiets mee naar het Liesbosch. Ze installeerde zich  in de schaduw van de bomen tegenover het etablissement en bestelde dan een ketel heet water op een houtskoolstoof, waarmee ze zelf haar thee zette. Wij stormden, in afwachting van de ranja met rietje, op de speeltuin af of vergaapten ons aan de eekhoorn die in z’n kooitje een rad in gang hield. Ja, daar zei in die tijd nog niemand wat van.

Bij zo’n gelegenheid huurde mijn broer Berry eens een solex, zoals bekend het ‘eerste rijwiel met hulpmotor’ (de aanduiding bromfiets/brommer is van jaren later). Dezelfde dag kwam mijn oom Herman op zijn racefiets (nylonkousen over de broekspijpen) aanrijden vanuit…Leuven! Dat was die oom, die in dienst was van een Belgisch ministerie en van wie mijn vader op de vraag wat-ie daar deed zei: ‘Niets!’ Nou ja hij repareerde daar de horloges van zijn mede-ambtenaren.

Airco en zo

In februari 1978 maakten Djamila en ik een trip over Java en Bali. We deden dat op de eenvoudigste manier: we kochten twee retourtickets Amsterdam-Jakarta, vlogen erheen en deden de rest met openbaar vervoer.

Op luchthaven Halim moesten we, ook nog ouderwets, de vliegtuigtrap af – en daar gebeurde wat je nu niet meer zo snel zal gebeuren: niet alleen kwam je meteen in een vlaag echt ‘Indisch’ gebeuren terecht – kretek, vuilnis, bloemen – maar ook kroop de hitte voelbaar door je broekspijpen omhoog.

In hotel Indonesia op de Jalan Jenderal Sudirman namen we kort onze intrek. Daar blies de airconditioning dusdanig op volle kracht, dat je het gevoel had ter plekke te bevriezen (al was de temperatuur binnen 29 graden Celsius.) En het rook er naar niks.

Nog vóór het vertrek, nog een beetje bangelijk per taxi, naar de Poentjakpas (tegenwoordig Puncakpas) hadden we besloten voortaan hotels te zoeken waar de ventilatie gedaan werd door een grote ventilator aan het plafond en de lichaamsreiniging met behulp van de mandibak. Weg met die airconditioning.

Die toen nog, behalve enorme kou, ook nog flink wat lawaai produceerde.

Op Java slaagden we er in om steeds terecht te komen in hotels en pensions zonder airco, maar op Bali moesten we er weer aan geloven: in hotel Sanur Beach bij Denpasar werd ik binnen de kortste keren snipverkouden door de ijskoude airco, en een beetje ziek door het aldaar geserveerde ‘Europese’ eten en de aanblik van saignant gebraden Australiërs.

Dat bracht ons vele jaren op het standpunt dat airco onzin was en in Nederland zelfs aanstellerij.

Totdat de ons toebedeelde lichamen er anders over begonnen te denken. Met name de warmtehuishouding van ondergetekende begon spectaculair na te laten, in de vorm van enorm zweten bij de geringste beweging en dientengevolge slecht slapen. En wat je op onze leeftijd moet zien te vermijden is natuurlijk: slecht slapen.

Een aantal jaren hielen we het stug vol, je moest daar tegen kunnen, een beetje warmte, lekker toch?

Nou, niet dus.

En toen begonnen de leeftijdgenoten in de buurt allemaal airco aan te schaffen en als je daar binnen kwam moest je constateren: hier is het wel uit te houden. Want een moderne airco kan, met een beetje handigheid, perfect naar wens ingeregeld worden.

En zo lieten we twee tweedelige airco’s installeren, een in de woonkamer en een in de slaapkamer en de afgelopen dagen hebben we daar voor het eerst volop van kunnen genieten.

Eerst maar even de negatieve kant: als de airco in de woonkamer ‘draait’ van ongeveer 11.00 uur voormiddag tot een uur of 19.00, en de kleinere in de slaapkamer van 22.00 uur tot 07.00 uur, kost dat ongeveer 8 kWh. Relativeren: wat betreft het stroomverbruik zijn we nu op warme dagen terug op het verbruik uit de tijd dat onze jongste zoon hier nog woonde, de computers dag en nacht liet draaien en ook van langdurig douchen hield.

We hebben zonnepanelen, dus het verbruik van de airco kost niks (hetgeen niet waar is: we leveren nu gewoon minder terug) en die extra kosten zijn ongeveer twee euro per dag.

In de winter gelden iets andere regels. Een moderne airco werkt tot zekere hoogte ook als verwarming, dat wil zeggen: hij haalt warmte uit de buitenlucht, comprimeert die en blaast dan naar binnen. We hebben dat al een beetje uitgeprobeerd: werkt voortreffelijk. Ik zie aankomen dat we ’s winters dus aanzienlijk kunnen besparen op (duur) gas door de airco in te zetten.

Nog even over dat inregelen: ik heb ontdekt dat de airco (bijvoorbeeld bij een buitentemperatuur van 32 graden) ingesteld kan worden op 24 graden, en als dat te koud is op 25. De thermostaat zorgt ervoor dat de airco niet permanent draait.

Voor de rest zoeken jullie het maar zelf uit (aankoop en installatie zij bepaald niet gratis), maar wij zijn er blij mee.

Ik experimenteer met het openzetten van alle binnendeuren, om te zien of een airco alleen, of desnoods de twee tegelijk, het hele huis (alleen begane grond) van de aangenaamste temperatuur kan/kunnen voorzien.

En dan ’s avonds laat nog een lekker glaasje nuttigen in de tuin, want daar is dan toch nog wel even heel aangenaam, bij een graad of dertig.

________

Op de foto: een tweedelige airco, boven het binnendeel, onder het buitendeel, aan de gevel of op het dak.

_________

hhBest

Boek & Film 

Het gevaarlijkste virus ter wereld

Door Peter Stiekema

Een vraagje voor u, lezer. Wat is het gevaarlijkste virus ter wereld? Ha, ik hoor u zeggen, het coronavirus natuurlijk. Helaas denk ik dat u het dan fout heeft. Het gevaarlijkste virus ter wereld is de mensheid. Deze eeuw woekert dit virus van dik zeven miljard cellen naar pakweg 14 miljard.

Het menselijk virus ruimt alles op wat het in de weg zit, dieren sterven uit, zoals ijsberen, tijgers, olifanten, leeuwen maar ook veel insectensoorten. Als er te veel varkens op de Veluwe zitten, dan schieten we ze gewoon massaal af. Wouden die in rook opgaan in Australië, het Amazonegebied, de VS, Siberië. Enige vorm van respect voor elkaar en de natuur is ver te zoeken.

Het houdt maar niet op. Dan vergeten we nog de cellen van het menselijk virus die elkaar uitmoorden in oorlogen, revoluties en andere slachtpartijen. Volkerenmoord is nooit ver weg. En pas op, wellicht uw kinderen, maar zeker uw kleinkinderen zullen dit nog meemaken.

Is er in 2100 nog voedsel genoeg of beginnen we elkaar op te peuzelen? Niemand die het antwoord weet. Geen mens ook die weet hoe dit probleem opgelost kan worden. Geen of veel minder kinderen op de wereld zetten lijkt dringend geboden, maar dat is kennelijk nog niet zo eenvoudig. Leg dat onze gristelijke partijen maar eens uit. Misschien helpt het coronavirus een handje, maar dat is er waarschijnlijk (nog?) niet krachtig genoeg voor.

Ondertussen gaat het leven in coronatijd gewoon door. Er wordt her en der gefeest alsof er niets aan de hand is. Voetballers hangen juichend om elkaars nek als er gescoord wordt en hun supporters evenzo. Mensen storten zich als lemmingen in de vakantiefiles naar de Noordzee of naar gebieden met code oranje, zoals in Spanje, Kroatië, België enzovoorts. Zaterdag stond er aan de grens tussen Slovenië en Kroatië (Oranje) een file van zes uur. Ga er maar inzitten, in die hitte. Kuddegedrag om straks tegen de buurman trots te kunnen zeggen dat ze in de file gezeten hebben in een hitte van plus 35 graden in de schaduw. En volgend weekeinde is het weer precies hetzelfde.

Verstandig zijn de mensen die hun vakantie zoveel mogelijk in de buurt vieren. In plaatsen als Rundumhausen, Hintergarten, Tuinesië, Elsloo haut sur Meuse, of desnoods Balkonië en Housetralië. Maar dan krijg je weer zo'n gruwelijk hete week, die ook nu weer voor de deur staat en dan stort je je toch weer in de file om de zee, of meren en plassen op te zoeken, die je waarschijnlijk niet zult bereiken omdat die plekken ook al vol zitten met vakantiegangers.

Maar blijf je in ieder geval beschermen tegen corona, doe voor alle zekerheid een mondkapje om. Denk aan dit nieuwe spreekwoord, zo net door mij verzonnen: 'Beter een kapje voor de mond, dan het virus aan je kont.' 

Ademloos schrijven, voor de angst uit

Maarten Biesheuvel is dood en dat is een slag voor mij, hoewel het voor hem een opluchting moet zijn geweest. Hij was 79 toen zijn vrouw, zijn steun en toeverlaat Eva Gütlich overleed, Maarten volstrekt hulpeloos achterlatend. Hij was ook nog eens bijna 81, een leeftijd waarvan ik kan meepraten, uit eigen ervaring.

Sinds een jaar of dertig, misschien wel veertig, ben ik een grote fan van deze eigenaardige Nederlander. Enkele van zijn teksten zijn hier tot het huishouden gaan horen. Ik doel bijvoorbeeld op de uitdrukking poepiebilscheet pisserdekakstront (de plaats in het werk van Biesheuvel kan ik nu even niet vinden) die je als kind best mag gebruiken omdat het geen ‘vieze woorden’ betreft, maar een ‘literair citaat’. Van J.M.A. Biesheuvel. Niet bijzonder dat Biesheuvel hier Goethes Götzzitat persifleert: hij was een groot aanhanger (en soms opvallend navolger) van de negentiende-eeuwse literatuur van Rusland en Duitsland. Die van Amerika en Engeland háátte hij, schrijft hij in het verhaal ‘Reis door mijn kamer’, uit 1984.

Een andere is een uitspraak in een scène, waarin een aantal ketelbinkies op de grote vaart bijeen zijn in een bioscoop, ik meen op Newfoundland, en het gesprek komt op een groot gemeenschappelijk probleem: verkrachting door de bootsman. Ik weet niet wie het zegt, maar een van de ketelbinkies oppert berustend een oplossing: ‘Denk maar aan een zware thermometer’.

Moet ik Bromfiets op zee nog noemen? Of het gehannes met een bootje op een meer? Of Oculare Biesheuvel? (Maarten raakt in de trein van Hoek van Holland naar Moskou zijn bril kwijt, in Polen gaan de spoorweg-autoriteiten op zoek naar die bril. Op elk station in Polen hoort hij zijn naam omroepen. Ik vat uit het hoofd samen.)

Je ontkomt uiteraard niet aan zijn ontboezemingen over zijn geestelijke toestand, zijn angsten, zijn wanen, die een groot deel van zijn oeuvre beslaan en waaruit een schrijnend beeld opduikt, met als centraal kenmerk: het totale onvermogen van de gezondheidszorg iets fundamenteel te doen voor de arme lijder in, wat Biesheuvel terecht noemt, het gekkenhuis.

Het is vooral Biesheuvels verhouding tot zijn aandoening – hij is nu eenmaal een gek, hij is het met die ‘diagnose’ volledig eens – dat hij tot de conclusie komt dat hij daarmee wat moet; het resultaat is zijn oeuvre.

Wat er, voor ons, lezers, vooral mee moest: eindeloos schrijven, vaak verhalen die beginnen met een op zich geringe gebeurtenis in Biesheuvels leven, waarna hij er mee aan de slag gaat en vaak tot absurde uithalen komt. Alles op een min of meer verontschuldigende toon, soms licht ironisch, vaak van een grote argeloosheid.

Zoals het verhaal over de buurjongen, Theo, met wie Maarten wel eens borrel drinkt en die achteraf altijd wat rondslingerend kleingeld meepikt. Als Maarten en zijn vrouw eens in Frankrijk op vakantie zijn weet de jongen Biesheuvels huis binnen te dringen. Hij neemt er sieraden mee en het oude horloge van Maartens vader, waaraan hij, Maarten, zeer gehecht is. Met die diefstal geconfronteerd schrijft de jongen (die ook niet helemaal goed snik lijkt) in een briefje dat het wat tegenviel: de sieraden brachten nog wel wat op, maar dat horloge was waardeloos, ‘de opkopers wilden er nog geen gulden voor geven en toen heb ik het van de brug in de Waal gegooid. Groeten van Theo.’ Biesheuvels reactie (in het titelstuk van het boek Reis door mijn kamer, dat me volledig autobiografisch lijkt): ‘Ik heb diep medelijden met de jongen, maar het horloge van Pa ben ik kwijt.’

Onlangs nog heb ik gewag gemaakt van het feit dat in Nederland opvallend weinig schrijvers zich wagen aan ‘korte verhalen’. Enkele romanschrijvers hebben daar wel eens iets aan gedaan, ik denk ook dat in de praktijk van een romanschrijver steeds weer ideeën voor een boek opduiken die, een maal onder handen genomen, niet geschikt blijken voor een pil van 400 pagina’s, en dan maar weggegooid worden want, dat is ook waar, de Nederlanders lezers zitten kennelijk niet te wachten op korte verhalen, die er misschien wel in gezeten zouden hebben. Ik weet ook niet of het twintigtal bundels van Biesheuvel veel geld in het laatje hebben gebracht.

Biesheuvel wordt nu, meer dan ooit, beschreven als een grote van de Nederlandse literatuur. Voor mij staat hij op dezelfde hoogte als zo’n andere dwangmatige schrijver met een, laten we zeggen, getormenteerde geestelijke gesteldheid: Gerard Reve. Biesheuvel had een foto van de volksschrijver in zijn werkkamer hangen, lees ik in Reis door mijn kamer. Naast dat van diens broer, Karel, van wie Biesheuvel Russisch leerde en die hij geregeld voor God versleet. Reve en Biesheuvel hadden beiden ook een godsdienstige klap van de molen gehad.

Is van Reve een kenmerkend optreden dat uit 1974 in een Amsterdamse kerk (zoek zelf even op Youtube), een manifestatie van de totale zelfironie, zo is van Biesheuvel zijn optreden in De Wereld Draait Door kenmerkend, waarin hij, in een ‘remake’ van Adriaan van Dis’ roemruchte boekenprogramma Hier is… Adriaan Van Dis! nog eens Brief aan Vader voorleest, waarbij hij van pure wroeging in snikken uitbarst.

Veel lezers beschouwen het werk van zowel Reve als van Biesheuvel als humor. Dat is wreed tegenover beide auteurs. Ze zijn veel meer de echte ouderwetse, negentiende-eeuws geteisterde, getergde kunstenaar – hij kan niet van zijn werk, niet van de opbrengst ervan, echt genieten, want hij moet dóór omdat je anders beter er een eind aan kunt maken.

Dat is echte kunst: therapie; en als het geen therapie is, is het berekening.

En berekening, dat is geen kunst, dat weten we allemaal.

_______

hhBest

Boek & Film