Natuurlijk weer enorme ophef: een gemeente in Gelderland, Winterswijk, noemt de bloemen in een (volgens mij tamelijk ouderwets) bloemenperkje in de gemeente niet meer ‘afrikaantjes’ – ik hoef dat niet uit te leggen, neem ik aan – maar voortaan heten ze Tagetes.
Wat een angst voor lange tenen, hoor ik alweer roepen, maar ik geef de gemeente groot gelijk. Niet zozeer omdat ze misschien toch lange tenen wil omzeilen (wat doen we dan met boerenjongens en Arnhemse meisjes) maar omdat de bedoelde planten al sinds 1753 Tagetes heten – de naam werd bedacht door Carl Linnaeus, de Zweed die genoeg had van al die verwarrende vaak sterk lokale namen die planten en dieren droegen en er zijn levenswerk van maakte een samenhangend systeem van, in zijn geval, botanische namen in elkaar te zetten.
Daarover leren de kindertjes tegenwoordig op school niet veel meer, en ik weet dat vorige generaties pubers ook al begonnen te gapen als het erover ging in de natte-hisles. Saai!
Met als gevolg dat er nu in de kranten en op Twitter geweldig ophef is: weer zo’n knieval! Terwijl het gewoon een besluit is om de planten voortaan bij hun wetenschappelijke naam te noemen. Eén blik op een aan Wikipedia verwante site over nota bene plantennamen leert al hoe verwarrend die boerennamen zijn. Daar staat een plaatje van een mooie Tageteshybride met daarboven in grote letters: goudsbloem. Terwijl de goudsbloem natuurlijk Calendula officinalis heet – aan het tweede woord kun je meteen zien dat dat een plant is die in de apothekerij werd of nog wordt gebruikt.
Een mooi voorbeeld van de heersende verwarring: er is een plant die veel verkocht wordt omdat die een ‘wonder’ doet geschieden: je legt de grote bloembol op een bordje voor het raam en binnen enkele weken groeit daar een steel uit met daaraan spectaculaire bloemen die veel weg hebben van lelies. In de volksmond heet die plant dan ook ridderlelie of ridderster; hij is nog bekender als Amaryllis, maar heet eigenlijk Hippeastrum. Amaryllis, die naam die Linnaeus de plant gaf, bestaat nog wel, maar is een verre verwant van Hippeastrum die maar zelden in de handel aangeboden wordt.
De verwarring is ontstaan doordat opvolgers van Linnaeus de verschillen ontdekten en daarna nogal slordig met de nieuwe namen omsprongen
Intussen is de laatste tientallen jaren een ware revolutie aan de gang in de wereld van de botanische namen, als gevolg van de mogelijkheden van genetisch onderzoek. Daarvan is een interessant voorbeeld dat van het plantengeslacht dat ook een Nederlandse naam heeft: doornappel. Dat bleek veel te algemeen te zijn, met als gevolg dat veel planten uit het botanische geslacht Datura sterk bleken af te wijken van diverse andere soorten – en dat betrof juist de bekende (niet winterharde) heester met de grote gele, witte of rode hangende klokvormige bloemen. Zeer tot vreugde van mijn vriend Johan Brugmans werd de plant dies omgedoopt tot Brugmansia.
Inmiddels hebben veel van de toch al schaarse lezertjes van deze regelen al afgehaakt, prima hoor, vrijheid blijheid. Dat geeft mij gelegenheid om nog een bekend voorbeeld te noemen: in Nederland hebben we een wilde plant die ooievaarsbek heet, naar de vorm van het zaaddoosje. Er zijn eigenlijk maar liefst dertien planten met die naam. Deze planten zijn botanisch ingedeeld in het geslacht Geranium. De plant die wij in de wandeling geranium noemen (en waar ik al twintig jaar achter zit) is niet inheems maar komt uit diverse streken, vaak halfdroge streken – de plant is ook enigszins succulent, hij slaat water op in de stengels, en heet Pelargonium – hetgeen ooievaarsbek betekent. Geranium betekent kraanvogel, een vogelsoort die een ooievaarsbek heeft of iets dat er op lijkt.
Eenzelfde verhaal, nog veel ingewikkelder trouwens, zou je kunnen vertellen over vogelnamen. Verdiep je maar eens in Nederlandse, Duitse en Engelse namen van gewone vogels als mus, spreeuw, merel, mees en vink.
Afrikaantjes, o sorry, Tagetes, komt trouwens niet uit Afrika maar uit Mexico of Guatemala. Ze stinken vreselijk en zijn prima als groenbemesting (zie foto), maar dit terzijde.
_______