SanteLOGie

Jan Ros, een journalist

Hij was de eerste journalist die ik ontmoette op de eerste dag van mijn loopbaan als journalist en daarna dook hij verscheidene keren op, eerst bij de persdienst Grote Provinciale Dagbladen, toen nog in de burelen van de Haagsche Courant, en daarna op de redactie van het Limburgs Dagblad in Heerlen, waar ik hem jaren diende als verslaggever bij de nieuwsdienst. En waar hij zich, toen er een nieuwe hoofdredacteur moest komen, liet ontvallen dat ik daarvoor niet serieus genoeg was.

Gelukkig maar.

Ik heb het over Jan J. Ros, die, inmiddels 95 jaar oud, in Roermond is overleden – vrijdag 3 juli is de uitvaart in Sint Odiliënberg, waar Jan jaren woonde voor hij, weer voor vele jaren, naar Reuver vertrok. Die uitvaart zal ongetwijfeld gepaard gaan met een ouderwetse Hoogmis, want Jan was een klassieke, zeg maar rustig militant ouderwetse katholiek.

Maar laten we beginnen bij het begin.

Het was 1 oktober 1959 toen ik, vers uit militaire dienst, aan de Draafsingel in Hoorn de burelen betrad van de firma Stumpel, uitgeefster van het Noordhollands Dagblad. De eerste die ik daar ontmoette was Jan Ros, toen 34 jaar, chef nieuwsdienst, die mij kort rondleidde, me een paar karweitjes opdroeg en daarna haastig aan zijn belangrijkste activiteit begon: driftig stukjes tikken en onderwijl via de radio afluisteren wat de plaatselijke politie zoal uitspookte.

Zo’n journalist was: hij verliet zich niet op persberichten en officiële mededelingen, hij rukte het nieuws zelf uit de grond en dat zou hij altijd blijven doen. Wel op een heel merkwaardige manier soms. Toen hij vele jaren later chef nieuwsdienst bij het Limburgs Dagblad was, vernam hij van een lezer dat de herfst in aantocht was, al was het pas begin augustus: de lezer had de zwaluwen al zien wegtrekken. Jan maakte er een leuk berichtje op de voorpagina van. Toen ik hem de volgende ochtend via het daklicht van de redactie wees op een hele troep onbekommerd rondzwierende zwaluwen, kennelijk nog niet van plan te trekken, zei Jan: ‘Maar het was toch wel een leuk bericht.’

Met zijn manier van werken, waarbij hij een fiks netwerk aan zegslieden achter de hand hield, heeft hij mij uiteindelijk zelfs een keer volkomen verschut gezet – maar dat vertellen we een andere keer: voor nu van de doden, zoals bekend, niets dan goeds.

Jan Ros – in de wandeling ook wel Jan Paard genoemd, was wat je noemt een eenling. Altijd driftig tikkend, tussendoor telefonerend, geen jongen met wie je de kroeg in ging, zelfs niet iemand die zich graag liet fotograferen – ik heb vele foto’s die ter redactie zijn gemaakt, maar Jan Ros is er niet bij. (De foto bij dit stuk is een ‘still’ uit een video die ik in 1985 maakte op een redactievergadering.)

Als Jan iets deed, deed hij het goed, op zijn minst in zijn eigen ogen. Zo beheerde hij de rubriek met lezersbrieven. Jan hield telefonisch contact met enkele briefschrijvers, waarvan er diverse gerekend konden worden tot de eeuwige dramkonten. (Tegenwoordig allemaal op Twitter.) Maar dat vond Jan geweldig, hij organiseerde bijeenkomsten met de ergste onder hen, die daardoor meenden zelfs recht te hebben op integrale plaatsing van hun brieven vol complottheorieën.

Jan was ook een tijdlang waarnemend hoofdredacteur. Maar een hoofdredacteur pleegt vooral een team aan te sturen, en daar had Jan geen kaas van gegeten. Hij was een bekwaam verslaggever, maar leiding geven, dat was iets heel anders.

Hij hield zich niet aan de achturige werkdag. Hij begon ’s morgens niet erg vroeg, maar werkte gewoonlijk door tot na middernacht. Hij belde dan zijn vrouw en zei: ‘Zet de aardappels maar op, ik kom eraan.’

Een van de opmerkelijkste gebeurtenissen in Jans loopbaan bij de krant vond plaats op een warme zomerdag in de jaren zeventig. Jan was, met zijn vrouw, onderweg van Sint Odiliënberg naar Heerlen, toen hij in Brunssum geen voorrang kreeg, met fataal gevolg: zijn echtgenote was op slag dood, Jan was ongedeerd. Hij bestond het om meteen, vanaf de plaats van het ongeluk, te bellen met een van de persfotografen van de krant, om een foto van de ravage te bestellen.

Over auto’s gesproken: Jans favoriete automerk was de Zweedse Saab. Waarom? Omdat het ding een paar ton woog en dus wel goed op de weg moest liggen.

Verder was Jan een gesloten boek. (Wel een gebónden gesloten boek. Hij kocht veel boeken, maar als ze niet gebonden verkrijgbaar waren – jammer dan.) Hij was dus conservatief katholiek, en ik denk dat hij ook politiek gezien, zacht gezegd nogal conservatief was. Eigenlijk ben ik blij daarover nooit méér te weten ben gekomen.

Ros moet al ruim dertig jaar met pensioen zijn geweest. Ik zond hem jaarlijks een kerstkaart, waarop ik er altijd een terug kreeg, met de handgeschreven adressering in dat schuine hanenpotenhandschrift van hem. Op de laatste kaart, eind vorig jaar, kreeg ik geen antwoord meer.

De laatste keer dat ik Jan zag was bij de begrafenis van zijn tweede echtgenote, Toos, in juni 2013, in Reuver. ‘Ros’, zei hij tegen me en gaf me een hand. Hij herkende me niet, hij miste wellicht mijn baard. Hij was een beetje dik geworden. En hij had nog altijd die snor.

Mijn journalistieke carrière werd misschien toen, en nu helemaal, zo’n beetje opgedoekt.

________

De tweede foto werd mij geleverd door oud-collega Jules Zollner.

_______

hhBest

Boek & Film 

Bosbessenjacht in vijandelijk gebied

Collega Guido herinnerde me vanmoren aan een episode uit mijn jeugd: op Petrus en Paulus (vandaag, 29 juni, tevens de geboortedag van iemand die misschien helemaal niet van bosbessen hield: Prins Bernhard) zijn de bosbessen rijp.

Ik denk dat het 1948 was, misschien eerder nog 1949, het was begin juli en dan waren de bosbessen zeker rijp.

En het goot.

Mijn klasgenoot Joke Boon (jomgens heetten toch nog volop Joke) en ik hadden al enige tijd beraadslaagd (neem ik althans aan, in herinner me er niks van) over hoe we, gewapend met blikken emmertjes, bosbessen zouden gaan plukken in een bos langs de Nijmeegsebaan, tussen Nijmegen en Groesbeek.

En het goot.

Ik meen dat we wel hadden gezorgd voor een regenjas, en dus dat emmertje, en we gingen er te voet heen. Niet meer dan een kilometer of zes, zeven. (En terug ook).

Wat veel erger was dan de regen en die afstand: dat we verwachten terecht te komen op andermans territorium. Waar we het vandaan haalden, dat weet ik uiteraard ook niet, maar we wisten dat we feitelijk levensgevaar liepen.

Het gebied waar wij dachten te gaan plukken was niet ver verwijderd van de Groesbeekse wijk de Stekkenberg, en daar woonden de mensen die de bosbessen uit de naburige wouden als hun natuurlijk eigendom beschouwden. Bovendien beschikten ze over een instrument, waar wij ons geen voorstelling van konden maken, maar dat geschikt was om heel snel bosbessen te oogsten: de bosbessenkam. Hier was blijkbaar sprake van de eerste verschijnselen van intensieve bessenhouderij.

Wij hadden vernomen dat de mensen van de Stekkenberg zonder uitzondering behoorden tot het gilde der misdadigers, die er niet voor terugschrokken om bessendieven als Joke en mij ‘een pluut in d’n doonder’ te steken – een pluut was een mes. Een heel groot, heel scherp tweesnijdend zwaard. Maar wij waren er niet bang voor, gewoon omdat wij ons zulks niet konden voorstellen. Of misschien toch, maar dat lieten we niet merken.

Bosbessen waren toen een lucratief artikel. Je kon de opbrengst van een tocht naar het bos huis aan huis verkopen. Maar dan moest je natuurlijk wel eerst dat emmertje volplukken.

Eenmaal aangekomen in het desbetreffende bosperceel drong de keiharde en vooral kletsnatte werkelijkheid tot ons door. De bosbessen – Vaccinium corymbosum, maar dat wist ik toen nog niet – groeiden aan lage iele struikjes, niet erg overvloedig, aan elk struikje een stuk of tien van die kleine, blauwzwarte besjes.

Binnen enkele minuten waren we niet alleen van buiten, maar ook van binnen kletsnat, onze handen stonden stijf van kou en nattigheid, we aten bovendien de helft van de oogst meteen op. Ik denk niet dat het lang geduurd heeft voor we tot het inzicht kwamen dat we met nagenoeg lege handen thuis zouden komen op deze woensdagmiddag. We liepen minstens vier, misschien wel vijf uur, plukten gedurende een minuut of twintig, en keerden huiswaarts met ieder een emmertje met een handjevol besjes, die tijdens de terugtocht gewoon op gingen.

We hebben het daarna nooit meer geprobeerd, ondanks dat de messentrekkers in geen velden of wegen te bekennen waren geweest. Misschien regende het voor hen ook veel te hard.

Ik zou er nu nog wel eens willen gaan kijken.

Maar ik ben bang dat de zuurminnende bosbessenstruikjes het veld hebben geruimd voor de door veel te kwistig rondgestrooide stikstofkunstmest ontstane verbrandneteling en verbraming van de Groesbeekse bossen, daar hebben Petrus, Paulus en Bernhard niks tegen kunnen doen.

De bosbessen die je tegenwoordig in de supermarkt koopt zijn allemaal van een concurrerende soort, ook wel V. corymbosum, maar dan Amerikaanse variëteiten met flink hoge struiken en veel hogere opbrengst. En ze smaken niet naar bosbessen.

Ze groeien op privégrond en achter hoge hekken.

Trouwens, jongens van een jaar of elf die op hun vrije woensdagmiddag zoiets wanhopigs zouden willen doen, die zijn er ook al niet meer.

Min of meer verbrandneteld en verbraamd, daar ontkom je niet aan.

__________

hhBest

Boek & Film 

Hoera, lang leve het hitteplan

Door Peter Stiekema

Terwijl onderbetaalde werkkrachten zich het vuur uit de sloffen lopen in oververhitte verzorgingstehuizen zonder airco is het hitteplan weer van stal gehaald. Door het RIVM.

Het hitteplan is een verzameling clichés die iedereen met iets meer dan een IQ van 010 (dat van Bonny St. Claire) zelf wel zou kunnen bedenken. (Veel water drinken (dus niet Bonny proberen te imiteren) luchtige of geen kledij en uit de zon en in de schaduw blijven. Of gewoon binnen.)

Ik zou er nog wel een paar aan toe willen voegen die ook heel belangrijk zijn, maar waar het RIVM, die natuurlijk de handen vol heeft aan het Coronavirus, nog niet aan gedacht heeft. Laat geen katten of honden in de auto achter, als u gezellig wil winkelen of naar het strand gaat. Tenzij u gek op hot dogs bent natuurlijk, of gesmolten Kitekat. 

Datzelfde geldt uiteraard voor (kleine) kinderen, tenzij u een voorkeur hebt voor Baby Pangang. Vindt u dit een beetje een grof soort humor? U zou ze de kost niet willen geven bij wie zulks desondanks gebeurt, hier of elders op de wereld. Dit soort tips lijken me in ieder geval een stuk zinvoller dan dat plichtmatige geleuter van het RIVM.

Nog even terug naar het personeel in de zorgsector. Die hebben dinsdag te horen gekregen dat ze kunnen fluiten naar een loonsverhoging, al was het maar een kleintje. Dagenlang werd er voor de harde werkers in de zorg geapplaudisseerd maar in de hete dagen van deze zomer, krijgen ze een dikke nul op het rekest, nu de druk op hen iets minder is geworden. De vier regeringspartijen stemden dinsdag tegen. Hypocrieter kan het bijna niet.

Nog even de namen, Christen-Unie, D66, VVD en CDA. Ook van de beloofde bonus is nog niets terecht gekomen. Wat zal dat zijn? Een doos chocolaatjes met een paar schone zakdoeken, die eventueel ook als mondkapjes gebruikt kunnen worden? Veel mensen in de gezondheidszorg zijn inmiddels van plan weer te vertrekken. En wat als het virus in het najaar weer toeslaat? Onthoud dat goed als u in het voorjaar in het stemhokje staat en uw stem kunt uitbrengen op stemhokje staat en uw stem kunt uitbrengen op een partij die de gezondheidszorg een echte zorg is.

Discriminatie? MeToo!

Door Peter Stiekema

Ik begon mijn leven in september 1951 in een Apeldoorns ziekenhuis. Ik was een blozende gezonde baby van zo'n acht pond. Een gezellig dikkerdje, toen ook al. Maar ik had wel een probleem. Ik was namelijk 'gezegend' met rood haar. Toen een vriendin van mijn moeder boven mijn wiegje kwam staan en er in keek zei ze: 'Och, hij is rood'. En ik begon meteen te huilen. Mijn moeder vertelde me het voorval later, toen ik een jaar of acht was. Uiteraard heb ik die vriendin nooit gemogen.

Ik was nog net vijf (want voordelig jarig, begrijpt u wel) toen ik naar de lagere school ging. De kleuterschool had ik al met succes overgeslagen. In die eerste klas van de Sint Jozefschool in Apeldoorn-Zuid zaten, op ongeveer veertig leerlingetjes, twee jongetjes met rood haar: André Westen, zoontje van het hoofd van de aanpalende Mariaschool (voor meisjes) en bovengetekende. Ik had toen al door dat een jongetje met rood haar het niet bepaald gemakkelijk zou krijgen in het leven.  Ook in mijn kleuterjaren werd ik genadeloos gepest en uitgescholden vanwege die haarkleur. 'Stoplicht spring eens op groen; hé rooie kool; rooie savoie; rooie biet, als je op groen springt, krijg je een kwartje.' En als je dan op een groen stukje gras sprong kon je een muilpeer krijgen, maar geen kwartje.

Ook volwassenen hielden zich met schelden bezig. We hadden een buurvrouw, die mijn bloed wel kon drinken. 'Smerige rooie', krijste ze steeds als ze me zag. Toen zei mijn moeder: 'Als ze dat roept, dan zeg je gewoon: Liever rood haar op goede grond, dan zwart haar (de buurvrouw had diepzwart haar) op een ezelskont'. Ik heb, klein als ik was, dat heel vaak tegen dat mens geroepen met als resultaat dat ze nog kwaaier werd.

Op school werden de twee rooien stevig gepest. André minder dan ik, omdat hij goed voetballen kon en zijn vader hoofd van de Mariaschool was. Ik werd dagelijks op het schoolplein achterna gezeten door een groepje branieschoppers uit een van de achterbuurten, onder wie twee jongens van Hongaarse afkomst, die net uit Hongarije waren gevlucht. Je ging iedere dag met angst en beven naar school. Wat zou er vandaag nu weer gebeuren?

Op de HBS was evenmin alles koek en ei. Ik geloof dat ik de enige jongen met rood haar was op pakweg 500 leerlingen. De meisjes hadden van de weeromstuit weinig tot geen belangstelling voor jongens met rode haren. Er werden wel liedjes voor meisjes met rode haren gecomponeerd, maar niet voor de dito jongens.

Later veranderde dat allemaal wel een beetje. Je kroop wat uit je schulp, waar je je voor een deel door je omgeving in had laten stoppen, maar toch bleef je anders dan anderen. Nu ben ik best wel trots op mijn tamelijk lange roodbruine haar, met hier en daar een toefje grijs. Zeker als ik al die mannen met kale koppen zie, zoals een paar jaar geleden op een reünie van het Mgr. Zwijsen College in Veghel. Ik kon dan ook niet nalaten een stukje uit De Avonden van Gerard Reve te citeren, terwijl ik nonchalant een hand door mijn weelderige haardos haalde.

U ziet, er wordt niet alleen op huidskleur, maar ook op haarkleur gediscrimineerd. Het heeft me toch wel pijn gedaan, maar ik heb geen gewelddadige protestmarsen gelopen en evenmin beloofd alle blondharigen in het gezicht te stampen. Dat gaat toch wel een beetje al te ver. Ook heb ik nooit een bezoek aan de jaarlijkse roodharigendag gebracht, die meestal in Breda wordt gehouden. Dat is het me allemaal niet waard.

Uiteindelijk zullen de roodharigen uitsterven, hebben geleerden al eens becijferd. Maar dat geldt uiteindelijk ook voor de hele mensheid. En als ik zo eens om me heen en naar de wereld kijk, is dat maar goed ook.

Vaarwel afrikaantjes, weerzien met Tagetes

Natuurlijk weer enorme ophef: een gemeente in Gelderland, Winterswijk, noemt de bloemen in een (volgens mij tamelijk ouderwets) bloemenperkje in de gemeente niet meer ‘afrikaantjes’ – ik hoef dat niet uit te leggen, neem ik aan – maar voortaan heten ze Tagetes.

Wat een angst voor lange tenen, hoor ik alweer roepen, maar ik geef de gemeente groot gelijk. Niet zozeer omdat ze misschien toch lange tenen wil omzeilen (wat doen we dan met boerenjongens en Arnhemse meisjes) maar omdat de bedoelde planten al sinds 1753 Tagetes heten – de naam werd bedacht door Carl Linnaeus, de Zweed die genoeg had van al die verwarrende vaak sterk lokale namen die planten en dieren droegen en er zijn levenswerk van maakte een samenhangend systeem van, in zijn geval, botanische namen in elkaar te zetten.

Daarover leren de kindertjes tegenwoordig op school niet veel meer, en ik weet dat vorige generaties pubers ook al begonnen te gapen als het erover ging in de natte-hisles. Saai!

Met als gevolg dat er nu in de kranten en op Twitter geweldig ophef is: weer zo’n knieval! Terwijl het gewoon een besluit is om de planten voortaan bij hun wetenschappelijke naam te noemen. Eén blik op een aan Wikipedia verwante site over nota bene plantennamen leert al hoe verwarrend die boerennamen zijn. Daar staat een plaatje van een mooie Tageteshybride met daarboven in grote letters: goudsbloem. Terwijl de goudsbloem natuurlijk Calendula officinalis heet – aan het tweede woord kun je meteen zien dat dat een plant is die in de apothekerij werd of nog wordt gebruikt.

Een mooi voorbeeld van de heersende verwarring: er is een plant die veel verkocht wordt omdat die een ‘wonder’ doet geschieden: je legt de grote bloembol op een bordje voor het raam en binnen enkele weken groeit daar een steel uit met daaraan spectaculaire bloemen die veel weg hebben van lelies. In de volksmond heet die plant dan ook ridderlelie of ridderster; hij is nog bekender als Amaryllis, maar heet eigenlijk Hippeastrum. Amaryllis, die naam die Linnaeus de plant gaf, bestaat nog wel, maar is een verre verwant van Hippeastrum die maar zelden in de handel aangeboden wordt.

De verwarring is ontstaan doordat opvolgers van Linnaeus de verschillen ontdekten en daarna nogal slordig met de nieuwe namen omsprongen

Intussen is de laatste tientallen jaren een ware revolutie aan de gang in de wereld van de botanische namen, als gevolg van de mogelijkheden van genetisch onderzoek. Daarvan is een interessant voorbeeld dat van het plantengeslacht dat ook een Nederlandse naam heeft: doornappel. Dat bleek veel te algemeen te zijn, met als gevolg dat veel planten uit het botanische geslacht Datura sterk bleken af te wijken van diverse andere soorten – en dat betrof juist de bekende (niet winterharde) heester met de grote gele, witte of rode hangende klokvormige bloemen. Zeer tot vreugde van mijn vriend Johan Brugmans werd de plant dies omgedoopt tot Brugmansia.

Inmiddels hebben veel van de toch al schaarse lezertjes van deze regelen al afgehaakt, prima hoor, vrijheid blijheid. Dat geeft mij gelegenheid om nog een bekend voorbeeld te noemen: in Nederland hebben we een wilde plant die ooievaarsbek heet, naar de vorm van het zaaddoosje. Er zijn eigenlijk maar liefst dertien planten met die naam. Deze planten zijn botanisch ingedeeld in het geslacht Geranium. De plant die wij in de wandeling geranium noemen (en waar ik al twintig jaar achter zit) is niet inheems maar komt uit diverse streken, vaak halfdroge streken – de plant is ook enigszins succulent, hij slaat water op in de stengels, en heet Pelargonium – hetgeen ooievaarsbek betekent. Geranium betekent kraanvogel, een vogelsoort die een ooievaarsbek heeft of iets dat er op lijkt.

Eenzelfde verhaal, nog veel ingewikkelder trouwens, zou je kunnen vertellen over vogelnamen. Verdiep je maar eens in Nederlandse, Duitse en Engelse namen van gewone vogels als mus, spreeuw, merel, mees en vink.

Afrikaantjes, o sorry, Tagetes, komt trouwens niet uit Afrika maar uit Mexico of Guatemala. Ze stinken vreselijk en zijn prima als groenbemesting (zie foto), maar dit terzijde.

_______

hhBest

Boek & Film 

Enig verschil: ik ben niet gekleurd

Vanmorgen kwam ik tot een verrassende ontdekking. Racisme is iets anders dan discriminatie, en racisme gaat uitsluitend om discriminatie wegens huidskleur.

Sta ik even voor lul. En met mij vele duizenden Nederlanders die blijkbaar niet mogen zeggen dat zij geen ‘blanke privileges’ hebben, gewoon omdat ze pech hadden in een arbeiderswijk te wonen of van buitenlandse afkomst te zijn. ‘Ga terug naar je eigen land!’ kreeg ik al te horen toen ik 8 jaar was. Ik ben in 1938 geboren in Nijmegen.

Volgens mij worden bij de hele huidige discussie veel te veel modellen uit de Amerikaanse situatie zomaar, een op een, over Nederland heen gelegd – maar goed, ik ga me daar nu niet over uitlaten, er wordt al veel te veel over geluld. Ik begrijp het ook maar zeer ten dele, als gevolg van het erbij gehanteerde vocabulaire, waarvoor zelfs op internet maar zelden kloppende vertalingen te vinden zijn.

Maar dan.

Ik pik er een willekeurig voorbeeld uit.

In 1946 werd de toen 34-jarige Maastrichtenaar Sjeng Tans lid van de toen juist opgerichte PvdA. Hij kreeg zo’n beetje alle drek van die brave katholieke Maastrichtenaren over zich heen toen hij succes bleek te hebben en ondanks gescheld en geschimp gekozen werd tot lid van de Tweede Kamer, de Provinciale Staten van Limburg en de gemeenteraad van Maastricht.

Want Tans was van eenvoudige afkomst, had het gewaagd de verafschuwde socialisten voet aan de grond te geven op de heilige grond van Maastricht en ging ook nog eens te keer tegen hun geliefde KVP. In plaats van dat ze blij waren: Tans kwam immers ongetwijfeld in de hel? Maar niet voordat hij ook nog eens voorzitter van zijn partij was geweest en uiteindelijk een van de oprichters was van de Maastrichtse universiteit, een universiteit waar niet automatisch de Maastrichtse medisch specialisten hoogleraar werden, niet alleen tot hun woede, maar nog meer tot hun verbazing.

Tans is een van de vele voorbeelden van mensen die ondanks verachting en vernedering in de eigen kring kans zagen op te klimmen in de maatschappij en de heersende klasse een lesje voor te houden.

Toen ik in 2001 de door Annemieke Klijn geschreven biografie van Tans, genaamd ‘Onze man uit Maastricht’ las, zag ik daar soms letterlijke parallellen met mijn eigen leven in.

Terwijl ik die dingen meemaakte die ook Tans bleek te hebben meegemaakt – niet allemaal even letterlijk – zonder er, althans tijdens mijn kinder- en puberjaren, een algemene tendens in te zien.

Ik kwam, dankzij twee onderwijzers van de kansarme lagere school waar ik op zat, terecht op het Canisius College in Nijmegen, katholiek bolwerk dat menige strenge katholiek opleidde tot een belangrijke functie in bedrijfsleven en/of politiek. Ik zag daar hoe uitsluiting en discriminatie pasten in het leven van vrome christenen.

Maar concrete problemen kreeg ik buiten de klas. Hoe at je met mes en vork, wanneer gaf je iemand een hand, dat hadden ze me thuis niet geleerd. Ik woonde in een arbeidersbuurt van Nijmegen waar de huizen geen waterspoeling op het toilet hadden – en het toilet zich in de keuken bevond, en een badkamer was ook niet.

Aanvankelijk had ik op een openbare lagere school gezeten, maar mijn moeder vond dat ik naar een katholieke school moest. De chique Antonius- en Sint Janscholen weigerden mij, zodat ik op de al genoemde Sint Jozefschool terecht kwam – naar ik later inzag het zinkputje van het Nijmeegse onderwijs.

Op de hbs wilde ik – vooral om met meisjes in aanraking te komen – gaan hockeyen. Ik kwam niet door de ballotage van de katholieke club Union, waar vooral jongelui uit de betere kringen hockeyden. Uiteraard werd niet bekend gemaakt waarom ik niet mee mocht doen, maar het ligt voor de hand: half-Italiaans, arbeidersbuurt, kan niet met mes en vork eten. Toen ik vervolgens ging hardlopen bij de ‘neutrale’ club Quick kwamen de Jezuïeten in actie: als je op het Canisius College zat kon je niet gaan sporten bij een ‘neutrale’ club. Er zat niets anders op dan het stiekem te doen.

Ik assimileerde geleidelijk aan, maar ik voel me nog altijd iemand uit een ‘gewoon’ milieu, en delen van ‘hun’ cultuur, de cultuur van de mensen die woonden, zeiden de bewoners van het Willemskwartier, op ‘het Singel’, zijn me nog altijd vreemd. Maar ik weet intussen wel wie en hoe je een hand geeft: helemaal niet. Corona schiet me te hulp.

Kan iemand mijn nu vertellen wat er anders zou zijn gelopen als ik een opmerkelijke huidskleur had gehad?

_______

hhBest

Boek & Film 

Tijdverlies op hoog niveau

Het is niet mijn gewoonte om willekeurige Kamerleden te volgen. Vanmiddag verscheen in mijn Youtube abonnement een kersverse video, voorstellende het Kamerlid T. Baudet, die begon met te stellen dat de minister van Landbouw, in de Kamer aanwezig, volgens  hem de sluipmoordenaar was van de boerenstand. (Nou ja, hij zei het anders, maar het kwam hierop neer.)

De Kamervoorzitter K. Arib riep hem op zijn woorden terug te nemen, maar dat deed hij niet, hij wilde het wel andere formuleren. De politiek leider van Forum kreeg vervolgens kritiek van bijna alle politieke partijen. Alleen SP-Kamerlid Futselaar riep op om gewoon door te gaan met een debat: „Een kind dat voortdurend om aandacht schreeuwt moeten we niet voortdurend belonen met aandacht.” Verstandige man.

En toen kwam het ‘betoog’ van het kind in het kader van de discussie in het parlement over de plannen die het kabinet zich heeft voorgenomen voor de stikstofproblemen waarmee het land kampt en welke plannen dat eigenlijk zouden moeten zijn volgens de commissie Remkes.

Nou, betoog. Het grootste deel van het warrige verhaal bestond uit leugens, pogingen tot het zaaien van verwarring, gehakkel over plantjes die misschien niet tegen stikstof konden, nou ja, we kunnen niet alles overeind houden – en bewuste pogingen om de problematiek niet alleen te bagatelliseren, maar ook belachelijk te maken.

Het bleek dus nog niet tot de Leider van de Nederlandse fascisten te zijn doorhedrongen dat het niet gaat om stikstof, maar om stikstofverbindingen, zoals stikstofoxyden en ammoniak. Stikstof was prima mest, had hij gehoord en inderdaad: om gras goed te laten groeien is onder andere wat stikstof nodig (maar geen schadelijke stikstofverbindingen) en in Nederland wordt de koeienstront, vermengd met urine = ammoniak in de grond gepompt om het kwijt te zijn, niet om de grond te bemesten. De boeren staan aan de rand van de afgrond, zei Baudet, maar goed, een belangrijk deel van die boeren is miljonair door de EU-subsidies en door de winsten op de export van producten die wij zelf helemaal niet nodig hebben. Dus misschien valt het met die afgrond wel mee.

Gelukkig reageerde niemand op zijn verhaaltje, dat dus kant noch wal raakte en de Kamerleden gingen op een verstandige en goedgeïnformeerde manier door met het debat.

De minister. C. Schouten zat er onaangedaan bij.

Tja, iedereen trapt wel eens bijna in een verse hondendrol.

_______

hhBest

Boek & Film 

Kwestie van beschaving

De Nederlanders met een migratie-achtergrond zou je in twee categorieën kunnen zien: degenen die gedwongen door de Nederlandse regering hier zijn gekomen op valse beloften, bijvoorbeeld de Molukkers (en hun afstammelingen) en mensen die door het misdadige optreden van de Nederlandse regering in Indonesië moesten vluchten uit dat land en zich vestigden in Nederland. Van die laatste groep was een deel natuurlijk ook in Nederland geboren.

En dan is er de veel grotere groep ‘anderen’: veel van hen zijn mensen die zijn gevlucht voor oorlog in eigen land, afstammelingen van mensen die destijds tijdelijk naar Nederland kwamen om hier werk te doen waar geen autochtonen voor te vinden waren en mensen die vrijwillig hierheen gekomen zijn, op zoek naar een beter bestaan dan zij konden realiseren in hun ‘eigen’ land.

Die zijn weer onder te verdelen in mensen die een soort band met Nederland hadden, bijvoorbeeld doordat ze woonden in een (voormalige) kolonie, met name Suriname, en daarnaast mensen die uitsluitend op zoek naar werk hierheen kwamen. Een grote gemengde groep die bestaat uit mensen uit andere EU-landen en mensen uit India en uit enkele Afrikaanse landen, zoals Ghana.

En dan noem ik nog niet eens een ook interessante groep, mensen die afstammen van buitenlandse mijnwerkers en bouwvakkers die in de jaren twintig en dertig naar Nederland kwamen.

Kortom: je kunt ‘mensen met een migratie-achtergrond’ niet op één hoop gooien.

In een stad als Rotterdam wonen mensen van over de 180 nationaliteiten, allemaal met hun eigen gewoonten.

Ik zou wel eens het resultaat willen zien van een onderzoek onder mensen met een migratie-achtergrond die vrijwillig hierheen zijn gekomen naar de vraag: bestaat er in jullie land van oorsprong racisme? Met daaraan gekoppeld de vraag: heb je, toen je besloot je land te verlaten, je ook afgevraagd of de mogelijkheid bestond dat je last zou kunnen krijgen van racisme?

Frappant voorbeeld vind ik de jongelui die uit Ghana zijn gekomen en trots zijn op hun afstamming van de Ashanti-koningen. Zij hadden thuis kunnen zien dat onderling racisme in dat land heel normaal is – en ze hadden kunnen weten dat hun koningen in de voorbije eeuwen de krijgsgevangenen die ze maakten in de onderlinge stammenoorlogen, als slaven verkochten aan de slavenhandelaren die de Goudkust aandeden?

Nou vind ik dat je de huidige Ghanezen in Nederland die geschiedenis niet voor de voeten kunt gooien, net zo min als je de huidige blanke bewoners van Nederland verantwoordelijk kunt maken voor wat de Hollandse piraten, zeerovers en slavenhandelaars allemaal deden. Alleen al omdat de opbrengsten van al die rooftochten uitsluitend terecht kwamen in wat we tegenwoordig de grachtengordel plegen te noemen.

Enkele van die Ghanezen hebben inmiddels veel geleerd in Nederland, zoals spijkers op laag water zoeken (ik noem Zwarte Piet) en als je hardop zegt dat je Zwarte Piet in zijn gezicht zult trappen dat achteraf verklaart als een geval van ‘dichterlijke vrijheid’.

Intussen wordt er geroepen dat het democratisch gekozen Nederlandse parlement fout is samengesteld: helemaal wit, heet dat. (Men bedoelt daarmee: blank.) Dat is in zoverre eigenaardig als het al of niet hebben van een donkere huidskleur maakt dat je geschikt ben voor het lidmaatschap van de Tweede Kamer. Ook al omdat, als je geen racist bent, je helemaal niet let op iemands huidskleur.

Hoeveel mensen met een migratie-achtergrond leven er eigenlijk in Nederland? Ik schat het op 1.7 miljoen. Dat komt goed uit, want dat betekent dat 10 procent van de Nederlandse bevolking een migratie-achtergrond heeft. Waarom zitten er dan geen vijftien mensen met een migratie-achtergrond in de Tweede Kamer? En 8 in de Eerste kamer?

Ja, dat doen de gevestigde ‘witte’ partijen, is daarop het antwoord. Maar die vlieger gaat niet op: iedereen mag een partij oprichten die streeft naar zetels in de Tweede Kamer, en kan daarvoor uitsluitend ‘mensen van kleur’ op de kandidatenlijst zetten. Als alle mensen met een migratie-achtergrond op die partij stemmen is het probleem toch opgelost?

Jawel, het is ook al geprobeerd en dit stukje wordt echt veel te lang als ik moet ingaan op de oorzaken van het feit dat er momenteel geen mensen van kleur in de Kamer zitten. Datzelfde geldt trouwens mutatis mutandis voor vrouwen in die Kamer (dat zouden er 75 moeten zijn) of voor mensen met een gevarieerde seksuele voorkeur.

Maar dat is natuurlijk allemaal onzin. Het democratisch proces houdt nu eenmaal geen rekening met afkomst of huidskleur, terecht niet, want dat zou racisme zijn. Veel gevestigde partijen hebben wel geprobeerd het te doen met symbool-allochtonen, enkele daarvan zijn er ook in geslaagd te tonen dat ze, dankzij of ondanks hun huidskleur, een positieve bijdrage konden leveren.

Je zou ook kunnen stellen: je komt er zo gemakkelijk vanaf. Dat zou kunnen. Nou goed dan, laten we dan eens voorstellen om van elke (oorspronkelijke) nationaliteit één vertegenwoordiger via een landelijke stemronde laten kiezen. Dat wordt een nieuw vertegenwoordigend orgaan van minstens 180 leden.

Zou kunnen.

Maar wat moet je daarmee?

Het racisme is daarmee niet opgelost, ik heb al vaker betoogd dat aanleg voor racisme, afkeer van alles dat vreemd is, alle mensen (en dieren) aangeboren is en dat alleen beschaving kan zorgen dat niemand nadeel ondervindt van het verschijnsel.

Is het mogelijk dat ‘probleem’ op te lossen? Nee natuurlijk, gewoon omdat we daar te onbeschaafd voor zijn.

________

hhBest

Boek & Film 

Eigen baas

Het was 16 februari 1963 en het vroor dat het kraakte, zoals dat gebruikelijk was in die tijd. Ik zat in de nachtdienst op de redactie binnenland van De Gelderlander in Nijmegen toen een alarmbericht op de telex binnenkwam (de telex belde dan, een belletje zoals dat van de ijscoboer). Het ANP meldde dat het gebouw van C&A op het Damrak in Amsterdam in brand stond.

Wij hadden een eigen correspondent in Amsterdam, J.W. Hofwijk, een tamelijk bekende journalist die onder andere schreef voor de Katholieke Illustratie en bekend was van zijn reportages uit (toen nog) donker Afrika.

We belden hem en gaven hem de opdracht bij de brand te gaan kijken er vóór 4 uur die nacht nog een verslag door te bellen.

Hofwijk nam de pont over het IJ – hij woonde in Amsterdam Noord – en wandelde naar het Damrak. Ik had daar zelf graag gestaan om het bluswater te zien bevriezen voor het zijn werk kon doen, hoewel het niet meer dan 4 graden vroor; het gebouw brandde volledig uit.

Hofwijk verzamelde zijn informatie, ging terug naar huis, was bij elkaar een uur of vier onderweg, schreef een stukje van een regel of dertig en belde dat door. Omdat de krant feitelijk al ‘gezakt’ was, moest het bericht worden ingekort, er bleven vijf regels over, van samen dertig woorden, op de voorpagina.

Het tarief voor correspondenten was 5 cent per gepubliceerd woord. Hofwijk ontving voor zijn moeite dus één gulden en vijftig cent, en dat was ook in 1963 nog veel minder dan een fooi. Ik meen dat hij daar later nog tegen heeft geprotesteerd, maar de leiding van de krant verwees hem naar de tarieven en dat was dat.

Eva Hoeke, freelancer in Noord-Holland, die een column heeft in het Volkskrant Magazine, schrijft nogal eens over het leed dan freelancers wordt aangedaan. Dat doet zij terecht: er is sinds 1963 hopelijk wel iets, maar niet veel gedaan aan deze misstand. Ook voor vandaag, in haar column voor het Magazine, heeft zij het niet kunnen laten. Waarbij ik ook struikelde over haar denigrerende opmerking over ‘bijklussen voor het clubblad van een bekende grootgrutter’. Als je freelancer bent moet je dat óók werk vinden – commerciële opdrachtgevers betalen vaak beter dan media, is mijn eigen ervaring (van lang geleden).

Waar ik vooral ook over viel was haar opmerking: ‘Een journalist kan maar één, hooguit twee goede stukken per dag tikken’. Ik kan alleen voor mezelf spreken, maar ik vind: dat kan ook anders. Voor de regionale krant waarvoor ik (in vaste dienst, dat wel) dertig jaar werkte was het gedurende een tiental jaren heel normaal dat ik zes dagen per week een hele pagina, toen nog broadsheet en zuinig met foto’s – nieuws en reportage schreef, plus wekelijks een tuincolumn. En daarbij elke dag zeker een uur vergaderde.

Maar hoe dan ook: ik ben het met haar eens dat de freelancer bij de media, enkele uitzonderingen daargelaten – het melkkoetje van het bedrijf is en het zout in de pap maar net, of juist niet, verdient. Je bent een ZZP’er, en het is een schande dat veel mensen zich gedwongen voelen dat te zijn. Je bent grotendeels onverzekerd, je uurtarief of stukstarief slaat nergens op, je wordt als een slaaf behandeld.

Je bent bijna een Roemeense aardbeienplukker.

Het moet echt anders. Maar ja, dan gaat de krant failliet.

________

hhBest

Boek & Film 

Aangaande standbeelden

‘Wie zijn geschiedenis niet kent, is gedoemd haar te herhalen’. Het is een citaat van schrijver-filosoof George Santayana (1863-1952) die ik eerlijk gezegd even niet kan plaatsen, en ik heb er ook geen tijd voor vandaag, dus dit wordt een column waar jullie niks aan hebben. Maar Santayana had natuurlijk wel gelijk.

Behalve dan dat ik zeker weet dat wie zijn geschiedenis wél kent, die net zo makkelijk weer exact zo zal herhalen. Genetische kwestie, schat ik.

Al weet ik natuurlijk niet zeker of onze brave twintigjarigen, die op Forum voor Democratie stemmen, ooit hebben gehoord van de manier waarop Adolf Hitler in 1933 aan de macht is gekomen en wat daarop gevolgd is. En daar dan tóch geen les uit hebben getrokken.

Ook duidelijk: het maakt geen bal uit, standbeeld of geen standbeeld.

We hebben, zo is al terecht opgemerkt, gelukkig niet erg veel standbeelden in Nederland, maar wel veel foute: van Michiel de Ruyter tot J.P. Coen en Van Heutsz, de slachter van Atjeh. Maar als je een beetje verdergraaft, dan kom je nog andere dingen tegen; koningin Wilhelmina was nogal anti-democratisch en had ook niet veel met Joden, maar dat standbeeld van haar is wel een heel treffend kunstwerk. Over Pim Fortuyn wordt, laat ik maar voorzichtig zeggen, verschillend gedacht, maar we zullen het er toch over eens zijn dat dat standbeeld van hem een draak van kitsch is.

Dus inderdaad: waarom blijven verwijlen bij een niet geheel smetteloos verleden, uitgedrukt in weelderig brons voor meeuwen- en/of duivenpoep – ook al omdat veel van die beelden de meeste mensen in het geheel niets zeggen. Naar het museum ermee. En die dan vervangen door dingen die wel mooi zijn – hoewel dat natuurlijk ook altijd een kwestie van smaak blijft. (<-Fietswielenkunst in Heerlen, dát vind ik nou mooi; en door de omwonenden zelf geplaatst.)

Hetgeen weer niet mag betekenen dat we voortaan alles dat Akwasi zegt en doet leuk en mooi moeten vinden, want dat lijkt momenteel ’s mans bedoeling. Lijkt, zeg ik, want bewijzen kun je het uiteraard nooit.

Laten we maar zeggen dat ook dat een kwestie van smaak is.

En verder wil ik opmerken dat ik wel eens een goed boek willen lezen over de rol die de Ashanti, de stam van Akwasi in Ghana, hebben gespeeld in de slavenhandel.

En ten overvloede wellicht nog eens mijn standpunt over het verschijnsel ‘racisme’. Iedereen is van nature racist, zonder racisme zou er nooit een mensheid zijn geweest, of in de kiem zou zijn gesmoord.

Racisme – argwaan tegenover het vreemde – is een overlevingsmechanisme; ik houd het maar eenvoudig: nooit vreemden die ’s avonds laat bij je aanbellen zomaar binnenlaten.

________

hhBest

Boek & Film