Een van de merkwaardigste tv-uitzendingen ooit zag ik gisteravond. Aangekondigd als documentaire onder de titel De schrijver, de moordenaar en zijn vrouw is het in feite een lang interview met Tim Krabbé door Twan Huys over de man die in september 1987 Gerrit Jan Heijn (van de bekende blauwe kruideniersfamilie) ontvoerde en dezelfde dag nog vermoordde en begroef.
De ontvoerder heette Ferdi Elsas, een keurige meneer in een rijtjeshuis en hij werd ruim een half jaar later pas gepakt (mede door gestuntel van de politie) en veroordeeld tot 20 jaar cel. Van die straf zat hij 12 jaar uit; hij overleed in 2009.
In zijn tijd in de Bijlmerbajes kreeg hij zeer geregeld bezoek van twee mensen: Tim Krabbé en Twan Huys. Krabbé met de bedoeling een boek te schrijven, Huys met het oog op nieuws, reportages of een documentaire.
Een uur voor de uitzending van de docu van Huys gisteravond werd de maker in De Wereld Draait Door uitvoerig geïnterviewd; intussen zwaaide Matthijs van Nieuwkerk met het dikke boek dat, zo bleek, Tim Krabbé over de zaak had geschreven onder de titel Vrienden en dat ook net uitkwam.
Toeval? Lijkt me niet: er is geen enkele actuele aanleiding tot zowel de documentaire als het boek. Maar wat was er eerder, het plan voor de documentaire of voor het boek? Ja, twintig jaar geleden was er misschien een plan voor allebei, Krabbé en Huys wisten ook van elkaars regelmatige bezoeken aan Elsas in de gevangenis, hadden elkaar daar zelfs wel enkele malen ontmoet.
Ik kan me wel voorstellen dat er stevig onderhandeld is tussen de beide auteurs en dat de conclusie is geweest: ik maak mijn documentaire met jou als onderwerp, jij levert je boek bij Van Nieuwkerk in maar je gaat daar niet het gras voor mijn voeten zitten wegmaaien. Dus Krabbé gebruikte zijn – werkelijk bestaande – doofheid als excuus om gisteravond niet bij DWDD aan te schuiven.
En zo gebeurde. We moesten gewoon een uurtje wachten tot de docu aan de beurt was die alleen al een absurdistisch trekje had doordat Krabbé zijn verhaal keihard schreeuwend, met alleen zijn hoofd in beeld, aan Huys vertelde. Die laatste lardeerde het interview met veel bekend en ook wel overbekend materiaal, waarbij de reconstructie van Justitie van ontvoering en moord op Gerrit-Jan Heijn wel het meest surrealistische effect had.
Trouwens: over surrealisme gesproken – Tim Krabbé heeft in die negen jaar dat hij Elsas bezocht niet alleen alles, maar dan ook alles op band opgenomen, hij heeft ook contact gezocht met Elsas’ echtgenote Els Hupkes, en begon zelfs een seksuele relatie met haar. Het staat, naar verluidt, tot in de laatste details in dat dikke boek van Tim Krabbé.
De documentaire (en mogelijk ook het boek) maken intussen van Tim Krabbé de veruit merkwaardigste figuur uit de hele Nederlandse literatuur en stelt zijn grote voorbeeld Truman Capote (In Cold Blood) verreweg in de schaduw.
Alles voor de kunst, zullen we maar zeggen.
_________