SanteLOGie

Op weg naar het einde

Door Peter Stiekema

De wereld is hard op weg naar het einde, maar de meeste mensen hebben dat niet  in de gaten, politici voorop. Afgelopen maandag, 29 juli, was het namelijk  Earth Overshoot Day. Op deze dag heeft de mensheid wereldwijd al meer voedsel en natuurlijke hulpbronnen opgemaakt dan de aarde in twaalf maanden kan opleveren. Deze dag is nog nooit zo vroeg in het jaar voorgevallen. Vorig jaar was het omslagpunt op 1 augustus, dus nu drie dagen eerder.

Als we in dit tempo doorgaan dan valt Earth Overshoot Day in pakweg 2050 ergens rond eind maart en in 2100, als de kinderen die nu, in 2019, geboren worden rond de tachtig jaar oud zijn, al ruim voor 1 januari van het daaraan voorafgaande jaar,2099. Leven lijkt me dan eigenlijk niet meer mogelijk, zeker, indien de aarde tegen die tijd, zoals voorspeld minstens 14 miljard bewoners heeft. En dat is nog een tamelijk optimistische visie. Dergelijke berichten lijken me eigenlijk van dermate groot belang dat alle politici van reces terug dienen te worden geroepen. Je zou toch zeggen dat niet alleen de klimaatakkoorden dienen te worden bijgesteld, maar dat er ook gewerkt moet worden aan een drastische beperking van de bevolkingsgroei, om de aarde leefbaar te houden/maken. Veel dieren sterven uit, maar de mensheid weelt tierig (of was het nou toch tiert welig?) verder. Als je een jaar of twintig geleden met je auto op een zomerse dag een ritje maakte, zat je voorruit vol met geplette insecten en moest je regelmatig je ruitensproeier aanzetten. Kom daar nu nog maar eens om. Optimisten denken dat zulks vooral komt omdat er veel meer auto's zijn dan insecten, maar dat is een tragische, of bewuste, vergissing.

Sinds Earth Overshoot Day teren we in op de reserves van de aarde.  Er zijn grote gevolgen, zoals ontbossing, een hoge CO2-uitstoot, overbevissing en het verdwijnen van diverse diersoorten. Je merkt het hier al aan de vogelstand. Een paar jaar geleden waren er nog veel zwaluwen, en vlogen er dagelijks tientallen boven ons huis. Nu zijn ze op de vingers van een hand te tellen. De bijen, vroeger talrijk, moet je zoeken in je tuin, ze dreigen uit te sterven.

Berekeningen van Global Footprint Network, een prominente denktank op dit terrein, wijzen er op dat we wereldwijd de opbrengsten van bijna twee aardes gebruiken. 1,75 aarde om precies te zijn  Uit de cijfers blijkt dat we in ons land erg slecht scoren  Als iedereen ter wereld zou leven zoals wij zou het verbruik uitkomen op de natuurlijke voorraadbronnen van bijna drie aardes. En in de VS zijn die getallen nog een stuk beroerder. 

Hoe je het ook wendt of keert, we zullen wat moeten doen aan de groei van het meest schadelijke dier op aarde, de mens. Maar leg dat maar eens uit aan de christelijke partijen in ons land. Toch zijn er denktanks waar serieus over dit onderwerp gedacht en gesproken wordt. Naar verluidt zou dat onderwerp zelfs in de geheime Bilderberg-conferenties worden aangesneden, en ook bij de Wereld Gezondheid Organisatie  (WHO).  Dan Brown schreef daar in ieder geval een aansprekend boek (fictie) over, Inferno. Een geleerde van de WHO heeft het plan ontwikkeld een groot deel van de mensheid uit te roeien via het verspreiden van dodelijke virussen. Maar als we nog even wachten krijgen we die vanzelf wel. Mij treft in ieder geval geen blaam. Mijn vrouw en ik hebben  (bewust) geen kinderen. Wij laten dus geen DNA-spoor op aarde achter. Met ons stopt de vervuiling, nou ja vooruit, nog een keer door de schoorsteen van het crematorium dan. Eigenlijk zou je daarvoor beloond moeten worden in plaats van dat men van regeringswege blijft strooien met kinderbijslagen voor al die volstrekt overbodige kinderen, die in de nabije toekomst het leven nog meer zullen hypothekeren. Zo, denk hier maar eens goed over na en kleur de gruwelijke plaatjes zelf in. 

Het NOS Journaal zet zich te kijk

De laatste jaren wordt er veel geklaagd over het NOS Journaal, ik kan dat meestal wel navoelen en ik weet ook dat er in de zomer niet veel gebeurt dat de moeite van het uitzenden waard is.

Hoewel.

Het voortdurende en openlijke racistische geraaskal van Trump, is dat geen belangrijk nieuws? Zeker als je beseft dat hij blijkbaar met de dag gekker wordt en afstevent op een oorlog tegen Iran, waarbij hij het gebruik van kernwapens kennelijk wel in zijn achterhoofd heeft. (‘Wij kunnen de oorlog in Afghanistan in een week of twee beëindigen, dat kost dan natuurlijk wel tien miljoen mensen het leven’, zei hij vorige week, rustig wijdbeens zittend in het Witte Huis.)

Dus maar eens het NOS Journaal van gisteravond 8 uur geturfd. Waarbij dan vooraf moet worden gemeld dat bijna alle items vooral bestonden uit onnozel geklets van willekeurige voorbijgangers, met als eenzaam hoogtepunt de opmerking van een Nederlandse wielerenthousiast in Parijs, dat hij ‘geen Columbiaans’ spreekt. Wie wel, is dan toch een scherp aanvullend vraagje.

Let vooral op de volgorde. Het aloude principe van ‘het belangrijkste nieuws eerst’ lijkt volkomen verlaten.

1. Relletjes in Hongkong, 2 min 45 sec

2. Wereldkampioenschap computergame, 2 min 15 sec

3. Duiken van de brug in Mostar, 2 min 15 sec

4. Zomerkamp kinderen 1 min 50

5. Nederlands gezin verongelukt in Duitsland, 20 sec

6. Russische dissident Navalny in het ziekenhuis, 30 sec.

7. Ketelbrug defect, 18 sec. Niet vermeld wordt waar die brug zich bevindt.

8. Truckfeest afgelopen. 18 sec. voorbijscheurende vrachtwagens.

9. Verstappen wint GP Duitsland 1 min. 30 sec

10. Tour de France finish. Enkele seconden fietsende renners, daarna minutenlang kletskoek van toeschouwers, zie boven; bijzonder aspect: niemand van de daarover ondervraagden kent Steven Kruijswijk.

11. Weerbericht.

Ik lustte toen geen peultjes meer en ik had medelijden met Annechien Steenhuizen die dat allemaal moest voordragen.

________

hhBest

Boek & Film

Er zijn ook lichtpuntjes

Hoe lang is het geleden toen we, juichend en het glas heffend naar buiten renden onder het slaken van de kreet: hoera, we krijgen hier een mediterraan klimaat! We begonnen zelfs meteen alvast palm- en olijfbomen aan te planten, in afwachting van de rijke zegeningen die ons te beurt zouden vallen als de klimaatverandering eindelijk eens op gang wilde komen.

Die palmen en olijfbomen hebben inmiddels merendeels geruisloos het veld geruimd, en wij worden, voor zover dat nog niet was gebeurd, ruw wakker gemaakt door de klimaatverandering, die nu ook zichtbaar gaat uitdraaien op klimaatverruwing, waarvan we maar net het begin meemaken. En dat is al vervelend genoeg.

Ineens lopen we buiten rond met een gezicht of we de hele tijd veel te dicht bij een veel te goed brandende barbecue staan. Ineens merken we, ik heb daar al eerder op gewezen, dat onze huizen niet zijn ingericht op temperaturen boven de 40 graden. Want het klimaat waar we nu op af koersen, is alles behalve het zalige mediterrane klimaat van de Franse en Italiaanse Riviëra – door een lichte zeewind gematigde temperatuur, eindeloze avonden wanneer dat windje even gaat liggen en je in je loggia het avondmaal gebruikt, zo tegen negenen. De volgende ochtend een lichte regenbui tegen het stof, af en toe onweer ver op zee.

En vooral: een weelde aan bomen, struiken en andere planten die elkaar en ons allemaal van schaduw voorzien. Het is de hele zomer vooral droog en aangenaam warm, maar je ziet geen enkel gewas dat er dood aan gaat. Integendeel.

Dat zeg ik, enigszins bitter gestemd, na een wandeling door mijn tuin, waar de hortensia’s, veertig jaar oud, door vochtgebrek en door te grote warmte, vrijwel geheel verbrand zichtbaar het loodje staan te leggen. Ik zie de gazons van de buren, ondanks eindeloos spuiten met goed drinkwater, toch geler en geler worden. Ik zie oude varens geruisloos in het niets verdwijnen.

Wat een ramp voor de liefhebber die ik ben.

Maar er is ook plaats voor optimisme.

Ik heb uit die euforische tijd waar ik dit stukje over begon, olijfbomen overgehouden en een paar palmen. Ze moeten in de winter nog wel beschermd worden tegen vorst, maar meer dan min 5 graden is de laatste jaren maar zelden voorgekomen, afgelopen winter hebben ze gewoon buiten gestaan. Geraniums, eigenlijk Pelargoniums, zijn echte woestijnbewoners die voor altijd tegen het minste graadje vorst beschermd moeten blijven, maar aan de zomer doen ze het uitbundig. Dubbelbloemige oleanders die andere jaren maar niet wilden bloeien, laten veelbelovende bloemknoppen zien. Vijgenbomen zijn al wat langer winterhard, maar dragen een flinke oogst. Druiven begonnen eind juli al kleur te krijgen. Kakibomen dragen tegenwoordig in november rijpe vruchten.

Andere planten die we vroeger jaloers bewonderden aan de Middellandse Zee, zoals sterjasmijn (eigenlijk Trachelospermum jasminoïdes) rozemarijn en Campsis radicans doorstaan de huidige winters glansrijk en groeien en bloeien nu dan ook uitbundig. Met Bougainvillea moeten we nog even uitkijken, want dat is een echte tropische plant.

En dan dringt het tot je door: je moet inderdaad die kant op met je tuin. Rhododendrons, Azalea’s en hortensia’s moeten het veld ruimen, jammer natuurlijk.

En nu maar hopen dat de voorspelde verruwing van het klimaat met stormen, enorme regenval tot zware windhozen en orkanen aan toe nog even uitblijven, en we de temperaturen kunnen matigen door de schaduw van mooie bomen en heesters en in die schaduw in vrede ons glaasje wijn kunnen nuttigen.

Dit is vooral een tip voor mensen die in hun gemakzucht hun tuinen geheel geasfalteerd of betegeld hebben en daar nu de hitte van moeten trotseren.

Zorgen jullie intussen dat we helemaal van het verbruik van fossiele brandstoffen af gaan, dan hebben we meteen ook het levensgevaarlijke smogprobleem opgelost.

_______

hhBest

Boek & Film 

Van heg en schaar

Zou ik de ligusterheg van Jos ook even aanpakken? Hij is herstellende van een operatie (Jos, niet de heg) en die liguster groeit als een idioot, ondanks de droogte.

Maar nee, eerst de eigen heg. Die is van haagbeuk, Carpinus betulus, inmiddels 23 jaar oud, een deel zelfs 42 jaar. Ongeveer honderd meter, voor de helft aan twee kanten, en dat met een gewone heggenschaar.

Jawel, ik heb ook een elektrische, al jaren, en soms vraag ik een van mijn kinderen om er een stuk heg mee te snoeien, als er weer eens van alles tussen gekomen is. Er komt namelijk geregeld nog wel eens wat tussen.

Waarom doe je het niet zelf, met die elektrische schaar? Niet verder vertellen: ik ben een beetje bang voor dat ding. Niet dat ik hem niet durf aan te raken of zo. Nee, ik ben doodsbang dat ik de stroomdraad doorknip. Ik heb dat één keer gedaan, het was een daverende klap, in mijn herinnering was er ook een steekvlam bij en daarna moest ik dus naar de DHZ-zaak om een geheel nieuwe kabel te kopen, want repareren, dat is wel erg jaren zestig.

Nog een bezwaar tegen de elektrische schaar: wegens de hitte moet ik om uiterlijk half zeven ’s morgens al staan te knippen en ik heb lastige buren: die willen om die tijd nog niet in hun slaap gestoord worden.

Voor mijn tachtigste verjaardag kreeg ik de Fiskars HSX92 heggenschaar, die met een gerust hart de Rolls Royce onder de heggenscharen genoemd mag worden. Lange handvatten, interessant mechanisme, soepele hantering, vrijwel geruisloos.

En daarmee sta ik nu al enkele dagen op mijn gemak, nog net in de schaduw, de heg te knippen. Eerst aan de bovenrand een strook van driekwart meter hoog over een lengte van 8 à 10 meter, daarna steeds een strook lager. Onderaan goed opletten dat er geen takjes zijn die plat op de grond zijn gaan liggen om aan de knipbeurt te ontkomen, hier en daar een wat dikkere tak met de snoeischaar bijwerken, steeds even langs de heg kijken of hij wel recht is.

Dat laatste lukt nooit helemaal, merk ik.

Maar daar heb ik een oplossing voor: ik vind het mooi. De ietwat golvende heg – alleen de zijkanten, niet de bovenkant, natuurlijk – is het kenmerk van het eerlijke handwerk.

Terwijl ik rustig verder knip denk ik na over van alles, en met name over hoe het met het leven verder moet, zonder al te veel onderbrekingen en ongevallen.

Yoga is goed, maar de heg knippen is beter, zo zou ik het willen samenvatten.

Ik veeg het snoeisel op het pad langs de heg in ongeveer gelijke hopen bijeen, het droogt in de loop van de dag zodat het minder ruimte zal innemen in de GFT-bak.

Vanavond om half tien weer zo’n stuk, zodat ik tevreden naar bed kan – lichaamsbeweging voldoende, gedachtegang prima, het gevoel nog van enig nut te zijn, uitstekend.

Ik heb toch wel zin in die ligusterheg.

Volgende week. Misschien.

________

hhBest

Boek & Film 

De sensatie van 40 graden en meer

De eerste weerman die speelt met de gedachte van 40 graden en meer komende week is alweer gesignaleerd. Niet zo gek als de vorige keer, in juni, toen er al sprake van 43 graden toen het, bij wijze van spreken, net begon te dooien. En ook toen kwam het niet zo ver.

Ik heb er natuurlijk geen verstand van, en verder geloof ik wel dat het klimaat opwarmt, maar het gaat al jaren met scheuten. Drie, vier dagen rond de 35 graden, en dan weer een hele tijd onder de 20.

Maar ondertussen.

Is er iemand in Nederland te vinden, behalve de een of andere gek, die het fijn zou vinden als het de hele zomer droog zou blijven bij een temperatuur overdag van boven de 35 graden? En ’s nachts boven de 20?

Ja, als je in een heel oud huis woont met muren van een meter dik, dan is het wel uit te houden. Maar de meeste Nederlandse huizen zijn op het komende klimaat helemaal niet gebouwd, ze zijn licht, luchtig, doorzon met dunne wandjes en heel veel glas rondom. En het Nederlandse landschap is er ook niet naar.

In landen als Spanje en Italië, waar 40 graden intussen heel normaal is, verlaten de mensen in juli en augustus massaal de stad en gaan, als ze het zich kunnen veroorloven, naar de bergen of naar het strand. Alleen de arme sloebers blijven achter in hun stedelijke zelfmoorddozen, met lawaai van de buren dat voor een belangrijk deel bestaat uit de herrie van krakkemikkige luchtbehandelingsapparatuur. Half naakt stilletjes op de vloer liggen, ook ’s nachts, is voor velen al een nauwelijks bereikbaar ideaal geworden.

Nederlanders lossen het op door massaal die luchtbehandelingsapparatuur te kopen, bij de buren staat inmiddels de tweede op het dak. Het moment is niet meer ver dat we verschijnselen krijgen die zich al in Griekenland hebben voorgedaan: dat de stroomproductie de vraag van de airco’s niet meer aankan.

Bizarre taferelen: mensen die de airco laten loeien en intussen protesteren tegen de windmolens die ze door hun grote ramen zien, en die erover klagen dat die zonnepanelen zo lelijk zijn. En vervolgens de airco nog een graadje lager zetten. De stroom daarvoor moet ergens vandaan komen, maar daar zorgt iemand anders wel voor.

De grote Amerikaanse schrijver Thomas C. Boyle, die in Californië woont waar al jaren zelfs de auto’s op parkeerplaatsen met draaiende motor staan om hun airco aan de gang te houden, heeft er in het jaar 2000 al een apocalyptische voorspelling aan gewaagd, genaamd A Friend of the Earth, die zich afspeelt in 2025. (Op de omslag staat dat het boek ‘fiction’ is. Maar er staat een vraagteken achter.)

Op diezelfde omslag zie je Adam en Eva voor de tweede keer verjaagd worden uit Aards Paradijs, maar nu door een enorme bosbrand.

In dat jaar 2025, als vrijwel alle grote zoogdieren al uitgestorven zijn, gaat bijna de gehele stroomproductie van de staat Californië naar de airco, die het leven van de overgebleven mensen nog een beetje draaglijk houdt. Maar je kunt je intussen niet meer verzekeren tegen stormschade – storm is inmiddels de norm.

Hoe dicht zijn wij hier aan de Noordzee bij de apocalyps? Is die nog te voorkomen?

Natuurlijk is het verleidelijk. De zachte winters zijn een wonder, vorst, strenge vorst heb ik altijd als tegennatuurlijk ervaren, water hoort vloeibaar te zijn, punt.

Maar de zomers met hun hitte, hun wolkbreuken en stormen, orkanen misschien die onze wrakke huisjes zullen wegblazen als veertjes, die zijn toch niet uit te houden? Het land wordt toch onbewoonbaar als je geen bergen hebt?

Met de vinger wijzen helpt uiteraard niks. Maar we moeten nu alles op alles zetten en gezanik moet ophouden.

Ik stel voor dat het ontkennen van de klimaatverandering door de mens een strafbaar feit wordt, te bestraffen met het confisqueren van luchtbehandelingsapparatuur van de verdachten, en ze af te sluiten van elektriciteit – daarmee kun je windmolens overbodig maken, je bewijst ze dus een dienst.

Ach, wat een onzin.

Het is gewoon te laat en we zijn allemaal schuldig.

______

hhBest

Boek & Film 

Gouden jubileum van een rectificatie

Ik was 30 jaar, net twee jaar werkzaam op de redactie van het Limburgs Dagblad in Heerlen en als ‘chef binnen- en buitenland’ was ik daarmee vrijwel automatisch de ruimtevaartdeskundige van de redactie. Daar had ik natuurlijk zelf ook de hand in gehad – ik ‘deed’ al de auto’s, dat kon er nog wel bij.

We hadden pas een nieuw redactiesysteem ingevoerd, waarvan een van de twee nieuwe chefs centrale redactie, Walter Padberg, mij de opdracht gaf een speciale bijlage te produceren, als begeleiding voor de berichtgeving over de aanstaande Amerikaanse landing op de maan. Erg moeilijk was dat niet, gezien het feit dat de GPD, waar het Limburgs Dagblad toen enkele maanden lid was, het een en ander had aangeleverd. Ik maakte daar een zestal pagina’s van waarbij ik met name aandacht besteedde aan de layout.

Terzijde: ik kan de desbetreffende pagina’s niet terugvinden op Delpher.nl. Misschien hebben ze wel nooit bestaan. En het is vandaag vijftig jaar geleden, dat is de reden waarom ik er over begin. Maar komaan, vrijwel alle betrokkenen zijn reeds lange tijd niet meer onder ons, dus ik fantaseer nog even verder. Of nee: ik schrijf gewoon op wat mijn geheugen me, wellicht per abuis, meedeelt.

Trots liet ik Padberg de proefdrukken van de pagina’s zien, ze konden zijn goedkeuring wegdragen, maar het omgekeerde gebeurde: hij droeg ze zelf weg, naar het kantoor van de directeur-hoofdredacteur drs Jules P.S. van Neerven, en ik kon wel raden wat daar gebeurde: onze Walter ging even met MIJN werk mooi weer spelen bij de hoogste in rang.

Op de avond van zondag 20 juli 1969 was de bezetting op de redactie groter dan normaal, niet alleen omdat de sportredactie zoals elke zondagavond voltallig aanwezig was, maar ook omdat de redacteuren van de krant niet thuis maar liever met gelijkgezinde collega’s de gebeurtenissen wilden volgen. Enkelen, zoals ik, waren niet eens in het bezit van een televisietoestel. De redactie had er wel een.

Normaal sloot de krant omstreeks 2 uur ’s nachts, maar nu was het productieschema enigszins gewijzigd en zou de krant pas om 4 uur ‘zakken’. De op de redactie aanwezige fotografen stonden startklaar om beelden van de eerste man op de maan vanaf het tv-scherm te fotograferen. Het lukte allemaal, ook op de maan blijkbaar, het hele stel teeg naar de zetterij en de rotatiepers en een uur later, het was intussen licht, reden we, met pakken kranten onder de arm voor thuis, in kolonne naar Hotel-Restaurant Juliana in Valkenburg.

Daar schoven wij omstreeks half zeven die maandagochtend aan voor een uitgebreid ontbijt om te vieren dat we het geflikt hadden. De foto’s waren vrijwel mislukt, later bleek dat dat vooral aan de abominabele kwaliteit van de live uitzending vanaf de maan te hebben gelegen, maar komaan, het was pas 1969 en zowel de televisie als de fotografie stonden nog in de kinderschoenen, al wisten we dat toen nog niet.

Jules van Neerven zat uiteraard het ontbijt voor, ik zat toevallig naast hem. De meeste collega’s namen een kopje koffie met een broodje kaas, maar enkelen, die wisten hoe het hoorde, onder wie de hoofdredacteur, de genoemde Walter en ik zei de gek, vielen aan op de oesters en de champagne. Viel er iets te vieren of niet?

En terwijl de maanreizigers weer opstegen om thuis weer eens goed te gaan ontbijten, kon ik langs mijn neus weg aan de hoofdredacteur kenbaar maken dat niet onze Walter maar ikzelf die mooie pagina’s van die krant van 21 juli 1969 had voorbereid. Hij knikte begrijpend en slurpte nog een oester weg.

Net als de maanlanding lukte dus ook die rectificatie en konden we onbekommerd beginnen aan de vijftig jaar die vandaag hun beslag kregen. Intussen enigszins overschaduwd door het op een vergelijkbare datum in juli neerhalen van de MH17 (17 juli 2014) en zelfs door de mislukte aanslag op Hitler op 20 juli 1944.

En deze keer te herdenken zonder oesters en champagne.

_____

PS: De foto hierboven stelt de voorpagina van die heugelijke dag voor, die geen deel uitmaakte van de bijlage van zes pagina’s.

______

hhBest

Boek & Film 

Andrea Camilleri: De man, de kettingroker, de schrijver

Het zat er al een maand aan te komen, maar nu het toch gebeurd is, ontploft Italië alsnog: Andrea Camilleri, vooral bekend als ‘vader’ van commissaris Salvo Montalbano, is vanmorgen om 08 uur 20 overleden in het ziekenhuis van de Heilige Geest in Rome, waar hij sinds ongeveer een maand verbleef na een hartstilstand en daarop volgende beroerte. Hij zou op 8 september 94 jaar zijn geworden, nog een mooie leeftijd voor een straffe kettingroker die zijn hele leven tachtig sigaretten per dag rookte. Hij wordt maandag begraven, in besloten kring en dat lijkt me verstandig, want ik denk dat Rome anders zou worden afgebroken door de belangstelling voor deze gebeurtenis.

Vanmorgen nog plaatste de Corriere della Sera een ongedateerd geluidsfragment van een Italiaanse radiozender, met de stem van Camilleri – de tekst liegt er niet om: Camilleri zegt, nauwelijks verstaanbaar trouwens, dat hij moet overgeven van minister van Binnenlandse Zaken en vicepremier van de ultrarechtse partij Lega, Matteo Salvini, die een religieus voorwerp – een rozenkrans – gebruikt voor zijn verwerpelijke politieke doeleinden.

Camilleri, door zijn fans ‘il Sommo’ genoemd – zeg maar: de Meester – begon pas op zijn zeventigste met het schrijven van boeken. Tot die tijd was hij vooral toneelregisseur. Hij schreef niet alleen omstreeks 25 thrillers met commissaris Salvo Montalbano in de hoofdrol, maar ook tientallen andere boeken, variërend van thrillers tegen andere achtergronden dan die van Sicilië, verder min of meer historische romans, romans gebaseerd op zijn jeugdherinneringen in het fascistische Sicilië van de jaren dertig, kluchtige boeken over de verovering van het Italiaans ‘Imperium’.

In de boeken over Montalbano trekt Camilleri vaak van leer tegen de maffia, maar het hoogtepunt is het boek Voi non sapete, over de achtergronden en details van de arrestatie van Bernardo Provenzano, die veertig jaar uit handen van de politie wist te blijven en intussen voluit zijn Siciliaanse maffiaclan bestuurde.

Ook over de rest van de Italiaanse politiek liet Camilleri vaak een duidelijke stem horen, Silvio Berlusconi en onlangs dus nog Matteo Salvini kregen er op alle mogelijke manieren van hem van langs – zelfs het Italiaanse links kon rekenen op zijn kritiek, met name wegens de onderlinge strijd die steeds weer voorkwam dat Italië een behoorlijke regering kreeg, tientallen jaren lang.

Wat ook opvalt is zijn enorme productie. In de bijna 24 jaar van zijn actieve schrijverschap zagen van zijn hand zeker honderd boeken het licht, voor het merendeel uitgegeven door de Siciliaanse uitgeverij Sellerio – dat zijn er ongeveer vier per jaar. Met name de laatste jaren was het uitkomen van een nieuwe Montalbano een gebeurtenis van groot belang in Italië; dat kwam mede doordat de laatste tien jaar de ene tv-serie na de andere werd geproduceerd en uitgezonden over de commissaris, die schitterend gespeeld werd door <-Luca Zingaretti.

De boeken werden bij tientallen vertaald – enkele ook in het Nederlands. De tv-serie werd hier maar mondjesmaat uitgezonden, de Belgische en Duitse tv en de BBC deden er veel meer mee.

Sommige Italianen hadden moeite de boeken van Camilleri te lezen, omdat ze geheel of gedeeltelijk waren gesteld in een Siciliaans dialect, namelijk het bijzondere dialect dat ten huize van de Camilleri’s in Porto Empedocle werd gesproken. Op internet is een speciaal woordenboek te vinden van dit dialect.

De aantrekkelijkheid van Montalbano is vooral de losse manier waarmee hij de regels van het politievak hanteert. En uiteraard zijn belangstelling voor de vrouwen en zijn liefde voor enorme lunches met bergen ultraverse vis, in Trattoria di Calogero – waarna de commissaris zich terugtrekt op de pier van de nabije vuurtoren om na te denken over de zaak die hij in handen heeft en waar hij wel eens een gesprekje aanknoopt met een passerende krab.

Sinds kort kun je, als toerist die Sicilië bezoekt, een excursie boeken langs de plaatsen in Zuid-Oost-Sicilie, de baroksteden, waar de tv-opnamen voornamelijk werden gemaakt.

De laatste Montalbano genaamd Il Cuoco dell’Alcyon, kwam uit in mei jongstleden. Camilleri werkte nog aan een nieuwe, zegt hij in bovengenoemd interview, en het zou me niet verwonderen dat die nog uitkomt ook. (Inmiddels heb ik vernomen dat Camilleri een tijd geleden een boek heeft geschreven dat pas mocht uitkomen na zijn dood. Titel: Riccardino. Het is niet uitgesloten dat Montalbano in dat boek sterft.)

Anders moeten we het doen met de opnamen op Youtube van zijn meest recente interviews – ongeveer een jaar geleden gemaakt voor de site Fanpage – toen hij al vrijwel blind was (zijn laatste boeken heeft hij gedicteerd) – die gingen over een reeks –> optredens met zijn monoloog over Tiresia, de godin van de liefde die in allerlei gedaanten voorkomt in de boeken van 63 auteurs, vanaf de Griekse oudheid tot een film van Woody Allen. Camilleri zat in een gemakkelijke stoel naast een schemerlamp op het podium en vertelt zijn verhaal.

In een van de interviews zegt hij: ‘Ik heb veel gedaan voor het toneel maar nog nooit zelf opgetreden. Nu kan het, omdat ik blind ben en rustig een gehoor van vijfduizend mensen kan toespreken zonder plankenkoorts te krijgen.’ Dat interview werd opgenomen vlak voor zijn optreden in het Griekse theater van Siracusa aan de Siciliaanse Oostkust.

Miste hij niets, door zijn blindheid? ‘Jawel. De schoonheid van de vrouwen.’

_____

Op bovenstaande tekening van Giancarlo Covino’s Facebookpagina staat een beeld dat elke Montalbano-fan zal herkennen: de balustrade van het huis van Montalbano, de zee waarin hij pleegt te zwemmen, en zijn schepper, die nog een sigaretje opsteekt.

______

hhBest

Boek & Film 

Luisteren met een half oor

Een half uurtje ben ik nu thuis en ik ben nog niet bekomen van mijn verbijstering. Sterker nog, mijn verbijstering neemt nog steeds toe.

Met de firma Schoonenberg maakte ik vorige week een afspraak omdat ik naar mijn mening toe was aan een verbetering van mijn gehoortoestellen. Die dingen worden, zo maak ik al maanden op uit de tv-reclame, gratis uitgedeeld of het snoepjes zijn en ik hoor echt heel slecht.

Bij de vestiging hier ter stede van de gehoortoestellenwinkel ga ik zitten en kijk rond. Wat is er veel veranderd sinds ik hier de laatste keer was!

De laatste keer, zo blijkt uit de administratie, was ergens in 2008.

De functionaris van Schoonenberg neemt achter de computer plaats, bekijkt mijn gegevens in zijn computer, plaatst mij in een geluiddichte ruimte en zet mij een koptelefoon op. ‘Op de knop drukken als u iets hoort.’ Dat wist ik allemaal nog van de vorige keer dus ik doe mijn best.

Na een paar minuten kom ik het hokje uit, en ga weer tegenover de audicien zitten.

‘U bent inderdaad slechter gaan horen sinds 2008.’

Dat klinkt alvast goed. En niet erg verrassend. We zijn onderweg.

‘Maar uw gehoor is sinds 2008 weliswaar slechter geworden, maar niet echt veel.’

Ja, en?

‘Dat betekent dat u niet in aanmerking komt voor vergoeding van nieuwe apparaten. U kunt wel eerst naar de huisarts en daarna naar de KNO, misschien lukt het dan wel.’ En hij gaat aan de slag, maakt een hele papierwinkel klaar, verdeelt die over twee enveloppen die ik aan beide artsen zal moeten overhandigen.

‘Maar,’ zeg ik, ‘Niet alleen voldeden mijn oude apparaten niet meer, mijn belangrijkste probleem was dat ze enorm jeukten in mijn oren.’

De audicien knikt enigszins bekommerd.

‘Ik heb de oude apparaten bij me, zijn die misschien nog bij te stellen?’

Ze blijken wel erg antiek. De bijpassende bedrading wordt met enige moeite gevonden en aangesloten, terwijl de audicien mompelt: ‘De modernste apparaten kun je draadloos instellen’. Ja, dat ken ik uit de reclame. Maar mijn apparaten zijn dus oud, elf jaar maar liefst.

Kunnen de plastic ‘voetjes’ van de apparaten, die in het oor geplaatst worden, niet jeukvrij gemaakt worden?

‘Jawel, die krijgen een speciale coating, dat werkt, maar die passen niet op uw oude apparaten.’

Daar heb ik dus niks aan. De man heeft intussen, na ze te hebben opgezocht in iets dat nog het meest lijkt op een ouwe schoenendoos, nieuwe voetjes aan mijn oude apparaten geschoven. ‘Maar dan heeft u misschien die voetjes nog wel?’ Want ik weet: die dingen worden vies en gaan dan nog harder jeuken. ‘Ja, ik heb er nog wel een paar, maar die krijgt u niet mee.’

‘Maar ik neem toch aan dat die dingen nog wel te bestellen zijn?’

‘Eh, nee,’ zegt hij zuchtend. ‘Nee, die zijn te oud.’

Samenvattend: ik krijg na elf jaar geen nieuwe apparaten en de oude kunnen eigenlijk niet meer gebruikt worden. Duidelijker: ik kan wel nieuwe apparaten krijgen, maar dan moet ik ze zelf betalen. Op internet vind ik wat dat kost: tussen de 3000 en 4000 euro voor twee stuks. Daar koop ik een auto voor! Maar helaas geen verse oren.

Opnieuw – want met de bril ging het ongeveer net zo – krijg ik iets in de gaten: dat de zorgverzekering gaarne en dankbaar mijn 600 euro per maand aan premie opstrijkt, maar daar slechts zeer schoorvoetend iets van teruggeeft.

Wat jammer nou.

‘Ik bel u over twee maanden of u iets met mijn advies gedaan hebt.’

Doet u dat maar, denk ik. Hij heeft natuurlijk een nering te drijven.

Maar ik vraag me voorlopig af of het allemaal de moeite zal lonen.

En de schrik slaat me om het hart. Over enkele weken moet ik twee staaroperaties ondergaan. Wat zouden die me gaan kosten?

_________

hhBest

Boek & Film 

Berry Brun, de grote modeontwerper die hij niet werd

Het was 13 juli 1944 – en het betreft hier een van mijn vroegste herinneringen – toen ik hem zag voor het eerst: een pasgeboren baby, of eigenlijk vooral een grote bos donkerbruine krullen, naast het bed van mijn moeder, het zogenaamde kinderbed, in het piepkleine voorkamertje in Nijmegen. Zij moest daar een paar dagen in blijven liggen omdat de ooievaar, nadat hij die bos krullen had afgeleverd, in mijn moeders been had gepikt. Dat hoorde nu eenmaal zo, daar kon je niks aan doen. Ik was bijna 6 jaar.

Kort daar kwam de oorlog ook nog eens langs, waardoor we enige weken doorbrachten in een al even piepklein keldertje, omdat boven onze hoofden de geallieerde granaten op de Duitsers werden afgevuurd en er zelfs af en toe een V1 in de buurt insloeg.

Drukke tijden, waar mijn broertje Berry, inmiddels Alberto Giovanni Matteo gedoopt, vrolijk doorheen sliep.

Toen hij 4 of 5 jaar was begon hij te tekenen. Opvallend volwassen te tekenen, slanke vrouwenfiguurtjes met grote lege ogen. Hij tekende ze meestal ondersteboven en ik herinner me – maar dat kan eigenlijk niet kloppen – dat hij veel aandacht besteedde aan de kleding van de meisjes.

Misschien bedriegt mijn geheugen me – zo tekende hij in ieder geval veel later nog steeds, toen hij na een volstrekt mislukte middelbareschooltijd (hij werkte 3 mulo’s af) naar de kunstacademie in Arnhem ging om er modeontwerper te worden. Daarmee was één bedoeling van mijn vader met zijn zonen in vervulling gegaan: hij zou dus geen bouwvakker worden (het vak van mijn vader, dat hijzelf verafschuwde) en geen priester (zoals alle Italianen had mijn vader de pest aan ‘i predis’).

Berry was daar helemaal op zijn plaats en begon een carrière als zelfstandig modeontwerper die ook zelf zijn creaties in elkaar zette, aanvankelijk bruidsjurken voor meisjes uit zijn Nijmeegse kennissenkring en verdere mond-tot-mondreclame.

Hoe hij in 1974 terecht kwam in de functie van hoofdontwerper bij Studio Fong Leng in Amsterdam staat me niet meer duidelijk voor de geest, in ieder geval viel zijn dienstverband bij die Studio samen met de bloeitijd van Fong Leng. Met name was dat het geval in de periode waarin een merkwaardig verdienmodel ontstond: de schilder Carel Willink verdiende veel geld met zijn magisch realistische schilderijen, geld dat hij voor een deel besteedde aan de garderobe van zijn vrouw Mathilde Willink- De Doelder, die dat dan weer grotendeels bracht naar Studio Fong Leng. Die overigens nog een paar grote steenrijke ondernemers en andere sponsors als klant had.

Berry was een ongelooflijk getalenteerd vakman. Hij hoefde zijn klanten maar zelden de maat te nemen en had veel plezier in ingenieus in elkaar gezette kledingstukken. Helaas had hij op een ander belangrijk punt een fataal gebrek, namelijk aan zakelijk talent – net als zijn, mijn vader.

Nadat hij ontslag had genomen en zich zelfstandig had gevestigd, begon hij aan een nieuwe carrière: die van docent, met name aan de Arnhemse kunstacademie, waar hij zelf was opgeleid. Daar telde hij onder andere Viktor & Rolf tot zijn studenten.

Zijn studenten droegen hem op handen. Dat viel ook op tijdens zijn begrafenis – hij overleed op 27 april 1997 aan de gevolgen van pancreaskanker – toen bussen vol studenten aanwezig waren bij de crematie in Driehuis-Westerveld.

Hij had een groot Nederlands mode-ontwerper kunnen worden. Maar de tijd daarvoor was hem niet vergund – en hij had zich gewoonweg laten gebruiken. Berustend zei hij ooit: ‘Mijn naaister rijdt in een Porsche en ik heb een Fiat Panda.’

Zie ook hier.

________

hhBest 

Boek & Film 

João Gilberto, mijn rode draad

Estate sei calda come i baci che ho perduto

Sei piena di un amore che è passato

Che il cuore mio vorrebbe cancellare

Dit zijn de eerste regels van de tekst van het lied Estate, Zomer, dat in 1983, op een jazz festival in Rome, het publiek op zijn kop zette – en die mij ertoe bracht te beweren dat ‘Italiaans weliswaar de mooiste taal van de wereld (is) maar nog het allermooist indien gezongen met het Braziliaans-Portugese accent van João Gilberto’ – die gisteren op 88-jarige leeftijd overleed in Rio de Janeiro. Hij was de ‘vader’ van de bossa nova, en zijn composities, gespeeld op de gitaar en gezongen door hemzelf, maar ook door zijn (ex-)echtgenote Astrud, of gespeeld door onder veel anderen Antonio Carlos Jobim, Vinicius de Moraes, Dizzy Gillespie, Ornella Vanoni en Stan Getz, hadden een krankzinnig succes in met name de VS maar uiteraard vooral in landen waar Romaanse talen worden gesproken.

Wie kent niet Garota de Ipanema, Chega de saudade, Tristeza, Desafinado, Insensatez, Corcovado? Songs die zo’n beetje (en soms ook wel letterlijk) de achtergrondmuziek vormden van mijn wedervaren. Met name gold dat in de hete zomer van 1976, toen ik in Den Haag Djamila ontmoette en het leek of we woonden aan het strand van Ipanema. Uiteraard wel gecompleteerd met een Scheveningse haringkar.

Op Youtube staat een opname van het Umbria Jazz Festival 1993, waar de Franse jazzpianist Michel Petrucciani schitterend Estate speelde, overigens wel een compositie van de Italiaan Bruno Brighetti, en ondanks dat een echte bossanova – ’s avonds laat, op de Corso Vannucci, met de fontein met het hoge spijlenhek waar onze zoon Giorgio ooit wel tussen raakte, maar er niet zonder enige moeite weer uit kwam…

Nu dwaal ik wel erg af. Maar op de een of andere manier is Gilberto misschien een wereldburger, maar dan wel eentje die in Italië thuishoort.

Laat mij maar even.

Ik luister intussen naar een cd van Ornella Vanoni, La voglia, la pazzia, l’incoscienza, l’allegria, die helaas nooit met Gilberto samenwerkte, maar gelukkig wel met Vinicius de Moraes en een andere fameuze Braziliaan, Toquinho,

Niemand hoorde blijkbaar hoe slecht Gilberto vaak bij stem was en ook bepaald niet tekstvast, maar wat dondert het: een groot artiest, een genie, die mag dat, vind ik.

Zeker als hij mijn muziekleven bepaald heeft. Dat veranderde ook niet toen ik te weten kwam dat hij een veeleisende nurks was, met wie het moeilijk viel samen te werken. Alles voor de goede zaak.

En nu we het toch over de schoonheid van de taal hebben, hier een reactie op Ornella’s muziek van een reaguurder op Youtube:

Sempre me Maravilhei com as Canções do Grande Vininha,Toquinho e com a Bela Voz de Ornella.BELEZA!

NB: Dit is een eerste emotionele opwelling na het bericht van Gilberto’s overlijden – het wordt stil in de wereld – misschien dat ik later nog eens een verstandige versie schrijf.

________

hhBest

Boek & Film