Is het eigenlijk helemaal in orde om aandacht te besteden aan, er misschien zelfs een beetje begrip voor te laten doorklinken: populistisch rechts in Italië? En dat dan te doen met behulp van interviewtjes met (voormalige) familieleden en kennissen uit de tijd dat je zelf in Italië woonde? Of gesprekjes met willekeurige voorbijgangers – nou ja, willekeurige deelnemers aan demonstraties?
Ach, nou ja, als het niet in orde is, dan hoef je er ook verder geen aandacht aan te besteden. Maar wie zou Rick Nieman, een bijna aandoenlijk betrouwbare Nederlandse journalist, die namens de Telegraaf-omroep WNL een serie reportages maakt in zijn geliefde Italië (en daar net zo aandoenlijk slecht Italiaans spreekt als ik) ervan verdenken er een soort Zendtijd voor Politieke Partijen van te maken?
De eerste aflevering van de serie leert mij dat de rest vermoedelijk ook niet bijzonder aantrekkelijk zal zijn, en ik heb ook een halve dag nagedacht of ik er wel aandacht aan moest besteden, maar toch.
Ik noem eerst een paar onweersproken fouten in die eerste aflevering.
De ‘Beweging’ Cinque Stelle is niet nieuw, zij bestaat sinds 2009 en werd tot voor kort aangevoerd door de komiek Beppe Grillo die bewees dat je met een enorm grote bek, een dik lijf en een witte krullenkop een heel eind kunt komen in Italië. Van inhoud was nauwelijks iets te bespeuren, afgezien van de beloften waarvan iedereen met de klompen kon aanvoelen dat ze volstrekt onserieus waren. Bij de eerste verkiezingen waaraan de Vijf Sterren deelnamen waren de resultaten teleurstellend, maar bij de Kamerverkiezingen in 2013 haalde de Beweging een kwart van de stemmen.
In de Kamer van Afgevaardigden kwam een bonte stoet van mafkezen binnen, waaronder de antivaccers, mensen die geloven in een platte aarde en lieden die menen dat de vliegtuigstrepen uitingen zijn van een complot om de wereldbevolking uit te roeien.
Hoe dan ook, als tien jaar bestaan ‘nieuw’ kan zijn, dan is Cinque Stelle inderdaad nieuw.
Nog een leuke: de ex-zwager van Nieman zei dat hij ’60 of 70 procent belasting’ betaalde, en daardoor arm was geworden. Zou best kunnen, maar een speurtocht van één minuut op internet brengt aan het licht dat het maximum tarief van de BTW in Italië 22 procent is en het maximum tarief van de inkomstenbelasting 43 procent, voor inkomens boven de 75.000 euro bruto.
Inmiddels is Grillo praktisch van het toneel verdwenen en opgevolgd door de jeugdige onnozel ogende Luigi di Maio, die in 2018 wel meer zetels boekte maar de winst moest laten aan de Lega, die ‘centrumrechts’ wordt genoemd, maar waarvan de aanhangers tijdens demonstraties de Romeinse groet brengen, bij ons beter bekend als de Hitlergroet, en geleid wordt door Matteo Salvini, tevens minister van Binnenlandse Zaken, die zich een regeerstijl aanmeet die wel iets weg heeft van die van Donald Trump.
Rick Nieman ontwaarde een ontwikkeling die de Cinque Stelle in de schaduw stelt van coalitiepartner Lega, en dat is inderdaad een scherpe waarneming. De Lega appelleert aan de hekel van Italianen aan gekleurde mensen, en dat is ook niet nieuw want de moeder van de Lega, Lega Nord, tamboereerde al jaren op de racistische trom, waar ook de Italianen die toevallig ten zuiden van Rome wonen. Een belangrijk deel van de aanhangers van Salvini wordt gevormd door mensen die vinden dat Italië weer toe is aan een nieuwe Mussolini, en Rick Nieman zag dat ook en liet zich ontvallen dat niet alles dat Mussolini had gedaan slecht was.
Nee, inderdaad, de treinen reden op tijd in Italië (zo luidde althans de propaganda), Italië had een reusachtig leger dat elke buitenlandse vijand aankon (behalve dan dat het grootste deel van de divisies alleen in het hoofd van de Duce bestonden) en hij had gezorgd dat Italië weer een Romeins imperium kreeg. Dat hij daarvoor in het toenmalige Abessinië fosforgas had gebruikt tegen de troepen van Haile Selassie – tja, je kunt in dergelijke situaties niet altijd schone handen houden.
Intussen bezocht Nieman een openlijk fascistische mevrouw die één papieren tasje met tomatenpuree en pasta toonde dat ze onder haar keukentrap bewaarde en ‘waar nog groente en fruit in kwam’, bestemd voor de armen die kennelijk slachtoffer waren van de bureaucraten in Brussel. En o ja, in deze omgeving liet Nieman ook nog het woord ‘Italexit’ vallen, dat ik nog niet kende (maar dat zegt niks). Je moet maar durven als je het Brexit-drama van nabij meemaakt – Italexit zal uiteraard de stemmers van Vijf Sterren en de fascistische Lega pas echt in de ellende storten, zoals inmiddels te gebeuren staat met de stemmers voor de Brexit.
‘Een ode aan Italië’, noemde een krant de serie van Nieman. Een ode aan de kreet ‘Italia farà da se’, een ouwe uit 1848, lijkt me een betere typering.