Het was augustus 1988 en ik zat in een bus die zich een weg baande door een gloeiendheet landschap. Dat landschap had veel weg van dat van Toscane of Umbrië, maar dan wel die landstreken in een toen nog verre toekomst – om precies te zijn: nadat de klimaatverandering had gezorgd voor verwoestijning van grote delen van die Italiaanse landschappen. Wat er ook te zien was, dat zou je in Toscane niet gauw tegenkomen, namelijk de grote donkerbruine tenten van bedoeïenen.
Want ik was in Algerije, onderweg naar de geheimzinnige woestijnstad Ghardaia, waar ik me op een zolder een zwarte broek zou laten aanmeten met wijde pijpen en kruis ergens tussen mijn kuiten.
Maar dat wist ik toen nog niet.
In de bus, die voorzien was van airco en waarvan je de ruiten niet kon aanraken omdat ze gloeiendheet waren, hing onder de passagiers een bedrukte stilte. Wie gaat er nou ppk in de Sahara reizen in augustus, bij 48 graden Celsius?
Helemaal stil was het toch niet in de bus, je hoorde de geluidsinstallatie van de chauffeur, die produceerde muziek. Eerst onsamenhangende klanken – ‘het zal wel iets Arabisch zijn’, en dat was het ook – maar geleidelijk aan kwam er meer structuur in, zo veel dat ik door het gangpad naar voren liep en staande achter de chauffeur mijn oor te luisteren legde.
Een groot typisch Arabisch orkest van koperblazers, ook iets van violen hoorde ik, en een ritmesectie die zo uit Cuba of Brazilië geïmporteerd leek.
En met een zanger die met hese stem een opgewonden lied ten beste gaf.
Het was voor de eerste keer dat ik Cheb Khaled hoorde.
Bij een korte stop voor het innemen van wat water – door chauffeur en passagiers – liet de chauffeur me het bandje zien dat hij draaide. ‘Raï,’ zei hij. Het was een cassettebandje in een versleten kartonnen doosje met het kleurige portret van een vrolijk lachende, besnorde Algerijn.
Dat doosje en honderden meer zag ik een paar dagen later terug toen ik in Oran was aangekomen – ik wist inmiddels dat dat de ‘geboorteplaats’ van de raï-muziek was en Cheb Khaled was daar ook geboren in 1960. Hij woonde in 1988 al enkele jaren in Frankrijk omdat de raï, (letterlijk ‘volgens mij’) in Noord-Afrika (de Maghreb) inmiddels in een dubieus daglicht werd gesteld, het was van een typisch min of meer religieus verschijnsel veranderd in een protestbeweging over vrije partnerkeuze en met expliciete aanbidding van leden van het andere geslacht.
En Cheb Khaled was al lang niet meer ‘de jonge’ (cheb) en noemde zich Khaled. Zijn ‘vlucht’ naar Frankrijk, waar de raï al een behoorlijke populaire muzieksoort was, vooral onder immigranten uit Noord-Afrika, bleek later heel verstandig, want de religieuze opleving in de jaren negentig, vooral in Algerije, maakte het leven van de zangers niet zeker, zoals bleek toen Cheb Hasni in 1994 werd vermoord.
Ik kocht daarna jarenlang de bandjes en cd’s van Khaled en ik miste jaren geleden de kans hem live te zien toen hij optrad in Tilburg, ongetwijfeld ten overstaan van veel Marokkanen, Algerijnen en Tunesiërs en een handjevol Hollandse fans.
Deze week dook hij ineens weer op. Hij zou vanavond (vrijdag 11 januari) optreden in het Concertgebouw in Amsterdam en DWDD draaide helemaal door bij de ontdekking van deze (tot mijn verbazing bij velen onvermoede) artiest. Hij zong in het programma zijn grootste hit Aïcha, in aanbidding aangestaard door de alomtegenwoordige Ali B. en tafeldame Fidan Ekiz.
En zijn stem was geen schaduw meer van wat ik in 1988 hoorde in die bus, onderweg in verwoestijnend Algerije.
Maar hoe het ooit was, hoor je hier. Sommige van deze clips zijn meer dan 100 miljoen keer bekeken.
https://www.youtube.com/watch?v=gzlHucbD76U
https://www.youtube.com/watch?v=tTcnIYYeZI8
https://www.youtube.com/watch?v=b_EoukVRoOE&list=RDtTcnIYYeZI8&index=3
https://www.youtube.com/watch?v=bHd4UwJCLK0&list=RDtTcnIYYeZI8&index=5
https://www.youtube.com/watch?v=bYGndvJhBuk&list=RDtTcnIYYeZI8&index=6
https://www.youtube.com/watch?v=i3_N8OPw8mQ&list=RDtTcnIYYeZI8&index=7
https://www.youtube.com/watch?v=cur39MJDWX4&list=RDtTcnIYYeZI8&index=8
https://www.youtube.com/watch?v=DFQUd5s5AD4&list=RDtTcnIYYeZI8&index=18
En zoek de rest zelf maar op. Lekker.
_________
hhBest
Boek & Film
Laatste reacties