SanteLOGie

Definitief einde van een journalistiek tijdperk

Bij het bericht op de Limburgse onlinemedia waarin het overlijden op kerstavond van collega Jan Hendriks (81) werd gemeld, stond een foto van hem, met koptelefoon en al, als zanger van de muziekgroep Carboon, die tientallen jaren geleden met veel succes een nostalgische terugblik wierp op het inmiddels wel heel erg definitief afgesloten tijdperk van de steenkoolwinning in Zuid-Limburg.

Op die foto zien we Jan zoals ik me hem herinner: met die Bulgaarse-struikroverssnor plus dito krullenkop en die ondeugende twinkeling in zijn stoutejongensogen. Een recente video toont hem als een fragiele Limburger, noem het een afgematte ondergrondse mijnarbeider in ruste, maar wie goed kijkt ziet die karakteristieke grijns van hem er nog doorheen.

Ik heb Jan al een jaar of 35 niet meer gezien, hoewel hij op een steenworp afstand woonde, in dat prachtige huis met zwembad en de romantische buitenkeuken avant la lettre.

Hoe komt zoiets? Ja, hoe komt zoiets. De kiem lag misschien in het feit dat hij in 1972, na de overname van het Limburgs Dagblad door de Holdingmaatschappij De Telegraaf naar de toenmalige Nieuwe Limburger in Maastricht vertrok, en ik concludeerde dat ik uitstekend bij het LD kon blijven.

Jan was een van de eersten die mij in 1967 opving in die gesloten wereld van Limburgse journalisten op de redactie van het Limburgs Dagblad. Het waren mooie tijden, we maakten de mooiste regionale krant van Nederland en de redactie was een dolle boel. Als geroutineerde journalisten konden wij de krant vrij snel maken waarna wij de rest van de dienst vulden met darten, ter plaatse beter bekend als pikvogelen. Natuurlijk werd tussendoor de telex in de gaten gehouden.

Vaak ging ik met Jan mee op zijn woensdagse wandelingen ergens in de Ardennen. Hoe dat destijds kon, valt nu niet meer uit te leggen.

Vaak ook werd ik, samen met nog andere collega’s, na de nachtdienst op de krant mee naar zijn huis getroond, waar hij altijd wel een verhaal had over een complot dat binnen de redactie, door de hoofdredactie of door de directie werd gesmeed, soms klopte het, (gelukkig) meestal niet. Jan kon gewoon niet direct na de nachtdienst slapen, daar ging het om. De hoeveelheden jenever die er mee gemoeid waren, zijn tegenwoordig niet meer voor te stellen.

Jan had een begenadigde pen van schrijven, mede gevoed door een lenige geest die per dag talloze rake woordspelingen produceerde. Hij kon goed tekenen en daar kwamen schitterende cartoons uit, inclusief ingenieuze woordspelingen die van groot nut waren tijdens de demonstraties van de redactie, in de zomer van 1972 tegen De Telegraaf.

Jan was een van die collega’s die niet zozeer bezwaar hadden tegen de rechtse signatuur van De Tel – hij vond het zelfs een schitterende krant – maar hij vond wel, met enkele anderen, dat die hoere-Hollanders met hun gore poten van onze mooie Limburgse krant af moesten blijven. (Jan was ook een van de weinige collega’s die de Amerikaanse oorlog tegen Vietnam goedkeurde. ‘De Amerikanen hebben ons bevrijd van de Moffen, daarom moeten we nu achter hen staan’.)

De laatste keer dat ik Jan heb gezien (voor zover ik mij goed herinner) was op die dag in 1984 waarop ik terugkeerde van de vlucht met een klein vliegtuig van Zwartberg in Belgisch Limburg naar Praag en Oost-Berlijn en via Denemarken weer terug. Het toestel werd bestuurd door zijn echtgenote Annie – Jan zelf stapte destijds voor geen goud in een vliegtuig. (Dat schijnt later goed te zijn gekomen, hij maakte, later, veel later, hoor ik, nog een vliegreis naar zijn aanbeden Amerika.)

Natuurlijk, Jos leeft nog, en Arthur, en Harry, en Karel en Wiel, en… o jee, wat zijn er al veel dood. En ikke ben er ook nog, niet te vergeten, om ervan te getuigen. Vooral dat.

De eerste berichtgeving over Jans verscheiden gaat vrijwel uitsluitend over diens lidmaatschap van Carboon, en nauwelijks over zijn journalistieke carrière van ruim dertig jaar. Maar met het overlijden van Jan Hendriks kunnen we niettemin niet anders constateren dan dat daarmee een roemrucht tijdperk in de Limburgse journalistiek definitief tot een einde is gekomen.

_______

NB: Ik heb helaas geen rechthebbende kunnen vinden van de foto van Jan, die ik gekopieerd heb van  de website van 1Limburg.

De andere foto  is gemaakt door Frits Widdershoven en zit in het Nationaal Archief.

_______

hhBest

Boek & Film 

Wenken voor een gezellig Kerstfeest

Beminde gelovigen,

In deze donkere dagen voor Kerstmis is het gebruikelijk een boodschap te verkondigen van vreugde en liefde en van terugkeer van het licht en het uitzicht op een hoopvolle toekomst.

Maar nee hoor.

Daar is ten eerste het uitzicht op de Grote Gebochelde, de Afgevaardigde van de Satan en van Beëlzebub, de Plaatsvervanger op Aarde van het Grote Beest, de kapitalistische grootindustrie, de multinationale Moloch.

Wij hebben, beminde gelovigen en mijn geliefde kinderen, niets te verwachten van hem en van zijn kompanen, de Blonde Os en de Geklofte Ezel, die zich op een plaats aan de kribbe van onzen Heer Jezus Christus, zijn naam zij geheiligd, hebben weten te nestelen en eropuit zijn de Reddende Engelen, de Wijzen uit het Oosten en de eenvoudige Herders van eigen makelij de pas af te snijden en u en mij ter slachtbank te voeren, indien wij voor de zoveelste keer onze kostbare stem op de verkeerde zullen uitbrengen.

Maar ach, hoezeer te laat zullen wij bemerken hoe dicht wij genaderd zijn aan het uur waarop de profetieën uit de Apocalyps van den heiligen Doperd Johannes, zijn naam zij geheiligd, in vervulling zullen gaan.

Toen ik mij voorbereidde op deze noodlottige boodschap, waarmede ik helaas uw weelderige kerstdiner, zoals voorgespiegeld door de valse engelen van de Jumbo, de Plus, de Aldi, de Lidl en de Dirk, zal moeten veranderen in rottend vlees en bedorven fruit en alcoholvrij bier, moest ik denken aan de nucleaire krijg die ons wellicht te wachten staat, dat samenspel van de Blonde Marktkoopman aan gene zijde van de Oceaan, en het zwartharige Onderkruipsel in Noord-Korea met kerncentrales in Vlaanderen en het Walenland. En daar zal geween zijn en geknars van tanden, zoals het vijftigste vers luidt uit het dertiende hoofdstuk van het Evangelie van den Apostel Mattheus, moge God hem genadig zijn.

Maar ook wanneer die oorlog nog voorkomen zal worden omdat er nog moedige Amerikanen zijn tegen de Krankzinnige Koopman zullen opstaan – want zij zijn er nog, die Uitverkorenen – zal ons weinig goeds te wachten staan.

Want het is duidelijk dat de Machtigen der Aarde niet van plan zijn hun electoraat weg te jagen met onheilsboodschappen, niet zozeer aangaande het einde der tijden – hoewel ook dat niet helemaal ondenkbaar is – maar dan toch over het einde van het Tijdperk van Vrede & Overvloed waarin wij ons zeventig jaren hebben mogen wentelen.

Want ja, er zal Armoede zijn. En ja, er zal Ziekte zijn. En Dood. Maar als wij nu moedig onder ogen zien dat wij al die zeventig jaren in zondige Gulzigheid hebben geleefd, die ons niets goeds maar integendeel veel kwaads zoals Ziekelijk Overgewicht, Kanker en Fijnstof hebben gebracht, dan is het nog niet te laat.

Met de Gulzigheid bedoel ik die waarmee wij de door God de Vader diep in de Aarde verborgen Koolstof hebben verbruikt, die koolstof die de bedoeling had de moderne Appel van de boom van de Kennis van Goed & Kwaad te zijn. Die Appel hadden wij moeten vrezen als de Baarlijke Duivel Zelve, voor eeuwig verdoemd zij zijn Naam, maar nee, wij maakten er de Tweede Zondeval van, ons ooit zo duidelijk voorspeld door Habakuk de Ongelukkige, die zit aan de Rechterhand van God, vanwaar hij zal komen Oordelen de Levenden & de Doden.

Maar ziet, ik breng u toch nog een blijde boodschap. Want de strijd is hier nog niet gestreden, want wie mag er mee naar de volgende ronde? De ronde waarin beslist gaat worden in wat voor wereld wij zullen moeten willen leven als wij de Olie en het Gas hebben afgezworen, de hoogmoed van Daedalus en zijn eengeboren Zoon Icarus van de hand hebben gewezen en ook de strijdwagen van den Profeet Elias aan de schaarse nog resterende wilgen hebben gehangen – u begrijpt dat het om vliegtuigen en automobielen gaat, voor zo dom houd ik u nou ook weer niet, beminde gelovigen.

Ziet uzelve, ergens in een uitgestrekt woud met bomen, gehuld in luchtige kledij om een klein houtvuurtje zitten en u tegoed doen aan de vruchten van alle geboomte dat nog altijd uit het aardrijk zal spruiten, begeerlijk voor het gezicht, en goed tot spijze; natuurlijk zult u voor uw dagelijksch Brood moeten zwoegen in het zweet uws aanschijns, maar ja, dat deed u in het Tijdperk der Zonde al volstrekt zinloos in de sportschool. En als jullie deze keer nou maar zo verstandig zijn met je vingers van de vruchten van de Boom van de Kennis van Goed & Kwaad af te blijven, dan zou het nog wel eens weliswaar een weinig saai, niet al te weelderig – en al helemaal totaal niet cool – kunnen worden.

Ik persoonlijk houd mijn hart vast.

Maar kom niet achteraf zeuren dat ik jullie niet gewaarschuwd heb.

Ik wens u een gezegend Kerstfeest. En geniet van een eenvoudig etensmaal, misschien met spekjes en zo.

_________

hhBest

Boek & Film 

Het valt niet mee om een mens van de klok te zijn

Als je nog een argument zocht tegen het houden van referendums: dat werd deze week geleverd door nota bene de minister van de referendumpartij D66, Kajsa Ollongren. Haar departement had een soort enquête georganiseerd naar de vraag hoe laat het voortaan zou moeten zijn.

Ik wist al wel hoe laat het dan is, maar de enquête toonde aan dat zelfs de ambtenaren van Binnenlandse Zaken die over de tijd gaan er zelfs te stom voor zijn om de vragen goed te formuleren. Ik heb de tekst niet bij de hand, maar het schijnt dat er in stond dat ‘in de zomer de zon om 20.00 ondergaat’. Die formulering duidt erop dat de betrokken ambtenaar niet weet dat de zon wel eens om 20.00 uur ondergaat, maar nooit in de zomer. Op 1 juni 2018, begin van de meteorologische zomer, ging de zon (in mijn woonplaats, het verschilt namelijk per plaats) onder om 21.40 uur en aan het eind van die zomer, 31 augustus, ging de zon onder om 20.24 uur. Daartussenin ging de zon eenmaal onder om 21.54 uur, uiteraard op 21 juni, dus ook al niet op de in de achteraf gecorrigeerde tekst genoemde tijd, al moet gezegd dat die (22.00 uur) er maar zes minuten naast zat.

(De zon ging wel om 20.00 uur onder op 27 maart en op 12 september.)

Maar het grote nieuws dat ik u kom brengen is: het departement van Binnenlandse Zaken gáát helemaal niet over de tijd, er is nauwelijks een onderwerp te bedenken dat nog meer valt onder het nietbestaande ministerie van Buitenaardse Zaken. De tijd (die eigenlijk niet bestaat) wordt bepaald door de omloopsnelheid van de Aarde rond de zon, door de omloopsnelheid van de Aarde om haar as; de seizoenen worden bepaald door het (tamelijk unieke) feit dat de aardas onder een hoek van iets meer dan 23 graden staat ten opzichte van het baanvlak van de Aarde rond de zon.

Zo, nu heeft vrijwel iedereen al afgehaakt natuurlijk, want als je na veertig jaar, waarin dus veertig keer de klok een uur vooruit en veertig keer een uur achteruit is gezet, je je nog elk jaar afvraagt of en wanneer hij nu voor- of achteruit moet, ben je vrijwel zeker te stom om het bovenstaande te begrijpen.

En beschik je dus ook niet over de geestelijke bagage om op een verstandige manier die enquête in te vullen. De allerverstandigste manier is trouwens: helemaal niks invullen omdat je zeker kunt weten dat je er niet over gaat, en de vragensteller dus ook niet. Voor je het weet sta je een enquête in te vullen met als vraag of je wilt dat het verkeer voortaan op even dagen rechts, en op oneven links van de weg moet rijden. En op zon- en feestdagen in het midden. Ook zoiets dat zich niet door kiezers laat bepalen.

Inmiddels hebben de straatinterviews waar veel nieuwsmedia zo dol op zijn wel aangetoond hoe ernstig het gesteld is met de mensheid. Het mooiste zijn de gelukzalige glimlachjes op de gezichten van degenen die op de vraag: ‘Wilt u zomertijd of wintertijd?’ antwoorden: ‘natuurlijk zomertijd!’ Alsof je door middel van een eenvoudig besluit in Den Haag zou kunnen bewerkstelligen dat ook met Kerstmis de temperatuur niet onder 20 graden daalt en het hele jaar de zon volop schijnt, bij voorkeur ook ‘s nachts.

Zoals ik al eerder heb betoogd hebben wij hier in Nederland eigenlijk nooit de juiste tijd. De juiste tijd is namelijk deze: wanneer de klok 12 uur ’s middags aanwijst, staat de zon bij jou op het hoogste punt van de dag en dat is recht in het Zuiden.

Maar wij hanteren in Nederland de Midden-Europese tijd en als in Nederland in de winter de zon recht in het Zuiden staat – slechts 14.5 graad boven de horizon – is het op de klok 12.40 uur. Op 21 juni is dat ook zo, maar door de zomertijd is het dan 13.40. We hebben, met andere woorden, in de winter de tijd van Berlijn en in de zomer de tijd van Sint Petersburg. Natuurlijk zou het dus meer voor de hand liggen dan het middaguur in de winter te verplaatsen naar 11.40 uur en in de zomer naar 12.40 – de West-Europese tijd die wordt aangehouden in Portugal, Ierland en het Verenigd Koninkrijk.

Leuk, maar het Verenigd Koninkrijk gaat op het moment van de komende zomertijd de EU uit, en begint wellicht langzaam in Westelijke richting te varen (als Ierland niet in de weg lag) en de grootste handelspartner van Nederland, de Bondsrepubliek Duitsland, houdt stoer vast aan de ‘eigen’ Midden-Europese tijd, die van Berlijn. Duzzzz…

Ik blijf dus voorstander van de wisseling van wintertijd naar zomertijd en omgekeerd. Dat het ‘zo’n gedoe’ is, is flauwekul, nu bijna alle klokken, computers enzovoort zelf hun tijd aanpassen. De biologische klok moet je helemaal niet noemen, je bent er binnen een week zonder problemen aan gewend, als je je niet bijzonder aanstelt.

Je kunt ook zeggen dat de zomertijd die in het laatste weekend van maart wordt ingevoerd een soort ‘tropenrooster’ is: je staat gewoon een uur eerder op om, als je na gedane arbeid thuiskomt nog een lange avond te hebben om van de zon te genieten (als die schijnt uiteraard, ook daar kan het ministerie van Ollongren niks aan doen).

Zo maar doen dan?

En die referendums, laat die nu verder maar over aan mensen die weten waar ze het over hebben.

_________

hhBest

Boek & Film 

De Stint en de muis in de melk

Het was, lang geleden, zelfs een kinderspelletje: Muus in de mellik, dat is Nijmeegs voor ‘Muis in de melk’. Hoe het spelletje precies ging, dat weet ik me niet te herinneren, ik meen zelfs dat wij dat als kind ook al niet helemaal doorhadden.

Wat wij wel heel normaal vonden (maar uiteraard ook toen niet erg smakelijk) dat de aanwezigheid van een ongerechtigheid in de (‘los’ aangeschafte) melk helemaal niet zo abnormaal was. Hoe de muis in de melk kwam, daar dachten wij als kind niet aan – zat die al in de melk bij aanschaf, of was die er later in gekomen?

Uiteraard was de melk bedorven, die werd dus weggegooid. Maar niemand waagde het ooit een slok melk te nemen zonder te inspecteren of dat wel verantwoord was.

Met het verbeteren van het hygiënebesef, en tevens met het hygiënischer worden van de voedselproductie, kwam je iets dergelijks eigenlijk nooit meer tegen, je kon blindelings een slok nemen uit een pak melk zonder een dode muis of een slok benzine binnen te krijgen, zoals je ook in het algemeen er min of meer blindelings op kunt vertrouwen dat wat je in de supermarkt of – in iets mindere mate – op de markt koopt, betrouwbaar en vers, dus niet bedorven is. De houdbaarheidsdatum heeft gemaakt dat opletten nauwelijks meer nodig was.

Maar dan duiken twee ‘moderne’ verschijnselen op: ten eerste de antivaccinatiebeweging. De echte overtuigde antivaccers geloven niet alleen dat er een geheime samenzwering is, namelijk tussen de overheid en de fabriek die de vaccins maakt, zodat kinderen autist worden of erger; maar ook dat vaccineren onzin is: of ze menen dat hun kind geen kinderziekten kan krijgen doordat er zoveel andere kinderen wel gevaccineerd zijn, of zelfs dat het juist heel goed is voor de toestand van het kind om die ziekten door te maken.

Het tweede verschijnsel is dat men gelooft dat iemand die een product op de markt brengt wel zal zorgen dat het niet alleen handig in het gebruik is, maar ook écht altijd, en dus niet meestal, veilig. Een spectaculair voorbeeld is de Stint, de elektrische bolderkar die helaas wel erg duidelijk bewees niet veilig te zijn voor kinderen. Hoe kon dat? Nader (en te laat) onderzoek wees uit dat er van alles mis was met het karretje, met name door ontwerpfouten en dat de instanties die moeten zorgen dat apparaten met levensgevaarlijke ontwerpfouten niet op de markt komen, gewoon gefaald hebben.

Natuurlijk heeft de ontwerper die fouten niet met opzet laten zitten in het ontwerp. Maar hij of zij heeft gedacht dat als je nou maar precies de handleiding volgt en een aantal andere dingen vanzelfsprekend vindt, er dan niks kan gebeuren met dat ding, dat vervolgens wel in een enorme behoefte voorzag, en jarenlang min of meer klachtenvrij dienstdeed waardoor uit de praktijk was gebleken dat het dik in orde was. Totdat, ja, totdat.

In alle genoemde situaties dringt zich aan mij de conclusie, nee, voorzichtiger, de veronderstelling op, dat er ongemerkt een aantal generaties is opgegroeid waarvan de ‘leden’ niet allemaal de gevaren zien of niet willen zien (‘niet cool’) omdat ze in de praktijk maar zo zelden voorkomen. En dat geldt niet alleen voor het gebruik, maar ook voor de producenten.

Nog een voorbeeld: een grote vliegtuigfabriek heeft onlangs een nieuwe versie van een bestaand model op de markt gebracht, waarvan de software blijkbaar niet helemaal in orde was. De eerste 189 doden zijn intussen gevallen. Ik las ergens dat de piloten van het toestel beter hadden moeten opletten – maar mijn lekenverstand zegt mij dat die software in orde had moeten zijn, dan hadden die piloten ergens anders op kunnen letten. Men ging er ten onrechte maar vanuit dat een beetje op alles letten alle problemen kan voorkomen. Maar dan moet je geen piloten in zo’n toestel zetten die geleerd hebben blindelings op de onfeilbare werking van de computers in het toestel te vertrouwen.

Het wordt tijd dat er weer af en toe een muis in de melk wordt aangetroffen.

________

hhBest

Boek & Film 

De kunst van de nutteloze weetjes

Het wachten is op het moment dat aan de kandidaten van De Slimste Mens in het onderdeel 3-6-9 de vraag stelt: ‘Via welk medium wordt deze quiz uitgezonden’, (met dank aan Wim T. Schippers) en dat twee van de drie hoorbaar de adem uitblazen en iets mompelen en de derde een beetje verontwaardigd zegt: we hadden toch afgesproken dat er geen moeilijke vragen gesteld zouden worden?

En dat is dan nog niet de simpelste vraag. Het had ook kunnen zijn ‘Wie was Willem van Oranje en waarom?’ of ‘Wie won de Tweede Wereldoorlog en wie werd tweede?’ (van beide auteur onbekend). Maar dat zijn dan ook vragen waar niet met één woord op geantwoord kan worden.

Ik noem twee vragen die de afgelopen week werden gesteld bij De Slimste Mens, de eerste van het winterseizoen, en die voornamelijk met een stilzwijgend schouderophalen werden beantwoord: waar ligt het Atlasgebergte en wanneer was de Slag bij Nieuwpoort? O jawel, er kwamen wel antwoorden. ‘Eh, Mexico?’ en op de tweede: ‘Geen idee. 1925?’

Zo wordt duidelijk dat met deze quiz van alles bedoeld wordt, behalve uitgerekend een speurtocht naar de slimste, in de betekenis van intelligentste mens. Ook misschien toch: de winnaars bleken de afgelopen jaren niet de kampioenen van 3-6-9 te zijn maar vooral van de andere onderdelen, waarvoor je niet zozeer iets moet weten, als wel snel moet kunnen associëren: de combinatie van drie woorddelen, de kenmerken die acht plaatjes delen of enkele kenmerken en eigenschappen van mensen, dieren of dingen in een korte video.

Die laatste drie lijken trouwens sterk op de kenmerkende onderdelen van een IQ-test, die gaan over ruimtelijk inzicht, begrip van samenhangen en dergelijke. Maar ja, de serieuze psychologie heeft de IQ-test al lang bij het grof vuil gezet omdat de test wellicht iets meet, maar precies wat, dat hebben we tot nu toe niet kunnen achterhalen. Het IQ is vooralsnog een Amerikaanse frats, waar alleen maar ellende uit voortkomt, net als de leugendetector. (En de juryrechtspraak, en het bindend referendum, maar dit alles terzijde, uiteraard.)

En nu we het toch over Philip Freriks hebben – die raffelt zijn van buiten geleerde zinnetjes elke avond weer braaf af, goedbetaalde schnabbel is goedbetaalde schnabbel, het enige verschil is iedere avond weer zijn andere pak. Hoogstens trekt hij een verbijsterd gezicht als niemand blijkt te weten dat de Slag bij Nieuwpoort op 2 juli 1600 was (nog wat aanvullende nutteloze informatie: dat was 300 jaar en 2 dagen voor de geboorte van Louis Armstrong.) (Wie was Louis Armstrong en hoezo?)

Vorige week kon de (bij elk seizoen weer lustelozer en nurkser in zijn stoel hangende) jury in de persoon van Maarten van Rossem zich even niet meer beheersen en zei ronduit dat hij verbijsterd was over het feit dat de kandidaten zelfs de eenvoudigste, meest voor de hand liggende feitjes niet kenden. Dat was natuurlijk niet helemaal waar: als de vragen sport betreffen, of popmuziek, of Netflixseries, dan rollen de antwoorden er zó uit.

Zodat de naam van de quiz voortaan wellicht De Modernste Mens zou kunnen luiden.

En nu we het er toch over hebben: met de Politicus van het Jaar is iets vergelijkbaars aan de hand, dat is in toenemende mate een speurtocht naar De Ergste Politicus, De Stomste Politicus, De Politicus om wie je ken lagge, De Gevaarlijkste Politicus of wellicht De Politicus Die Weet Dat het Atlasgebergte in Marokko ligt en dat Daar vandaan de Marokkanen Afkomstig zijn die hij het Land uit wil hebben.

________

hhBest

Boek & Film 

Gevalletje intermenselijk profileren

Het ziet eruit als een mooi initiatief: de macht van het massamedium televisie gebruiken om mensen te helpen. En in dit geval zelfs om mensen te helpen genezen van een dodelijke aandoening. Ik heb het over het programma Je geld of mijn leven, waarin een poging wordt gedaan voor een vooraf geselecteerd groepje mensen die lijden aan een vermoedelijk binnen afzienbare tijd fatale ziekte geld in te zamelen (‘crowdfunding’) om een behandeling te ondergaan die hun leven moet redden of minstens verlengen, maar die duur is en niet vergoed wordt..

In De Wereld Draait Door werden de eerste ‘gelukkigen’ woensdagavond voorgesteld, vier mensen met totaal onvergelijkbare aandoeningen en ook onvergelijkbare kans op genezing en/of meer resterende tijd van leven. Alle vier hadden ze een compleet plan klaar: hoe de genezing zou worden aangepakt en wat dat ging kosten.

Dat laatste was uiteraard de aanleiding tot het programma: het ging stuk voor stuk over uitzonderlijk kostbare behandeling, van 90 duizend tot meer dan 200 duizend euro. En bij alle vier gold: dat betaalt de zorgverzekeraar niet en bij alle vier kwam daar nog bij dat genezing allesbehalve gegarandeerd was. Maar we mogen aannemen dat het programma was voorbereid met onbetwistbare deskundigen op elk van de betrokken gebieden – dwarslaesie, baarmoederhalskanker, een onlangs opgedoken virusziekte bij kinderen die polio-achtige gevolgen heeft; en een zeldzame vorm van MS.

De zorgverzekering wil niet betalen omdat de voorhanden mogelijke behandelingen niet of nog niet zijn erkend als therapeutisch effectief en ook wel omdat behandeling in Nederland (nog) niet mogelijk is en dus in een duur ver buitenland gedaan moeten worden.

Die laatste discussie wil ik hier even uit de weg gaan, ik wil het hebben over zin en onzin (en niet te vergeten ethische aanvaardbaarheid) van een dergelijk programma. Ik denk daarbij aan de beroemde nierenshow van Patrick Lodiers, maar die liep zoals bekend anders af.

Welbeschouwd is Je geld of mijn leven een loterij, waarbij de winnaars vooraf zorgvuldig worden geselecteerd en daarna de loten moeten worden verkocht om de prijs bij elkaar te krijgen, met als lokaas dat jongetje van 6 jaar dat zo zielig is of dat jonge meisje, zo knap en nog vol plannen. De wrange willekeur van het leven die de tv-kijkers ertoe zal moeten bewegen de portemonnee te trekken.

Een van de vier deelnemers van woensdag had al snel het geld bij elkaar, de andere drie bleven tot donderdagmiddag steken rond de helft of iets meer van het gevraagde bedrag, maar zelfs als voor alle vier de patiënten van de ‘kick off’ het gewenste bedrag bijeen geharkt wordt, blijft er dan voor de volgende afleveringen (waarvan volgens mij in principe een oneindig aantal vervaardigd kan worden) nog wel voldoende goedgeefsheid over?

En dan? Stel inderdaad dat de vier uitverkorenen voldoende geld krijgen om hun behandeling te bekostigen, dan is nog niets gezegd over de kans van slagen. Het is immers bekend dat zelfs door ervaring effectief gebleken behandelingen lang niet bij iedereen even goed aanslaan. Mogen die mensen dan nog eens terugkomen? Of zegt de EO: ja jammer, je hebt de kans gehad, meer kunnen we niet voor je doen?

En de mensen uit de volgende afleveringen, die moeten meemaken dat de goedgeefsheid van de Nederlanders toch zekere grenzen kent, is daar al adequate nazorg voor geregeld?

Om nog te zwijgen van andere aspecten. Bijvoorbeeld: zouden de zorgverzekeraars niet in de verleiding kunnen komen om nog meer aandoeningen bij de EO in de aanbieding te doen? Zouden mensen, ondanks uitputtende screening, niet terecht kunnen komen bij charlatans, tovenaars en kwakzalvers? Een van de vier mensen van gisteren wilde een stamcelbehandeling. Met dat type behandeling zijn in het recente verleden toch, laten we zeggen, wisselende resultaten behaald? Daar zijn, met andere woorden, toch grote twijfels aan? Zeker als het in Turkije en omstreken uitgevoerd moet worden? Of bij peperdure wonderdokters in de Verenigde Staten?

Presentator Bert van Leeuwen, die we tot nu toe vooral kenden van Het Familiediner, waagt zich hier op nog veel gladder ijs met een grote kans op een geweldige zeperd, met aan groot aantal terminaal zieke patiënten als gruwelijk slachtoffer van een omroep die zich, ik zou bijna zeggen: coûte que coûte namens Jezus als intermenselijk wil profileren.

__________

hhBest

Boek & Film 

Over de bak pleur

Op het moment dat ik besloot toch maar weer eens over koffie te schrijven, werd mijn aandacht gevestigd op een ‘discussie’ op Twitter over de juiste wijze om met een moka’(ook wel caffettiera) koffie te zetten. Samenvatting: alleen op zondag, want zo langzaam mogelijk op een zo klein mogelijk pitje, niet te veel water, de gemalen koffie niet te vast aandrukken en er met een prikkertje gaatjes in maken, nooit de deksel dicht, maar wel met een lepeltje op het uitloopspruitstuk om rondspuiten tegen te gaan, even in de moka roeren alvorens in te schenken in een glas, per l’amor di Dio nooit in een stenen kopje.

Wat heet samenvatting.

Nee, dan de Griekse koffie (Griekenland) of de Turkse koffie (Turkije) die trouwens identiek zijn en in ons Indië nog altijd kopi tubruk wordt genoemd, die ik voor het eerst, eeuwen geleden, zag vervaardigen door Russische soldaten in een cafetaria in Batumi, tegenwoordig Georgië, aan de Zwarte Zee. De uiterst fijn gemalen koffie wordt met gulle hand in een aluminium kannetje met smalle uitloop en een lange steel gedaan, gevolgd door een al even gulle schep suiker en een zuinig beetje water. Roeren en dan in een soort barbecue: het kannetje wordt half ingegraven in gloeiend heet houtskoolpoeder. Als het mengsel begint te koken en omhoog komt het kannetje even uit het vuur halen tot de koffie is gezakt en dat drie keer. Dan heb je genoeg koffie voor twee of drie piepkleine kopjes en moet je zorgen dat (zo leerde mij een Armeense kennis) dat het schuim heel precies over de drie kopjes verdeeld wordt: wie het minste schuim krijgt mag zich beledigd voelen.

Ik hoor het in de verte al roepen: boerenkoffie! En inderdaad, dit lijkt inderdaad op de koffie zoals die nog tot na de Tweede Wereldoorlog in Nederland gebruikelijk was, maar dat was toch meer het bakkie troost, de bak pleur waar de meeste Nederlanders naar hunkeren. Doorgaans te nuttigen met veel melk en suiker. ‘Asjeblieft oma, lekker warme koffie. Er zit een zoetje in!’ (Reclame voor het huren van een BMW, oma ligt in de skibak bovenop de auto.)

Vandaar dat in Nederland Starbucks zo populair is. De genoemde bak pleur heet dan wel latte macchiato (meestal uitgesproken als lat magiatooo) maar is toch hoogstens ‘koffie verkeerd’. We gaan wel met de tijd mee – internationaliseren is het parool – maar we drinken onbekommerd een als cappuccino vermomde bak pleur zelfs nog na het exquise sterrendiner.

Veel van mijn kennissen hebben de laatste jaren een Italiaanse koffiemachine aangeschaft. Een van hen heeft zelfs een machine die meer dan drieduizend euro heeft gekost, maar daar moet de vereiste waterdruk dan ook met de hand worden aangebracht. Wat er uitkomt is qua kleur enigszins verwant aan de espresso die je bij een willekeurig tankstation in Italië krijgt als je caffè bestelt, maar de smaak lijkt nergens op.

Dat is ten dele het gevolg van het feit dat men Douwe Egberts Roodmerk, Van Nelle en zelfs Kanis en Gunnink gewoon ‘koffie’ blijkt te vinden. Een beetje fatsoenlijke koffie kost minimaal 18 euro per kilo, er zijn vele smaken, maar je moet er wel aan wennen, natuurlijk, dat je ineens echte koffie proeft. Ik zweer al een tijdje bij Maria Grazia Triroast Caffé Crema, zoek even op internet, uiteraard bonen, per koffieronde te malen, te bewaren in de koelkast.

Intussen keert een enkeling die Italiaanse machine alweer de rug toe: zo’n ding heeft wel erg veel onderhoud nodig. En dan ligt natuurlijk terugkeer naar een gemoderniseerde vorm van de boeren bak pleur voor de hand: de Nespresso of, erger nog, Senseo. Weet je wel hoe lang die ‘versgemalen’ koffie al in dat ‘cupje’ zit?

Nou ja, als je het al normaal vindt om met een kartonnen bekertje met plastic deksel, laptop onder de arm, over straat te rennen: ga je gang.

Ik beperk me al jaren tot dat ene kopje in de vroege morgen, versgemalen koffie, vers water in de Gaggia-machine, piepklein kopje (gratis bij pakken koffie in Venetië) met één klontje suiker erin, machine aan, koffie laten lopen tot het suikerklontje uit elkaar valt. Bij de machine opdrinken (het is één slokje) en daarbij naar de opgaande zon of wat dan ook staren.

Eventjes maar.

En Turkse koffie mag ook, af en toe.

_______

hhBest

Boek & Film 

Na veertig jaar eerste rijpe kaki’s van eigen boom

Met kaki’s kwam ik in aanraking eind jaren zeventig toen ik ze voor het eerst zag bij een Turkse groenteboer in Maasmechelen in Belgisch Limburg. Die kaki’s waren meteen ook de echte: grote vruchten, formaat goudreinet, met een enigszins bedauwd huidje zo zacht als een babyhuid en uiterst kwetsbaar. Sommige mensen denken dat het een soort tomaten is – ze zijn niet eens aan elkaar verwant.

Ik herinner dat ik destijds eenmaal de groenteman ‘los’ maakte door de laatste van zijn kaki’s te kopen, mogelijk in januari van enig jaar. Bij thuiskomst bleken ze allemaal kapot te zijn gegaan in de plastic zak. Ik kon de inhoud vanuit de zak in een schaal gieten en daarna dronken we de inhoud uit grote glazen.

De aantrekkelijkheid van dit type kaki’s is meer het mondgevoel dan de smaak zelf. De inhoud is niet echt vloeibaar, het ‘sap’ bestaat uit glibberige ‘kluiten’, prachtig oranje gekleurd. Als je toch een smaak wilt horen: een mengsel van perzik, meloen, mispels, allemaal overrijp. Enkele druppels limoensap vrolijken de boel pas echt op.

In februari 1979 bezocht ik een kwekerij in Toscane en vroeg, in een soort impuls, aan de kweker of hij ook een kakiboom had. Ja hoor – later zag ik, onderweg in Noord-Italië aan het eind van oktober, in vele tuinen langs de weg de boom staan met het elegant glanzende donkergroene blad waartussen de oranje ‘appels’ oplichtten, het leek wel de reclame voor Oranjeboom bier.

Mijn ‘boom’ was natuurlijk intussen maar één kaal takje dat in de tuin, naast de voordeur, een beetje begon te groeien, maar veel werd het niet. Het iele plantje vroor namelijk jarenlang elk jaar tot de grond in en liep elk voorjaar op bescheiden wijze weer uit.

In het jaar 2000 maakten de schilders die het huis onderhanden hadden er korte metten mee: het struikje stond ze in de weg ze knipten het bij de grond af.

Einde kakiboom.

Maar het volgend voorjaar kwam het weer op en of het door mildere winters kwam of ergens anders door: het ding vroor niet meer in en kreeg de kans een echte boomvorm aan te nemen.

Na enkele jaren verschenen de eerste ‘bloesems’, gelige frutseltjes tussen de weelderig groene bladeren die uitgroeiden tot kleine, knalgroene vruchtjes die uiteraard oneetbaar waren. En waarvan de meeste al snel afvielen.

De boom bleek bovendien heel slecht tegen wind te kunnen, bij allerlei gelegenheden, met name bij zomerstormen, braken de takken heel gemakkelijk af en in een tamelijk strenge winter vroren de takken ook een beetje in zodat er enkele jaren volgden waarin de boom helemaal geen vruchten droeg – en toen dat wel gebeurde bleken de vruchten weliswaar geel te worden maar niet rijp. In het boek ‘fruit uit alle windstreken’ van Dick Pijpers cs uit 1985 kwam de kaki er niet mals af. ‘Zolang ze niet rijp, of liever overrijp zijn’, aldus het boek, ‘wordt de zoete, aromatische smaak volledig overschaduwd door een bitter-wrange nasmaak, die tong en verhemelte op onaangename wijze doet samentrekken.’ De merels vonden dat trouwens geen bezwaar en aten de vruchten op.

Smakelijk eten. Maar wel waar: indien niet overrijp en dus bijna vloeibaar is een wilde kaki (door het invriezen was waarschijnlijk de tamme entrijs doodgevroren en had ik een wilde kakiboom overgehouden, die wel ‘stoerder’ was dan de geënte) ongenietbaar. Dat is een gevolg van het feit dat de onrijpe vrucht een grote hoeveelheid tannine bevat. ‘Sleeïg’ is een Nederlandse term voor dat mondgevoel.

Maar toen kwam de opwarming van de aarde.

Al enkele malen had ik het advies in genoemd boek gevolgd en de onrijpe vruchten met enkele bananen en ook wel appels in een plastic zak gebonden. Maar veel rijper werden ze er niet van.

Pas dit jaar, mogelijk ook mede door de warme, droge zomer, waaiden er nauwelijks takken van de boom en werden de kaki’s voor het eerst echt mooi geel. Nog altijd niet rijp, maar de truc met de appels in de plastic zak lukte nu wonderbaarlijk goed. Tussen drie en zeven dagen in zo’n zak met appels en de kaki’s kwamen er hemels lekker en bijna vloeibaar uit te voorschijn – de rijping was bevorderd door het ethyleengas dat de appels tijdens hun rijpingsproces uitscheiden (de oorzaak van de typische geur van appels).

En vanmorgen, op de zevende december van het jaar Onzes Heeren 2018 plukte ik, geheel tegen dringende adviezen in gevaarlijk wiebelend op een trapje, de laatste vier kaki’s van de boom die daar ook rijp waren geworden. Zie de bovenste foto.

Zie verder hier. Ga ook naar Wikipedia commons (link onderaan dit lemma) voor een groot aantal instructieve foto’s.

________

hhBest

Boek & Film 

Twerken in het land der Plurken*)

In de mij ter beschikking staande woordenboeken betreffende de Engelse taal, komt het woord twerk niet voor. Eerlijk gezegd had ik er ook nog nooit van gehoord. Mijn aandacht werd pas echt op het woord gevestigd doordat Nico Dijkshoorn er in zijn column in de Volkskrant van gisteren gewag van maakte. Heel precies legde hij het niet uit, maar daar komt dan goed van pas dat ik beschik over een dirty mind (‘is a joy for ever’, Wordsworth) en ik begreep dat Dijkshoorn het woord gebruikte als werkwoord, en wat voor werk: twerken is je heupen heen en weer bewegen en dan niet van links naar rechts maar van voor naar achter. En dat dan als dans.

Als u begrijpt wat ik bedoel.

In De Wereld Draait Door van gisteravond, informatief als altijd, ging eindelijk het licht aan. Om te beginnen: twerken rijmt niet op werken maar op jurken. En het schijnt dus een soort dans te zijn, waarbij, nou ja, zie boven. Het woord en de dans waren plotseling actueel omdat een Noorse voetbalster de Gouden Bal had gewonnen en dat de bijpassende dj (diedjee) haar direct na de uitreiking van het kleinood vroeg of ze wilde twerken.

Jullie begrijpen van welke cultureel hoogstaande gebeurtenis we hier getuigen waren. (Dat wil zeggen: als we de uitreiking van de Bal gezien hadden.)

In hoeverre dit een geval van #metoo is, daar had niemand het over, wel vond men bij DWDD eenstemmig dat voor de voetbalster het feestje wel bedorven was omdat ze gedwongen was de rest van de avond (en ik neem aan van haar dagen) bij het zien van de Gouden Bal alleen moest denken aan het twerken.

Ik was bijna in de rage meegegaan door eraan te herinneren dat in het Land der Impotenten Eénbal Koning is, maar daar sta ik uiteraard mijlenver boven.

Pas lang daarna drong het tot me door dat er tegenwoordig dus feestjes zijn waarbij iedereen op de dansvloer aan het twerken slaat. Op Youtube zijn zelfs complete cursussen twerken te vinden, waarbij het bezit van een kapitaal achterwerk zonder twijfel een pre is. En voor wie behoefte heeft aan verdere informatie, zie hier.

Ik stel voor dat we ook het dwergtwerken nog eens proberen.

Maar ik vind vooral dat de wereld nu rustig kan vergaan.

We zijn reddeloos verloren.

*) Met dank aan Dimitri Frenkel Frank. Volgens mij bedoelde hij met het woord plurk inderdaad een twerk.

_________

hhBest

Boek & Film 

Hoe de overheid Joden behandelde

Door Peter Stiekema

Nederland is gegrondvest op de christelijk-joods-humanistische cultuur. Ik hoorde het Geert Wilders in de Tweede Kamer diverse malen zeggen. Maar zo geweldig werden de Joden in ons land kort voor, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog niet behandeld. Door de vaderlandse overheden.  Een dezer dagen overleed mevrouw Selma Wijnberg. De laatste Nederlandse overlevende van het vernietigingskamp Sobibor. Zij was minder bekend dan haar lotgenoot Jules Schelvis, die enkele maanden geleden stierf.

Selma slaagde er in 1943 in uit Sobibor te ontsnappen en overleefde de oorlog dankzij de hulp van een Poolse boer. Zij huwde daar ook haar Pools-Joodse echtgenoot met wie zij een kind kreeg, dat vroeg overleed. Maar terug in Nederland, was zij niet bijster welkom. Omdat ze met een Pool getrouwd was, die in ons land als ongewenst vreemdeling werd geclassificeerd, raakte zij haar Nederlanderschap kwijt en werd gepoogd haar en haar man uit te zetten. Dat lukte niet, zoals het ook heden ten dage niet lukt ongewenste vreemdelingen terug te sturen, en zwaar gedesillusioneerd vertrok zij in 1951 naar Israël en later naar de VS.

Joden waren vlak voor de oorlog niet welkom. Als ze aan de Duits-Nederlandse grens waren opgepakt werden ze zonder pardon teruggestuurd. Tijdens de oorlog werden velen verraden door Nederlanders en moesten dat met de dood bekopen. En de weinigen die na de oorlog berooid uit de kampen terugkwamen vonden hun huizen bewoond door Nederlanders, soms vrienden en bekenden, die niet bereid waren die woningen te verlaten.

Velen hadden ook hun bezittingen toevertrouwd aan buren en kennissen, maar die waren over het algemeen evenmin van plan de spullen terug te geven. Nog vandaag de dag wordt geprocedeerd over van Joden geroofde kunst. En als toppunt van vaderlandse bekrompen krenterigheid werden velen geconfronteerd met fikse gemeentelijke rekeningen, omdat ze tijdens hun verblijf in de Duitse en Poolse kampen hun lokale belastingen niet hadden betaald. In 'Het bittere Kruid' van de joods-Nederlandse schrijfster Marga Minco wordt een en ander treffend beschreven. Je wordt er heel droevig van. Het boek zou verplichte literatuur moeten zijn op de vaderlandse middelbare scholen. Vooral de nieuwe Nederlanders zouden er veel van kunnen leren, hoewel ik vrees dat dat niet echt zal lukken. En ook nu weer worden de joden geconfronteerd met een toenemende haat onder een deel van de bevolking. Vele keren ons land de rug toe en zoeken hun heil elders. Hoe heeft het ooit zover kunnen komen?

Voor de levensgeschiedenis van mevrouw Wijnberg leze men hier.