SanteLOGie

Het Rectorsfeest en Maarten Luther

In de jaren vijftig vierde het Canisius College in Nijmegen op 31 oktober het Rectorsfeest. Ik herinner me krentenbollen, chocolademelk en ‘kraaienzeik’. Met dat woord werd een frisdrank aangeduid; kraai was het gebruikelijke woord voor de paters Jezuïeten. De frisdrank zat in zogenaamde kogelflesjes, het was een sterk onder druk staande hoeveelheid zoete citroenlimonade. (Dat is een pleonasme, daarover wellicht later meer.)

Het Rectorsfeest was vooral een sportdag met een toneelvoorstelling tot slot.

Het feest werd dus gevierd op 31 oktober, en pas veel later realiseerde ik me dat dat geen willekeurig gekozen datum was: 31 oktober 1517 geldt immers als de dag waarop Maarten Luther begonnen is met het verfoeilijke protestantisme. Het Canisius College was (en is, neem ik aan) een school op katholieke grondslag, en het was een Jezuïetencollege; de Jezuïetenorde was opgericht in de periode van de Contrareformatie: hoewel je dat niet uitdrukkelijk vermeld vindt, moesten de Jezuïeten vooral de verspreiding van het protestantisme tegengaan.

Ik herinner me een onderwijzer van de lagere school die niet moe werd de tere kinderziel voor te houden dat ze blij mocht zijn dat ze katholiek was: de protestanten waren immers mensen die het in het leven niet getroffen hadden en dus ook nooit lachten – met name het feit dat zij de biecht niet kenden was hen duur komen te staan. (De protestanten daarentegen spraken smalend over katholieken: die waren van het houtje.)

Maar dat Rectorsfeest op 31 oktober was dus duidelijk een plaagstoot in de richting van calvinisten en lutheranen. (De roomsche kerk deed dat wel vaker: in diezelfde jaren vijftig werd 1 mei, de feestdag van het socialisme, ‘het rode vaandel volgen wij’, door de paus in Rome van de rode arbeiders gekaapt door er het feest van Sint Josef, werkman van te maken.)

Intussen waren de protestanten al eeuwen onbetwist de baas in Nederland. Ze hadden in de honderd jaar voor 1953 wel een aantal concessies aan katholieken moeten doen – in 1953 werd ‘Honderd jaar kromstaf’ gevierd, het eeuwfeest van de terugkeer van de katholieke bisschoppelijke hiërarchie in Nederland. De titel van dat feest was destijds al onderwerp van voor de hand liggende geslachtelijk getinte grappen, en het bijbehorende Bisschoppelijk Mandement, waarin de bisschoppen het lidmaatschap van de VARA, het NVV en de Partij van de Arbeid verboden, hoorde ook bij de viering. Studenten van de Katholieke Universiteit Nijmegen zongen in de kroegen al ‘Wie is toch de maker van ons mooie mandement? Jánus de Jong!!’ De Jong was de kardinaal-aarsbisschop van Utrecht. Een en ander maakte duidelijk dat het Rijke Roomsche Leven aan zijn neergang was begonnen.

En de strijd tegen het protestantisme ook naar de tweede plaats verhuisde. Dat was jammer, want het katholicisme had door verjaging van de zwarte kousen natuurlijk wel het leven danig kunnen opvrolijken. Daar moesten later de Beatles en de Stones nog aan te pas komen en dan hebben we nog altijd Arie Slob, Sybrand Buma en Kees van der Staaij.

Wie oplette zag ook dat het curriculum van het college zich op essentiële punten niet veel onderscheidde van de leer van de protestanten. Godsdienstleraar Pater Heintjes SJ gebruikte al zijn tijd als godsdienstleraar aan het prediken van het creationisme en andere bewijsbare nonsens zoals de letterlijke uitleg van de inhoud van de bijbel die door de protestanten op vergelijkbare wijze werd aangehangen.

Op de Nederlandse tv wordt dezer dagen veel aandacht besteed aan de invloed van het protestantisme op de Nederlandse samenleving – in mijn opvatting onvergelijkelijk veel rampzaliger dan welke andere godsdienst dan ook. (Nou ja, de katholieken zouden er maatschappelijk ook een potje van hebben gemaakt, zie Italië, Spanje en Brazilië, to mention a few.)

Over de onderdrukking van de protestantse gelovigen hebben Maarten ’t Hart en Jan Wolkers ons wel het een en ander geleerd, maar ook het hele kolonialisme ‘die VOC-mentaliteit!’ van JP Balkenende, de slavernij hadden wellicht helemaal niet plaatsgevonden of in minder heftige vorm als de steile protestanten er de hand niet in hadden gehad. En intussen hebben we, zie boven, weer een regering die verontrustende theocratische trekjes veroont.

Ik hoef intussen alleen maar de priemende kraaloogjes van Andries Knevel te zien om de reformatorische christenen te adviseren: doe er niet al te triomfantelijk over, wat er gebeurd is en tot stand gebracht door 500 jaar na Luther. Er was weinig fraais bij.

We hadden erg gemakkelijk zónder gekund.

Zonder Janus de Jong trouwens ook, daarover geen misverstand.

_______

hhBest

Boek & Film 

Wie niet beter weet, die lacht ook om een scheet

Inmiddels ben ik het gezeik en gezeur over de zomertijd wel grondig beu, schaf het in vredesnaam af, zodat je volgend jaar je lichamelijke ongemakken kunt toeschrijven aan te vroeg donker ’s avonds of te vroeg licht ’s morgens, dan kunnen we ook weer verder tot belangrijke onderwerpen.

Als daar zijn: de scheet.

Eerst maar eens even de wetenschap, zoals samengevat in Wikipedia.

‘Winderigheid of flatulentie wordt veroorzaakt door ingeslikte lucht en koolzuur en een mengsel van gassen dat door bacteriën en gisten in de darmen van zoogdieren wordt gemaakt. Het gas wordt via de anus afgegeven aan de lucht. Dat maakt een karakteristiek geluid. Het gas heeft meestal een geur gelijkend op die van een rottend ei. 1)

De kunst van het winden laten wordt ook wel petomanie genoemd. Een petomaan is iemand die er genoegen in schept winden te laten. Petomaan komt van het Franse woord 'péter' wat 'winden laten' betekent. 2)

De mens produceert gemiddeld 0,5 tot 1,5 liter darmgas per dag in 12 tot 25 winden. Darmgas is samengesteld uit meerdere reukloze gassen: stikstof (ingeslikt), zuurstof (ingeslikt), methaan (geproduceerd door anaerobe microben), koolstofdioxide (geproduceerd door aerobe microben, of ingeslikt), en waterstof. Geuren zijn het resultaat van kleine hoeveelheden van andere componenten (vaak zwavelverbindingen).

Methaan en waterstof zijn brandbaar, en dat geldt dan ook voor sommige winden. 3)’

Daar heb ik een paar opmerkingen bij.

De geur van rotte eieren komt in mijn ervaring slechts zelden voor. Heel vaak is de omschrijving ‘benauwd poepje’ meer van toepassing.

Ik bezat ooit een boekje over een Franse petomaan die met zijn anus de Marseillaise kon fluiten. Dat lijkt me heel leuk, voor de gemiddelde Hollandse verjaardagsvisite. Of het ook lukt met het Wilhelmus, dat moet je aan Sybrand van Haersma Buma vragen. Die lijkt me er trouwens ook het juiste type voor.

Die 12 tot 25 winden – ik weet niet, hoor, maar het lijkt me veel. Maar de brandbaarheid, daar maakte ik tot mijn verbazing kennis mee toen ik in ongeveer het jaar 1953 verbleef in een zomerhuisje te Heelsum in Gelderland, alwaar een landerige stemming heerste, een soort stemming waarin je al gauw op het idee komt met vrijliggende anus achterover te gaan liggen, er een brandende aansteker of dito lucifer bij te houden, een scheet te produceren en het wonder der natuur, te weten een heuse steekvlam, te aanschouwen.

Een variant daarop is te vinden in Gerard Reve’s boek Lieve Jongens waarbij in eenzelfde stemming de proef op de som werd genomen nadat iemand in het gezelschap had beweerd dat scheten zwaarder waren dan lucht. Dat hangt helemaal van de samenstelling af, zoals we hiervoor hebben mogen zien. Hoe dan ook: Reve beschrijft hoe hij een scheet laat in een wijnglas, waarin zich direct een licht waas vertoont. Hij ruikt er aan en wordt ‘een grondeloze putlucht’ gewaar. ‘Zit-ie d’r in, of zit-ie d’r niet in?’ is de bijpassende licht retorische vraag. Het verhaal vermeldt niet of vervolgens weer onverminderd wijn werd gedronken, uit het opgemelde wijnglas. Zie ook hier.

O wacht, hoe kwam ik nu tot die onderwerp? Welaan: uit de onvolprezen rubriek in de Volkskrant ‘Wat zou u doen’ waarin meestal gemakkelijk op te lossen schijnprobleempjes aan de orde zijn, maar volgende week de antwoorden zullen verschijnen op de vraag ‘Moet ik de scheten van mijn man accepteren?’ De betrokkene is nogal een lolbroek (het moest even) die zijn darmgas vaak luidruchtig het ruime sop laat kiezen en ja, die mevrouw heeft daar een hekel aan.

(Hier moet ik vermelden dat ik heel lang geleden verkering had met een meisje dat van haar moeder geen winden mocht laten, dat was namelijk niet damesachtig. Of zij als gevolg daarvan ooit ontploft is weet ik niet, de verkering duurde daarvoor te kort. Dat het laten van een hoog klinkend windje ook heel damesachtig kan zijn, mits in de juiste context, bewees Wieteke van Dort herhaaldelijk tijdens de onvergetelijke Stratenmaker op Zee Show.

Mijn antwoord op de probleemvraag in de Volkskrant zou dus zijn: Ja. Want u laat zelf natuurlijk ook die windjes, mevrouw, de hele dag – zie boven – en bovendien moet je er rekening mee houden dat met het klimmen der jaren de kwaliteit van de anale kringspier er óók al niet op vooruitgaat en het laten van winden zelfs geheel terecht kan komen in de categorie: ik kan er niks aan doen, ze wippen vanzelf naar buiten.

Dus: wapper eens lekker met de dekens en probeer er maar aan te wennen, dat is mijn welgemeend advies en daar moet u het mee doen. En als dat niet in uw kraam te pas komt, probeer dan eens hashtag metoo.

Dat kan ook enorm opluchten.

________

hhBest

Boek & Film 

2017: Grote verschillen in koude en warmte Nederland

Door Peter Stiekema

De warmtegetallen van de 33 officiële weerstations van ons land laten, gemeten in de periode tussen 1 april en half oktober 2017, grote verschillen zien.

Het warmtegetal in De Bilt, in de vaderlandse meteorologie de maat der dingen, komt uit op 79,6 en dat is fors lager dan vorig jaar toen 113.9 kon worden genoteerd, waarmee het lente- en zomerhalfjaar van 2016 op de negende plaats kwam sinds de metingen in 1901 begonnen. Dit jaar komt De Bilt niet verder dan de 29ste plaats en kun je het warme halfjaar op z'n best matig noemen.

Voor de berekening van het officiële warmtegetal worden de dagelijkse waarden boven 18 graden van de etmaalgemiddelde temperatuur in De Bilt tussen april en oktober opgeteld. Een dag met gemiddeld over 24 uur een temperatuur van 22.2 graden draagt dus 4.2 graden bij aan het warmtegetal. Is het etmaalgemiddelde 18,0 graden of lager dan levert die dag daar geen bijdrage aan. Met deze methode kan zowel tussentijds als achteraf de balans worden opgemaakt van de hoeveelheid warmte die in deze periode wordt geleverd.

In het zuidoosten was het veel warmer dan in De Bilt. Over 2017 kwam Maastricht uit op 174,9 (2016: 155) Daarmee haalde Maastricht de eerste plaats als de warmste plek in ons land. Het weerstation in Arcen (Noord-Limburg) noteerde 144 (2016: 160.1) Eindhoven 143.4. (2016: 152.9) Het Midden-Limburgse Ell noteerde 132.4 en Volkel 120,3 (vorig jaar 131.7) Gilze Rijen was een tikkeltje warmer dan Volkel met 121.9. Dat zijn tevens de warmste regio’s van Nederland. De periode tussen 1 april en 31 oktober wordt met de term ‘warm’ gewaardeerd als het warmtegetal de 100 overstijgt.

Echt koud was het in het Noorden van het Land. Terschelling kwam niet verder dan 19,9 en was daarmee het 33ste en koudste weerstation. Leeuwarden kwam met 29.8 op plaats 31.

De tegenhanger van het warmtegetal is het koudegetal, het Hellmanngetal, genoemd naar zijn bedenker. Daarbij worden alle vorstdagen in de periode tussen november en eind maart bij elkaar opgeteld, waarop de gemiddelde temperatuur onder nul is. Een dag met een gemiddelde temperatuur van min 2 graden levert dus twee punten op voor het Hellmanngetal. De zachtste winter sinds 1901 was die van 2014, die 0 punten opleverde.

Opvallend is, dat veel winters van de 21ste eeuw tot de zachtste sinds 1901 behoren. De opwarming van de aarde eist zijn tol, de schaatsen blijven, voor wat natuurijs betreft, steeds vaker in het vet.

De winter van 2016/2017 (1 november t/m 31 maart) noteerde 36 punten en kwam daarmee op de 72ste plek sinds 1901.

De nieuwe schoenen van De Jonge

Door Peter Stiekema 

Nee, het zijn niet de schoenen van Freek de Jonge, maar de verbazingwekkende exemplaren aan de voeten van vicepremier De Jonge in de bordesscène. Eén van de drie vicepremiers trouwens, het kan niet op, of is Carola Schouten een vicepremière? Van Freek zou het trouwens nog te pruimen zijn geweest, maar met zulke misbaksels aan je voeten op het bordes verschijnen in het gezelschap van de koning? Dat doe je toch niet, De Jonge.

Had het stel zich vóór de bordesfoto trouwens in het bijzijn van de koning omgekleed? Want binnen stonden ze nog met het jacquet aan – wat een kinderachtige flauwekul toch, en waar was de driekanten steek? En buiten in het ‘gewone’ klofje, wellicht de nieuwe kleren van de kei, eh, koning. Voordeel was wel weer dat De Jonge bij het jacquet die clownsschoenen niet droeg.

Voor het overige lijkt me het nieuwe kabinet een stoet van nogal wat onbekende dwergen, maar we zullen zien. Veel hoop op een goede afloop hebben we niet. In ieder geval heeft De Jonge nu al een faux pas gemaakt met die rare schoenen. Of moet je hier al spreken van faux passen? 

Zie ook dit filmpje.

Carola Schouten en de hertog van Alva

Zo’n ochtend waarop van alles je bespringt.

Zo zag ik dat Stella Bergsma de geschiedenis van het woord ‘santekraam’ niet echt goed had uitgezocht. Terecht zet de autocorrect van Word er een rood streepje onder, want de juiste spelling is santenkraam, inderdaad die winkel met heiligenbeelden, maar vooral een woord uit de Reformatietijd: de protestanten wilden van al die heiligen af en noemden de roomsche kerk dus een santenkraam, waarmee ze door de beeldenstorm, (1566, weet je wel) een einde aan probeerden te maken. Niet grondig genoeg, natuurlijk, want de Gristenunie en de SGP hebben er nog altijd moeite mee dat die roomschen maar wat doen met de joods-gristelijke waarden.

Met onze nieuwe regering – de krant maakt zich vooral dik over de kleur van de jurken van de nieuwe ministers en over de manier waarop ze zullen worden opgesteld op het bordes – weten we één ding zeker: als het aan Arie en Carola ligt gaan we spoorslags terug naar 1566 en ruimen alsnog de laatste roomsche fratsen op, zoals euthanasie, abortus en wetenschappelijke experimenten met embryo’s.

Ik denk bij het woord santenkraam ook altijd terug aan mijn leraar wiskunde op het Canisius College in Nijmegen die in september 1951 voor het forum van de kersverse eerste klas hbs mijn naam las en zei: ‘Sante Brun, Sante Brun, ik ken wel Santen Kraam!’

Verder moet Arnon Grunberg niet lullen, Richard Dawkins heeft gewoon gelijk. God bestaat niet en bovendien is het een onsympathiek sujet. Een beetje modern gaan zitten sleutelen aan die enige echte waarheid, kom op zeg.

Toen had ik dus duidelijk alleen nog maar de digitale Volkskrant gelezen.

Dat doe je toch altijd minder omstandig dan de papieren krant, vind ik.

En dan vrees ik dus de dag van morgen.

Dat kwam zo. Vorige week werd ik gebeld door een mevrouw. Het bewijs dat ‘bel me niet’ niet werkt. Of ik een abonnement op De Limburger wilde. ‘Nee,’ zei ik, een beetje pesterig. ‘Maar misschien wel op het Limburgs Dagblad’. Met die laatste krant heb ik lang en beroepshalve vaste verkering gehad, de laatste jaren alleen nog maar af en toe een beetje vluchtig, als de krant weer eens in de aanbieding was. Maar ik weet intussen: de firma die de krant tegenwoordig in eigendom heeft, moet permanent bezuinigen en nu was, zo vernam ik van insiders, de ‘titel’ aan de beurt. De titel, mijne dames en heren, is niet alleen de naam van de krant maar de gehele geschiedenis, zeg maar rustig: de gehele identiteit, in dit geval van de krant die toen het eropaan kwam op te treden als kampioen van de Nederlandse mijnwerkers, haar taak kende. Tot eigen verbazing met enig succes.

Toen de krant 75 jaar bestond, in oktober 1993, maakte ik samen met een enthousiaste groep collega’s een dubbeldik jubileumnummer, waarin onder meer een running gag over de vraag, wat je zoal met de krant kunt doen. Inderdaad: de vis in verpakken en onder je trui doen tegen de kou, bij het schaatsen. En nog 73 andere doelen.

Laatst werd mij duidelijk hoe waar het is dat de krant tegenwoordig vooral wordt gezien als iets waar je je reet mee afveegt, destijds ook een van die 73.

Want de oplettende lezer heeft intussen een rekensommetje gemaakt en vastgesteld: dus dat Limburgs Dagblad bestaat 99 jaar! Om precies te zijn: vandaag, 26 oktober, is de juiste datum.

Maar ik kon bij de eerder genoemde mevrouw dus geen abonnement op het Limburgs Dagblad krijgen, want dat bestond eigenlijk niet meer, zei ze. Eigenlijk, ja. In ieder geval is het LD van het internet verdwenen, en als je daar zelfs verdwenen bent, dan ben je dus verdwenen. Het zou misschien elegant zijn geweest nog een jaartje te wachten en dan de titel in een feestelijk extra nummer op te heffen (of aan de hoogste bieder te verkopen) maar dat gebeurt dus niet: de opheffing is zelfs al achter de rug, geruislozer dan geruisloos.

Goed, ik wilde die vriendelijke mevrouw niet voor het hoofd stoten en nam dus voor 39 euro De Limburger voor dertien weken en nu zit ik dus met het probleem dat dat een hoop tijd gaat kosten, het lezen van al dat papier en die tijd heb ik eigenlijk niet.

Dus ik vrees de dag van morgen. Wanneer het eerste nummer in de bus valt.

Want ik heb nog een enorme stapel boeken liggen die ook gelezen willen worden.

Gelukkig kan ik melden dat ik, net als Sylvia Witteman in diezelfde krant van heden, nog nooit een boek van Dan Brown heb gelezen, en dat ik van Griet Op de Beek toevallig ook al voldoende heb gelezen zodat ik haar nieuwe boek niet hoef aan te schaffen.

Over de biografie van Jan Wolkers aarzel ik nog. Ik weet daar eigenlijk al te veel van.

Weet je wat? Ik neem Turks Fruit nog eens ter hand, toe maar, De Kus er ook nog eens bij (daar heb ik nog een leuke anekdote over, maar daar over een andere keer misschien) en dan bespaar ik toch een handvol tientjes.

Beetje zuinig zijn, want misschien voert Carola Schouten wel weer de tiende penning in, weer een dure kostenpost.

(Of was dat de hertog van Alva? Kijk ik later nog eens na).

________

hhBest

Boek & Film 

MeToo jazeker, MeToo!

Door Peter Stiekema

MeToo. Jazeker, ik ben in een ver verleden slachtoffer geworden. Van een orale verkrachting.  Niet dat ik het op de voorpagina van Trouw, zoals de jonge Brandt-C.,  of in welke krant dan ook, zou laten zetten. Dat lijkt me wat overdreven, maar ieder zijn meug. 

Ik zal het uitleggen. In juni 1970 slaagde ik voor mijn eindexamen hbs-a op het Mgr. Zwijsen College, kortweg MZC, te Veghel. Ik had er lang genoeg over gedaan, dus zo bijzonder was het nou ook weer niet. Ik was 18 jaar, op een paar maanden na 19 trouwens, en na de diploma-uitreiking kwam er plotseling een medescholiere van een jaar of 15, misschien 16, naar me toe, dat ik herkende als een leerlinge uit een van de lagere klassen.  Een knap meiske, ik kan niets anders beweren. Nooit een woord mee gewisseld, maar dat mag de buik niet rimpelen.

Toen ze me naderde, omhelsde ze me, drukte haar lippen op mijn verbaasde mond en stootte haar tong naar binnen. Dat duurde minstens tien seconden. Ik kan niet zeggen dat ik het gevoel onprettig vond, maar verrast was ik wel. Daarna liep ze weg en ik heb haar verder nooit meer gezien. In juridische zin was hier sprake van een orale verkrachting. Zeker met de kennis van nu. In het Limburgse Meerssen bijvoorbeeld heeft voor iets soortgelijks een wethouder zelfmoord gepleegd. 

In mijn latere leven is mij zulks helaas nooit meer overkomen. Maar de dames, mits ouder dan 18, zijn nu meer dan welkom. Wel even uw identiteitsbewijs meebrengen aub. 

Het liefdesvarken van Thierry

Mijn Twitter-account bestaat nog gewoon. Maar ik zet er niks meer op, ik kijk alleen wat er geschreven wordt. En meteen ben ik in een andere wereld aangeland.

De eerste hobbel was meteen al Annabel Nanninga, de ‘uitvindster’ van de dobberneger. Ik zag een kans voor open doel, maar ik deed het niet: twitteren dat ik constateerde dat Annabel nu het liefdesvarken van Thierry d’n Ezel was, zijn Evita Perón, zijn Eva Braun, zijn Clara Petacci, en hoe dat nu moest, nu ze wekenlang enorm heeft zitten schelden op ‘die kutstad’ Amsterdam, en dat ze eerste de beste gelegenheid zou aangrijpen om naar ergens anders te emigreren. Als raadslid van die stad (ze krijgt de zetel van Hadjememaar, hoor ik) moet je namelijk wel in Amsterdam wonen.

Maar eigenlijk vind ik haar ook wel grappig, een onnozel wicht dat het vermoedelijk van haar lichaamsomvang en haar onnozele poppenkop moet hebben om zoveel aandacht te krijgen.

Kijk, en dan zijn we meteen waar we wezen moeten: dat laatste is het soort nuancering, hoe ongenuanceerd ook, dat je op Twitter niet kwijt kunt. Ik heb zelfs de indruk dat de helft van mijn opmerkingen niet door de censuur van Twitter komt, maar het kan ook zijn dat ik ietwat slordig heb gekeken.

Goed, ik heb andere dingen aan mijn hoofd. Vanmorgen nog een schuurtje uitgemest en een enorme berg blad bij elkaar geveegd en er een kliko mee gevuld. Een pannetje soep opgewarmd. Nagedacht over een leuk stukje voor dit weblog, dat dezer dagen het koperen jubileum viert (ik was er al sinds 11 november 1999 mee bezig, maar de inhoud vanaf die datum tot eind januari 2005 is in het luchtledige van het internet verdwenen).

En nagedacht ook dat het steeds minder aandacht trekt – ik begon het ooit om stoom af te blazen, maar van lieverlede keken dagelijks gemiddeld honderdvijftig mensen ernaar. Dat is al lang geleden, ook al omdat mijn stukjes sporadischer worden. Gisteren bijvoorbeeld keken er maar 55 mensen naar en of ze er wat van vonden, geen idee, niemand reageerde. Er staan nu 3695 stukjes op en het aantal reacties is tegen de tienduizend en gemiddelde bezoek per dag sinds 1 februari is gedaald van 150 naar 123 per dag – het is gemakkelijk om zo precies te zijn want dat houdt Typepad allemaal voor me bij.

Terwijl ik in het begin al blij was als er één verdwaalde internetter erop terecht was gekomen.

En o ja, jullie zullen deze stukjes nog wel aangekondigd zien op Twitter, want ik zou niet weten hoe ik dat uitschakel.

Misschien dat jullie dan toch nog te weten komen hoe ik me denk te gaan redden van twee komende tsunami’s: die van Annabel en die van Gerrit Hiemstra.

Nog even dit:

Dat het Amsterdams provincialisme me al veel langer een doorn in het oog is blijkt uit het stukje dat ik op 2 juli 1999 schreef, toen nog gewoon in de krant:

‘iT

Uit gewoonte en beroepshalve lees ik elke dag enkele landelijke dagbladen. Nou, landelijk: Amsterdamse dagbladen. Want die gezellige stad aan d’Aemstel en het IJ is nog altijd het centrum van de wereld, al draegt sy al lang niet meer als keizerin de Croon van Europe. Wanneer wij althans mogen afgaan op de berichtgeving in genoemde organen.

Een paar voorbeelden. Als de begrafenis van een schilder/behanger uitdraait op het afbranden van de dancing te Amsterdam die door de schilder/behanger onlangs nog was geschilderd/behangen, dan moeten de abonnees van de landelijke bladen daar niet alleen kennis van nemen, maar ook nog dagenlang onder lijden.

Iemand anders, maar wel een schilder, verliest vier jaar geleden beide benen bij een aanslag. In Amsterdam. Eerst verdenken hij en de politie allerlei kennissen. Voorwaarde is wel dat ze in het centrum van Amsterdam wonen, en wel allemaal binnen de zogenoemde grachtengordel. De schilder zet er een detective op die, wonderlijk eigenlijk, niet in Amsterdam woont maar in Purmerend. De detective achterhaalt de dader (de verdachte, bedoel ik) van de aanslag. Ik kijk er al niet meer van op dat de verdachte de portier is van een andere dancing in Amsterdam, genaamd iT.

Bericht daar onder (of daarnaast, of zoiets): de iT wordt gesloten wegens cocaïnehandel. Die iT, daar draait het leven om, krijg ik de indruk. Want waar is het grootste deel van de vijftienduizend kilo coke (met justitieel keurmerk) verhandeld? In de iT. Waar kwam Bouterse, als hij stiekem Nederland bezocht? In de iT. Waar zal hij worden opgesloten als hij wordt veroordeeld (en gepakt)? In de iT. Waar was de bemanning van de El Al Boeing op die avond, alvorens drie straten verderop neer te storten? Ja, wat denkt u nu eigenlijk?

De iT is kennelijk het centrum van Amsterdam, en dus van de wereld. Laat de Bijlmer dat op zich zitten?

Hoe lang duurt het voor dat intern Amsterdams provincialisme gewoon beperkt wordt tot de stadspagina’s van de Amsterdamse kranten?’

_________

hhBest

Boek & Film 

De foute man spreekt, dan moet het maar

Deze week zag ik een tweet die, vermoedelijk onbewust en hopelijk onbedoeld een ernstig probleem suggereerde dat ontstaan lijkt door de affaire met Harvey Weinstein. Daarin werd een gebeurtenis beschreven waarin meisjes op school slachtoffer waren geworden van ongewilde seksuele benadering door jongens. ‘De jongens zwegen. De leerkracht ook.’

En dan begint het al.

Want als ik opmerk dat met de inhoud van dat citaat bedoeld zou kunnen worden dat de jongens in de klas en de leerkracht door hun stilzwijgen schuld bekenden, ben ik dan zelf schuld aan het bekennen? En als je denkt: ze zwijgen want ze hebben er niks over te zeggen omdat ze zelfs er nog nooit maar aan gedacht hebben een meisje of vrouw tegen haar wil seksueel te benaderen, ben je dan bezig de daden van daders te vergoelijken? En als je vervolgens zelf een stukje schrijft waarin je uiteenzet hoezeer je zelf weinsteingedrag vanzelfsprekend afwijst of uitdrukkelijk verafschuwt, dat een signaal is dat er ook met jou uitgekeken moet worden?

Een belangrijk probleem in deze hele geschiedenis: wat de een ongewenst vindt, vindt de ander ‘niet erg’ of ‘niet de moeite waard’. Gisteravond hoorde en zag ik Carina, de weduwe van Jan Wolkers, zeggen dat ze het meestal niet zo erg vond als ze weer eens met Jan en een andere vrouw in bed terecht kwam. (‘Ik lag er naast, of eronder.’) Iets dergelijks, maar dan iets afstandelijker, schrijft Sylvia Witteman vanmorgen in de Volkskrant over een gebeurtenis in een volle trein: ‘Die hand op mijn bil was vast per ongeluk geweest. Toch een heel klein beetje jammer’.

Mij hoor je intussen niet ontkennen dat het bestáát. En dat het heel vervelend is. Ik moet daarbij natuurlijk denken aan de collega’s die zich dágen voor de Nieuwjaarsreceptie op het werk erop verheugden de vrouwelijke collega’s eens lekker te mogen knuffelen en kussen. Dat waren meestal toch de losers die weinig kaas hadden gegeten van de hoffelijke omgang met vrouwen waardoor je je – ik spreek uit ervaring – op een voor beide zijden aangename manier in de aandacht van de aanwezigen aanbeveelt. Wie kent niet de licht hoofse conversatie op zo’n bijeenkomst waarbij beide zijden genieten van de daardoor opdoemende enigszins erotische sfeer?

Maar niettemin: iedereen heeft wel een kennis die door de vrouwen die je verjaardagsfeestje bezoeken aangeduid wordt als ‘de foute buurman’, wiens gezelschap ze liefst vermijden. En terecht. Hoewel mijn foute buurman in mijn ogen hoogstens ietwat ‘aanrakerig’ was – maar wie niet aangeraakt wil worden moet daarin uiteraard gerespecteerd worden.

Deze laatste opmerkingen maken mijn uiteraard opnieuw verdacht, en ik ga het vuurtje dan maar verder opstoken: ik mag graag naar vrouwen kijken en ik heb dat blijkbaar al lang: mijn moeder en oudste zus (ze was acht jaar ouder dan ik) plachten over mij op te scheppen dat ik ‘met acht jaar al naar vrouwenbenen keek’, en inderdaad, ik kan mooie vrouwenbenen nog altijd zeer waarderen. (Sommige vrouwen hebben mannenbenen, maar daarover wellicht een andere keer.)

Alles uiteraard in het openbaar en op afstand.

Kan ik het helpen dat ik oog heb voor schoonheid en harmonie?

Nou dan.

Waarna ik nog wil toevoegen: dit alles staat natuurlijk toch heel ver af van de sfeer in Hollywood, waar een monsterachtig lelijke kerel zijn macht gebruikte om duidelijk te maken: filmster word je alleen via mijn bed.

In Hollywood werkten al sinds het begin van de cinema honderden min of meer goede filmsterren van beiderlei kunne. Ik hoop maar dat er ook wel een paar bij zijn of waren die dat niet zijn geworden via het bed van de producer.

_________

hhBest

Boek & Film 

Alles netjes gladstrijken

Terwijl het bruinige licht van de bosbranden in Portugal en opgewaaid zand uit de Sahara is en ik constateer dat dat niet goed is voor de stroomproductie op het dak, sta ik ook nog de strijkwas weg te werken. Ik doe dat nu een jaar of vijftien, zestien, en ik begin het aardig onder de knie te krijgen.

Terwijl je zo aan het schijnbaar niksdoen bent, kun je lekker nadenken. En dan wordt het al snel duidelijk: je kunt flink besparen op je stroomverbruik, door de winterstrijk in te voeren.

Notoir moeilijk te strijken dameskledingstukken (plooitjes, coupe-naadjes, kantjes, frutseltjes, en zelfs kreukjes die je onder geen voorwaarde mag platstrijken) horen tot de taak van de strijkerd, maar het grootste deel van de strijkwas bestaat uit T-shirts, overhemden, oude en nieuwe theedoeken, waarvan de oude fungeren als poetsdoek – hoeft eigenlijk niet maar staat wel leuker – kussenslopen, zakdoeken. En broeken.

De broeken onderscheid ik in twee soorten: die met een scherpe vouw aan de voor- en achterkant gestreken moeten worden, mijn eigen broeken dus, en de spijkerbroeken die gewoon platgestreken worden van naad tot naad.

T-shirts en overhemden worden in principe helemaal keurig gestreken, zakdoeken en kussenslopen ook.

Maar daar valt dus stroom mee te besparen, in het kader van de winterstrijk die loopt van 1 oktober tot half maart.

Want in die tijd draag je wel overhemden en T-shirts, maar vrijwel nooit helemaal zichtbaar. Ik strijk dus alleen de delen die wel te zien zijn: dus een bovenstukje van de T-shirts en de kraag. Datzelfde geldt voor overhemden. Daarvan strijk ik alleen het voorpand, de kraag en de manchetten. Hoewel dat, met het tempo dat ik tegenwoordig aan de dag weet te leggen, niet zo gek veel tijd scheelt, maar alle beetjes helpen.

Het scheelt bijvoorbeeld ongeveer één minuut per overhemd en T-shirt, dat is dus per week twintig minuten, dat is 15 uur per jaar, dat is 23 kWh stroomverbruik, toch gauw een euro of vijf. Zoals gezegd: alle beetjes helpen.

Nog beter: de rotzooi gewoon ongestreken aantrekken.

Het allerbeste: de hele winter hetzelfde aanhouden.

Maar ja, je sociale leven hè. Jammer, dan maar niet hoor. Kost ook al minder stroom.

Ik word nog eens helemaal alleen rijk.

__________

hhBest

Boek & Film 

Een manier van kunstkijken

Het was 1958 en ik vond het verschrikkelijk dat de Amsterdammer Jaap Mooy, jazzpianist, voor zijn dienstplicht ingedeeld bij een tirailleurcompagnie, nu verplicht was met die fijngevoelige pianohanden door de modder te tijgeren in het kader van de aanstaande strijd tegen de oprukkende Rus, die ook al niks van jazz moest hebben. Maar hij had er, hoorde ik, zelf om gevraagd, dus wat moest ik doen? Niks, als gewoonlijk, het verhaal van mijn leven.

Vaak heb ik nog aan hem gedacht, naar hem gezocht, maar nooit gevonden, hij zal wel dood zijn, misschien gesneuveld aan een oefenhandgranaat, wie weet, en zijn jazzcarrière was, hoe dan ook, ongetwijfeld in de knop gebroken, nee, niet in Stalingrad of aan de Berezina, maar gewoon, bij het tijgeren op de Harskamp.

Tot Catharien op de krant kwam werken en mij bleek dat zij, als kunsthistorica, was afgestudeerd op een scriptie over Jaap Mooy – maar dan de kunstenaar. Momenteel is in het Bonnefanten Museum in Maastricht een expositie te zien van werk van Mooy en nog enkele andere kunstenaars – en dat brengt me meteen op Jacques en Miny Defauwes, die een unieke ‘relatie’ hadden met Mooy: ze stelden zich als doel ál het werk van Mooy, en dat was nogal wat, te verzamelen. Daarnaast verzamelden ze werk van nog andere kunstenaars van wie – enigszins verwant – werk ook op de expositie te zien is.

Het leven hangt van toeval aan elkaar. Ik noem maar eens wat: de orthopedische schoenmakerij van Defauwes was gevestigd op hetzelfde bedrijventerrein als de krant. Sic transit gloria mundi: enige tijd geleden trok Defauwes zich uit de zaak terug en die heet nu OIM; met de krant gebeurde iets meer drastisch: van het eens zo sombere maar trotse gebouw was vorige week nog slechts een slordige berg puin te zien, en die zal inmiddels ook wel weg zijn: het gebouw waar wij dagelijks ‘een lekker krantje’ maakten stond er nog geen veertig jaar.

En met de tentoonstelling is ook een boek verschenen dat Noord-Oost/Zuid-Oost heet, want Mooy (al dertig jaar dood) werkte in Bergen, Noord-Holland en Defauwes voorzag de Heerlense moeilijke voeten van schoeisel. In het boek uiteraard teksten van Catharien en anderen, maar ik heb het verder nog niet mogen aanschouwen.

In haar inleiding bij de expositie schrijft Catharien over de eigenaardige relatie van het echtpaar met Mooy, een relatie die bijna religieus van aard leek. ‘Het echtpaar voelt zich aangetrokken door Mooys vermogen morele en spirituele zaken onder woorden te brengen; zijn sociale bewogenheid en politiek engagement,’ is te lezen op de website van het museum.

Terwijl ze elkaar maar toevallig ontmoetten bij de Valkenburgse kunstenaar Lei Molin. (Ik zou hier nog kunnen uitweiden over relaties van meerdere hier genoemde personen met vrouwen met wie ik in een grijs verleden innig omging, maar dat voert wellicht te ver.)

Van die sociale bewogenheid en het politiek engagement van Mooy vind ik weinig of niets terug in de expositie, waardoor ik ben teruggeworpen op wat ik waarneem.

Ik zie dada, ik zie assemblage, ik zie objets trouvés, ik zie vooral… Jaap Mooy. Een belangrijk deel van het geëxposeerde werk bestaat uit met vilstift beschreven of bekrabbeld papier, in stukken geknipt, opgeplakt in een driedimensionale vorm. Er zijn ook grote werken, vooral in zwart/wit, het werk kan een zekere esthetiek niet worden ontzegd, zoals dat uit 1961, hierbij afgedrukt. Maar vooral verrassende invallen trekken de aandacht, zoals sculpturen van oud ijzer of staal, opeens kleurig humoristisch aandoend werk – het is, kortom, niet in een mij bekend vakje onder te brengen. Ik keek geboeid naar kleine bewegende werkjes, een potlood dat door een soort relaistje heen en weer bewogen wordt door een stuk karton en ik zie de kunstenaar eraan knutselen. Dat is een overwegend beeld: een kunstenaar die dwangmatig de hele dag tekent, schildert, veegt, last, schrijft, knipt en scheurt.

En ik moet niet verder proberen te verklaren of te analyseren. Ik ben een kunstkijker en ik vind bij bezoek aan musea en exposities het vaak treffend, of mooi, vaak zelfs fascinerend of onbegrijpelijk boeiend, maar je mag best weten dat ik soms, zonder het te willen, bepaalde kunstwerken ‘niet vind passen bij de bank’, of ‘dat had mijn dochtertje van vijf ook gekund’, en dat ik ineens de brandblusser in het museum ook voor een collage aanzie.

Hoe dan ook: gebruik de Museumjaarkaart voor een bezoek aan het Bonnefanten, je krijgt er misschien spijt van, maar dat is óók een manier van kunstkijken.

_______

hhBest

Boek & Film