SanteLOGie

De Achterhoek ligt vóór

Het land van Normaal, natuurlijk, maar ook van Matthijs van Nieuwkerk en van A.L. Snijders (die er niet meer woont): de Achterhoek, en dat is, zonder de waarheid al te veel leed aan te doen een van de fraaiste streken van het land, nog flink groot ook – ruwweg het deel van Gelderland dat ten oosten van de IJssel ligt. (Eigenlijk hoort het deel van Nederland dat tussen de IJssel en de Nederrijn ligt, de Liemers, er ook nog bij, maar voor deze ontboezeming is dat van weinig belang.)

Als je van Ruurlo naar Gorssel rijdt kom je in Almen langs de verbouwde boerderij van Van Nieuwkerk, maar ja, er zijn in de Achterhoek zoveel fraaie en voor een groot deel ook prachtig gerestaureerde en/of verbouwde boerderijen: laat maar zitten. Je kunt er hoogstens aan toevoegen: wat een prachtige landstreek om in alle rust en toch op kruipafstand van het centrum van de wereld te wonen, de Westergasfabriek in Amsterdam.

Want fraai is het er. Als je vanaf het Duitse Wesel – vanuit Zuid-Limburg de meest logische toegang – de Achterhoek inrijdt word je in toenemende mate geconfronteerd met de schoonheid van dit land waarvan je al vanaf de lagere school wist dat in dit coulissenlandschap gemengd bedrijf werd beoefend.

Dus geen eindeloze landerijen, maar kleine akkers, maïsvelden, grazige weiden, allemaal omzoomd door minstens gemengde heggen maar heel vaak ook door soms wel eeuwenoude rijen en bosschages bestaande uit beuken en eiken, vooral eiken, zonder uitzondering reusachtig van formaat. En tussen dat alles kleine dorpen, soms voorzien van ietwat zielloze moderne buitenwijken zoals Ruurlo, waar ik deze week al over schreef – niet dat Ruurlo niet goed toeven is, integendeel en als je er toch bent, ga je op zaterdag- of zondagmiddag op de Borculoseweg 2 even aan bij het glas- en aardewerkmuseum. Het kost maar vijf euro.

Maar snel door naar Gorssel – het is of je eeuw terug wordt gevoerd, je komt van diverse kanten het dorp binnen over onverharde zandwegen, die nog heel vooroorlogs kunnen stuiven bij droog, en spatten bij nat weer.

Over ouderwets gesproken: op de camping Jong Amelte mag je zomaar ergens een plekje uitzoeken, en er is geen wifi. Verder hebben ze in restaurant Jansen & Jansen, druk beklante en sfeervolle uitspanning (wel met wifi) die deel is van de camping, geen idee wat Spritz is, of Campari, en een grappa heb ik dus maar niet gevraagd.

Het doel van de reis bevindt zich natuurlijk in de Hoofdstraat van Gorssel, waar het voormalige gemeentehuis vrijwel geheel is uitgebroken en daarna voorzien van een prachtig in chroomstaal, glas, tegelwerk en vooral binnenvallend zonlicht uitgevoerd museum, waar de door miljardair Hans Melchers – daar is hij weer – van mislukte bankier Dirk Scheringa overgenomen collectie figuratieve kunst uit de twintigste eeuw is ondergebracht, onder de naam ‘Museum voor Modern Realisme’, kortweg MORE.

Over die kunstcollectie valt het wel het een en ander te zeggen. Hier zien we weer aan aantal werken van Carel Willink, en je vraagt je af: waarom is dat deel van de collectie verdeeld over de twéé musea? De collectie bestaat uit 1200 schilderijen, in het museum is er plaats voor tweehonderd en volgens de website komen daar nog steeds werken bij.

De keuze van wat er nu hangt is enigszins raadselachtig. Op de website staat Dick Ket vermeld, maar er is niets van deze Arnhemmer te zien, of ik moet me al sterk vergissen. Wel enkele werken van Charley Toorop en haar zoon Edgar Fernhout, van Raoul Hynckes en Pyke Koch en Wim Schuhmacher. Geheel vreemd is het grote aantal portretten van de hand van Emo Verkerk – ik noem als voorbeeld het ‘Portret van Gabrielle’ – Gabrielle was enkele jaren ons buurmeisje – een schandelijk stukje knoeiwerk. Dan had ik liever enkele werken van Jopie Huisman gezien, maar ik weet niet of die deel uitmaken van de voormalige Scheringa-collectie, hoewel toch treffende voorbeelden van Nederlands Modern Realisme.

Momenteel is de bovenste verdieping geheel ingericht met een tijdelijke expositie van een van de belangrijkste vertegenwoordigers van Nederlands Modern Realisme, namelijk de in mei van dit jaar overleden Herman Gordijn. En die had ik niet willen missen.

Gordijn verdiende de kost vooral met minutieuze fotografisch aandoende portretten-ten-voeten-uit van Nederlandse captains of industry en onder andere ook van de jonge koningin Beatrix. Tot mijn vreugde zag ik ook het portret dat Gordijn schilderde van Miep en Loek Brons, bij leven eerste onderbroeken- daarna kunsthandelaars. Je ziet meteen Gordijns onuitgesproken commentaar op het echtpaar.

Maar zijn meest interessante stukken vormen zijn ‘vrije’ werken. Ironische portretten van loze trots enerzijds (De Drie Gratiën) en beelden van spectaculair lichamelijk verval (Hoer met Cyclamen, Arnon Grunberg met hoer) ook allemaal weer minutieus geschilderd, waarbij je soms zelfs in de lach schiet omdat het ook gaat over ‘wie lacht niet die de mens beziet’, maar je heel vaak ook een glimlach of zelfs een brede grijns niet kunt vermijden door het scherp getroffen en toch enigszins karikaturale ervan. (Hierna zou je op zoek kunnen gaan naar de precieze definitie van ‘modern realisme’.)

Verbijsterend is de visie op de gruwelijke schoonheid van het menselijk lichaam zoals verbeeld in het enorme werk Agnes (1976). De naakte zwangere vrouw die zich trots en ongegeneerd laat zien, door de schilder afgebeeld in een klassiek interieur waarin zij minstens drie meter lang moet zijn, een majestueus, maar ook bijna vreeswekkend monument van vrouwelijkheid.

Dan ben je wel toe aan een smakelijke lunch en daar is op doeltreffende wijze voor gezorgd door de associatie van het museum met de ernaast gelegen kolossale uitspanning ‘Loetje’, die haar Amsterdamse oorsprong niet verloochent en dus als pièce de resistance een fikse biefstuk van de haas in eigen jus veil heeft, gegarneerd met stroken bacon, gebakken uien en dito kalfslever.

Aldus gesterkt kun je nog een wandeling maken door diezelfde Hoofdstraat, rijkelijk voorzien van fraaie villa’s onder de monumentale eiken, die het begrip lommerrijk een nieuwe dimensie geven. En Italiaans restaurant is op zondagmiddag helaas gesloten maar heeft zonder enige twijfel een van mooist gelegen terrassen van Nederland, met daarachter een aardig beeld van wat Gorssel en wijde omgeving (waaronder uiteraard Almen) te bieden heeft: het gebouw van een makelaardij die Christie’s International Real Estate heet, naar het beroemde Londense veilinghuis, waar je de keus hebt uit villa’s en landgoederen in de prijsklasse tussen 1 en 5 miljoen (en meer) euro.

Zoiets dus. Er zijn ook wel objectjes van een half miljoen te koop, maar die hangen opzij van het huis en zijn bovendien niet te beschouwen als een teken van de positie van deze landstreek onder de gewilde woomomgevingen voor mensen in het bezit van groot geld.

Op 15 oktober, tussen haakjes, verdwijnt Herman Gordijn uit MORE Gorssel, en is het de beurt aan Hermanus Berserik.

Een van mijn all time favourites.

Eens zijn of ik tegen die tijd daar in de buurt ben.

_______

hhBest

Boek & Film 

Het is allemaal zó snel voorbij

‘Ik moet kotsen als ik denk dat ik moet sterven.’ Mijn vader heeft dat enkele malen tegen me gezegd, in enkele van de zeldzame gevallen waarin we tot een gesprek kwamen van man tot man. Hij is gestorven, in de nacht van 5 op 6 juni 1982, naar verluidt in de armen van mijn moeder. Hij was op 105 dagen na 79 jaar. Dat van die 105 dagen, daar kom ik straks nog op terug.

Waaraan hij overleed, dat is niet bekend. Hij was enkele dagen tevoren van de trap gevallen bij een woning waar hij een verjaardagsfeest had bijgewoond. Hij had misschien wat gedronken en dat is één ding dat ik ervan heb geleerd: vooral als je wat op hebt, je goed vasthouden en bij voorkeur bijlichten met een lantaarntje.

En als de klap toch valt: naar de Eerste Hulp ermee. Mijn vader niet. Er heerste een hittegolf en hij lag in de woonkamer in Nijmegen op een bed. Hij ging niet naar de dokter, want als je naar de dokter ging, dat was je ziek en dat kon je er niet bij hebben. Ik belde hem, naar wat enkele uren later bleek op zijn laatste dag. Hij verstond me niet goed en gaf de telefoon aan mijn moeder. ‘Berry, geloof ik,’ hoorde hem zeggen. Berry was mijn broer.

Op een filmpje dat ik twee jaar voor zijn dood van hem opnam, zegt hij: ‘Santinut, de herfst is in aantocht.’ Santinut, dat ben ik, verkleinwoord in het Friulaans van mijn (en zijn) voornaam. En hij zei eigenlijk ‘De erfs ies ien aantok’, want hij had verbetering van zijn Nederlands al jaren daarvoor opgegeven. Achteraf was zijn opmerking een voorspelling, maar niet alleen van de herfst.

Hij wilde dus dolgraag blijven leven, ondanks dat hij, althans van buitenaf gezien, geen leuk leven had gehad. Hij beheerste zijn vak, terrazzo, als geen anders, maar hij had er een pesthekel aan. Altijd vroeg opstaan, de verdiensten waren destijds niet geweldig en alles was zwaar en stoffig. Dat hij stoflongen had werkte waarschijnlijk ook niet echt mee in zijn laatste dagen.

Hij liet zijn kinderen volledig vrij in hun beroepskeuze. Hoewel, niet helemaal: mijn broer en ik mochten geen priester worden en geen bouwvakker. ‘Dan breek ik je de benen.’ Hij was eigenlijk heel zachtzinnig, maar hij kon zich wel duidelijk uitdrukken, als het nodig was.

Zachtzinnig was hij, zeg maar: gedwee. Hij liet voor de lieve vrede over zich lopen door mijn moeder, hij wilde een grote tuin, maar het huis waar we in opgroeiden hád geen grote tuin, maar was wel veel dichter bij háár moeder, mijn grootmoeder, opoe, die we allemaal een kreng van een mens vonden.

Ooit was hij een dandy. Althans, dat zag ik af aan foto’s. Hierbij staat er een: hij was 21, had een keurige combinatie met hoge boord en strik, anjer in het knoopsgat, de pochet nonchalant, het haar gepommadeerd, de snor opgestreken. De blik ietwat arrogant – ik heb een kleinzoon die zijn naam draagt en die precies zo kan kijken.

Hij droeg op het werk een hoed, en daarover werd gesmaald: bouwvakkers droegen in de jaren dertig van de vorige eeuw hoogstens een pet.

Dat doet me denken aan Wijntje en Trijntje. Beide hadden zijn belangstelling, ik heb ze beide van hem overgenomen, al weet ik van de details van zijn Trijntjes helemaal niks.

Wel van zijn tuintje van net dertig vierkante meter in de Nijmeegse Thijmstraat waarin hij zijn nostalgie, zeg maar rustig: zijn heimwee vormgaf, heimwee naar het stille boerenbedrijf in Noord-Oost-Italië waar hij was opgegroeid: er stond een konijnenhok (de konijnen kwamen, tot onze vreugde, nooit de kerstdagen door) een walnotenboom, lei-kersenbomen, een pruimenboom, een perzikboom en een grote druivenboom die elk jaar zwaar meeldauw kreeg, daar smaakte de wijn die hij éénmaal van de druiven maakte ook naar. De tuin werd gecompleteerd door een zelf getimmerde wip (‘wipwap’ zeiden wij) en een schommel.

Zijn grootste verlangen ging uit naar het bezit van een Opel met een zescylindermotor. Maar hij won de Duitse Lotto nooit. Ook goed. Daarom liep zijn zaak ook slecht: hij durfde niet achter de centen aan te gaan.

Wij, mijn broer en ik, gehoorzaamden zijn oekaze intussen, met het grootste gemak, trouwens. Mijn broer werd modeontwerper, ik werd journalist.

Dat laatste was in de ogen van mijn vader ook niet echt goed. Hij had gehoopt dat ik, met een middelbare-schoolopleiding, officier zou worden bij de Koninklijke Landmacht. Dat ik me bewust aan de officiersopleiding had onttrokken, omdat die meebracht dat de diensttijd 21 maanden bedroeg in plaats van 18, dat heeft hij uiteraard nooit geweten. Ik kon het alleen maar goed maken door te zorgen dat hij een kleinzoon kreeg. En dan lukte ook, op 7 mei 1964. Mijn vader dronk enkele glaasjes grappa op de gezondheid van de boreling en zei: ‘Ik ben vandaag grootvader geworden van een héél lelijk jongetje’. Hij lachte er vrolijk bij.

Liever nog had hij gezien dat ik het tot officier bij de Alpenjagers, i cacciatori alpini, kortweg alpini zou hebben gebracht, en dat scheelde weinig, want tot een jaar vóór ik in dienst moest had ik, net als hij, een Italiaans paspoort. Zelf had hij, als praktische analfabeet, het geschopt tot korporaal-majoor kok bij de Alpenjagers, en dat moest dus beter kunnen, vond hij.

Elk jaar op de dag van de Republiek, 2 juni, kijk ik naar de parade op de Via dei Fori Imperiali in Rome; tegen het eind marcheren ze voorbij, de Alpenjagers zwetend in hun witte camouflagepakken, de ski’s op de schouders, het jagershoedje kranig op één oor. Ik vind dat ontroerend.

Ik heb hier nog een foto van hem in mijn uniform van soldaat der eerste klasse bij de Koninklijke Landmacht, pas op herhaling werd ik korporaal. En ik heb aan de muur zijn scherpschuttersdiploma met bronzen medaille hangen, behaald in Fiume in 1922, tegenwoordig Rijeka in Kroatië.

Waarom vandaag dat stukje? Ik maakte een dom rekenfoutje, al een maand geleden haalde ik heb in. Hij overleed 105 dagen voor zijn 79^ste verjaardag, 30 juli jongstleden was het nog 105 dagen tot mijn 79^ste verjaardag. Dus vandaag al over 74 dagen is mijn 79ste verjaardag. Inchallah, natuurlijk.

Zonder het te beseffen heb ik hem een maand geleden al ingehaald.

Wat zegt je dat? Niks.

Of toch misschien: wat vliegt de tijd.

_________

hhBest

Boek & Film 

Realisme in de kunst, maar dan anders

Wanneer u, als godvrezend persoon, niet graag in één adem genoemd wordt met namen als Hans Melchers en Dirk Scheringa – ik zou me dat kunnen voorstellen – maar dan moet u zich daar maar een keer overheen zetten. Echt voor één keer, meer niet.

Deze week bezochten wij – Djamila en ik de twee onderdelen van MORE de musea voor modern realisme, gevestigd in Kasteel Ruurlo in de gelijknamige plaats en in Gorssel, daar niet ver vandaan.

Maar eerst dat kasteel. Jawel, de daar aanwezige collectie schilderijen en tekeningen van Carel Willink is daar terecht gekomen in het kader van een moderne tak van het kapitalisme, dat niet alle vergaarde pecunia op de bank laat staan of zodanig belegt dat het nog veel meer geld opbrengt, maar dat een deel van de al of niet in beschaduwde omstandigheden verworven financiële in het behoud van niet alleen een mooi, wat zeg ik: schitterend landgoed met kasteel, maar dat ook eens vol te hangen met werken van een van de opmerkelijkste Nederlandse kunstenaars. En daar een minstens tweesterren-horecagelegenheid bij in te richten en voor de mindervalide mens een treintje te laten rijden.

En aldus, wat dacht je, langs deze wat omslachtige omweg, alsnog bij te dragen aan de bovengenoemde bankrekening.

Waar dan weer wat vanaf gaat omdat het eindeloze gras van het landgoed toch gemaaid moet worden, de bomen verzorgd en het kasteel zelf onderhouden – ooit zijn er geruchten geweest over slechte fundering, dus daar ga je al.

In Gorssel is een deel van de werken te zien die Dirk Scheringa bij elkaar kocht, in het voormalige gemeentehuis en het door een befaamde architect aangebouwde expositiegebouw. Intussen staat in Opmeer Noord-Holland het opvallende museum waar de collectie ooit in terecht moest komen leeg en te verloederen nadat Scheringa roemloos ten onder was gegaan aan zijn eigen trapezewerk in de financiële wereld.

Voor Scheringa gold als motief voor het verzamelen van de werken een sterke voorkeur voor schilderijen ‘waaraan je kunt zien wat ze voorstellen en dat mijn dochtertje van vijf níet kan’. Hetgeen voor de hoofdmacht van de kunstverzameling in de wereld een wat buitenbenerig standpunt is. Het is uiteraard niet waar dat Nederlandse musea alleen maar volhangen met kunst uit die (elitaire) hoofdstroom van de moderne kunst, waarvan de goegemeente zou denken dat dat per definitie abstract is. Maar veel ‘gewone’ mensen denken dat wel en bezoeken dies geen musea.

Scheringa wilde daar verandering in brengen en sloeg aan het verzamelen. Maar als gevolg dat hij een grote, misschien ietwat willekeurige collectie tot stand bracht en in een museum van moderne kunst wilde onderbrengen waar de gewone mens wel heen wilde en er geen werk hoefde te zien ‘dat mijn dochtertje van vijf óók kan maken’. Dat de diepere betekenis van kunstwerken veel mensen een worst zal zijn, dat acht ik een legitiem standpunt. Mij ontgaat ook veel, en ik heb twijfels (vooral sinds het zien van Willinks werken in Ruurlo en Gorssel) over de diepgang van het magisch realisme van Willink. Maar de werken van Charley Toorop, Berserik, Dick Ket en zelfs Jopie Huisman grijpen mij doorgaans bij de keel. (Van wie in Gorssel alleen Charley Toorop vertegenwoordigd, oa,. met haar befaamde zelfportret. Van Berserik komt half september een tijdelijke expositie naar Gorssel.)

De collectie in Kasteel Ruurlo betreft het Willinkgedeelte van de privé-collectie kunst van miljardair Hans Melchers en zijn vrouw. Zo op het oog een wat willekeurige greep uit het werk van de meester, die uiteindelijk bij het grote publiek vooral beroemd werd door zijn avonturen op het relationele vlak. (Trefwoord: Mathilde den Doelder). Daardoor moet de expositie in het kasteel – waar enkele werken te lijden hebben van een slechte belichting – echt vooral gezien worden als een tentoonstelling van wat Melchers zoal kocht en niet als echt kunsthistorisch verantwoord en afgerond geheel. In Gorssel is te zien dat Melchers en Scheringa elkaar wat betreft Willink de loef af probeerden te steken).

Ten bewijze van mijn gedurfde stelling: we zien in Kasteel Ruurlo ook vier japonnen die de voorlaatste echtgenote van Willink, Mathilde, droeg en die voor een belangrijk deel bedacht en gemaakt zijn door mijn broer Berry, destijds in dienst van het modehuis Fong Leng. Van hem in Ruurlo uiteraard geen spoor, maar ach, als ik het maar weet. Hij wordt opzettelijk weggelaten, terwijl in het toelichtende boekje wel sprake is van beïnvloeden van onder andere Viktor en Rolf, nota bene leerlingen van Berry.

Ik zie hem nog werken aan die prachtige blauwgroene jurk die in Ruurlo te zien is, die met de lelies, genaamd Azuri Fiori (vermoedelijk wordt bedoeld Fiori Azzuri, Berry’s Italiaans was wat slordig) die net als al die andere hoogst onpraktische en deels zelfs ondraagbare kledingstukken van Mathilde, de oude Willink een aardige cent moeten hebben gekost en die er, ruim veertig jaar oud, nog volstrekt tijdloos uitzien.

Doe het hem maar eens na. En doe maar eens na wat Willink deed met die jurken, trouwens. Vergroot nevenstaande foto maar eens en bekijk de stof van de japon, vermoedelijk zilverlamee.

Andere eigenaardige elementen in de expositie: foto’s van Paul Huf met Mathilde, Fong Leng en Willink zelf. Maar ook beeldhouwwerken, onder andere een portretbuste van Willink van de hand van Willink’s laatste echtgenote Sylvia Quiel en verder onverklaarde werken van Eja Siepman (uit 1987, Willink was toen vier jaar dood) en van Charlotte van Pallandt. En ook nog wat oude serviezen in vitrines.

Daar staat tegenover dat er van Willink ook schilderijen te zien zijn uit zijn kubistische periode. Zodat je kunt zien dat je je wel geheel kunt storten in ‘realisme’, maar toch enige ‘abstractie voor lief zult moeten nemen.

Ook een niet direct schilderkunstig motief kan de aanleiding zijn tot een bezoek aan het kasteel, namelijk de parketvloeren met gecompliceerde intarsia in de meeste kamers van het gebouw.

En daarna wandel je op lunchtijd door het schitterende Engelse parklandschap naar de Oranjerie, waar desgewenst een smakelijke lunch (of diner) begonnen kan worden met oesters en champagne, wellicht niet toevallig ooit de onontbeerlijke ingrediënten van de werklunch in het atelier van Fong Leng.

Later meer over Gorssel.

__________

hhBest

Boek & Film 

Vijftig jaar achterlopen als kunstvorm

Als je dagelijks een paar Nederlandse kranten doorneemt, moet je wel tot de conclusie komen: op de redacties is een generatie journalisten aangetreden die op de basisschool niet behoorlijk heeft leren spellen. ‘Hij zij’, ‘Hij onthuld’, ‘Hij irriteert zich’, het zijn er maar drie die ik alleen al vandaag tegenkwam.

Tegelijkertijd is er een discussie gaande omtrent de vraag wat het eigenlijk betekent om Nederlander te zijn. Mijn persoonlijke mening is eenvoudig: ik ben Nederlander omdat ik in Nederland woon. En dat staat los van de vraag wat voor paspoort je hebt – dit voor de duidelijkheid.

Intussen hebben we al bijna een half jaar geen regering die kan rekenen op een vruchtbare samenwerking met het parlement, zodat we eigenlijk momenteel geen werkende parlementaire democratie hebben. De formatie gaat over bovengenoemd soort woordenspel, om maar niet toe te komen aan wat werkelijk belangrijk is.

Gezien de partijen die mogelijk samen een regering zullen vormen, weten we niettemin al een tijdje waar het uiteindelijk heen gaat. Het wordt een rechtse regering die danst naar de pijpen van het bedrijfsleven, het grote bedrijfsleven dat klant is van de VVD en de boeren en andere kleine zelfstandigen die te allen tijde terecht kunnen bij het CDA.

Om aan een meerderheid in de Tweede Kamer te komen doen er twee andere partijen mee; D66 dat wel weer eens zwaar wil verliezen, zoals al vaker is gebeurd als de partij deelneemt aan de regering, en de Gristenunie die van God heeft gehoord dat ze moet zorgen dat de euthanasieplannen van D66 de voet dwars wordt gezet.

O, wacht. D66 heeft in de vorige regeringsperiode (en ook wel daarvóór) veel aandacht gevraagd voor onderwijs en vooral voor verbetering van het onderwijs.

En nu is er iets uitgelekt uit de plannen voor het derde kabinet Rutte: op de scholen zal zoveel aandacht worden besteed aan taalonderwijs, dat in 2025 de eerste serie jongens en meisjes van de basisschool komt die perfect de Nederlandse taal weet te gebruiken en vooral: te spellen. Dat is tevens een nuttig uitgangspunt om het rampzalige tekort aan goed Duits en Frans sprekende Nederlanders aan te vullen.

Was het maar waar.

Nee, we gaan op school het Wilhelmus van buiten leren en zingen.

Lange teksten van buiten leren en kunnen opdreunen, dat vonden we toch zo raar van de koranscholen? En nu is het ineens onderdeel van de Nederlandse identiteit. Muziekonderwijs is al lang vrijwel geheel afgeschaft, en nu gaan we dat goedmaken door die saaie deun van het Wilhelmus.

Maar goed, je zou kunnen constateren, dat de formatie hiermee ‘iets’ aan onderwijs doet en dat D66 daar blij mee moet zijn. En ook de gristenen kunnen blij zijn met dat wel heel erg protestantse psalmgezang.

Maar wie er vooral een verborgen bedoeling mee hebben, dat zijn natuurlijk de twee rechtse partijen, VVD en CDA – het is onderdeel van een plan om de kiezers van Wilders over te halen naar hén over te stappen. Als dat lukt, dan zijn wij, democraten, helemaal in de aap gelogeerd, want dan moeten natuurlijk ook andere PVV-plannen overgenomen worden, zoals feitelijke discriminatie tegen mensen die politiek niet rechts zijn en in godsdienstig opzicht iets anders dan protestant.

De oude heer Joseph Goebbels, van wie wij nog altijd veel kunnen leren, zei het al: ‘Ja, wij hebben van jullie de vrijheid van meningsuiting gekregen, en nu wij aan de macht zijn, pakken we die van jullie af.’ (Ik parafraseer. Maar mark my words.)

We gaan weer vlaggen hijsen, Floris de Vijfde, Piet Hein en Van Heutsz ophemelen en de koloniale oorlog in Indonesië ‘politionele actie’ noemen met als doel Indonesië te bevrijden.

Oh en het milieu, dat is natuurlijk fake news. President Trump, die wij buitengewoon bewonderen, zegt het zelf. En wat meer zegt: Halbe Zijlstra ook.

Waarna Nederland, zoals Heinrich Heine ooit al zei, eindelijk echt vijftig jaar achter gaat lopen.

___________

hhBest

Boek & Film 

De krokodillentranen van Sylvana

Door Peter Stiekema

Je jaagt een groot deel van de Nederlandse bevolking in de gordijnen met je hardnekkige Zwarte Piet-standpunt, dat met veel aplomb voor het (media)voetlicht wordt gegooid. Je beschuldigt blanke Nederlanders van racisme, van slavernij in vroegere eeuwen, en je sluit je aan bij het bedenkelijke islamitische partijtje DENK van een stelletje Erdogangsters.  Dat loopt uiteraard snel op niets uit, want je krijgt ruzie met de partijleiders en je richt je eigen politieke clubje Artikel 1 op. Kansloos uiteraard: dat gezelschapje van wereldvreemden haalt uiteraard bij de verkiezingen in maart bij lange na de kiesdrempel niet en vervolgens gaan we klagen.

Sylvana Simons, want over haar heb ik het hier, schrijft recent in Harpers Bazaar over hoe haar leven op zijn kop ging toen ze ophield  'de bescheiden zwarte vrouw te spelen. Na 45 jaar zwart en vrouw te zijn was ik er klaar mee. Klaar met het ongemak van de ander belangrijker moeten maken dan mijn eigen ongemak' zegt Simons. En ze gaat verder: 'Ik heb al twee jaar geen behoorlijk inkomen meer sinds de dag dat ik besloot voor mezelf op te komen.' Afgezien van het feit dat je al veel eerder voor jezelf opkwam, wat uiteraard je goed recht is, moet je misschien eens goed in de spiegel kijken. En Bescheiden? Kom nou, zelden een zo van zichzelf overtuigd schepsel gezien. En gebaseerd op wat?

En nu heb je de poppen aan het dansen. Je komt nergens meer aan de bak en daar beschuldig je een groot deel van de Nederlandse samenleving van. Enige vorm van introspectie is ver te zoeken. Afgezien van het feit dat je nog een tijdje betaald werd door Denk, waar ook weer ruzie over ontstond, kun je misschien eens doen wat het merendeel van 'den opregten vaderlander' doet: werken voor je geld. Laat je handen wapperen in plaats van, naar ik aanneem, uit de bijstandsruif te eten. In de horeca wemelt het van de vacatures; en ook elders schreeuwt men om gekwalificeerd personeel. Maar hoe gekwalificeerd ben je eigenlijk?

Maar aan de horizon is misschien nog hoop. DWDD begint binnenkort weer. Weliswaar voortaan alleen nog maar in voor- en najaar, Matthijs van Nieuwkerk wordt ook een jaartje ouder en heeft meer rust nodig, maar maak eens een gezellig babbeltje met hem. Prem Mogadisjoe, of hoe heet hij ook weer precies, is al enige tijd in genade aangenomen en mag zijn licht weer laten schijnen over allerlei zaken, waar hij geen bal verstand van heeft. Dus waarom jij ook niet?

Het einde van de herenfiets

Door Peter Stiekema
Het einde van de zo vertrouwde herenfiets, die in de huidige vorm al veel meer dan honderd jaar bestaat, is is in zicht. Hij dient vervangen te worden door een uniseksmodel, zeg maar een gender neutrale fiets. Veilig Verkeer Nederland pleit daar samen met de jongerenorganisatie TeamAlert voor omdat het stalen ros met stang te veel onnodige verkeersgewonden oplevert.

Nou rijd ik zelf al een kleine zestig jaar op een jongens- dan wel herenfiets (beide termen worden binnenkort in het regeerakkoord verboden, zal een dezer dagen wel uitlekken in het Algemeen Dagblad) maar ik heb zelden problemen gehad. Ben wel eens zwaar gevallen, vooral met de racefiets, maar dat had niets met mijn (ijzeren, ik zet het er maar even bij) stang te maken. Natuurlijk, het is mij ook wel eens overkomen dat ik met de voeten van de pedalen raakte en dan, hard fietsend, met mijn kloten op de stang terecht kwam, die dan vervolgens enige tijd in de buurt van mijn amandelen verbleven, maar erg veel heb ik daar niet van geleden.  En wat moet je nu met spreekwoorden als iemand op stang jagen of iemand stangen?

Wat een onzin eigenlijk. Hebben die gasten bij VVN nou niets beters te doen? Moeten we motorfietsen en brommers dan maar gaan verbieden omdat er zich tussen je benen een tank met een liter of veertig benzine bevindt? En meteen maar even het nemen van strafschoppen, eter bekend als pinanties bij voetbalwetstrijden maar afschaffen,  want een harde (voet)bal in je kruis is ook niet alles en van koppen krijg je hersenletsel.

Nee, dit is allemaal van een CDA-achtige betutteling. Van het niveau om 's morgens de schoolkinderen voor aanvang der lessen, zoals CDA-leider Buma voor de verkiezingen voorstelde, het Wilhelmus te laten zingen. Hij werd toen weggehoond door vrijwel alle partijen, maar nu blijkt dit ,aldus het AD, zelfs in het regeerakkoord te worden opgenomen. Scholen krijgen de plicht om onderwijs te geven over het Wilhelmus, zingen inbegrepen. Om het nationale gevoel te versterken. Ik zou het als leerling wel weten: pas na het zingen de school in.

Wuft naar de hoogmis

Mij valt op dat gedurende mijn inmiddels als ‘lang’ te kenschetsen leven een aantal woorden een andere dan de oorspronkelijke betekenis hebben gekregen. Als ik nog een tijdje doorleef moet ik voor het lezen van een Nederlands boek een woordenboek gebruiken, zoals je ook voor het lezen van Vondel en Multatuli tegenwoordig een handleiding nodig hebt – en zoals er van dat type boeken gemoderniseerde versies worden uitgegeven. En dat niet alleen in Nederland, maar ook elders. Zo heb ik hier een dik boek liggen met de Decamerone van Boccaccio, ‘hertaald’ in modern Italiaans.

Ik kom op dat onderwerp door de aflevering van heden van een sinds enige tijd bestaand rubriekje, Lexicon der onterecht vergeten woorden in de Volkskrant waarin afwisselend Sylvia Witteman en Stella Bergsma een ‘vergeten’ woord bespreken en de eventuele voordelen die het opnieuw in omloop brengen ervan zou kunnen opleveren.

Waarbij ik terzijde nog wil opmerken dat ook al gedurende mijn levensdagen het woord onterecht, ooit begonnen als studentikoos pejoratief bijvoeglijk naamwoord, als in ‘onterechte klootzak’, welke betekenis ik ten onrechte teloor zag gaan en gebruikt zag worden als vervanging van, inderdaad, ten onrechte. Ik deel bij deze mede dat ik in voorkomende gevallen nog steeds ten onrechte blijf schrijven en zeggen. (PS: Van Dale anno 1999 is het hier niet mee eens. Voor de nieuwste uitgave had ik helaas geen geld.)

Vandaag is in de Volkskrant het woord wuft aan beurt, dat mij tot nu toe uitsluitend doet denken aan een soort gebarentaal, kleding en uiterlijke verzorging die voor bijna honderd procent is voorbehouden aan vrouwen en een enkele homoseksuele man. Wim Sonneveld was er goed in, en Alex Klaassen. Bij de vrouwen ontkom ik niet aan Adèle Bloemendaal en Conny Stuart. Wuft is geen stijl, maar het is gebaar. (Het een beweging noemen zou tot verwarring leiden.)

Sylvia Witteman bespreekt het woord en heeft het, ongetwijfeld via het onvolprezen krantenarchief Delpher, gevonden in de min of meer hierboven omschreven betekenis in een Leeuwarder Courant uit 1925. In 1926 was wuft al geassocieerd met ‘ordinair’, maar dat was dan ook in de Indische Courant uit 1926 – het Indisch Nederlands veranderde geleidelijk maar toch snel de betekenis van nogal wat woorden. Witteman vond het vervolgens na 2010 in recepten van de Volkskrant in de betekenis van ‘luchtig’, welke betekenis er niet door verdrongen lijkt, tot nu toe.

Hoe dan ook: in de Dikke van Dale van 1999 staat wuft nog altijd vermeld in de door mij gegeven omschrijving – ik had ook die van de Van Dale kunnen overschrijven, maar dan was dit héle stukje overgeschreven en dat mag niet, van de juffrouw.

Ik ben van de lange inleidingen, zoals jullie zien.

Want een woord dat ik een hele tijd geleden aan de orde had willen stellen in verband met veranderde betekenis is het woord ‘werelds’.

Enkele pagina’s terug in de Van Dale staat het nog braaf beschreven in twee betekenissen: mondain, lichtvaardig, ijdel – zeg maar rustig: wuft – enerzijds en in de godsdienstige betekenis: werelds als (pejoratieve) tegenstelling tot religieus. In de roomsch katholieke kerk had je daarnaast nog een verwante betekenis, namelijk die twee verschillende soorten priesters: religieuzen en ‘wereldheren’.

Ik zag laatst (en ik meen me te herinneren al wat langer geleden) in de supermarkt ‘Wereldse soepen’, en op affiches de aankondiging van een ‘werelds festival’, waarbij ik dan, als onherstelbaar katholiek opgevoede jongen dacht: er zijn dus gaten in de markt voor religieuze soep en religieuze festivals.

En dat voerde weer tot de vaststelling dat een religieus festival elke zondag geheel gratis en voor niets valt bij te wonen in de kerken der roomsche godsdienst, in de stijl van de door Gerard Reve zo geliefkoosde roomse heisa, met als hoogtepunt, het woord zegt het al, de hoogmis.

_________

hhBest

Boek & Film 

De essentie van het genderneutralisme

Genderneutraal, genderneutraal, kan iemand me even uitleggen wat dat betekent?

Nou ja, laat ook maar zitten. Het zal wel iets belangrijks betekenen, maar het kan ook zijn dat het komt door de komkommertijd.

Met die ophef is intussen wel weer een echt bestaand probleem ter sprake gekomen.

Te weten: het pleegebruik der mensheid.

Om te beginnen: alleen kroegbezoekers hebben er iets meer te maken, casu quo denken erover na.

En jullie zullen nu wel roepen: zijn wij, broeders en zusters, niet allemaal kroegbezoekers? Maar daarop moet, gewoon nuchterheidshalve, het antwoord luiden: welnee, de meeste mensen bezoekers nauwelijks, zelden of helemaal nooit een café en staan dus nooit voor het probleem om met die dronken kop de krochten achter of naast het café binnen te moeten gaan en als het ware de toch al verstopte neus te volgen om de waterplaats te vinden.

Bij aankomst aldaar moet je maar zien uit te maken wat voor geinige aanduidingen de pleeën ter plaatse hebben, hoe je daar de bril omhoog, cq omlaag doet zonder de handen de bezoedelen met een miljard micro-organismen, en zonder deze of gene voor het hoofd te stoten te ontdekken hoe de waterspoeling in zijn werk gaat en hoe je de handen wast en na gedane zaken weer afdroogt (zonder je toevlucht te moeten nemen tot je broekspijpen.)

Ik wil maar zeggen dat op die manier de pleeën al min of meer genderneutraal zijn.

Een probleem blijft het.

Vandaar dat ik, dit gezegd zijnde, hier een revolutionaire gedachte bekend wil makenmaken, volgens dewelke het probleem volledig uit de wereld zal zijn.

En dan kom ik tot de eerste conclusie, namelijk dat in elke horecagelegenheid sprake moet zijn van minimaal drie instellingen.

1. Daar zijn ten eerste de pleeën waar degenen die moeten pissen onder het motto ‘het is een feit dat niet kan missen, wie zuipt moet ook veel pissen’ hun vaste plek aan de bar een ogenblik verlaten om daar zo snel mogelijk terug te keren. Aangezien bij mijn weten mannen, vrouwen en alle daartussen en daarnaast, daarboven en daaronder liggende genders ongeveer even snel een plas plegen, kan hier geen enkele verbetering op de bestaande situatie geadviseerd worden. Hoogstens een verfijning, geldend in de sjiekere tenten; daarbij kan gedacht worden aan een splitsing: een afdeling voor staandplassenden en een voor zittendplassenden.

Over poepen en kotsen spreken wij graag een andere keer. Ik houd het graag overzichtelijk. En ik eet net een broodje kaas.

Maar in een beetje caféplee gebeuren nog andere dingen.

2. Want daar is ten tweede het veel besproken euvel gevormd door mensen die de plee gebruiken voor het bijwerken van de make-up en ‘me haar’. Die moeten ook aan hun gerief komen. Neem daar, als meedenkend cafébaas, een flinke ruimte voor, want het is vaak zeer bewerkelijk, gezien hetgeen de betrokken mensen daar allemaal voor uit hun handtas tevoorschijn trekken.

3. En dan de derde en laatste activiteit des plees, en ik hoop dat jullie die al een tijdje zien aankomen: in veel cafépleeën wordt ook wel het geslachtsleven bedreven, anders dan wel wordt beweerd kan alcohol de hitsigheid flink opdrijven en dan moet er afgewerkt kunnen worden in de vorm van een quickie tegen een muur. Ik beveel daarvoor een lichtverwarmde wand aan met een discreet opgesteld doosje tissues. Betreft het een dure tent, dan kan nagedacht worden over het aanbrengen van met rood fluweel behangen en van een roodfluwelen gordijntje voorziene separeetjes.

Hebben we dat?

Mooi.

Dan kan nu de volgende komkommer worden aangesneden.

________

hhBest

Boek & Film