SanteLOGie

Overwegingen aangaande enkele dingen

Met de trein van Mezzovico – een dorp in het Zwitserse kanton Ticino dat vooral bestaat uit moderne industrie – naar Como in Italië. Dat gaat daar niet zomaar. De lijn heet te zijn de Regionale Ticino-Lombardije, en luxueuze, geruisloze witte trein van de FFS, die niet verder gaat dan de grensplaats Chiasso. Op dat station moet je een gang door met het opschrift ‘naar Italië’, die doet denken aan de vroegere grenspost in Berlijnse Friedrichstrasse. Aan het eind ervan kom je op een perron waar een haveloze trein van Trenitalia gereed staat, die je in zes minuten naar Como brengt. Zonder kaartje, want geen loket te zien.

Haveloos, ja. Dat zie je vooral omdat die luxe Zwitserse trein je langs beroemde chique badplaatsen langs het Meer van Lugano voert met hun paleizen en woningen van welvarende burgers. De Italiaanse trein daarna laat je iets anders zien: haveloze flats, leegstaande fabrieksgebouwen, ten prooi aan heftig verval, terreinen bestrooid met rotzooi. Nergens in West-Europa zie je zo’n abrupte overgang van welvaart naar, nou ja, laten we maar zeggen: gekwakkel.

Nog meer verval: de buitenwijken van de gezellige Italiaanse stad Bergamo. Langs de ideaal gelegen camperplaats rijdt een fraaie moderne tram, die je naar het Centraal Station van Bergamo brengt. Langs het traject weer van die half ingestorte industrie, gebouwen die al zo lang leeg staan dat ze doen denken aan de ruïnes van Aleppo. Het trage bombardement van de tijd.

De schoolkinderen, opgeschoten pubers, in die tram zijn er niet mee bezig. Ze staren allemaal naar hun telefoon. ‘Jongelui, is er iemand van jullie die wil opstaan voor deze gehandicapte mevrouw?’ Een jongen kijkt op, dan om zich heen en staat met tegenzin op. Bij de halte van de camperplaats moet je de deur bezet houden, een been binnen, het andere buiten, om te verhinderen dat de tram te vroeg weer gaat rijden. ‘Jongelui, mag die mevrouw even uitstappen voordat jullie uitstappen?’ Traag wijken ze een beetje, eentje mompelt ‘Ik had haar niet gezien’, de rest staart naar de telefoon.

In Bergamo koop je een kaartje voor het openbaar vervoer dat 24 uur geldig is, voor 3 euro 50. Daarbij is geïnteresseerdheid van het personeel niet inbegrepen. ‘Chauffeur, is dit de bus naar de Bovenstad?’ Hij knikt bijna onmerkbaar, zonder op te kijken van zijn telefoon. (De bus staat stil, dat wel). ‘Stopt u ook bij de kabelbaan?’ Hij haalt de schouders op, weet het blijkbaar niet. Even later rijden we het station van de kabelbaan voorbij en gaan we gewoon met de bus naar de Bovenstad, die een bezoek en zelfs een omweg zeer waard is.

Op de Piazza Vecchia daar is gevestigd het zeer aanbevelenswaardige Caffè del Tasso (naar eigen zeggen uit 1476. Tasso is Torquato Tasso, de geestelijke vader van Razende Roeland. Caffè is een misleidende naam, het is ook een restaurant met voortreffelijke gerechten op de kaart). Vlak naast het terras zijn bouwvakkers bezig om met een lopende band spullen uit een aanpalend paleis te halen. Ze maken daarbij zoveel lawaai dat je je maaltijd het best zwijgend nuttigt. Om half acht ’s avonds vertrekken ze eindelijk. (Moet je ook maar niet zo vroeg gaan eten.)

Een winkel met schattige kinderkleertjes. De twee verkoopsters zijn zo druk met elkaar in gesprek dat ze niet eens merken dat er klanten binnen zijn. Het is een kwestie van geduldig afwachten wanneer je aan de beurt bent.

Nou goed.

De uitbaatster van een camping in Follonica ziet wel dat de afstanden van de camping naar de binnenstad niet goed beloopbaar zijn voor iemand die moeizaam loopt, en biedt dus spontaan aan, ons met haar eigen auto rond te rijden.

In de bar van het hotel aan de overkant gebeurt iets heel ouderwets: je krijgt een glaasje koud water bij je ristretto.

En we hebben bij al deze avonturen permanent mooi weer en gematigde temperaturen.

Evviva l’Italia!

____________

Op de foto: Casoncelli alla bergamasca, bij Caffè del Tasso; ikzelf at Gnocchetti di patate e ortiche con fonduta al provolone: balletjes van aardappel en brandnetels met gesmolten provolone-kaas. Foto op aanvraag.

____________

hhBest

Boek & Film

Een ander vakantieleven

Terug van weggeweest, bijna drie weken geen televisie gezien (ja, op sommige terrasjes hingen schermen waarop geruisloos voetbal, de saaiste tv na schaatsen en wielrennen), alleen wat plaatselijke kranten gelezen, veel gesnuffeld in boekhandels, stapels boeken gekocht, wonderbaarlijk lekker gegeten, veel te veel gedronken, goudbruin gebrand, veel geld armer.

Bij thuiskomst een groot gevoel van verlies: Het Groot Dictee der Nederlandse Taal is geschrapt. Ik was er nog voor aan het oefenen! Ik heb er bijna al die jaren aan meegedaan, ik dacht dat het zelfs al langer bestond (bijvoorbeeld sinds het jaar nul). Met de taal had het dictee natuurlijk weinig te maken, maar wel alles met de spelling daarvan. Het Groot Dictee was al jaren een aanklacht tegen de ‘deskundigen’ die bepalen hoe je het Nederlands spelt – meestal is van enige logica, voor zover mogelijk bij ‘spelling’, geen sprake. Die stok achter de deur is dus verdwenen.

Eén ding hoop ik: dat SBS6 het format niet overneemt, en waarom niet? Kijk maar eens wat die verbasterd hebben aan de Rijdende Rechter. Dar hebben ze nog net weten te voorkomen dat iemand die zijn boom moet snoeien roept: objection!

Nogmaals: drie weken geen tv gezien en nauwelijks het nieuws gevolgd. Nederland heeft nog geen kabinet, Trump is nog altijd president en de gewelddadige zelfmoordenaars zijn nog altijd niet op. Maar het weer is van mijn afwezigheid wel danig opgeknapt.

Er is ook somber nieuws te melden: de camper staat op het parkeerterrein van een Iveco-garage in een dorp in Italiaans Zwitserland, wachtend op ‘repatriëring’ – zo noemt men dat blijkbaar – wegens een niet te repareren defect aan de versnellingsbak, reserve-onderdelen bestaan niet meer voor een Italiaanse bestelwagen uit 1994. Ik had het twee jaar geleden al kunnen vermoeden toen er een paar weken nodig waren om ergens een gebruikt motorblok voor die bak te vinden.

Toen ik in de gehuurde BMW 520i het parkeerterrein verliet keek ik in de spiegel en zag hem staan: een nurkse ouwe hond die je niet zo gauw laat ‘inslapen’, een gemakkelijk zittende ouwe wollen stinktrui, die korte broek die je al sinds 1990 hebt en die je steeds minder droeg wegens ouwe benen maar die je niet weg kon doen. Of nog anders: die met veel kunst- en vliegwerk vliegend gehouden Dakota, waarop ik zo trots was naast al die nichterige, veel te grote gloednieuwe campers in de kleur van de wasmachine, waar ik, de ouwe rot in het ‘kemperen’ hem steeds vaker tussen moest parkeren. En waarvan de huurders, die stuk voor stuk als eerste handeling na aankomst de tv-schotel opstellen en zich daarna in de camper terugtrekken voor de vertrouwde tv uit het vaderland, een beetje meewarig kijken naar een ouwe man die stickers verzamelt uit alle delen van Europa en ze op zijn camper plakt.

Ik bedenk nu dat mijn ‘kemperleven’ ongeveer even lang heeft geduurd als dat van het Groot Dictee, en Djamila en ik hebben er voorlopig even wat moeite mee nu eens een geheel ander reisleven te gaan leiden. Natuurlijk, het kan heel goed zonder camper, sommigen denken zelfs: het kan veel béter zonder camper.

Maar reizen met een camper is zoals reizen met de trein, nee, met de Orient Express – naar Locarno, Monaco, Venetië, altijd de smoking mee en met veel zin in lange flaneertochten langs musea, vergezichten én terrassen waar een smoking nog op prijs wordt gesteld en waar ik dan graag een totaal vergeten cocktail zou bestellen, als aperitief: tweederde Campari en eenderde Punt e Mes, stirred, not shaken – och, die is ook al dood, Roger Moore, overleden niet ver van de plek waar onze camper nu nog staat, wachtend op een onzekere toekomst.

Zal ik van de volgende reis terugkeren en moeten meemaken dat 2 voor 12 en Per Seconde Wijzer het lot moeten delen van het Groot Dictee?

Ik waarschuw maar even: er is een grens aan mijn incasseringsvermogen.

Are you ready to rebus?

_______

hhBest

Boek & Film 

Hoofddrol voor Dumoulin

Door Peter Stiekema

Wielrenner Tom Dumoulin speelde dinsdag de hoofdrol in een van de zwaarste etappes van de Giro van 2017. Of eigenlijk de hoofddrol. Hij zat in de grote groep der favorieten toen hij plotseling de berm in dook, zich van zijn koerskledij ontdeed en het op een poepen zette. Een kwestie van een aanval van slingerschijt, waarschijnlijk veroorzaakt door het slingerende parcours. Van de ene haarspeldbocht naar de andere. Hij verloor twee minuten op Nibali en Quintana, maar behield nog net de roze trui, een secondenspel.

Had dat niet anders gekund? Zeker wel. In de jaren vijftig kreeg de toenmalige Belgische wielervedette Stan Ockers in een wielerkoers een zware aanval van diarree. Twee van zijn ijlings gealarmeerde ploegmaats trokken zijn  broek naar beneden en Ockers liet zijn gevoelens (laten we het zo maar noemen) de vrije loop. Nadat hij uitgekakt was trokken zijn ploegmakkers zijn broek weer omhoog en Stan zette de wedstrijd voort. Sterker nog hij won. En aan de finish kreeg hij, wat hij eigenlijk zelf ook was, een ruiker. Ockers overleed in 1956, na een zware val op de wielerbaan van, ik dacht Gent.

Terug naar Neerlands hoop in zeer bange dagen: in deze Giro lijkt het me onwaarschijnlijk dat hij de roze trui gaat houden. Maar  van de bruine trui is hij zo goed als verzekerd.

Een dorp aan een diep water met stille gronden

Bellano, dat is de naam van een dorp en ik wed dat jullie niet weten waar die plaats ligt. Ik heb dat ook heel lang niet geweten, maar sinds een aantal jaren ook wel en vorige week ben ik er zelfs geweest. Het was er koud, er waaide een ijzige wind en de somberheid van het zwerk wordt maar zelden in Nederland geëvenaard.

Uit de boeken – romans, vertellingen – die de huisarts van het dorp, Andrea Vitali, schreef met het dorp als achtergrond (het zijn er momenteel 61, uitgegeven tussen 1990 en 2017), wist ik al dat Bellano voor Italiaanse begrippen – ja, het dorp ligt in Italië, aan de Oostelijke oever van het Meer van Como – een tamelijk ongunstig klimaat heeft en dat werd ons vorige week dus duchtig ingewreven.

In de boeken van Vitali regent het vaak, het sneeuwt ook en het meer kan heel plotseling enorm te keer gaan. En in die onvoorspelbare en tevens onheilspellende weersomstandigheden weet Vitali, tot voor kort zelf de huisarts van het dorp, een schier eindeloze reeks verliefde jongens en meisjes, oplichters en huisjesmelkers, ondernemers en nietsnutten, vrouwen met een kippenverstand en mannen die het niet veel intelligenter vergaat, een vermoeide pastoor – die hier domproost heet – en zijn bazige huishoudster, de corrupte bankdirecteur, de directeur en de werknemers van de katoenspinnerij en uiteraard de carabinieri die de wet moeten handhaven maar soms ook van toeten noch blazen weten, hoewel heel vaak leerling-agenten lumineuze ideetjes te berde brengen.

En dan zijn er de mensen van buiten die om allerlei duidelijke en onduidelijke redenen het dorp aandoen, er blijven maar soms ook weer overhaast vertrekken, zoals de man die in Bellano wel een luchtvaartmaatschappij wil vestigen – uiteraard met watervliegtuigen.

In zijn boeken schrijft Vitali – de naam komt vaak voor in het dorp – dat de verhalen geheel op fantasie berusten, maar dat de plaatsen waar de verhalen zich afspelen wel degelijk bestaan, hoewel soms aangepast aan het verhaal.

Dat laatste is feitelijk niet waar, wijst het bezoek uit. Ja, er is een enorm gebouw dat kennelijk een fabriek is geweest en kennelijk leegstaat en er is een haventje, en een aanlegplaats voor de schepen van de maatschappij die het meer bevaart. Maar vergeefs zul je, bijvoorbeeld, zoeken naar het café lmbarcadero tegenover die aanlegplaats en ook de kazerne van de carabinieri ernaast tref je niet aan.

De boeken van Vitali spelen zich af in heel verschillende tijdperken, ergens tussen het midden van de negentiende eeuw en de huidige tijd, met een sterk accent op de periode van het fascisme, waarin Italië bij uitstek het land bleek van lachwekkende haantjes, strebers, opscheppers en foute kerels in het algemeen, stuk voor stuk kolfjes naar de hand van Vitali. Daardoor ligt de vergelijking met een aantal boeken van Andrea Camilleri voor de hand, die de fascistentijd als kind meemaakte in zijn stadje Porto Empedocle (‘Vigata’) op Sicilië. (En volledigheidshalve: ik moest ook denken aan Clochemerle van Gabriel Chevallier – wie kent het niet.)

Bij een wandeling door het dorp betreed ik een winkeltje waar de eigenaresse me trots aan twee boeken van Vitali kan helpen die ik nog niet had. ‘Blijft u nog een paar dagen hier?’ vraagt ze. Nee, waarom? ‘Nou meneer Vitali komt geregeld hier langs, ik kan hem vragen de boeken te signeren, als u wilt.’ Geen tijd natuurlijk. Hoewel ik best graag Vitali tegengekomen zou zijn op zijn kuiertochten door het dorp, of desnoods de domproost of zijn perpetua.

In Trattoria del Ponte, naar verluidt het beste restaurant van het dorp, waar je uiteraard lavarelli heet, voorn-achtige visjes die endemisch zijn in het Comomeer, raak ik in gesprek met een drietal mannen die er zitten te lunchen en zonder te vragen onze glazen bijvullen met hun bubbeltjesrosé. Ze kennen allemaal Vitali, maar op de onvermijdelijke vraag of ze zijn boeken gelezen hebben zeggen ze enigszins verbaasd: nee.

Want ook in Italië lezen de mensen niet meer. Niettemin heeft Vitali er meer dan een miljoen van verkocht, beweert de uitgever. Het gesprek met de drie, die hun lunch stevig besproeien, komt natuurlijk al snel op wat er allemaal in Italië gebeurt – en daaruit begrijp je (ik begreep het trouwens al) dat een land als Italië zich bij uitstek leent voor een lange rij boeken over vrijwel elk dorp en hoe het zich heeft heengeslagen door Mussolini en Berlusconi. Zoals elk Italiaans dorp zijn eigen superieure wijn en superieure pasta, worst en ham heeft.

En gelukkig niet elk dorp een gedreven schrijver als Andrea Vitali (inmiddels 61 jaar en huisarts in ruste), een man met een superieur soort ironie en toch van harte meeleeft met zijn dorp.

Want je blijft anders kopen.

Ik herdenk de hele dag, dag in dag uit

Deden we vóór, sla eens een slag, 1980 iets aan de Dodenherdenking? Natuurlijk wel, maar ik weet niet of ik er iets mee had. Natuurlijk zat ik vaak stilletjes voor de tv en keek naar de Dam in Amsterdam waar dat overgestileerde ritueel zich elk jaar weer afspeelde en ik heb me er wel eens over verwonderd dat het nooit pijpenstelen regende. Meestal was het zelfs onbewolkt.

Het was natuurlijk stil, tijdens de hele ceremonie, zodat je het geraas van de grote stad goed kon horen, dat gaat gewoon door, herdenking of geen herdenking. Hoewel in moderne verhoudingen Amsterdam al lang niet meer tot de ’grote steden’ kan worden gerekend: de stad past een keer of dertig in een willekeurige buitenlandse stad, ik noem Seoul.

Amsterdam heeft, als enige plaats in Nederland, wel iets gemeen met buitenlandse steden: een merkwaardige inzichzelfgekeerdheid waardoor er allerlei rare discussies ontstaan die buiten Amsterdam nauwelijks of geen rol spelen. Bijvoorbeeld de koddige ‘nee, dan jij’-discussie waarmee blanke en zwarte (voornamelijk) dames het elkaar volledig in de grond stampen beoefenen.

Ik heb jaren geleden al een beetje afgehaakt, trouwens; met name toen de gesneuvelde Koreastrijders aan te herdenken mensen werden toegevoegd. Ze waren gevallen in een mijns inziens foute oorlog in een land waar Nederlandse soldaten helemaal niets te zoeken hadden. Velen van hen hadden de smaak te pakken gekregen in de schandelijke koloniale oorlog die Nederland enkele jaren eerder had gevoerd in een poging om het Hollandse kapitaal in Indië te redden.

De discussie die dit jaar wordt gevoerd onder het motto ‘hee, wij weten ook nog wel een paar gesneuvelden!’ is inmiddels van een onwaardigheid waarvoor nauwelijks woorden bestaan.

Maar ik stel ook vast: elk jaar ‘sneuvelen’ in Nederland tegen de honderdvijftigduizend mensen en hoewel die niet allemaal vermoord zijn door beulshanden dan wel gesneuveld in een oorlog, Maar om de meeste van die mensen wordt getreurd. Ze zijn dood en moeten daarom wat mij betreft herdacht worden.

Dat doet een primitieve godsdienst als het katholicisme op 2 november, trouwens, hetgeen te prijzen valt.

Naarmate ik ouder wordt sterven er in mijn omgeving ook nogal wat mensen, zodat ik een hele lijst te herdenken overledenen zou kunnen noemen aan wie ik zelden, soms, vaak of elke dag wel denk, een paar seconden lang, twee minuten, of wel tien of twintig keer op een dag.

Maar een begraafplaats bezoek ik zelden of nooit.

De herdenking op de Dam mag wat mij betreft eigenlijk wel achterwege blijven omdat deze demonstratie tegen onrecht nergens meer terecht kan: de Duitsers die de Joden en de verzetsmensen doodden zijn allemaal, op een enkele min of meer stokoude demente bejaarde na, ook dood.

Het moorden is daarna doorgegaan, onverminderd, tot de mensheid is uitgeroeid.

Waarna er echt helemaal niks meer te herdenken valt.

En voor wie om 8 uur vanavond twee minuten stil wil zijn: graag. Ik denk dat ik meedoe.

________

hhBest

Boek & Film 

Zestig jaar rijbevoegdheid

Sinds 29 mei 2007 heb ik een bromfietsrijbewijs. Sinds 3 juli 1987 heb ik rijbewijs B. Sinds die datum mag ik ook met een aanhangwagen rijden. En sinds vorige week, 24 april 2017, ben ik bevoegd tot het besturen van een tractor.

Dat me dat op mijn oude dag mag overkomen. En het is waar, want het staat allemaal vermeld op de achterkant van het nieuwe rijbewijs dat ik vanmorgen ten gemeentehuize in ontvangst mocht nemen. Ik kan ermee vooruit tot 2022, staat er ook nog op.

En het is nog mooier. Want dertig jaar rijbewijs B is natuurlijk spectaculair, maar de werkelijkheid is nog veel spannender: het is dezer dagen – de precieze datum is me ontvallen – zelfs zestig jaar geleden dat ik in het bezit werd gesteld van een groot, roze, met sterk draad versterkt stuk textiel, dat mij bevoegd verklaarde tot het besturen van een personenauto met aanhangwagen, het roemruchte rijbewijs BE.

In de daaraan voorafgaande zomer, die van 1956, had ik voor het eerst een verkeerslicht gezien. Het stond in Den Bosch vlak bij de Sint-Jansbasiliek, het sprong op rood, het sprong op geel, het sprong op groen, want ook in Den Bosch was altijd wat te doen. Ik was daar (vanuit Nijmegen) gekomen op de oude loodzware herenfiets van mijn vader en ik zag dusdanig op tegen de terugtocht dat ik, ter hartversterking, onderweg meerdere café’s aandeed en er een biertje dronk, waardoor het thuishonk in plaats van sneller bereikbaar, eerder volstrekt onbereikbaar leek te worden.

Kort daarna werd ik 18 jaar en dat leek mijn vader een goede gelegenheid zijn oudste zoon een rijbewijs te bezorgen, hetgeen men destijds een vooruitziende blik mocht noemen.

Ik had twaalf lessen nodig in de glimmende Vauxhall Velox van de rijinstructeur, drie versnellingen vooruit, eerste versnelling niet gesynchroniseerd, voor het bedrag van zestig gulden. Niet per les, maar voor het hele rijbewijs.. Tijdens het praktijkexamen reed ik bij het keren in een smalle straat een vuilnisbak omver en bij het theorie-examen in de Nijmeegse Veemarkthallen kon ik niet alle elf plaatsen opnoemen waar je niet mag stoppen, maar mijn zelfverzekerde boodschap dat ik het wel wist als ik op zo’n plaats was, redde me en een paar dagen later kon ik die roze lap in ontvangst nemen, waarna ik meteen de Opel Olympia van mijn vader mocht lenen om ermee naar school te rijden.

Ik werd direct weer naar huis gestuurd, want de leiding van het Canisius College was, naast ‘tegen het dansen der leerlingen in ander dan strikt familieverband’, ook tegen het zelfstandig rijden van automobielen in het woon-schoolverkeer. Al stond dat niet in het reglement. (Ze vonden het dragen van hoeden en lange pantalons ook al niks.)

Ik heb wel eens uitgerekend dat ik in die zestig jaar in naar schatting 150 verschillende auto’s minstens één miljoen kilometer heb afgelegd, waarbij de langste trip was die in 1972 van Schaesberg naar de Noordkaap en terug, in een licht aftandse Renault 4, een afstand van ongeveer 7000 kilometer, op de tweede plaats een rit van Chicago maar Los Angeles, 4800 kilometer, en op derde plaats van Landgraaf naar Palermo, ruim 2500 km.

Bij het verkrijgen van het huidige paspoort kwam ook het een en ander kijken, waarbij een medische keuring waartoe je maar een dokter bereid moest zien te vinden – als je hem had gevonden bleek de keuring 50 euro te kosten, cash aan de betrokkene zelf ter hand te stellen.

Maar daarover wellicht een andere keer meer.

Voor nu: hoera, ik mag weer tot 2022 achter het stuur!

Jullie zijn gewaarschuwd!

_________

hhBest

Boek & Film