‘De Rijksdagbrand (27 januari 1933) kwam Hitler wonderwel uit en al na een paar weken zag hij kans om met steun van tweederde van het parlement (met name de stem van de, aanvankelijk weifelende, katholieke Centrumpartij was van belang) een machtigingswet door te voeren die hem extra bevoegdheden gaf om ‘orde op zaken te stellen’ (ofwel per decreet te regeren), waarna hij in de rest van het jaar alle politieke tegenstanders buitenspel zette.’
Citaat uit de uitgebreide biografie van Adolf Hilter die te vinden is op Wikipedia. Het is tevens van belang te vermelden dat enkele weken later, op 5 maart 1933, Hitler 44 procent van de stemmen haalde bij de verkiezingen voor de Rijksdag – nog maar enkele maanden eerder was zijn partij niet verder gekomen dan 33 procent. Volgens Wikipedia was het hoge aantal stemmers mede te danken aan het feit dat Hitlers strijdgroepen en partijkaders de bevolking onder druk hadden gezet te stemmen op deze redder van het Vaderland.
Hitler kon vanaf dat moment dictatoriaal regeren – hij was, dat moeten we hier nog eens benadrukken, de democratisch gekozen leider van het land en er was dus niets gebeurd dat niet door de beugel kon.
Ik haal dit hier zo uitvoerig aan omdat diverse columnisten er vanmorgen op wijzen dat Recep Tayyip Erdogan de democratisch gekozen president van Turkije is en wij ons daar dus niet kritisch over moeten uitlaten of zelfs betreuren dat de militaire staatsgreep is mislukt.
Ik las vanmorgen ergens dat Erdogan vrijdagavond weliswaar ‘zoek’ was, maar niet onderweg naar Berlijn of Londen om politiek asiel te vragen. Welnee, hij riep, kennelijk vanuit een wel erg benarde positie, per mobiele telefoon de bevolking op de straat op te gaan en de coupplegers een halt toe te roepen.
Ook dat vonden sommige columnisten een teken dat het wel goed zat met Recep Tayyip: wat is er nou meer democratisch dan dat het volk zelf dat de straat op gaat om zich achter de democratisch gekozen president te scharen?
Ik zie nu even voorbij aan het feit dat Erdogan, om zijn positie te bevechten, de bevolking gewoon ongewapend als kanonnenvlees in de vuurlinie in leek te drijven. Leek te drijven, want mijn theorie is dat er van een vuurlinie geen sprake was en de mensen dus niets te vrezen hadden. Want de staatsgreep was – en ik ben niet alleen in dat idee – geregisseerd vanuit het vakantiehuis in Marmara; of in ieder geval kwam de couppoging Erdogan wonderwel uit.
Intussen zagen wij beelden die op zijn minst voor een groot aantal verklaringen vatbaar leken. Er staan een paar tanks op de bruggen over de Bosporus, je rijdt even achter een tank aan die zich keurig aan de rijbaan houdt en om linksaf te slaan nog net niet de richtingaanwijzer gebruikt, je ziet de indrukwekkende vlammen van de naverbranders van straalvliegtuigen laag over Istanbul schieten en een duidelijk dodelijk geschrokken nieuwslezeres een bericht van de coupplegers voorlezen die in de Nederlandse vertaling op zijn minst ‘krakkemikkig’ genoemd kon worden. Let wel: sinds wanneer laat een coupplegende generaal zich de kans ontnemen zelf op de tv zijn overwinning bekend te maken?
Daarna ging je natuurlijk op tijd naar bed – Turkije is en blijft een ver-van-mijn-bed-show – en toen je om 4 uur de radio aanzette was de hele boel voorbij, er werd gewag gemaakt van tweehonderd doden (die we niet zagen) we zagen Erdogan in bad gaan in een juichende menigte en die had intussen, na van Marmara waar hij op vakantie was in zijn buitenhuis, naar Ankara te zijn gevlogen in die korte tijd kans gezien duizenden militairen te laten arresteren en tweeduizend rechters van hun functie te ontheffen, en uiteraard beloofd die luitjes eens te laten merken met wie ze van doen hadden.
Daarna zag je beelden van gearresteerde militairen die niet over de grond naar het gevang en de galg werden gesleept, maar in rotten van vijf gearmd opmarcheerden, vrolijk koutend en glimlachend.
Ook was er beeld van een beschadigd parlementsgebouw, waardoor inderdaad minder geloofwaardig werd dat de staatsgreep (de knullige staatsgreep, schreef een Italiaanse krant van morgen) de president heel goed uitkwam en er wel erg duidelijk uitzag als een afronding van zijn plan. Hij was al vrijwel alleenheerser, maar er waren nog rechters en kranten en enkele hoge militairen die niet altijd luidkeels zijn lof zongen.
Ook al vooraf bekokstoofd: de gloednieuwe dictator had zelfs gezorgd voor een buitenlandse vijand: de Verenigde Staten (de baas in de NAVO waar Turkije lid van is) die het lef hebben de man die de coupplegers van vrijdagavond opgestookt zou hebben, een zekere Gulen, onderdak te verschaffen. Je moet er bij vermelden: Gulen is een steenrijke, invloedrijke soenniet, voormalig boezemvriend van Erdogan, die sinds een jaar of zeventien in Amerika woont. Erdogan zegt botweg: ‘door Gulen onderdak te verschaffen hebben de VS een vijandige daad tegen Turkije gesteld.’
Even voor de duidelijkheid: een dictator moet wel heel erg te keer gaan, wil een militaire staatsgreep door echte democraten goedgekeurd worden.
Die van 20 juli 1944 bijvoorbeeld, ook mislukt, was er zo een.
________