Is Geert Wilders een fascist? Ik las deze week dat die vraag een variant is op de vraag hoeveel engelen er kunnen dansen op de punt van een naald. Een non-discussie, dus.
Wat je totaal niet tegenkomt in heel die discussie is een antwoord op de vraag: wat is fascisme eigenlijk?
Om maar meteen met de deur in huis te vallen: je zou het onaardig tegenover het fascisme kunnen noemen om het nationaal-socialisme ‘fascistisch’ te noemen. De verwarring is ooit moedwillig in de wereld gebracht door propaganda uit Moskou.
Ik moet me nu erg haasten om te zeggen dat het fascisme ook een volstrekt verwerpelijk verschijnsel was en is, met name door de manier waarop het in Italië, waar het is ‘uitgevonden’, gestalte kreeg en verwerd tot een misdadige dictatuur. Niet alleen omdat een land dat zichzelf respecteerde (zoals Italië) een imperium nodig had en Mussolini bij de verovering van ‘Abessinië’ gifgas gebruikte, niet alleen omdat de fascistische strijdgroepen (fasci di combattimento onder leiding van squadristi) geen enkel middel schuwde om korte metten te maken met socialisten en communisten, maar misschien vooral omdat in de loop van de Tweede Wereldoorlog de Italiaanse fascisten toegaven aan de de druk van Hitler om ook Joden, homoseksuelen en zigeuners te deporteren. Dat was des te gemakkelijker omdat de Joden in Italië al eeuwen, net als trouwens in Nederland en andere landen, gediscrimineerd werden als een groepering die je in de gaten moest houden.
Het fascisme van Mussolini was aanvankelijk vooral een vorm van staatsorganisatie, waarbij ondernemers en arbeiders met elkaar samenwerkten in plaats van elkaar te bestrijden. Dat orghanisatiemodel bestond al sinds het midden van de negentiende eeuw en heette ‘corporatisme’, waarover straks meer. Daarmee werd in feite ook een democratisch systeem overbodig (‘we zijn het bij voorbaat altijd met de Duce en dus met elkaar eens’) en was één partij met één leider voldoende om de hele structuur overeind te houden. Mussolini steunde daarbij op een aantal reeds in de Italiaanse maatschappij aanwezige elementen, zoals de genoemde strijdgroepen die voortkwamen uit gedemobiliseerde soldaten met gruwelijke frontervaring, een positieve houding tegenover machismo en een tweede rang voor vrouwen die vooral moeders moesten zijn die soldaten produceerden die voor het vaderland moesten vechten. De fascistische partij was in feite de staat, die wetten uitvaardigde die door de corporatistische geledingen werden doorgevoerd.
Dat de top van het fascisme behalve uit regelrechte massamoordenaars ook bestond uit door en door corrupte randfiguren zal de lezer inmiddels ook bekend voorkomen.
Het corporatisme is destijds in diverse landen zoals Spanje en Portugal beproefd – en na de oorlog ook in Nederland, waar onder leiding van de KVP (en helaas ook met medewerking van de PvdA) geprobeerd is om het systeem door te voeren onder de eufemistische titel ‘Publiekrechtelijke Bedrijfsorganisatie’ (PBO) waarvan de laatste resten pas in 2010 werden afgeschaft. Toen was er al lang het ‘Poldersysteem’ voor in de plaats gekomen, dat door sommigen eenvoudig tot het corporatisme wordt gerekend. Het verschil is dat de PBO (nog) niet gericht was op het opheffen van de democratie. Het systeem ging (en gaat) uit van de stelling dat werkgevers en werknemers dezelfde belangen hadden en dus niet tegenover elkaar stonden – het is een typisch links idee dat bazen en knechten juist diametraal tegenover elkaar staan.
Het fascisme is, in principe, dus een vooral economisch-politiek systeem.
Is Wilders dus een fascist? Welnee, die heeft zelfs nog nooit nagedacht over de eventuele behoefte aan een andere economische orde.
Wilders hoort tot de machthebbers, zegt linguïst en filosoof Naom Chomsky in een interview in Vrij Nederland van deze week, die net als Donald Trump, belang hebben ‘bij een ongeïnformeerd electoraat dat irrationele keuzes maakt die vaak tegen hun eigen belangen ingaan.’ En daardoor kan Wilders zijn successen boeken door zich strikt te beperken tot het haatprediken tegen de verpersoonlijking van een nietbestaand probleem, de moslims.
Zoals de ongeïnformeerde Duitsers de irrationele keuze voor Hitler maakten die hen had opgehitst tegen een nietbestaand probleem, in dat geval de internationale Joodse samenzwering. En zoals de ongeïnformeerde Amerikaan zich laat ophitsen tegen het nietbestaande probleem met de Mexicaanse migranten.
En houd bij deze overwegingen er svp rekening mee dat de geschiedenis zich wel herhaalt, maar er iede re keer weer een klein beetje anders uitziet.
________
Laatste reacties