SanteLOGie

Gesprek aan de keukentafel

‘Alle Moslims de wereld uit, te beginnen bij Amerika.’

‘Nou zeg, Trump, dat is wel heel radicaal.’

‘Maar wèl een oplossing.’

‘Nou... heb je ook een oplossing voor binnenlandse terroristen die door jullie wapenwetten gemakkelijk aan zware automatische wapens kunnen komen en daarmee een enorm aantal slachtoffers hebben gemaakt en nog zullen maken?’

‘Eh, ja dat is natuurlijk ook heel vervelend, maar meer een geval van onbedoelde nevenschade. Iedereen moet zich kunnen verdedigen met een wapen, dat staat in onze grondwet, en héél soms loopt dat wel eens uit de hand.’

‘Daar zouden de slachtoffers wel anders over denken, als ze dat nog konden.’

‘Kijk, en daar denk ik dus anders over. Binnenlandse schutters zijn wel ónze schutters. Moslims zijn buitenlanders.’

De kleur van je poep

Waaruit maar weer eens blijkt dat de ‘wedstrijd’ waarbij het meest ergerniswekkende woord van 2015 moet worden gevonden, gebaseerd is op een wel erg voor duizend opvattingen verschillende vatbaar reglement. Als er al sprake is van een reglement. Want het woord dat de meeste ergenis wekt en dus uit de taal moet worden geworpen (waar zij, overgegeven aan de ketenen der duisternis,  tot het laatste oordeel bewaard worden; 2 Petrus 2,4) blijkt me te zijn, en dat is me toch wat. Ja, ik begrijp uit de uitleg dat het gaat om uitdrukkingen als ‘me moeder’, maar zo gemakkelijk kom je daar niet mee weg. Om niet te zeggen dat het me mateloos ergert.

Is ‘me’ in dit zeer specifieke verband niet een onderdeel van een vooral Brabantse uitdrukking en dus formeel geen onderdeel van de Nederlandse woordenschat? Moeten we, volgens de daarvoor dus blijkbaar gehanteerde regel, niet veel meer woorden tegelijk wegdoen? Eh bijvoorbeeld, of dus?

Me is bovendien een zeer nuttig persoonlijk voornaamwoord. Weliswaar vooral in de meest beschaafde vorm mij, maar dan we al in de buurt van muggenziften.

Een lichtzinnige beslissing, zoveel wordt mij wel duidelijk, van het Nederlands Instituut voor Lexicologie, niet alleen om dit woord tot het meest ergerniswekkende van 2015 te benoemen, maar ook omdat het gebeurt op grond van een internetverkiezing, waarvan bekend is hoezeer die onnauwkeurig kan zijn, om niet te zeggen gemanipuleerd. Ik eis van het Nederlands Instituut voor Lexicologie dat het zoveel kennis in huis heeft, dat het zich onbetwist de macht kan aanmeten zelf te beslissen welke woorden ergernis werken, niet in de taal thuishoren, onbeschaafd of bekakt zijn, tot de straattaal, de vaktaal of de sport te behoren, of niets van dat alles, of allemaal.

Ik heb er laatst al eens melding van gemaakt, maar het kost me geen enkele moeite om een lijst van uitdrukkingen te maken die volgens mij heel dringend naar de poorten van de hel verwezen moeten worden (Wijsheid 16, 13). Zie dus aldaar.

En zelfs dat zou jammer zijn. Ik bedoel, ik maak er, waar je bij staat, een schitterend gedicht van:

Dat zou zomaar kunnen,

als dat zou kunnen – dat

gaat het niet worden.

Geldt de banvloek van het NIL trouwens ook de uitdrukking: ammereet? Dat zou ik zonde vinden. (Bijbelplaats niet te vinden.)

En verder, geacht lexicologisch gezelschap: je kunt je wel ergeren, maar de taal is een levend wezen.

Of, anders gezegd: je kunt je wel ergeren aan de kleur van je poep, maar je doet er niks (of in ieder geval heel weinig) aan.

___________

hhBest

Boek & Film 

Mus op tafel

‘Hij gaat so weer fliege!’

De situatie is als volgt: we horen allemaal de bonk waarmee een vogel tegen de grote ruit vliegt. Komt een paar keer per jaar voor: het is het doorzongedeelte van het huis en de vogel denkt dat hij ongehinderd onder het dak door naar de andere kant van het huis kan vliegen. Weet die veel van geniepig glas. Een enkele keer is de betrokkene op slag dood. Heel vaak ligt de vogel een tijdje op de grond te bibberen. Als het kon zou hij (of zoals in dit geval: zij) beduusd kijken.

Het betreft in dit geval een vrouwtjesmus en ik denk dat E., net nog geen tweeënhalf jaar, voor het eerst in haar leven iemand zal zien doodgaan.

Eens moet de eerste keer zijn.

Maar ik wil toch niet alle hoop de bodem inslaan en zeg: ‘Hij gaat zo weer vliegen.’

Terwijl de mus zachtjes door de pootjes zakt en het kopje met half gesloten oogjes naar rechts draait – ‘hersenbloeding’, denk ik meteen, begint E. haar mantra te herhalen: ‘Hij gaat so weer fliege!’

We gaan even naar buiten, ik pak het vogeltje op en E. streelt het kopje, waarvan de oogjes nu open gaan en het bekje ook.

‘Hij gaat so weer fliege!’

Ik zet het beestje op de tuintafel, een betere startplaats en een betere plek om er eens rustig naar te kijken.

‘Hij gaat so weer fliege!’

Maar het wordt een beetje koud buiten en de mus maakt nog geen aanstalten om E.’s voorspelling in vervulling te doen gaan.

Door de ruit kijken we een half uurtje toe; af en toe ga ik naar buiten en geef het dier een duwtje, dat heeft vorige keren wel eens willen helpen.

‘Hij gaat so weer fliege!’ zegt E. vanachter de ruit – het kan zijn dat ik het me verbeeld, maar het klinkt iets wanhopiger dan eerst.

De aandacht van E. verslapt daarna een beetje; na een uurtje loop ik weer eens naar het beestje, en ik heb net geconstateerd dat de oogjes weer flink fris staan als hij frrrrrr....oets binnen een kwart seconde achter de schutting verdwenen is.

‘Hij is weggevlogen!’ zeg ik vrolijk tegen E., als ik weer binnenkom.

‘Hij is weggefloge!’ herhaalt ze gehoorzaam. Een paar keer zegt ze het, maar corrigeert zichzelf dan: ‘Hij is weggefliege!’

De eerste confrontatie met de dood moet nog even worden uitgesteld. Het is uitgedraaid op een les Nederlandse grammatica. Toch het verschil tussen zwakke en sterke werkwoorden nog eens duidelijk uitleggen.

Haar broer S., negen maanden, maakt het zich, enigszins doelloos rondkruipend, gemakkelijk. ‘Tatatatatata!’roept hij.

En zo is het maar net.

________

hhBest

Boek & Film 

Afscheid van Weekblad Elsevier

Op het moment dat de zon doorkomt en daardoor een glimlach over mijn gezicht schuift, lees ik dat weekblad Elsevier van zijn eigenaar zijn naam moet veranderen. De eigenaar van het blad wil de naam Elsevier exclusief gebruiken voor een andere activityeit, namelijk wetenschappelijke uitgaven.

De glimlach blijft. Het is de glimlach die ik reserveer voor berichten over overtuigde aanhangers van het graaikapitalisme die daar zelf het slachtoffer van worden.

Waarna ook nog eens gezegd kan worden dat de huidige eigenaar van de firma goed gekeken heeft naar de geschiedenis van de naam Elsevier, die bijvoorbeeld te vinden is op Wikipedia:

Elsevier of Elzevier is de naam van een geslacht van  Nederlandse  boekhandelaars, uitgevers en drukkers van de 16e tot eind 18e eeuw. De stamvader Lodewijk Elsevier (omstreeks 1540-1617) kwam oorspronkelijk uit Leuven, vluchtte wegens de vervolging van zijn protestants geloof en opende een boekwinkel bij de Universiteit Leiden in 1580, waar hij zijn eerste boek in 1583 uitgaf. Het uitgeversbedrijf begon daar in 1592.

Bij de uitgeverij en later drukkerij verschenen invloedrijke wetenschappelijke werken. Anders dan andere uitgevers die streefden naar vooral fraai drukwerk, legde Elsevier nadruk op degelijk- en leesbaarheid van de boeken.

In totaal gaf Elsevier meer dan 2000 boeken uit, waarvan een aantal alleen in Nederland kon verschijnen wegens censuur elders.

Je zou kunnen zeggen dat de huidige werknemers, die een weekblad uitbrengen dat bijvoorbeeld nog altijd de opwarming van het klimaat ontkent, om maar eens een wetenschappelijk onderwerp te noemen, een beetje boven hun stand leven en dat de de huidige eigenaar dus gelijk heeft als hij vindt dat die naam een beetje zuiniger gebruikt moet worden.

Maar ik ben niet bang dat de huidige redactie niet in staat zou zijn een nieuwe naam te bedenken.

De naam Elsevier wordt trouwens in Italië gebruikt (‘elzeviro’) voor een literair artikel op pagina 3 van een dagblad. Misschien een ideetje?

________

hhBest

Boek & Film 

De planeet van het jaar

Terwijl het interview met een muzikant met een rare groene hoed – Jett Rebel heet hij, een jongen met een moderne oogopslag en te veel babyspek – begint, wend ik mij af van De Wereld Draait Door en schrijf een stukkie.

Want we hebben in de drie kwartier daarvoor wel weer iets voor onze kiezen gekregen. En dan heb ik het niet over Martine Bijl, de vrouw die door Nico Dijkshoorn, als hij er de kans toe kreeg, zou worden voorgedragen als Mens van het Jaar voor het weekblad Time.

Nee, we hadden vóór Nico een kunstkenner die zijn status benadrukte door met een bibberend groen lampje details op een schilderij van Jeroen Bosch aan te wijzen, en we moeten schijnbaar in februari aanstaande allemaal naar Den Bosch toe, zoete lieve Gerritje.

Om daar dan te zien waarom Jeroen Bosch de schilder van het vorige millennium moet zijn geweest, waarom precies weet ik niet, hoewel ik wel gek ben op dat type schilderijen waarop je van alles ziet waar je een verklarend woordenboek bij nodig hebt maar waarnaar je net zo goed kunt kijken met een gezicht van: wat een ongebreidelde fantasie had die man. Melle Oldeboerrichter deed zijn best de Bosch van de twintigste eeuw te zijn, maar hij verwerkte te veel piemels in zijn schilderstukken.

Het complete werk van Jeroen Bosch kun je trouwens al jaren in Den Bosch aanschouwen, en wel in de voormalige Sint Jacobskerk, fraai gebouw, tussen haakjes, waar weliswaar uitsluitend kopieën hangen, maar welke bezoeker van een museum ziet nou toch dat het om een kopie gaat? Ja, de penseelvoering kan je verdacht voorkomen, de gehele kleurstelling is misschien niet meer zo zestiende-eeuws, maar dat ziet toch geen hond, kijk maar eens naar de afstelling van de meeste tv-toestellen, die lui die je daarop ziet hebben allemaal zo’n rooie kop dat je verwacht dat ze binnen de kortste keren gaan ontploffen en daardoor van het beeldscherm een schilderij van Jeroen Bosch maken.

Daarvóór mochten alle uitverkorenen aan tafel bij Mathijs van Nieuwkerk iemand noemen die op 9 december best op de omslag (nooit ‘cover’ zeggen) van Time zouden kunnen staan – alsof Time van die datum niet allang bij de drukker ligt.

Oogst, als ik goed geteld heb: twee popmuzikanten die uiteraard alleen al door dat beroep quantité négligeable zijn, een sportmevrouw en nog wat meer types en dan: Angela Merkel en Marjan Minnesma. Merkel heeft nog altijd Europa in haar linkerhand, waarvoor hulde, maar als Marjan Minnesma er niet was geweest, was die hele manoeuvre van Merkel zinloos. Minnesma heeft namelijk een rechter zover gekregen dat hij de Nederlandse staat heeft bevolen zich te houden aan de de beloften die zijn gedaan gedaan omtrent het beteugelen van het klimaat van onze aarde, de enige die we hebben.

Als dat niet gebeurt, dan is alle popmuziek, alle politiek, alle sport, zijn alle schilderijen van Bosch, zijn alle kanseliers, presidenten en pausen volstrekt zinloos omdat ze binnen afzienbare tijd niks meer hebben om voor op te treden cq de baas over te spelen. Ja, een woestijn waar de laatste hongerlijdens de laatste magere aardappels opgraven en na het wegschrokken ervan languit in de zon gaan liggen.

Voor een lekker gezonde bruine teint en de nodige vitamine D.

Begeleid door een laatste plaatje van Jett Rebel uit de iPhone. Wel tijdig opladen!

________

hhBest

Boek & Film 

Het Nederlands wordt afgemaakt

Vannacht om drie uur op de radio een voor taalpuristen heugelijk bericht. De pitbulls van iemand in Schiedam of Vlaardingen hadden het baasje (waarover zo dadelijk meer) zwaargewond het ziekenhuis ingebeten – en daarmee aangetoond waardige vertegenwoordigers van dit schattige hondenras te zijn – werden afgemaakt. Ja, je leest het goed: ze lieten de beesten niet inslapen, ze kregen zelfs geen spuitje, nee, ze werden afgemaakt en voor de zekerheid werd ik een uur later speciaal even wakker om te horen of ik het definitief goed gehoord had: de pitbulls waren afgemaakt.

Een overwinning voor de Nederlandse taal, waarvan eufemismen natuurlijk volwaardige leden zijn, maar dat wil nog niet zeggen dat dieren tegenwoordig net mensen zijn.

Ik moest meteen ook denken aan de verkeersinformatie, waarin altijd wordt verteld dat een ongeluk de oorzaak is van een file, terwijl het hier vrijwel altijd een aanrijding betreft, of een botsing, of minstens een ongeval. Het woord ‘ongeluk’ gebruiken voor een ongeval is een poging om de gemiddelde weggebruiker te verwennen met een rare vorm van jip-en-janneke-taal. Het gebruik van het woord ongeluk deed mij denken aan een collega die ooit een bericht schreef over de bouw van een tehuis voor ongelukkige kinderen – dat was nog eens ouderwets, tegenwoordig zeggen wij gewoon (dubbel)gehandicapt en er is een duidelijke tendens in de richting van intellectueel uitgedaagd.

Het afmaken van de pitbulls is natuurlijk maar een klein lichtpuntje in de baaierd van moderne uitdrukkingen die onze taal vervuilen. Dat gaat het niet worden, dat moet ik een plekje zien te geven, hij heeft hard gevochten maar de ongelijke strijd verloren, zij is mijn maatje, ik ben niet de eerste die erover begint, maar ik wil ook niet achterblijven. O ja, baasje voor iemand die een hond of kat heeft moet weg, net als opa in de zin van mijn opa was minister van Financiën in het kabinet Cort van der Linden. Cort zag je aankomen, die nam alleen grootvaders op in zijn kabinet (met dubbele namen, maar dat is een ander onderwerp.)

Volgende week dinsdag krijgen we te horen welk woord of uitdrukking dit jaar weg moet uit de Nederlandse taal, maar dat gaat natuurlijk veel te langzaam, er komen per jaar duizenden onzinwoorden en uitdrukkingen bij en jawel, de taal is een levend wezen, dat verandert met de dag. Maar dat betekent niet dat het hek van de dam is.

Twee jaar geleden verdwenen de kids (waarom was dat woord gekomen in plaats van kinderen, tegelijk een woord met een prachtige, typisch germaanse meervoudsvorm?) vorig jaar de oudjes (wat ik dan weer raar vind, het is gewoon een bestaand en veelgebruikt scheldwoord). Weet je wel, zeker weten, aangeven (in plaats van zeggen) en zeg maar, die moeten ook weg. En awards, te vervangen door prijzen.

Het wonderlijke is dat op de korte lijst (shortlist, zeggen ze nota bene) de woorden chillen, snacken, comfortzone, experience en hipster staan, allemaal woorden die door aanstellers en Neder-analfabeten worden gebruikt en die niet weg hoeven: ze zijn er helemaal niet. Als je zo begint, kun je de hele straattaal en andere uitvindingen van niet serieus te nemen taalkunstenaars wel overbodig verklaren.

Het wordt tijd dat er eens een paar intelligente mensen bij elkaar gaan zitten en zonder wie dan ook naar de ogen te kijken (weet u wat die uitdrukking betekent?) eens de bezem door het Nederlands te halen, dat langzamerhand begint te lijken op de woonkamer van een ziekelijke verzamelaar.

En ja, daarmee bedoel ik ook de tussen-n van de paddenstoelen en van de koninginnensoep, want de taalvervuiling heerst ook op de burelen van de hoogste, de officiële spelwijze bepalende instanties.

En welk woord mag er van die korte lijst dan wel weg? Doe dan maar mensenmens.

Hoewel: iemand die van zichzelf zegt dat hij of zij een mensenmens is, die verschaft daarmee aan de luisteraar een alibi om eerst voorzichtig drie stappen achteruit te doen, zich snel om te draaien en heel hard weg te rennen.

Een mensenmens is namelijk een dodelijke bloedzuiger.

Niet dan, ja toch?

_________

hhBest

Boek & Film