Hoe staat het trouwens met al die andere ketens – H&M, Kruidvat, Vögele, Jumbo, Plus, Dirk, Jan Linders, C&A, Bart Smit, Bruna, Wibra, diverse meubel & matrassengiganten, Tuinen, Etos, Dixon’s, Esprit, Zeeman, Mitra, Mediamarkt, Action, Hunkemöller, Xenos – die alle winkelstraten in het land met elkaar uitwisselbaar maken? De kranten zijn vandaag wat voorbarig met de mededeling dat ‘de Nederlandse winkelstraten leeglopen’ met het verdwijnen van V&D, DA en de winkels van Macintosh; behalve dat dat allemaal zijn beslag nog moet krijgen houden we na afloop van de ‘kaalslag’ nog heel veel eenvormige winkels over.
Wat hoe dan ook een interessante ontwikkeling zal zijn: de leegloop van de overdekte winkelcentra. Veel van die centra, met name in wat ze op de tv hardnekkig ‘de provincie’ noemen, leunen al heel zwaar op maar één soort zaken. Een winkelcentrum in een plaats van rond de vijftigduizend inwoners moet hoe dan ook twee supermarkten bevatten, anders is het bij voorbaat al zo’n beetje afgelopen. Tot voor kort vochten de investeerders in die winkelcentra zich dood om een Hema te krijgen of te houden.
Een poosje geleden kwam ik per ongeluk terecht in de Waagpassage in Lelystad. Behalve een Jumbo zag ik er een winkel met speciaal Poolse artikelen, een Chinees restaurant en een Indische toko. In dat winkelcentrum was het nooit helemaal jofel gegaan, getuige een paar winkelpanden die in de jaren dat ze er waren akelig leeg waren gebleven. Ik zie nu dat Toko Sindjaja begin dit jaar als laatste het centrum heeft verlaten.
(Toch gek: je kunt op internet ook nog een overzicht vinden met zeven in diezelfde ‘leegstaande’ passage aanwezige winkels, compleet met openingstijden. Dat vestigt de aandacht op een heel ander probleem, namelijk dat het allergrootste deel van de informatie op internet niet voorzien is van een datum of minstens een aanwijzing voor de mate van actualiteit. Maar dit terzijde.)
Lege gangen met lege winkels met besmeurde ruiten, waar de bezorgers nog elke week keurig de reclame naar binnen gooien op de berg die er al ligt, waar hoogstens wat jongetjes rondzwerven tussen opgewaaid zwerfvuil, de graffittispuitbus in de aanslag; op sites als Bored Panda zijn interessante fotoseries uit de VS en elders te zien van malls die al jaren leeg staan in te storten, maar ook hier in Nederland heb je van die plekken – als voorbeeld kan ik Kerkrade noemen. In Heerlen bouwen ze momenteel een enorm complex, vermoedelijk speciaal voor de leegstand. In Utrecht schijnt ook zoiets aan de hand te zijn.
Het verschijnsel is terug te voeren op een typisch trekje van onze kapitalistische maatschappij: er zijn mensen die door een of andere oorzaak veel geld hebben en dat kapitaal groter willen laten worden door winkelcentra te bouwen voor de (veel te dure) verhuur. Als er maar twee vermoedelijk nog kapitaalkrachtige supermarkten voor gevonden kunnen worden sluiten andere ketens erbij aan, die denken te kunnen profiteren van ‘de loop’ naar de supermarkten. Hier in het dorp is een halve oorlog uitgebroken toen een van de twee supermarkten in het centrum een tweede ingang creëerde, rechtstreeks naar de parkeerplaats. De winkeliers aan de gang in de richting van de eerste ingang schreeuwden moord en brand: daar ging ‘de loop’ de mist in. De eigenaar van de supermarkt bukte uiteindelijk voor de druk van Bruna, Wibra en zo nog het een en ander.
En intussen redden de winkelketens in de centra zich in toenemende mate door er ook een webwinkel op na te houden. De tendens om een aparte balie in te richten voor het afhalen van in webwinkels gekochte artikelen grijpt om zich heen. Voorlopig is dat ook iets dat ‘de loop’ bevordert.
Zouden zeer gespecialiseerde winkels van lokale winkeliers – slager, bakker, kruidenier, groenteboer – uiteindelijk terugkeren in de winkelstraten van het stadscentrum, of zelfs in de buitenwijken? Geen idee, al is het verleidelijk om de gedachte wel aardig te vinden. De slager die zijn dieren zelf slacht achter het huis en boven de winkel woont – het is nog niet zo lang geleden en het zou wat mij betreft mogen terugkeren. Voor de nu geheel ontbrekende aanvoer van kalfsnierstuk, een maand afgehangen entrecote, staartstuk, long- en diamanthaas. Houd er wel rekening mee dat het ‘lekker stukje vlees’ er flink duurder van zal worden.
Als de klandizie zich bewust wordt dat lokaal geproduceerde eerste levensbehoeften, zoals voedsel dat gezonder is en smakelijker is dan de producten van de kiloknaller, dan zit er nog muziek in ook.
En de rest kopen we gewoon op internet. Met één winkel in de dorpsstraat waar je de pakjes kunt afhalen.
Een ideale wereld kortom – V&D en DA zullen niet lang betreurd blijven.
_________