SanteLOGie

Een litho die doet denken aan vervlogen dagen

Dezer dagen ben ik in het bezit gekomen van een exemplaar van een litho van de Nijmeegse kunstenaar Sven Hoekstra getiteld ‘Stilleven met landschap en voorbijgangers’ uit 1998. De voorbijgangers bestaan voor het overgrote deel uit bekende Nijmegenaren – niet allemaal daar geboren, maar wel daar lang verbleven of nog verblijvend. Hoekstra is daarbij ook de geschiedenis ingedoken zodat ook de Romeinse keizer Marcus Ulpius Trajanus er op te vinden is. Wie wel erg kort daar verbleven maar natuurlijk wel een belangrijke rol speelden waren veldmaarschalk B. Montgomery en de Amerikaanse generaal James Gavin. Heel verrassend is de aanwezigheid van Desiderius Erasmus – wij kennen hem vooral als Rotterdammer.

Goed. Maar nu moet ik even mijn eigen positie ter sprake brengen. Ik sta er niet op afgebeeld, maar er is troost: geen van de redacteuren van De Gelderlander uit mijn tijd staat er op. Wel Thomas Verbogt, die columns schrijft of schreef voor De Gelderlander. En natuurlijk een van de ‘beroemdste’ Nijmegenaren, Willibrord Fréquin, roemruchte zoon van de man die lang hoofdredacteur was van die Nijmeegse krant, tevens uitvinder van de journalistiek, Louis Fréquin. Die dus ook ontbreekt.

Dat brengt mij bij een systematische verkenning van het zeer langwerpige kunstwerk.

Op het linkerpaneel ontwaar ik Klaas Gubbels, de kunstenaar van koffiepot en tafelpoot, met wie ik in een grijs verleden nog wel eens het glas hief in cafés rond de Grote Markt. (het noemen van het grijze verleden kan verder achterwege blijven, ik woon al zowat vijftig jaar niet meer in Nijmegen). Direct daarnaast staat Ted Felen, een kunstenaar die als kennis van mijn oudste zus in de jaren veertig geregeld mijn ouderlijk huis bezocht. Het paneel wordt gedomineerd door een portret van actrice Kitty Courbois, die ik, als beginnend journalist, interviewde vlak na haar afstuderen aan de Arnhemse kunstacademie en die het gesprek opende met het klasssieke: ‘Ik ben benieuwd wat voor vragen je voor me hebt.’ Verderop staat een niet erg gelukkig portret van haar broer de jazzdrummer Pierre, met wie mijn andere zus enige tijd een relatie had.

De linkerkant van het middenpaneel wordt gedomineerd door Jan Jansen, fameus schoenontwerper, en sinds jaar en dag gehuwd met een van de meisjes die ik in de jaren vijftig met raad en daad beminde (alles uiteraard in het nette).

Dan Daphne Deckers – ik zat naast haar tijdens een levensgevaarlijke vlucht met een oude Dakota in Mexico en ontmoette haar tijdens dezelfde reis op de top van de maanpiramide in Teotihuacan. Tevens was zij degene die mij door haar aanwezigheid op een lijst van oud-Canisianen op de site Schoolbank.nl erop attendeerde dat er sinds tientallen jaren meisjes studeerden op het Canisius College, welk feit mij volledig uit het veld sloeg. (Hans van Mierlo, Dries van Agt en Ruud Lubbers deelden dat lot, ik bedoel, die zaten ook op Het Hok, maar ik ben daar niet persoonlijk getuige van geweest.)

Filmregisseur Wim Verstappen interviewde ik bij de première van Blue Movie, en Rob Terwindt, zich noemende ‘kunstartiest’ ontmoette ik destijds ook geregeld in Nijmeegse tapperijen; tevens ben ik in het bezit van zijn zeefdruk Salomé. Wam de Moor, schrijver en criticus, deelde met mij vaak de tram van Lijn 1, onderweg naar Het Hok; datzelfde geldt voor Mark Brusse, die op dezelfde route reisde.

Dan Guus Asselbergs, zoon van, lid van de kring rond Jan Jansen en leden van de familie Terwindt (zie Rob T.) die in Amsterdam studeerde en daar overleed aan een hersentumor. Zijn jeugdig overlijden schokte ons kringetje diep.

Dan hebben we het al bijna gehad.

Op de litho staat een ‘stilleven’ van zwart/wittekeningetjes, waaronder ik pater Rubbens ontwaar, die ook prominent voorkomt in een prachtig boek met zwart/witfoto’s uit het Nijmegen van de jaren vijftig. Ik heb hem nooit gesproken, maar met de alpinopet op de zwierige witte krullen was hij een bekend figuur in de Nijmeegse benedenstad. Journalist Rob Hoogveld beschreef hem ooit zo: De Don Camillo van de Molenstraat. De Mozes van de city. De Samaritaan van de Benedenstad.

En tenslotte mijn broer Berry, begenadigd modeontwerper, die bijna alle mulo-scholen in Nijmegen bezocht alvorens naar de Kunstacademie in Arnhem te vertrekken en daarna een spectaculaire carrière had kunnen maken met zijn werk voor modehuis Fong Leng, ware het niet dat hij daar te bescheiden en te onzakelijk voor was.

Hij is ook alweer meer dan achttien jaar dood.

Maar mede daarom en om alles dat ik boven aanhaalde acht ik me gerechtigd de litho op mezelf te betrekken.

Al schitter ik er op door afwezigheid. Net als honderdduizenden anderen die Nijmegen voor eeuwig de mooiste stad van Nederland vinden.

Korte wandeling in eigen tuin op Kerstavond

De kruidenier op de hoek moet terug

Hoe staat het trouwens met al die andere ketens – H&M, Kruidvat, Vögele, Jumbo, Plus, Dirk, Jan Linders, C&A, Bart Smit, Bruna, Wibra, diverse meubel & matrassengiganten, Tuinen, Etos, Dixon’s, Esprit, Zeeman, Mitra, Mediamarkt, Action, Hunkemöller, Xenos – die alle winkelstraten in het land met elkaar uitwisselbaar maken? De kranten zijn vandaag wat voorbarig met de mededeling dat ‘de Nederlandse winkelstraten leeglopen’ met het verdwijnen van V&D, DA en de winkels van Macintosh; behalve dat dat allemaal zijn beslag nog moet krijgen houden we na afloop van de ‘kaalslag’ nog heel veel eenvormige winkels over.

Wat hoe dan ook een interessante ontwikkeling zal zijn: de leegloop van de overdekte winkelcentra. Veel van die centra, met name in wat ze op de tv hardnekkig ‘de provincie’ noemen, leunen al heel zwaar op maar één soort zaken. Een winkelcentrum in een plaats van rond de vijftigduizend inwoners moet hoe dan ook twee supermarkten bevatten, anders is het bij voorbaat al zo’n beetje afgelopen. Tot voor kort vochten de investeerders in die winkelcentra zich dood om een Hema te krijgen of te houden.

Een poosje geleden kwam ik per ongeluk terecht in de Waagpassage in Lelystad. Behalve een Jumbo zag ik er een winkel met speciaal Poolse artikelen, een Chinees restaurant en een Indische toko. In dat winkelcentrum was het nooit helemaal jofel gegaan, getuige een paar winkelpanden die in de jaren dat ze er waren akelig leeg waren gebleven. Ik zie nu dat Toko Sindjaja begin dit jaar als laatste het centrum heeft verlaten.

(Toch gek: je kunt op internet ook nog een overzicht vinden met zeven in diezelfde ‘leegstaande’ passage aanwezige winkels, compleet met openingstijden. Dat vestigt de aandacht op een heel ander probleem, namelijk dat het allergrootste deel van de informatie op internet niet voorzien is van een datum of minstens een aanwijzing voor de mate van actualiteit. Maar dit terzijde.)

Lege gangen met lege winkels met besmeurde ruiten, waar de bezorgers nog elke week keurig de reclame naar binnen gooien op de berg die er al ligt, waar hoogstens wat jongetjes rondzwerven tussen opgewaaid zwerfvuil, de graffittispuitbus in de aanslag; op sites als Bored Panda  zijn interessante fotoseries uit de VS en elders te zien van malls die al jaren leeg staan in te storten, maar ook hier in Nederland heb je van die plekken – als voorbeeld kan ik Kerkrade noemen. In Heerlen bouwen ze momenteel een enorm complex, vermoedelijk speciaal voor de leegstand. In Utrecht schijnt ook zoiets aan de hand te zijn.

Het verschijnsel is terug te voeren op een typisch trekje van onze kapitalistische maatschappij: er zijn mensen die door een of andere oorzaak veel geld hebben en dat kapitaal groter willen laten worden door winkelcentra te bouwen voor de (veel te dure) verhuur. Als er maar twee vermoedelijk nog kapitaalkrachtige supermarkten voor gevonden kunnen worden sluiten andere ketens erbij aan, die denken te kunnen profiteren van ‘de loop’ naar de supermarkten. Hier in het dorp is een halve oorlog uitgebroken toen een van de twee supermarkten in het centrum een tweede ingang creëerde, rechtstreeks naar de parkeerplaats. De winkeliers aan de gang in de richting van de eerste ingang schreeuwden moord en brand: daar ging ‘de loop’ de mist in. De eigenaar van de supermarkt bukte uiteindelijk voor de druk van Bruna, Wibra en zo nog het een en ander.

En intussen redden de winkelketens in de centra zich in toenemende mate door er ook een webwinkel op na te houden. De tendens om een aparte balie in te richten voor het afhalen van in webwinkels gekochte artikelen grijpt om zich heen. Voorlopig is dat ook iets dat ‘de loop’ bevordert.

Zouden zeer gespecialiseerde winkels van lokale winkeliers – slager, bakker, kruidenier, groenteboer – uiteindelijk terugkeren in de winkelstraten van het stadscentrum, of zelfs in de buitenwijken? Geen idee, al is het verleidelijk om de gedachte wel aardig te vinden. De slager die zijn dieren zelf slacht achter het huis en boven de winkel woont – het is nog niet zo lang geleden en het zou wat mij betreft mogen terugkeren. Voor de nu geheel ontbrekende aanvoer van kalfsnierstuk, een maand afgehangen entrecote, staartstuk, long- en diamanthaas. Houd er wel rekening mee dat het ‘lekker stukje vlees’ er flink duurder van zal worden.

Als de klandizie zich bewust wordt dat lokaal geproduceerde eerste levensbehoeften, zoals voedsel dat gezonder is en smakelijker is dan de producten van de kiloknaller, dan zit er nog muziek in ook.

En de rest kopen we gewoon op internet. Met één winkel in de dorpsstraat waar je de pakjes kunt afhalen.

Een ideale wereld kortom – V&D en DA zullen niet lang betreurd blijven.

_________

hhBest

Boek & Film

Edith for president

Door Peter Stiekema

Opgepast Mark Rutte. Aan je stoelpoten wordt al behoorlijk gezaagd. En wel door minister Schippers van Volksgezondheid (ook VVD), de vrouw die, gezien haar warrige haardracht, op ieder moment van de dag de indruk wekt net op handen en voeten uit een of ander bed te zijn gekropen. In een interview in de Volkskrant zegt ze zich uitermate geschikt te vinden voor het lijsttrekkerschap. Alleen weet ze niet of ze dat echt wel wil. In de VK: "Natuurlijk kan ik dat! Waarom zou ik dat niet kunnen? Ik ben langer politiek bezig geweest dan niet. Laten we het daar op houden. De kwestie is meer of ik het wil. En dat weet ik niet. Die vraag beantwoord je pas als hij aan je gesteld wordt." En dan maar hopen dat die vraag niet gesteld wordt, want als minister van Volksgezondheid heeft ze er niet veel van gebakken.

Samen met haar staatssecretaris Martin van Rijn is de gezondheidszorg in ons land naar een bedenkelijk niveau gezakt, waarbij met name de ouderenzorg volkomen op zijn gat ligt en er duizenden mensen ontslagen zijn in de thuiszorg. Bejaardentehuizen zijn of worden gesloten, terwijl de kosten volledig uit de klauw lopen. Van Rijn is de gebeten hond, maar Edith is als minister in ieder geval mede-verantwoordelijk voor dit debacle. En die verantwoordelijkheid heb ik haar nog niet zien nemen, ze staat hooguit wat te juichen met de Oranjefamilie bij een of andere sportwedstrijd, de haren wapperend in de wind.

Waar Buma (CDA) in ieder geval ruim voor de verkiezingen al zegt een samenwerking op regeringsniveau met de PVV uit te sluiten gaat Schippers veel minder ver. Ze is het niet eens met Rutte dat er niet met de PVV geregeerd moet worden zolang PVV-leider Geert Wilders zijn uitspraken over Marokkanen ('minder, minder') niet terugneemt, zo blijkt uit de VK. Nou is Rutte wat het houden van beloften betreft niet erg betrouwbaar, hij is vaker 180 graden gedraaid, maar hier leek hij tamelijk vasthoudend in.  Kennelijk is het debacle met de PVV als gedoogpartner door Schippers volledig vergeten.

Maar de ongeloofwaardigheid van de VVD als serieus te nemen partij wordt nog erger. Loek Hermans (net uit de Senaat geschopt) wordt voor een periode van negen maanden aangesteld als waarnemend burgemeester van Zutphen.  Dit is dezelfde Loek Hermans die als president-commissaris medeverantwoordelijk was voor de ondergang van thuiszorgorganisatie Meavita in 2009. Deze sociale ramp kostte 20.000 mensen hun baan, liet 100.000 klanten zonder zorg achter en er werden miljoenen aan belastinggeld over de balk gesmeten. En wat doet VVD-commissaris van de koning van Gelderland Cornielje? Die benoemt zijn VVD-vriendje Hermans tot tijdelijk burgemeester van Zutphen.

Naast al zijn resterende commissariaten, waarin hij grossierde, heeft Loek gewoon weer een baan, nota bene als bestuurder. De gemeente Zutphen noemt Hermans 'een krachtdadige persoonlijkheid met een stevig netwerk op landelijk en regionaal niveau en contacten in het midden- en kleinbedrijf. Een burgemeester die het vermogen heeft om complexe dossiers als het vluchtelingenvraagstuk en de economische agenda verder te brengen' . (Om zeep vermoedelijk).  Pikant detail: eerder stapte Hermans in 2011 op bij het Centraal Orgaanopvang Asielzoekers, waar hij toezichthouder was. Dat gebeurde nadat er ophef was ontstaan over het salaris en de manier van leidinggeven van toenmalig directeur Nurten Albayrak.

Gek, dat je hier nagenoeg niemand in politiek Den Haag over hoort. Ach, ja, de politiek is drieënhalve weken met kerstreces. Is het gek dat bijna niemand in dit land het gros van de vaderlandse politici nog serieus neemt, laat staan er nog enige achting voor kan opbrengen?

________

hhBest

Boek & Film 

Met heeroom in de queue

O ja en dan nog even het Groot Dictee: de tekst was, ik denk voor het eerst in de geschiedenis van het Dictee, een heel normaal stukje, waar voor de ‘sier’ achteraf nog wat losse moeilijke woordjes in verwerkt waren. Op een enkeling na geen constructies met moeilijke accenten, apostrofs en gedachtestreepjes en geen zeer ouderwetse woorden die de samensteller van de tekst ontleend leek te hebben aan een obscuur woordenboek uit het begin van de negentiende eeuw.

Maar er was toch iets met dit dictee: het kwam namelijk op de Noord-Nederlandse deelnemers over als ‘wel erg Vlaams’. Eigenlijk kan dat niet, want Vlaams is natuurlijk gewoon Nederlands en geen regiolect. Maar laten we het zo formuleren: het door Lieve Joris geschreven stukje vertoonde trekjes van de verwijdering die de laatste jaren plaatsgrijpt tussen het Nederlands van Nederland en het Nederlands van Vlaanderen.

Zo heb ik bij het Boekenweekgeschenk van dit jaar, dat van Dimitri Verhulst, me ervan moeten weerhouden af en toe Van Dale of het Groene Boekje erbij te pakken. Ik acht mezelf weliswaar een vaardig lezer van in Vlaanderen geschreven teksten en weet ook dat de ene Vlaming veel meer regionale woorden en zinsconstructies gebruikt dan de andere, maar Verhulst schrijft toch op het randje – al kan dat ook gewoon mijn perceptie zijn die niet door anderen wordt gedeeld.

Dat iedereen daar weer anders over denkt bleek ook zaterdagavond: woorden als nonkel, redemptorist, soutane, brousse en Kikongo – in de eerste twee zinnen – werden door veel Nederlanders niet herkend. Ook wel door dubbel onbegrip, want ‘redemptorist’ en ‘soutane’ zijn ook nog eens bij uitstek katholieke woorden, net als verderop ‘heeroom’.

Maar ‘brousse’ kent de geroutineerde krantenlezer toch al uit de jaren zestig van de vorige eeuw, toen er in de brousse van voormalig Belgisch Congo toch het nodige aan de hand was. Ik vond het jammer dat de taalkundigen achteraf het woord Kikongo niet verklaarden – in het Swahili, waar het Kikongo toe behoort, is het voorvoegsel Ki een aanduiding dat het om de taal gaat. Kiswahili is in het Swahili de naam van de taal, Waswahili de mensen die die taal spreken. Nou ja, voor het dictee was die wetenschap natuurlijk niet noodzakelijk.

Voor mij helemaal nieuw was de uitdrukking Neerpelts spreken – kennelijk vinden Vlamingen dat in de Belgisch Limburgse plaats Neerpelt een aanvaardbaar mengsel van Nederlands en Vlaams wordt gesproken. Astrant is een woord dat in Zuid-Nederland (met name in Nijmegen) geen Vlaams maar vooral een ouderwets woord wordt gevonden. En dat velen fouten maakten in de spelling van Scylla en Charybdis, dat is zo gek niet, die twee plaatsnamen hebben heeft nu toch werkelijk met de spelling van het Nederlands weinig te maken. Nog wel even dit, uit de bodemloze doos met nutteloze kennis: in Calabrië – onder aan een steile helling naast de A3 – ligt de plaats Scilla, ongetwijfeld uitgesproken als Sjiella; Charybdis is nergens meer te bespeuren.

En toen kwam nog de finale tussen vier winnaars, twee Vlamingen en twee Nederlanders, een finale die wel erg leek op die uit de Nederlandse Slimste Mens. Persoonlijk vind ik het onzin dat een F-16 een vliegtuig is en een F16 niet, dat een koffie verkeerd tegenwoordig caffè latte heet – een gerecht dat ik in de jaren vijftig al dagelijks at – gerecht omdat het een ontbijtpap was van koffie, melk, suiker en stukjes oud brood – en dat bij mij thuis de eerbiedwaardige Friulaanse naam cafilàt droeg, een woord dat ik in het Friulaanse woordenboek (uit 1934...) ook al niet kan terugvinden.

En met gequeued ging voor mij de deur dicht. Dat is in de rij staan, jongens, en daar is de normale Engelse uitdrukking voor: to stand in line.

Gecueued, vertel dat uw bomma.

______

hhBest

Boek & Film 

Ook de bananen zijn krom

We kunnen er kort over zijn: wie geen ondernemer is of anderszins rijk, sterker nog: wie voor zijn levensonderhoud niet afhankelijk is van netwerkerij en andere aan maffiapraktijken grenzende activiteiten, die heeft toch gisteravond wel geleerd dat je niet meer op de VVD moet stemmen. De drie kopstukken van die partij die gisteravond door het slijk kropen, krijgen dat (binnenskamers, uiteraard) dezer dagen nog wel op hun brood. De VVD kan alleen regeren doordat heel veel mensen op die partij stemmen om met hun belang strijdige redenen. (Ik zie ze nog niet afhaken, maar dit uiteraard terzijde.)

Van die redenen heb ik herhaaldelijk melding gemaakt: ze vinden het een partij van fatsoenlijke mensen en je mag van die partij 130 rijden. Dat laatste zal wel overeind blijven als argument, maar de partij is nu wel zo’n beetje door de fatsoenlijke mensen heen. Ik kan me plotseling ook weinig fatsoenlijke mensen herinneren – was Neelie wel zo fatsoenlijk? Of Korthals Altes? Bolkestein?

Als er zoiets als ‘fatsoenlijke rechtse mensen’ bestaat, dan worden die nu in ieder geval definitief overschaduwd door sjoemelaars als Fred Teeven, taaie rakkers als Mark Rutte en halve zolen als Halbe Zijlstra.

Gedenkwaardig blijft intussen de zin uit een van de brieven die gisteren herhaaldelijk werden voorgedragen, vooral aan de interruptiemicrofoon; daarin werd gezegd dat twee VVD-Kamerleden (nu beiden bewindslied) op het ministerie van VVD, oh, sorry, V&J bezig zijn geweest met ‘Verdedigingslijn testen op houdbaarheid’, hetgeen niks anders kan betekenen dan: ‘Kijken of ze in onze leugens trappen’? Zeker als het gaat om het volhouden van wat ook objectief een leugen is, namelijk: ‘Ik ken het bedrag niet dat aan de heer C. is toegeschoven’, terwijl je exact weet hoeveel het was.

Eigenlijk was dat bedrag op zich niet zo interessant, twee miljoen of vier miljoen, in VVD-kringen let men daar niet zo op. Veel erger was natuurlijk dat onze Cees ook nog eens geholpen werd bij het ontduiken van de belasting op dat geld. En nog interessanter: wat kocht Teeven voor die poen? Ik zal maar niet gaan speculeren over de mogelijkheden, denk zelf aan ‘verraad’, en ‘steekpenningen’.

Wat me ook tegenvalt is dat de PvdA zich verschrikkelijk koest hield – die wil blijkbaar echt tot het bittere einde in de regering blijven zitten, terwijl intussen godbetert Buma en Pechtold en Roemer als gekken liepen te scoren met de begrippen ‘rechtsstaat’ en ‘aanzien van de politiek’. Goed, de partij staat er beroerd bij in de peilingen, maar dat zal in 2017 net zo zijn; zelfs Wilders, die bij de komende verkiezingen het premierschap zal opeisen, maar niet kan regeren zonder de VVD en het CDA, stemde in met de motie van afkeuring tegen Rutte – Mark ziet al aankomen dat hij in 2017 op de knietjes zal moeten smeken bij Geertje of hij mee mag doen, en zal toestaan dat Geert er vandoor gaat met tien ministersposten als boetedoening voor de ‘bonnetjesaffaire’.

Waarna Nederland pas echt de bananenrepubliek gaat worden die we gisteren al zagen doorschemeren in het ‘debat van de eeuw’.

________

hhBest

Boek & Film 

Hoe durf je het voor te stellen

Gelukkig zijn er nogal wat slagen om de arm op te merken in het bericht: het gaat pas volgend jaar gebeuren en voorlopig alleen nog maar bij Albert Heijn en dan ook nog alleen maar in Den Haag en aldaar ook nog maar in twee winkels, maar het gaat gebeuren: Big Supermarket is watching you!

De caissières bij de twee winkels van Appie krijgen er een taak bij: ze moeten mensen die ze schatten op verwardheid en dergelijke, goed in de gaten houden, ik neem aan vanaf het moment dat ze hun pak melk naast de lopende band zetten totdat ze daadwerkelijk bij de kassa zijn, de portemonnee niet bij zich hebben en de hand ophouden om het bedrag te incasseren van de gekochte goederen en daarna zich omdraaien om de spullen zorgzaam terug te zetten in de verkeerde vakken. Stel ik me voor.

Als ze zoiets zien – of iets dergelijks, bijvoorbeeld wanneer de aldus gesignaleerde oudere mens tijdens het afrekenen zich vloekend tot het zich boven de linkerschouder bevindende Opperwezen wendt, of anderszins aan het mompelen en scharrelen is en proberen te betalen met vervallen Joegoslavische drachmen – dan moeten zij de betrokkene aanspreken. Het staat er letterlijk zo: ‘Als zij signalen krijgen dat een oudere bijvoorbeeld eenzaam of vergeetachtig is of zichzelf verwaarloost, knopen ze een gesprek aan en vragen ze of de klant wil praten met in de winkel aanwezige vrijwilligers van een zorgorganisatie.’

Dat zullen de klanten leuk vinden die zich ophopen achter de bejaarde.

Albert Heijn wil, zo luidt het persbericht verder, de sfeer oproepen van de voormalige buurtwinkel, waar blijkbaar gelegenheid was om voor mensen te zorgen, in plaats van ze zoveel mogelijk eventueel overbodige rotzooi te verkopen.

Ik heb nog persoonlijke herinnering aan zo’n buurtwinkel. Dat was een heel klein hokje waarin de uitbater Jan Lagé en zijn vrouw achter de toonbank een half onsje suiker afwogen en dat ‘op de lat’ zetten. Het inkoopbeleid van zo’n firma leek me ook nogal chaotisch en werd in feite bepaald door de organisatie waarbij hij was aangesloten, in dit geval de Centra. Het sociale aspect van zo’n winkel was bijna noodgedwongen velerlei: de klantenkring woonde naast de kruidenier of hoogstens tegenover hem, en hij had er belang bij de boel in de gaten te houden, want wat ‘op de lat’ stond moest ooit betaald worden, natuurlijk.

De winkels van Albert Heijn zijn iets geheel anders, in feite gecamoufleerde opslagloodsen; De klant wordt vriendelijk verzocht zelf zijn spullen daaruit op te vissen, zelf de prijs te scannen en zelf af te rekenen zonder feitelijk zelfs maar in oogcontact met een caissière te komen. De opstelling van de goederen is een uitvloeisel van een complete tak van wetenschap – zo staan de spullen die de uitbater van de winkel het meeste opleveren altijd ongeveer op ooghoogte of vlak eronder, en dat is maar één voorbeeldje van verborgen verleiding.

De demente bejaarde die in zo’n zaak levend en onbeschadigd bij de caissière aankomt, kan voorlopig nog wel zelfstandig blijven wonen, met de dementie valt het mee.

Nog even terug: de caissières verwijzen naar in de winkel aanwezige vrijwilligers van een zorgorganisatie. Dat zijn dus onbetaalde krachten die op een hoogst oneigenlijke plek werk doen dat nog niet zo lang geleden (vóór de VVD-regeringen, bedoel ik) terecht werd toevertrouwd aan professionele krachten die beschikten over een adequaat ingerichte plek waar mensen werden opgevangen die niet door een caissière – met alle respect, natuurlijk – maar door een meer gekwalificeerd persoon waren verwezen.

Hoe dúrf je met zo’n voorstel te komen.

_________

hhBest

Boek & Film 

VN verdwijnt in het niet

Vrij Nederland, in geen jaren heb ik het zelfs maar ter hand genomen. Toch was ik begin jaren zestig, ik denk tot ergens midden jaren zeventig, een fanatiek lezer van het blad. Ik kreeg het op vrijdag in de bus en ik besteedde een goed deel van de zaterdag en de zondag aan de lezing van dat weekblad, toen nog op broadsheetformaat.

Ik was totaal verknocht aan Battus, aan Victor Baarn (en nog veel meer pseudoniemen van Hugo Brandt Corstius), genadeloos over het koningshuis én de Nederlandse taal, aan Yrrah (cartoonist Harry Lammertink), Martin van Amerongen, aan Bibeb (Elizabeth Soutberg) schrijfster van de rubriek ‘Zomaar wat vrouwelijkheid’ maar vooral de ‘uitvindster’ van het moderne interview, over wie straks meer. Een groot deel van die periode was Mathieu Smedts de hoofdredacteur; dat was een echte, in die zin dat hij tijdens een interview straalbezopen en weer helemaal nuchter placht te raken. Daarna de meester van de ironie Rinus Ferdinandusse – beroemdste opmerking: ‘Niemand is gehouden zijn eigen verhaal kapot te checken.’ Gevolgd door de (later in het harnas overleden) Joop van Tijn.

VN had enkele medewerkers die echt artikelen schreven vanhele pagina’s en soms twee pagina’s schreven – zoals Igor Cornelissen; iedereen bij VN schreef min of meer vanuit achtervolgingswaanzin – behalve misschien de kok Hugh Jans die vrijwel overal knoflook u.d.kn. in verwerkte – betreffende de CIA, Moskou, het koningshuis.

En paranoia was nog niet eens de meest in het oog springende eigenschap van de toenmalige redacteuren en medewerkers van VN. Wat ze vrijwel allemaal met elkaar gemeen hadden: ze hadden zich vastgebeten in een onderwerp of groep van aan elkaar verwante onderwerpen en schreven daar eindeloos over, zonder enige samenhang met wat de actualiteit probeerde voor te schrijven. Martin van Amerongen bijvoorbeeld, die helemaal was blijven hangen in het Duitsland van Heinrich Heine (al overdrijf ik dat nu een beetje) en de Duitse klassieke muziek.

Juist die omstandigheid was het grote succes van Vrij Nederland in die dagen – je moest als lezer natuurlijk wel flink links zijn om deze soms zware kost te kunnen verteren, maar als je daar eenmaal aan gewend was, dan voelde Vrij Nederland aan als een warm nest. Ik heb het dezer dagen al enkele malen gelezen, onder andere bij Bert Wagendorp: je liep met Vrij Nederland onder de arm op straat om een niet mis te verstaan statement te maken: je was links en je had het hele zootje kuipers, kruipers, rechtse ballen, trotzkisten en fascisten en uiteraard het koningshuis in de smiezen.

De hoofdredacteur van de krant waar ik tussen 1960 en 1967 de kost verdiende, Louis Fréquin, vond Vrij Nederland natuurlijk ook een blad van linkse scherpslijpers uit Moskou, maar dat weerhield hem er niet alleen van zich door Bibeb te laten interviewen; van die gelegenheid maakte hij gebruik om in het geheim naar aanleiding van hun tweegesprek een interview met háár te schrijven en dat als verrassing geplaatst te krijgen in VN.

Dezer dagen werd bekend dat Vrij Nederland vanaf volgend jaar zal verschijnen als maandblad – en op maandbladen zit niemand te wachten, de Linda uitgezonderd. Het is het begin van het einde, dat is duidelijk. Er is deze week gespeculeerd dat zwak redactioneel beleid aan de ondergang van VN ten grondslag zou liggen. Ik kan dat niet uitsluiten, maar sinds een aantal jaren zijn de dagbladen in het weekeinde zo dik en omvangrijk en gevarieerd dat je gewoon geen tijd overhoudt om er een politiek getint weekblad te lezen. De abonnees lopen weg, onder andere is een zwakke redactie daar het gevolg van, zodat nog meer abonnees zich wenden tot de bijlagen van NRC-Handelsblad, de Volkskrant en Trouw of hun eigen regionale krant, sinds een tijdje het Algemeen Dagblad in slechte vermomming.

Ook de roemruchte verzetskrant VN – ooit al bijna failliet doordat de redactie zich als enige in Nederland verzette tegen de koloniale oorlogen die het straatarm uit de oorlog te voorschijn gekomen Nederland voerde tegen een in op stand gekomen al even straatarm volk aan de andere kant van de wereld – gaat uiteindelijk teloor aan de veranderingen in de mediawereld veroorzaakt door andere leesgewoonten, het internet en de grote dagbladen.

Het is jammer en het is niet anders en ik heb zelf ook, al zeker vijfentwintig of dertig jaar geleden, het abonnement opgezegd, dus ik heb niet eens recht van spreken.

________

hhBest

Boek & Film 

De bedelaars van het call center

Het telefoonnummer in de display begint met 035 en ik aarzel: had ik me niet voorgenomen dat ik dit nummer niet meer zou opnemen? Maar ik weet het niet zeker, ik ben nieuwsgierig en wil niet onbeleefd zijn, dus klik: ‘U spreekt met die en die van Consudinges, en ik wilde met u nog eens praten over uw energieleverancier.’

‘Meneer, een collega van u heeft vorige week ook al gebeld en ik heb haar gezegd dat ik onder geen beding van plan ben om van leverancier te veranderen en ik had bovendien gezegd dat ik niet meer gebeld wilde worden.’

‘Oh, maar hier staat dat u er nog eens over zou nadenken en daarom...’

‘Dat zal ik best gezegd hebben om niet onbeleefd te klinken maar ik bedoelde wel degelijk dat ik verschoond zou willen blijven van het gezanik over mijn energieleverancier.’

‘Maar nu ik u toch aan telefoon heb...’

‘Meneer, voor u nou weer dat hele verhaal begint op te hangen over die eenduizendste eurocent per jaar die ik dreig te missen als ik niet overstap op de energieleverancier die u voor mij in petto heeft: ik ben en blijf niet van plan om over te stappen, want het is allemaal één pot nat en ik ben niet van plan om in die kapitalistische concurrentie-carrousel van u plaats te nemen waarin ik binnen drie maanden of een half jaar alwéér naar een andere leverancier moet.’

‘Ja, maar meneer ik heb hier de cijfers, u doet zichzelf echt te kort. Voor elektriciteit bijvoorbeeld...’

‘Meneer ik weet dat er verschilletjes zijn van zelfs meer dan eenduizendste eurocent per jaar, dat heb ik zelf allemaal al eens doorgerekend, u moet mij niet voor achterlijk verslijten, en ik ben tot de conclusie gekomen dat mijn leverancier een goed product levert, de volle 240 Volt maar liefst, de hele dag maar door, voor een prima prijs en dat zijn service ook voorbeeldig is.’

‘Maar meneer, u gooit echt goed geld weg.’

‘En dat wil ik ook zo houden, meneer de Consudinges, ik moet toch potverdikkeme zelf weten waar ik mijn geld aan wegsmijt... En wilt u me nu niet en nooit meer lastigvallen?’

‘Maar...’

Ik zou nu graag geschreven hebben dat ik de telefoon erop gooide, weet je wel, met zo’n knal en een wegstervende rinkel, en daarna nog even een duwtje omdat het ding vroeger nooit meteen goed op zijn plaats terecht kwam; maar dat kan tegenwoordig niet meer, nee, ik zette het toestel dus weer netjes in de lader.

En ik stelde weliswaar een beetje verdrietig vast dat als de Staat der Nederlanden gewoon zijn plicht deed en stroom leverde aan iedereen tegen het beste tarief, dit soort snibbige conversatie tussen burgers niet meer plaats zou hoeven vinden, hetgeen voor mij tijdsbesparing zou opleveren en voor de beller of belster zijn of haar broodwinning niet de vernederende combinatie van oplichter/flessentrekker en bedelaar zou hoeven zijn – gezien het feit dat hij of zij alleen een paar piek betaald krijgt als hij iemand inderdaad met een gehaaide babbel over de streep trekt en een onzincontract aansmeert.

Volgende keer vraag ik dan ook zeer kort door de bocht: ‘Hoeveel zou u vangen als u mij een contract aansmeert? Vijf euro? Geef me dan even uw banknummer, dan maak ik die vijf piek over en dan garandeert u mij natuurlijk dat ik nooit meer gebeld word.’

Maar ergens heb ik het gevoel dat ook dat misschien is niet afdoende zal zijn.

Grrrrr.

_______

hhBest

Boek & Film 

Krediet kan ook zonder glossy

Je hebt reclamefolders en glossy tijdschriften, het laatste klinkt beter dan het eerste, ze zijn exact hetzelfde maar de eerste categorie is eerlijker dan de tweede. Veel glossy tijdschriften zijn vooral advertentiefuiken en redacties zien er in toenemende mate niet tegenop om zich op te stellen als de hoeren van het bedrijfsleven.

Ik ga geen compleet overzicht schrijven van wat er op dat gebied zoal gebeurt – het is wel verleidelijk want de afgelopen weken heb ik naar schatting aan reclamemateriaal toch zeker drie kilo door de brievenbus horen daveren – maar me beperken tot de Werdegang van een van de merkwaardigste glossy’s op de markt.

En dat is Villa d’Arte – veel glossy’s hebben een rare naam, ik noem Navenant, maar deze naam dekt de lading niet. Ja, er is wel sprake van villa’s die je kunt huren voor je vakantie, maar de kunst komt er meestal bekaaid in af (op aankondigingen van exposities na) of het zou een ordinair soort designkunst moeten zijn, die van opzichtige horloges bijvoorbeeld, of die van auto’s als Mercedes of LandRover.

Veel glossy’s hebben een min of meer strikt omschreven doelgroep, Villa d’Arte ook, zij het dan dat die doelgroep mensen omvat met zeer uiteenlopende beroepen en vooral zeer uiteenlopende inkomens. Het is het blad dat houders van een creditcard van Visa een keer of zes per jaar toegestuurd krijgen.

Veel creditcardhouders hebben zo’n ding om bij in het buitenland gevestigde webwinkels aankopen te doen, bijvoorbeeld een boek van twee tientjes in Engeland, of een camera van honderd euro in Duitsland.

Maar over de hoofden van die mensen heen richt het blad zich tot een iets kapitaalkrachtiger publiek. Ik neem als voorbeeld het nummer van december-januari dat tussen de bergen reclame voor worst en bier in de bus viel.

De Jaguar XE lijkt me een leuke auto, en voor een verrassend lage prijs: vanaf veertigduizend euro en ‘maar’ twintig procent ‘bijtelling’ – Villa d’Arte richt zich uiteraard vooral tot mensen die hun dikke automobiel laten subsidiëren uit de schatkist. Op pagina 12 staat bijvoorbeeld een voorwerp aangeprezen waarvan ik niet kan bevroeden wat het is: het is een watch winder, en zo te zien gaan er echt horloges in, en het ding kun je kopen voor slechts zesduizend euro.

Het Midden-Oosten is een landstreek waarvandaan vooral mensen vluchten en waar vooral het afhakken van hoofden een druk beoefende hobby is. Maar voor de houders van een creditcard ziet de wereld er anders uit. Zo lees ik: ‘In de Verenigde Arabische Emiraten en Qatar weten ze precies hoe ze het op luxe gestelde reiziger naar de zin kunnen maken’ – zelfs de woestijn heeft er iets magisch en er zijn, o heerlijk ‘over de top winkelcentra’! En in het ‘tussenseizoen’ kun je er terecht voor slechts 2200 euro per persoon, voor acht dagen.

Verderop: in Peru kun je ook heerlijk relaxen in wellness-centra en natuurlijk ook de nodige sights bezichtigen en je kunt er al heen voor zesduizend euro voor twee weken.

Zo kunnen we wel doorgaan. Nou goed, nog één leuk item dan: in hotel The Lanesborough in Londen betaal je per nacht vanaf 913 euro, maar eerlijk is braaf: dat is in die reportage meteen het duurste hotel, de rest kost 200 tot 400 euro per nacht.

En o ja, Victoria Koblenko leeft ook nog. Als ik haar was, had ik gevraagd om een andere fotograaf, want ze ziet er op de foto’s mager en niet meer zo piep uit. Dat kan echt beter, de meeste glossy’s zijn daar zelfs in gespecialiseerd.

Ik ga hier zo diep op in omdat het blad, tot nu toe gratis, vanaf komend jaar geld gaat kosten; weliswaar slechts €14.50 per zes nummers – maar dat geeft me de gelegenheid Villa d’Arte vaarwel te zeggen. Dan maar geen wellness op de Fiji-eilanden en omstreken.

Kortom, alles dat ik noemde trekt mij niet aan en kan en wil ik ook nooit betalen. Eigenlijk hoor ik dus niet eens tot de doelgroep.

En die creditcard zelf, daar aarzel ik al jaren over.

Kan betalen in buitenlandse webwinkels echt niet eenvoudiger?

In het algemeen gebruik ik hem alleen maar op Italiaanse tolwegen.

Grazie e arrivederci!

__________

hhBest

Boek & Film