Gisternacht zette ik om twee uur de radio aan, net op tijd om de nieuwslezer te horen vertellen dat onder andere The New York Times wist wat er op de voicerecorder van de in de Franse Alpen neergestorte Airbus A320 van GermanWings te horen was. Vooral dat blijkbaar maar één van de piloten zich in de cockpit bevond en dat de tweede, ja, waar was die? Hij bleek, aldus het bericht, niet meer binnen te kunnen in de cockpit.
De dagen ervoor had ik grafiekjes bekeken die lieten zien wat er was gebeurd. Het toestel steeg naar de kruishoogte van 38000 voet – ruim 11.5 kilometer – en was vandaar vrijwel meteen begonnen aan een betrekkelijk langzame afdaling naar uiteindelijk iets van 6000 voet – ongeveer 1900 meter. De bergen ter plaatse zijn net geen 2500 meter hoog en dus kun je maar op één ding wachten: de inslag van het toestel tegen de berg.
Dat het toestel een kleine tien minuten lang rustig feitelijk aan een landing was begonnen, moest, zo dacht ik, bewust door de bemanning gewild zijn. Waarom? Omdat een van de twee of misschien wel alle twee bewust zelfmoord wilden plegen? Het zou kunnen, al was het ondenkbaar. Piloten worden immers geselecteerd op hun onfeilbaarheid.
De oplossing kwam in de loop van de ochtend: op het moment dat de daling werd ingezet was de gezagvoerder niet aanwezig in de cockpit. Dat kan: hij ging een plas doen of een andere boodschap. (‘Iets biologisch,’ zei de president-directeur van Lufthansa.) De gezagvoerder heeft dus ook niet onmiddellijk gemerkt dat er gedaald werd.
De co-piloot had dus, direct na het vertrek van de baas, bewust de daling ingezet naar een niveau tot onder de bergtoppen van de Franse Alpen waar het toestel vloog. De tovenaarsleerling had het rijk alleen.
En de procedure waarbij de cockpitdeur, kogelvrij en al, altijd gesloten blijft om het binnendringen van een kaper te verhinderen – ingevoerd na 11 september 2001 – keerde zich op dat moment tegen de gezagvoerder en de 148 mensen achter hem. Toen de deur niet gewoon openging moet de gezagvoerder steeds er steeds harder op zijn gaan bonken, moet dat de passagiers zijn opgevallen en wie misschien toevallig uit het raam keek, had gezien dat inmiddels het gebergte met enorme snelheid – 700 kilometer per uur vlak onder het toestel doorschoot.
Enkele seconden later was het vliegtuig schroot en over de toestand van de passagiers zullen we het maar niet hebben.
‘Die man moet een uurtje daarvoor nog vriendelijk de passagiers welkom hebben geheten aan boord!’ las ik gisteren in een verontwaardigde tweet. Dat kan best. Misschien is het idee voor zijn daad pas bij copiloot Andreas Lubitz ontstaan toen de gezagvoerder voor een sanitaire stop de cockpit verliet. En dat hij besefte dat een dergelijke kans niet gauw meer zou krijgen: de combinatie van de macht over het vliegtuig en een spectaculair gebergte om te pletter te vliegen. Er ging een knop om in zijn hoofd – ik weet het, het is mij ook wel eens gebeurd – en werd de gedachte in een flits zo fascinerend, aantrekkelijk, spannend, onvermijdelijk dat hij, als het ware op de automatische piloot, alles deed wat nodig was om zelfmoord te plegen en 149 mensen in zijn dood mee te sleuren. Het is een type zelfmoord dat helemaal niet zo ongebruikelijk is, zie de zelfmoordterroristen van deze tijd. Of aan de vaders die hun gezin uitmoorden alvorens het pistool tegen hun slaap te houden. Of in de twintig keer dat iets dergelijke met een vliegtuig gebeurde in de afgelopen vijfentwintig jaar.
Iedere keer vraagt iedereen zich af: waarom dan toch? Ja, waarom dan toch. Doodsverlangen is zo volkomen vreemd aan vrijwel alle mensen, dat ze vinden dat je er een hele goede reden voor moet hebben. Je vrouw is er vandoor met een ander, je hebt al je geld verloren bij het gokken, je hebt als politicus volkomen gefaald – het schijnt dat er mensen zijn die het om een dergelijke reden doen. Maar een concrete reden is bij de meeste zelfmoordgevallen niet te vinden. Een oorzaak wel misschien: een storing in de hersenen, meer niet.
De knop gaat om en je bent ineens een ander mens die een oplossing ergens voor ziet in den almacht die hij letterlijk onder zijn linkerduim heeft: dat hij daarmee een geweldige klapper kan maken die toont dat een vliegtuig iets is dat je niet aan het gebrekkig functionerende brein van een menselijk wezen mag toevertrouwen, veel te groot, veel te onbeheersbaar. Ineens laat een getalenteerde piloot zien hoe spectaculair hij van zijn talent en dat inzicht gebruik weet te maken.
Er zit niet veel anders op dan een onbemand, volledig automatisch vliegtuig.
Maar ja, dat wordt óók gemaakt door mensen die allemaal hun brein overschatten en denken het eeuwige leven te hebben.
_________