Met maar een heel klein beetje literair-historisch besef kom je al snel op het idee ‘boontje komt om zijn loontje’, als je de wederwaardigheden van V&D (de V&D, zeggen mensen tegenwoordig) via de media tot je neemt. Meneer Vroom en meneer Dreesmann draaien zich al enige dagen nogal onrustig om in hun graf, maar wie vriendelijk glimlachend in hun graf overeind gaan zitten zijn natuurlijk de toneelfiguur Mathijs de Sterke en zijn geestelijke vader Herman Heijermans.
In de Toneelwerken (1965) van die in 1924 overleden toneelschrijver vinden we het in 1908 geschreven stuk De Opgaande Zon, dat in de destijds – zeker voor Heijermans – gebruikelijke naturalistische stijl de strijd schetst van een kleine middenstander tegen het grootwarenhuis De Opgaande Zon. Uiteraard was dit een doorzichtig pseudoniem voor Magazijn de Zon, in 1867 in Amsterdam geopend door de heren Vroom en Dreesmann. De Sterke heeft een klein winkeltje met aan weerszijden panden van De Zon. Dat bedrijf aast op het tussenliggende pand om een breed winkelfront te kunnen scheppen. Het pand van De Sterke vliegt per ongeluk cq met opzet in brand waarna De Sterke het veld moet ruimen voor het grootwinkelbedrijf.
Opmerkelijk is natuurlijk dat de gestaalde socialist Heijermans hier partij kiest voor een kleine middenstander, die het moet afleggen tegen het ‘grootkapitaal’. Tegenwoordig kan het midden- en kleinbedrijf met zijn noden vooral terecht bij de VVD en het CDA.
In de literatuur wordt dit verhaal nogal eens vergeleken met Op Hoop van Zegen (‘de vis wordt duur betaald’) van Heijermans, maar daar gaat het nu even niet om. Net zo min als ik hier nog eens Openbare Werken van Thomas Rosenboom ter sprake wil brengen. Al lijkt het allemaal wel veel op elkaar.
Waar ik wel even op wil wijzen is de naam van de huidige eigenaar van V&D, Sun Capital. Diens soort roofkapitalisme kwam zelfs in Heijermans’ tijd niet voor, ondanks de gelijkenis met de naam van de winkel uit 1867.
Voor het personeel en voor het straatbeeld van talloze binnensteden hopen we maar dat de V&D nog lang moge blijven bestaan en dat de webshops op hun beurt ook in het zand moeten bijten, waarna we misschien nog eens terugkeren naar Mathijs de Sterke die een late en postume triomf lijkt te gaan vieren. De aanhouder wint, de aandeelhouder vaak niet.
Of eigenlijk zijn we daar al bij terug, bedenk ik nu, in de kleine zeer gespecialiseerde winkels die de laatste jaren als paddenstoelen uit de grond schieten: de warme bakker, de groentejuwelier, de omfietsslijter en de diervriendelijke slager.
_______