Frank van den Bleeken heeft een wat droevige oogopslag, maar erg mager is hij nog niet geworden van zijn grondeloze verdriet, zeker als je even bedenkt dat hij al dertig jaar in de bak zit. Hij heeft, zei hij, geen zin om verder weg te rotten in de gevangenis. ‘Wat ik ook gedaan heb, ik ben ook een mens,’ zei hij.
Een filosoof, kennelijk. Ik zou hier niettemin geen stukje van willen maken in de trant van ha ha, had je dat maar niet moeten doen, sliep uit, ga jij maar lekker over een jaar of dertig dood in de gevangenis.
Ook hoor je mij geen melding maken van het feit dat dat de Belgische staat nog een smak poen gaat kosten.
En evenmin begin ik over al die mensen die búiten de gevangenis voornamelijk wegrotten.
Frank heeft gelijk, hij is een mens. We hebben met elkaar afgesproken dat er doodgeslagen kan worden naar hartenlust – ik heb net nog een verdwaalde vlieg een mep verkocht – maar daar maken we één uitzondering op: een mens mag je niet doodmaken, daar zijn wij te beschaafd voor.
Aarzelend hebben we een uitzondering gemaakt voor mensen die gruwelijk lijden aan een ongeneeslijke ziekte en geen ander uitzicht hebben dan nog twee of drie weken of dagen van dat lijden, alvorens vanzelf dood te gaan. In dat geval is euthanasie eerder een voortzetting van de pijnstilling met andere middelen.
Maar euthanasie bij geestelijk lijden of levensmoeheid is voor de meeste mensen en de meeste medici een brug te ver – zelfmoord wordt wel eens gezien als falen van de gezondheidszorg en in veel gevallen vooral als lullig tegenover de nabestaanden, euthanasie bij geestelijk lijden is gewoon een brug te ver. Verlangen naar de dood is ‘gewoon’ een symptoom van de ziekte: de juiste behandeling doet het verlangen verdwijnen.
Die terughoudendheid is maar goed ook, mensen, hoe menselijk ook, zijn in staat overal aan te wennen: uiteindelijk leidt een en ander wellicht tot een vrijbrief om mensen uit de weg te ruimen om hun erfenis, of omdat hun gezicht je niet aanstaat, of omdat je het lekker vindt iemand te doden.
Waarmee we weer terug zijn bij Frank.
Ik ga er even vanuit dat hij die veroordeling tot levenslange gevangenisstraf niet luchthartig heeft gekregen, dat het bewust de bedoeling is geweest hem voor altijd uit de samenleving te verbannen, in de eerste plaats om wat hij heeft gedaan – verkrachting en moord – maar vooral omdat de kans reëel werd geacht dat hij het wéér zou doen.
Je had heb dus net zo goed de doodstraf kunnen geven, dan was iedereen van alles af geweest. Behalve dan dat we, geheel terecht, zo beschaafd zijn geworden dat wij de justitiële moord uit het strafrecht hebben geschrapt.
Wie kan ons met de hand op het hart verklaren dat Franks doodsverlangen niet eenvoudig een symptoom van zijn ziekte is, waarvan genezende behandeling misschien niet gemakkelijk, maar ook niet onmogelijk is? De fout zit hem dus in het Belgische systeem, waarin men blijkbaar gevangenen eenvoudig laat wegrotten in het gevang – ze zijn daar blijkbaar nog niet verder het midden van de negentiende eeuw.
Want ze hebben Frank niet behandeld, maar wel zijn vraag om hem dan maar te doden uitgebreid in behandeling genomen en uiteindelijk zelfs een arts gevonden die bereid was de daad bij het woord te voegen.
Die arts zou ik niet als huisarts moeten hebben, dacht ik nog. Maar hij is inmiddels ook bij zinnen gekomen door de afspraak af te zeggen. In België is de doodstraf (nog) niet terug.
Waarna wij verbijsterd keken naar de minister van Justitie van Belgenland, Koen Geens (‘christendemocraat en Vlaams’) zei op de VRT dat hij inmiddels op het idee was gekomen iets voor deze categorie psychisch zieke gevangenen te doen, al zou dat een lange adem hebben. Voor de tussentijd opperde hij een creatieve oplossing: ‘Jullie hebben in Nederland zogenaamde long stay-instellingen waar dit soort mensen nog een menswaardig bestaan leiden,’ zei hij, en hij had er al met staatssecretaris Fred Teeven over gesproken.
Nee toch? Of komt hier de lepe Hollandse centenpikker om de hoek kijken? Beter Belse tbs’ers dan Syrische asielzoekers? ‘Hoeveel kunnen we verdienen aan het opslaan en behandelen van een paar honderd Belgische uitzichtloze tbs’ers?’ De anchor woman van de VRT nam het woord ‘exporteren’ in de mond.
Als je het maar uit je bolle hoofd laat.
________