Hoewel je natuurlijk zelf wel kon gissen dat de vrouw in zomertenue die na afloop van het ceremonieel op vliegbasis Eindhoven op het platform eerst met minister Frans Timmermans stond te praten en hem daarna omhelsde een ‘nabestaande’ was (wat een raar woord, eigenlijk), had ik de Boston Globe ervoor nodig om dat te weten te komen – hoewel de Nederlandse fotograaf die de foto stuurde dat bijschrift ook zelf gefantaseerd kan hebben.
Het over het algemeen zalvende betoog van NOS voice over Jeroen Overbeek was toen al ruw onderbroken door een verslaggever die, buiten beeld, opmerkte dat er ‘natuurlijk’ met de veertig grafkisten uit Charkov méér dan veertig lichamen naar Nederland waren gekomen, er is nog niemand geïdentificeerd – en dat beantwoordde meteen de vraag die Djamila stelde terwijl we naar de reportage keken: zouden ze die kinderen ook in van die grote kisten vervoeren?
Veel meer vragen bleven onbeantwoord, waarvan één duidelijk in mij bleef doorzoemen en me ertoe bracht nog één keer het neerstorten van MH17 ter sprake te brengen: waarom die sterk militair getinte operatie? Iemand die tot gisteren een dag of tien incomunicado is geweest en de uitzending zag, moest toch op het idee komen dat het Nederlandse leger ergens in de wereld betrokken was geweest bij een veldslag waarbij veel militairen gesneuveld waren?
Het was niet mis te verstaan, hoor dat Defensie hier een punt wilde maken: zelfs de bussen waarmee Kamerleden uit Den Haag waren gekomen, waren van de Koninklijke Luchtmacht. Het viel me nog mee dat er gewone lijkwagens werden gebruik en geen affuiten. Maar wat was dat punt precies?
Ik denk dat met de hele ceremonie wellicht óók bedoeld werd te tonen hoe ver wij, Nederlanders, verheven zijn boven het zootje ongeregeld in Oost-Oekraïne die inderdaad op ontoelaatbare manier met lichamen en spullen hebben lopen zeulen.
Maar dan: dat hele gedoe met het blazen van de Last Post en de Reveille is toch uitsluitend gereserveerd voor de kazerne en aanverwanten? Is er bij de nabestaanden wel nagegaan of die van dat hele militaire gedoe wel gediend waren? En dan nog: het knullige dragen van de kisten en het houterige exerceren maakten de vertoning soms zelfs een beetje lachwekkend.
Dat er was afgezien van het spelen van het Wilhelmus, dat is dan weer wel begrijpelijk. In theorie was het immers mogelijk dat geen enkele van de lichamen in de kisten afkomstig was uit Nederland. In ieder geval was statistisch eenderde van de lichamen niet van Nederlandse afkomst en de kop ‘Eindelijk thuis’ in het Limburgs Dagblad van vandaag was dan ook een beetje, nou ja, niet koddig maar wel typisch.
Net zoals de opmerking ergens in de krant dat de mensen langs de route van Eindhoven naar Hilversum stonden om hun medeleven te betuigen. Ik denk dan, heel kwaadwillig, dat voor de meesten vooral gegolden zal hebben dat ze gezond nieuwsgierig waren – je kijkt toch ook niet uit medeleven naar de tv-reportage?
Nog een vraag, en dan houd ik er over op.
Zat er nog een bedoeling achter: dat er eerst twintig Chevrolet lijkwagens voorreden, toen zestien Mercedessen en tenslotte vier Fords Continental?
_______