SanteLOGie

Een reis door Midden-Europa 9 en slot

Achteraf bezien heeft deze serie een veel te pompeuze titel gekregen. Midden-Europa, dat is Mitteleuropa, min of meer het gebied van het in 1918 roemloos tenondergegane Oostenrijks-Hongaarse Keizerrijk, met Wenen als hoofdstad. K&K werd het genoemd, want de Oostenrijkse keizer was ook koning, namelijk van Hongarije; in 1980 zei een oudere heer, die mij door de stad Sopron gidste, dat zijn land nog altijd K&K was, maar dan Kommunistisch und Kapitalistisch. Sopron heette tijdens het keizerrijk trouwens vooral Ödenburg, en het huidige Bratislava was Pressburg.

Ik had al lang het plan het gebied eens te bezoeken, vooral toen ik nog niet zo lang geleden het prachtige boek Danubio las van Claudio Magris. Ik schreef er toen dit stukje over.

Ik kan aanvoeren dat ik op de terugreis viermaal de Donau passeerde, de grootse rivier van het voormalige keizerrijk, en dat ik die rivier heb gezien in Boedapest, en elders zijn zijrivieren de Inn, de Enns, de Isar en de Tisza. Maar dat is natuurlijk niks als je niet echt in Bratislava bent geweest, Wenen gewoon hebt overgeslagen, München niet hebt bezocht en in Linz in de stromende regen in de camper een boek van Hilary Mantel hebt zitten lezen. Wel in Praag geweest, aan weerszijden van de Moldau, maar die mondt uit in de Elbe.

En geen enkel Kaffeehaus van binnen gezien, al ben ik er in Praag wel heel dichtbij geweest, door een cappuccino te drinken in het Presentatiehuis.

Het weer zat niet mee, daarmee kan ik me wellicht verdedigen, de uitgetrokken tijd te kort, en zo nog het een en ander.

Mitteleuropa, dat moet ik dus toch dringend nog eens uitgebreid bezichtigen. En dan beginnen we in Triëst, ooit de handels- en marinehaven van het K&K.

Wanneer? Tja.

______

Op de foto: een van Helden op het Heldenplein in Boedapest.

_______

hhBest 

Boek & Film 

Reis door Midden-Europa 8

Al zitten we ver van zee, over water hebben we geen klachten.

Eerst dinsdag. De weelderig vormgegeven uitbaatster van de camping in Badacsony aan het Balatonmeer, die een prachtig soort Duits van eigen makelij spreekt – dondert niet dat je er vrijwel niets van verstaat – verzekert me met de hand op het hart dat de rampspoed van de vorige middag zich nog nooit heeft voorgedaan. Na een fraaie ochtend en begin van de middag met een stralend blauwe hemel, een beetje versierd met wat stapelwolkjes, duikt er in het Zuidwesten een onweersbui van formaat op, die voorafgegaan wordt door stormachtige wind. Aanvankelijk maken we ons vooral zorgen om de zes jonge zwaantjes, die je de ineens aanwezige golven op en af ziet zeilen, maar dan zijn we zelf aan de beurt: het water wast snel – normaal ligt de camping een centimeter of twintig boven de waterspiegel – dus met wat opstuwende wind heb je al gauw natte voeten. ‘Meestal stijgt het water door storm aan de zuidoever,’ zegt de uitbaatster. We zijn niet verdronken, hoor, maar het is toch lastig om soppend door het water de camper te betreden. Haastig zetten we hem wat hoger en dus op het droge.

Onze knuffel-Duitse mevrouw is Helga, al 22 jaar elk jaar een paar maanden op de toch al erg Duitse camping, zo’n tiepje dat, gezegend met kippenverstand, van kampeerder tot kampeerder gaat met haar venijnige verhaaltjes en uitgebreide lezingen over haar gezondheid. ‘Ik neem alle pillen waar ze op de tv reclame voor maken, en toch ben ik ziek, snap je dat nou?’ Tijdens de ‘watersnood’ sleept ze met het loodzware bankje dat ze, ten einde van het uitzicht op het meer te genieten, langs de oever heeft gezet. Zou ze denken dat het wegdrijft?

Meer water straks, maar eerst: de spookcamping.

Camping Castru, in een stille buitenwijk van Sopron, nog net in Hongarije.

Als we het terrein oprijden kijken we elkaar bevreemd aan: is die tent wel open? We zijn de enige klanten. Het is meer een groot huis met een flinke tuin eromheen, er zijn rudimentaire toiletvoorzieningen en er wordt kennelijk ook verbouwd; maar er is geen hond te bekennen. Tot ineens iemand opduikt: een vrouw met een onmiskenbaar Japans uiterlijk, een grote strooien hoed op het hoofd en een werktuig voor tuinonderhoud over de schouder die, zich uitsluitend bedienend van gebarentaal, ongearticuleerde geluiden, aanrakingen en snel wisselende gezichtsuitdrukkingen, me wegbonjourt – ik begrijp dat alles, inschrijven, afrekenen en zo, iets van later zorg is.

Terwijl we in de laatste zonnestralen het avondmaal toebereiden, komt ineens een snel lopende man, type zwerver, de camping op en richt zich tot ons in het Hongaars. We verstaan het woord ‘euro’. We schudden nee, de man draait zich abrupt om en loopt mompelend de camping af. ‘Die komt vanavond terug met zijn vrienden om ons de les te lezen,’ zegt Djamila, als altijd optimistisch.

Maar er komt iets anders: een Nederlandse camper, kersvers uit Nederland, onderweg naar Roemenië. Met zijn tweeën ben je sterker dan in je eentje.

’s Morgens blijkt de Japanse in ieder geval niet doofstom, want ze roept met vrolijk ‘Good morning!’ toe, als ik kom afrekenen.

Blijven wij achter met het raadsel hoe deze Japanse hier verzeild is geraakt en in welke functie.

Later op die ochtend komt het water weer: nu in de vorm van een inktzwarte hemel waaruit, bij een loeiende wind de regen bij bakken naar beneden komt. Dat maakt een rit over de autoweg tussen Wenen en Linz een hachelijk avontuur.

Als het zo blijft zijn we nog eerder thuis dan we dachten.

Een reis door Midden-Europa 7

Neem nou bijvoorbeeld de natuur te Hongarije. Ik kom daar op na een dagje over het ijl-lichtgroene water van het Balatonmeer staren en ook overigens de ogen de kost geven. Het is er werkelijk vergeven van de dieren.

Daar is ten eerste een ook alweer heel ijl lichtgroen beestje ter lengte van halve millimeter dat op dit moment een beetje doelloos over mijn hand wandelt. Als je het wegveegt is er niks van over, toch moet het hart, longen en lever hebben, hoe bestaat het.

Er vliegt en kruipt veel meer, muggen, vliegen, libelles, bijen, wespen en allerlei andere types insecten die ik nog nooit heb gezien en ook niet hoef terug te zien.

De boerenzwaluwen willen dat juist wel, die hoeven niet eens hoog te vliegen om razendsnel een maaltje bijeen te happen voor de jongen in de tientallen nesten onder de dakrand van een van de gebouwen op de camping Eldorado in Badacsony.

Wat ook rondvliegt zijn trouwens de pluizen van de populieren, maar die eet niemand.

Dan zijn er de visjes, die ik graag aanzie voor jeugdige exemplaren van de fogás, de snoekbaars dus, maar ik kan me (en zal me ook wel) vergissen. Bij vele honderden drommen ze samen in en ook wel eens óp het water langs de oever van het meer, waar ze zich tegoed doen aan de algen op de stenen vlak onder water.

Ik leer hier aan één stuk bij. Zo dacht ik dat eenden vegetariërs waren. Maar ze blijken heel handig in het bijeen happen van hun ontbijt tussen de honderden razendsnelle visjes. En er zijn er meer die hier vissen. Een sterntje maakt er een hele show van, het vliegt traag wiekend een rondje buitengaats en keert dan terug, draait een scherpe bocht en gelijk een duikvlucht en hapt trefzeker aan het wateroppervlak een visje weg, dat het meteen doorslikt.

Een prachtig zilverreiger komt elke dag enkele malen op een nabij piertje staan en neemt zo deel van de spartelende maaltijd. Zelfs een waterslang steekt de kwaaie kop boven water uit, alvorens toe te happen.

’s Morgens heel vroeg staat op hetzelfde piertje een aalscholver zijn vleugels te drogen, is dus al succesvol onder water geweest.

Eenden vliegen agressief elkaar achterna, als twee jachtvliegtuigen tijdens de Battle of Britain, je wacht in spanning af, maar ze landen allebei en zijn kennelijk meteen volledig vergeten wat ook weer de aanleiding was tot het luchtgevecht.

Om half zes waggelt een grote mannetjeszwaan uit het water en gaat een beetje uitnodigend staan kijken. Maar we weten het: niet voeren! Teleurgesteld druipt hij enkele minuten later af, maar is een half uur later terug met meer argumenten, te weten vrouw en kinderen: zes stuks heel lichtgrijze bolletjes wol achter die statige zwaan.

Als ook dan ons hart van steen blijft, vertrekken ze allemaal weer, de kleintjes achter moeder aan, vader enigszins terzijde. Ze verdwijnen achter een verre rietkraag.

De koekoek is er ook. En de wielewaal.

Dudeljo!

Een reis door Midden-Europa 6

Wil je stilte of herrie? Op veel plaatsen kun je daarvoor terecht en zeker in Hongarije.

Eerst de herrie. In de buurt van de camping is een aantal gezondheidsinstituten gevestigd en dat brengt dag en nacht – ’s nachts wat minder – rondracen met alle mogelijke soorten sirenes met zich mee, blijkbaar is er budget voor alle nieuwste kreten. Als je daar opaf moet gaan moet je concluderen dat reeds ‘s morgens om zes uur de eerste hartinfacten zich in rijen van vier opstellen om zich door zo’n heerlijk artistiek loeiende ambulance naar de cardiologiekliniek te laten vervoeren.

Op een mooie zwoele avond drentelen we tussen Kossuth Lájos Tér en Sabatszag Tér, op zoek naar de ideale plek om die avond eens in de openlucht te dineren. Intussen laat Boedapest zich van de absurde kant zien. Bij het Vrijheidsplein, Sabatszag Tér dus, staat het (vermoedelijk enige) standbeeld tert wereld van Ronald Reagan. Van brons – het zou in Nederland al lang gestolen zijn – en beide benen op de grond. Geen verklarende of misschien verontschuldigende tekst erbij.

Op het Bevrijdingsmonument staat nog steeds de rode ster van het Rode Leger, en de tekst, eerst in het Russisch daarna ook nog even in het Hongaars: ‘Leve de bevrijdende Russische helden’. Dat dat geschiedkundig voor discussie vatbaar is, dat straalt er niet vanaf, en al helemaal niet wat die bevrijding betekende: die had haar hoogtepunt in het brute neerslaan van de volksopstand door Russische tanks in november 1956.

Wacht, de moderne herrie. De bekende sirenes brengen ons op de been: op het plein staat een plataan in brand. Hoe surrealistisch kan een avond verlopen? Er is trouwens meer gaande, er worden voorbereidigen getroffen voor een rockconcert van formaat.

Enkele uren later schuiven we aan voor een smakelijke maaltijd op het terras van Budapest Bisztró op Vesey utca. Kort daarna schuift de pianist aan die avond zal verluchtigen en direct na hem de zangeres die het American Songbook als haar repertoire heeft. Moet je net bij mij mee aankomen. Ik zing alles luid mee, Djamila schaamt zich kapot. De vocaliste komt zelfs vragen of ik een favoriet heb en ook dat leidt tot een mooie lied.

Maar intussen barst vijfhonderd meter verder het rockconcert los. Het gedreun van de volautomatische drums, het gekrijs van zwaar geestelijk gestoorde zangerd kan nog net niet de zangeres bij haar werk storen en zij laat dat ook niet gebeuren – dapper en goed gedaan.

En dan de stilte. Een dag later zijn we op de Camping Puszta in Hortobagy, tweehonderd kilometer naar het Oosten. Het weer is nog altijd voortreffelijk, het lawaai volledig afwezig – nou ja, een koekoek en een Turkse tortel proberen elkaar de loef af te steken, en zelfs hier is er te veel licht om de sterrenhemel goed te zien – en dat komt door één lampje, honderd meter bij ons vandaan. ’s Morgens voegt zich een wielewaal in het vogelkoor.

Inmiddels, hier in Badacsony aan het Balatonmeer.

Ook lekker rustig, trouwens. Rustiger nog.

Reis door Midden-Europa 5

Als de oude vertroiuwde metrotrein van Russische makelij het station binnendendert kun je degene die gaat opstaan al zien: het is altijd iemand die rechts van de deur, tegenover de openrammelende schuifdeuren zit en op de uitkijk lijkt voor de eerste de beste reiziger met een lichamelijke uitdaging die instapt en in het vervaarlijk schommelende voertuig gegarandeerd niet staand overeind kan blijven. De betrokkene staat onmiddelijk op, krijgt een dankbare glimlach van de lichamelijk uitgedaagde en reist verder, hangend aan een lus.

Dit is Boedapest, een stad van vriendelijke voorkómende mensen. Ze trekken een verdrietig gezicht als je vraagt of ze Engels of Duits spreken, ‘ik had zo ontzettend graag een geanimeerd gesprek met je gevoerd over de ingewikkelde structuur van deze razende wereldstad, maar ik spreek geen woord over de grens’, zo kun je die gelaatsuitdrukking het beste omschrijven. Een enkeling kent wel iets anders dan Hongaars en spreekt ons dus zelf aan in het Engels, naar welke halte van de metro zijn we op zoek, wil hij weten en hij wil al meelopen naar de plek waar lijn 3 stopt, richting Nagyváros Tér.

In een andere metrotrein die later op de dag voor onze neus stopt wordt de lichamelijk uitgedaagde niet alleen plaats aangeboden, maar is er ook iemand die de verheugde gehandicapte reiziger bij de arm pakt en naar haar plaats geleidt.

In een doodsjiek café-restaurant aan Andrássy Utca, Callas genaamd, waar we, voor de somma van omgerekend 3 euro 50, twee zeer verzorgde cappuccino’s nuttigen, is er meteen iemand bereid om te uitgedaagde te wijzen op de mogelijkheid gebruik te maken van een aangepast toilet op de begane grond, in plaats van een trap te moeten bestijgen naar de gewone toiletten.

In het verkeer hetzelfde. Je hoeft als voetganger maar aanstalten te maken om over te steken en je ziet de aanstormende auto’s in de verte al inhouden en geduldig wachten tot we voorbij zijn, zebrapad of niet. We zien waarschuwingen dat trams altijd voorrang hebben, ook op voetgangers, maar de tram stopt wel degelijk als je oversteekt.

Het is trouwens ook in andere opzichten een beschaafd en elegant land. Dat geldt natuurlijk bij lange na niet voor iedereen en alles – maar zelfs de mevrouw die de ultrarechtse partij Jobbik in het Europees parlement wil gaan vertegenwoordigen ziet er op de affiches keurig uit, een vriendelijke blonde dame, met innemende oogopslag, ze is trouwens ook ‘Dr.’ Morvai Krisztina.

Natuurlijk lopen bij de heersende temperaturen vele piepjonge meisjes vrijwel naakt over straat, onder hen de nodige toeristen. Maar het oog valt toch vaker op mooie vrouwen op prachtige schoenen, modieus gekleed in niet al te opvallende kleding in geraffineerde gedekte kleuren.

De hitte verhindert intussen ambitieuze plannen om de stad verder te verkennen, het blijft hoe dan ook bij een paar kleine hapjes uit een fantastisch copieus menu.

Reis door Midden-Europa 4

De jonge kelner doet het nog niet zo lang, denk ik, maar hij is vol goede moed. Als hij de borden afruimt mompelt hij een woord: ‘egesegedre’. Dat betekent toch ‘gezondheid’? Je zegt dat als je je zoveelste Tokaji heft, of beter nog: je Badacsony Minösegi Bor, of je Barack Palinka? Maar nee, ze zeggen het hier kennelijk ook als wens in de trant van ‘dat het u wel moge bekomen’ of zoiets. Later nog eens navragen.

Dan hebben we de soep van opa, de pörkölt en de palatcinka al op.

Kortom, we zijn aangeland op een planeet die weliswaar lid is van de Europese Unie, maar er een taal op nahoudt die absoluut nergens op lijkt. Al schijnt er een zekere verwantschap te zijn met Fins, Turks en zelfs Japans – maar daar heb je dus niks aan. Je kunt er niets van maken, daar komt het op neer.

Boedapest. Wandelend door deze loeiende wereldstad word je geconfronteerd met Big Brother zelf: Orban, de premier van Hongarije, want daar zijn we inmiddels, al zegt Orban zelf Magyarorszag tegen zijn land (en tegen Nederland heel oneerbiedig Nemetalföld, Duitse Laagvlakte.) Voornaam is niet nodig, argumenten ook niet. Op de enorme affiches kijkt de man je met zijn arrogante, laatdunkende oogopslag aan, naast hem slechts deze woorden: Orban, 25 Majus. Onderaan in kleine letters de naam van zijn partij: Fides. Hongarije doet ook mee aan de Europese parlementsverkiezingen. Hopelijk met positieve bedoelingen.

Terwijl een viertal zwarte Audi’s van de Rendörseg (politie) twee aan twee naast elkaar en vlak achter elkaar met gillende sirenes voorbijscheurt op de Haller utca – in perfecte CSI-stijl – bedenk je ineens iets heel anders.

Zouden er nog volken bestaan die helemaal geen taal hebben? Of mooier nog: die wel een taal hebben die uitsluitend begrippen omschrijft die wij niet kennen – een onvertaalbare taal? Egesegedre, u zoekt het maar uit.

Dit is een echte wereldstad, niet alleen door zijn enorme omvang, niet alleen door zijn razende verkeer, maar vooral door zijn winkel- en ander personeel dat maar één stand kent: nors, afwijzend, gemelijk. Ik ben op zoek naar een pinautomaat, die hier naar Italiaans voorbeeld Bankomat heet, eindelijk een begrijpelijk woord. Net wil ik een voorbijgangster aanspreken, als ik me twee dingen realiseer: de voorbijgangster in kwestie staat hier, samen met twee collega’s, te werken – het zijn dus hoeren – en tien meter verderop staat de pinautomaat.

De dames staan bij de ingang van de metro, die niet anders wordt aangeduid dan met een brede trap, waar iemand gewetensvol bezig is bergen peuken van de treden te vegen. Ook daarin is Hongarije een eenzame planeet in het zonnestelsel, iedereen loopt, zit, staat en ligt de godgeslagen dag te roken. Vlak bij de camping is een cardiologische kliniek van enige omvang. Op lunchtijd staan tientallen verpleegkundigen, sommige in operatiekledij, een rokertje weg te blazen. Zo zorgt de tent voor zijn eigen klanten.

(Nou ja, vlak, wat betreft roken, anders de Tsjechen en Slowaken niet uit en ik denk dat ze er in Roemenië, Oekraïne, Moldavië en Polen ook nog wel wat van kunnen.)

Kortom: een stad naar mijn hart, voor een bezoek van enkele dagen dan.

Straks met die zelfde metro naar de Centrale Markt, drie metrohaltes in de richting van het stadscentrum, nog altijd een kilometer of zes hiervandaan.

Een reis door Midden-Europa 3

De knoop maar doorgehakt: het blijft regenen in Praag, vaak met harde wind erbij en een graad of 10. We beloven nog eens terug te komen als er ’s avonds op een terrasje een glaasje gedronken kan worden. Dat glaasje nemen we toch wel, maar dan bij de loeiende verwarming van de camper, en dat is toch net even anders.

Dus rijden we een dag eerder weg, in de richting van Bratislava in Slowakije. 350 kilometer om precies te zijn, die we in een uurtje of vier, vijf onder de wielen wegdraaien. In Slowakije is het als thuiskomen: ze hebben er euro’s.

Het reisdoel in Bratislava is natuurlijk in de eerste plaats een camping, die in dit geval Zlate Piesky heet. Zlate betekent ‘gouden’, piesky: geen idee. Van goud is absoluut geen sprake. Het betreft hier een enorm industrieterrein met outlets en de vestiging van Porsche Bratislava, een hotel genaamd Trim en dus die camping.

Om een lang verhaal kort te maken: Camping Zlate Piesky is vergane glorie en dan moet je ‘glorie’ nog met een vaatje zout nemen. Het is zo’n vakantiekamp waar recent opgekomen en ook weer verdwenen totalitaire staten hun bevolking mee rustig probeerden te houden. Een uitgestrekt terrein met veel gras en groepen bomen, echt heel sfeervol, met daartussen en daaronder half ingestorte houten bungalowtjes, een hotel, genaamd Flora dat aan alle kanten dicht is en waarvan sommige kamers permanent bewoond lijken dolor daklozen, vele vermaaksmogelijkheden, vooral in de horecasfeer die één ding gemeen hebben: ze zijn dicht, er komt geen hond en een likje verf is als restauratie echt onvoldoende. De wagen binnen en buiten het kamp zitten vol gaten of zijn opgeduwd door boomwortels. Het is een paradijs, maar er moet een smak geld tegenaan. Dat gebeurt niet, blijkbaar. Doodzonde.

Niettemin is het een schitterende plek aan een uitgestrekt meer, met stranden en ik neem aan dat op echt warme dagen toch vrij veel mensen zich neervleien om het gras langs het meer. De campingfaciliteiten bestaan uit douches en toiletten die we voor de zekerheid maar ongebruikt laten, plus verroeste palen waar je de stekker van het koelkast in kwijt kunt en waar stroom uit komt.

Ik vraag aan het meisje van de receptie of op de camping ook iets te eten valt en direct kruist ze op de plattegrond iets aan. Je vraagt je af waarom ze dat doet, ze moet toch weten dat daar niet alleen niets te eten valt omdat het gesloten is, maar ook dat daar voorlopig niets van kan komen: het beste is misschien het geval in brand te steken en er iets nieuws te bouwen. Kennelijk is de belangstelling voor het gebodene – gezellig met de collega’s van je fabriek, zoals in de communistische tijd, twee weken aan het strand – niet meer van deze tijd. Een bakbeest van een faciliteit als deze is niet meer te managen, wie wil er nog verplicht volksdansen met de collega’s op de uitstrekte weiden van het park?

In Hotel Trim – een zeer goedkope instelling – bevindt zich een bar waar flink gerookt wordt. En ingenomen: halve liters bier in gezelschap van een glaasje wodka. De clientèle: mannen op wie niemand wacht, plus een keurig geklede heer die alleen aan een tafeltje zit en in geanimeerde discussie is met, ja met wie? Niemand, hij is alleen. Het is een prachtig gezicht, een eerste klas acteur.

Wij drinken een glas witte wijn en maken ons daarmee verdacht.

Inmiddels komt de zon te voorschijn en wij wandelen naar een restaurant aan het andere einde van het terrein dat volgens de reclameborden Italiaanse gerechte serveert. Geheel in stijl blijkt het inmiddels Japans-Koreaans te zijn, Maar eigenlijk vooral Koreaans. De vriendelijke serveerster (‘cash of card?’) heeft zich enigszins Koreaans opgemaakt.

Wij laten ons niet vervreemden en nemen plaats in de eerste zonnestralen sinds dagen. Om ons heen een stuk of zes Zwitserse, Italiaanse, Franse, Nederlandse en Britse campers.

Dat hadden ze in de communistische tijd nooit kunnen bedenken.

In geen duizend jaar.

Voor het eerst sinds een jaar of twintig hoor ik een wielewaal.

Dudeljo!

Een reis door Midden-Europa 2

Omdat mij wel eens voor de voeten geworpen wordt dat ik erg veel te klagen heb, wilde ik daar vandaag weer eens volledig aan voldoen, maar toch eerst laten blijken dat ik inmiddels met volle teugen geniet van wat Praag zoal te bieden heeft.

Bijvoorbeeld dat er werkelijk zo ongeveer op elk uur van de dag te genieten valt van allerlei soorten muziek, ten gehore gebracht door musici van eerste soort; zo zie ik dat er deze week in de Smetanazaal van het Presentatiegebouw op het Plein van de Republiek, een zaal die geroemd wordt om zijn unieke akoestiek, de Chinese pianist Lang Lang een concert zal geven – mijn voorkeur gaat natuurlijk naar Valentina Lisitsa, maar je kunt niet alles hebben en ik heb toch geen gelegenheid om een concert in genoemde zaal bij te wonen, en zo voort.

Dat presentatiehuis is de koortsdroom van de Jugendstil-architect. Je zou kunnen sneren over de roomtaartachtige allure van het trotse gebouw, maar vergelijk het eens met de grauwe communistenburchten die plompverloren in het stadscentrum zijn neergezet. Die passen nergens – het Presentatiegebouw daarentegen is de harmonische voortzetting van de zwarte kruittoren waar het aan vastzit. Soms is wel geprobeerd achteraf iets te doen aan de humorloze bureaucratenkolossen, maar veel heeft niet uitgehaald.

Maar ik zou vrolijk zijn, alvorens uit te halen naar het openbaar vervoer.

Op de boerenmarkt is Hollandse brokkelkaas te koop.Op diezelfde markt verkoopt een schattig meisje de mooiste tomaten die ik ooit heb gezien. Daar staan ook elke godsgeslagen dag twee mannen te dansen en te spelen op uitzinnige nauwelijks te tillen panfluiten, gehuld in alle klederdrachten van Indianen uit alle Amerika’s bij elkaar.

In het enorme café van het Presentatiehuis zie ik een keurig aangeklede meneer en mevrouw – hij drinkt, om 10 uur ’s morgens, een groot glas rode wijn en kijkt spiedend rond, zij een glas cola en kijkt streng naar hetgeen hij bekijkt.

Het gaat mij vooral om die zaal, hel verlicht door fraaie kroonluchters – in 1910 of daaromtrent moet dit iets revolutionairs zijn geweest. Op de Tit5anic was er ook zoiets. Het dondert niks dat de Apfelstrudel nergens op lijkt, moet je die maar in Wenen eten. (Ik verheug me nu al op de Palatschinken in Boedapest, die in Duitsland trouwens Kaiserschmarren heten.)

Dan toch het openbaar vervoer. Praag heeft een compleet museum van de tram rondrijden, van lompe bakken uit de communistentijd die aan Jan Palach doen denken en aan Vaclav Havel tot moderne knieltrams met flatscreens vol reisinformatie. De metrotreinen blijken oude bekenden: precies dezelfde rijden nog altijd in de ondergrondse van Moskou.

Hoe zal ik het kort samenvatten? Je hebt het in meer steden, dat je het ‘spoorboekje’ alleen maar kunt begrijpen als je het niet meer nodig hebt omdat je de weg weet. Wij staan hulpeloos te kijken naar onbestemde lijsten met onuitspreekbare haltes en nemen lijn 29 alsnog de verkeerde kant op – en in de metro word je eenvoudig aan je lot overgelaten. Tot je toevallig in die gangen een eenzame medereiziger tegenkomt die zeer verlegen is met de afwezigheid van enige kennis van de meest voor de hand liggende vreemde talen (een euvel dat vele Pragers aankleeft) en ons per ongeluk de juiste ondergrondse gang naar het gewenste station wijst.

Waarna we dus met de bovengrondse tram alsnog de verkeerde kant op reizen.

Zo zie je nog eens wat.

________

hhBest

Een reis door Midden-Europa 1

We zijn een uur of zes, zeven in Praag en al diverse keren op grootsteedse, of misschien ook Oud-Oosteuropese wijze financieel bij de neus genomen.

Het begon direct al bij de grens. We hadden op onze hoede moeten zijn toen twee jongens die vooral met hun telefoon bezig waren, ons vanonder hun petjes doorzwaaiden naar het tankstation. Die deden dat, achteraf bezien, altijd achteraf bezien, niet voor niks.

Wist ik veel van de koers van de Tsjechische kroon. Ik had die wel gezien op internet, iets van drie eurocent per stuk. Ik tankte, betaalde dat met de pinpas en vroeg of ik ook kon wisselen. Dat kon. Niet met de pinpas, hetgeen natuurlijk ook een signaal met loeiende sirene had moeten zijn.

Maar als verwende inwoner van West-Europa weet je: als je financieel genaaid wordt, gebeurt dat door keurige bankiers en die komen voor minder dan een ton hun bed niet uit. En verkopen zeker geen benzine.

De tankstationbediende was een aardige vent met een petje en een heldere oogopslag en hij gaf me voor mijn tweehonderd euro aan zuurverdiende centjes precies duizend kronen te weinig. Berekende ik achteraf, toen ik alweer in de auto zat.

Daarna was het de beurt aan de receptionist van de camping. Hij beduidde me met handgebaren dat zijn baas op het terras zat en al te duidelijke onderhandelingen over prijskorting met belangstelling zou willen volgen. Niettemin wist hij een warrig verhaal te berde te brengen waarin de kronen en de euro’s een ondoorzichtige rondedans maakten en hij mij ertoe bracht te denken: direct stuurt die baas me nog van de camping af, ik moet blindelings op het voorstel van de receptionist ingaan – ik betaalde vier dagen vooruit en voelde me spekkoper, en daar gaat het maar om. Of het me ook duur komt te staan – ach, de prijs is in Nederland normaal, en je kunt je alleen gepakt voelen als je dacht in een gezellig armoeland terecht gekomen te zijn.

Welgemoed met tramlijn 29 van het Praagse openbaar vervoer naar station Florenc in de de Oude Stad, Stare Mesto. Vandaar te voet via het plein van de Republiek naar Staremesto Namesti, het Oudestadsplein – ik vergeet gemakshalve alle accenten grave en aigu, olets en accents circonflexes – alwaar wij geconfronteerd werden met een enorm aanbod van ham op Oud-Praagse wijze, waar je bij staat geroosterd boven een hels vuur.

Volgens het uitgehangen menu kun je voor 85 kronen daar een portie van bekomen, maar tegen de tijd dat je er een vork en mes van plastic bij hebt, twee sneedjes brood en een inderdaad groot glas bier, kost een en ander ineens 400 kronen. En het is leuk spul, maar je kiepert het grootste deel van de voornamelijk kurkdoge ham en al het brood in de daarvoor gereedstaande prullenbakken – het bier laten we ons uiteraard prima smaken.

Hoe ver zijn we eigenlijk inmiddels verwijderd van tramlijn 29? Heel ver, geen idee.

Dus maar een taxi, kan in zo’n armoeland geen drol kosten. 750 kronen, zo blijkt na gedane zaken. Nou ja, Praag is een grote stad, ik schat btoch minstens tweemaal zo groot als Den Haag, je rijdt zo een eind weg. Maar toch: 750 kronen is dertig euro, dat moet je dus niet te vaak doen, wil deze vakantie van 24 dagen niet uitdraaien op een onoplosbare financiële crisis – denk daarbij aan de voedselbank en de schuldsanering.

Het zit hem er natuurlijk ook in dat we het geldwisselen totaal ontwend zijn, dat gaat wat worden als we van Geert de EU uit moeten.

Ook hier zijn de verkiezingen voor het Europees parlement. De verkiezingsaffiches zijn alom, en heel vaak zie ik dat ook hier de discussie actueel is: houden we de kroon of nemen we de euro? Doe maar de euro dan, dan komen we nog eens terug. En zeg dat ook even tegen Hongarije, want daar zijn we volgende week.

hhBest

Poep aan de knikker (2)

Een goede vriend, Harry is zijn naam, schrijft me naar aanleiding van mijn stukje, getiteld ‘Poep aan de knikker’: ‘Ik raad je aan de test als de wiedeweerga op te sturen, want darmkanker krijgt op den duur iedereen, net als prostaatkanker. Of je zou moeten redeneren: ‘Ik hoef geen honderd te worden, ik zie tegen die tijd wel wat er met me gebeurt.’ Ik kan je verzekeren dat de palliatieve ellende die dan op je af komt, ellendiger zal zijn dan vagevuur en hel samen.’

‘Ik ben,’ vervolgt Harry in zijn brief, ‘er meteen uitgevist: kanker in het sigmoïd*). Veertien dagen geleden haalde ik de brief uit de bus. Nog in de oprit las ik de eerste zin: ‘Er is bloed in uw ontlasting gevonden’. Als er occult bloed wordt opgespoord, weet je dat er iets aan de hand is. Als geboren hypochonder reken ik bij voorbaat nooit op meevallers.

Het voordeel van het bevolkingsonderzoek is dat diagnose en behandeling pijlsnel gaan. Prestigeproject, het moet en zal slagen. Geen wachttijden, voorkeursbehandeling voor de uitverkorenen (veertig op de duizend). De coloscopie anderhalve week geleden was goed te verdragen, alom optimisme, schone dikke darm, maar toen het cameraatje bij het sigmoïd arriveerde, stokte de conversatie. Ik wist meteen: ‘Je bent de klos’. Biopten, dat is moeilijk in de bocht, het duurde even. Daarna het vonnis van de oncologe, een vriendelijke, beschaafde dame die dagelijks de slang invoert, meestal bij mensen bij wie het geen zin meer heeft, omdat ze te laat zijn. Mijn eerste vraag: ‘Wel of geen stoma?’ Ze antwoordde: ‘Ik denk van niet, maar er moet hoe dan ook worden geopereerd. De verdenking is: maligne.’

De tumor is nog overzichtelijk, het kanaal is nog slechts voor een kwart afgesloten. Het circuit kwam meteen op gang: eerst de dame van de logistiek, de volgende werkdag al de internist, tegelijk de mri-scan om te kijken of er uitzaaiingen in lever en longen zijn. Komende maandag de vergadering over het behandelplan, ik ben dan ook alvast bij de anesthesist. Volgende week donderdag laatste gesprek met de internist. Dan ontmoeting met de chirurg en op korte termijn de operatie. Ik ga er vanuit dat ik over drie maanden, in september, mijn normale leven kan hervatten, met of zonder chemo.

Ik durf er niet aan te denken hoe de nabije toekomst er had uitgezien als ik het pakketje niet had opgestuurd. Strontgeluk gehad, ook al omdat ik – net als jij – nog net tot de goede jaargang behoor. Meteen opsturen die handel van jou. Statistisch gezien verkeer je door mijn geval thans in een gunstiger positie.’ Tot zover de brief van Harry.

_______

*)Het sigmoïd of colon sigmoides is een deel van de karteldarm. Het is het S-vormige gedeelte van de karteldarm dat overgaat in de endeldarm. De naam komt van de Griekse naam voor de letter S, sigma.

________

Mijn ‘bruine monster’ is inmiddels ook al onderweg. SB

________

hhBest

Boek & Film