SanteLOGie

Wie mag je doodschieten?

Mensen die op internet ‘standrechtelijk executeren’ al normaal vinden voor iemand die een aanrijding met blikschade heeft veroorzaakt, is de Deurnese juwelenroof natuurlijk een makkie: de twee overvallers hebben hun gerechte straf al gehad.

Maar voor wie een beetje nadenkt vallen daar wel enkele kanttekeningen bij te maken.

Om te beginnen: het tuig van de riggel dat het normaal vindt om een eerzame handelaar in verlovingsringen onder bedreiging met een vuurwapen te beroven, loopt uiteraard zelf het risico er niet geheel onbeschadigd vanaf te komen. Zoals vrijdagavond weer eens werd aangetoond in het anders zo vredige Deurne.

Je kunt ook zeggen: die twee zijn er zeer genadig vanaf gekomen, door het leven te laten zijn ze van alle sores af en ontlopen ze feitelijk hun straf.

In juwelierskringen geldt sinds jaar en dag het advies: als je wordt overvallen overhandig je de overvallers het gevraagde. De verzekering dekt (hopelijk) de schade. Neem intussen zo goed mogelijk hun signalement op, zorg dat je een goede kwaliteit bewakingscamera hebt, eventueel een stil alarm of die rookwolkentoestand die ik op de tv zag, maar ga in vredesnaam niet in de weer met een honkbalknuppel of een vuurwapen; voor je het weet ben je zelf, of erger nog, het meisje dat je helpt in je winkel, het slachtoffer.

Sinds jaar en dag is bekend dat juweliers eerder de onwettige begeerte van overvallers opwekken dan een kringloopwinkel of een kantoorboekhandel. Vraag je dus af of je, als juwelier, voldoende karaktervast bent om het tuig koel te ontvangen en vooral alles te doen om te zorgen dat ze worden gepakt, geplukt en in het gevang belanden.

Van de zaak in Deurne is tot nu toe niet alles bekendgemaakt, behalve het belangrijkste: dat de juweliers zijn heengezonden omdat het Openbaar Ministerie niet verwacht een zaak tegen hen te hebben. Wat natuurlijk wel moet, dat is dat ze vervolgd worden wegens illegaal vuurwapenbezit. En een herhalingscursus ‘hoe te handelen bij een overval’ is misschien ook een idee.

Waar ik met mijn verstand niet bij kan, dat is dat de overvallers, een bij de politie bekende man van Marokkaanse afkomst van 20 en een onbekende ‘Noord-Afrikaan’ (gelet op zijn uiterlijk?) binnen een week na het minder, minder, minder van Blonde Geertje gedienstig even voldoen aan het door de bruine leider geschetste daderprofiel.

Wat nu?

Een juwelier hier in het dorp was het na de vierde overval zat, deed de juwelen de deur uit en oefent nu het eerzame beroep van horlogemaker uit.

Zelfs de Nederlandse staat geeft het goede voorbeeld, die heeft ook al lang geleden de doodstraf afgeschaft.

Ik ga er even vanuit dat de juweliers uit Deurne iets menselijks over zich hebben en zich op dit moment minstens zo voelen als ik, toen ik ooit een kat doodreed die onvoorzichtig de weg overstak; ik lag er een paar nachten wakker van.

Je schiet namelijk niemand dood, om welke reden dan ook.

________

hhBest

Boek & Film 

De langste rivier van de EU

Om een beetje in de stemming te komen voor een camperreis die ik me al enkele jaren voorneem en waar het wellicht deze voorzomer van gaat komen, schafte ik het boek Danubio van Claudio Magris aan. Het stamt uit 1986, meen ik en het gaat, zoals de titel al zegt, over een reis op en vooral rond de Donau, van de bron tot aan de monding in de Zwarte Zee. Ik heb het nog net niet in één adem uitgelezen, het is uiterst informatief soms ironisch, soms zelfs met ietwat onderkoelde humor geschreven boek over de langste rivier van de Europese Unie, die in verschillende tijdperken het toneel is geweest van belangrijke gebeurtenissen in de geschiedenis van Europa.

Met als laatste hoogtepunt opkomst en ondergang van het rijk van de Oostenrijks-Hongaarse Dubbelmonarchie, K&K, dat behalve het huidige Oostenrijk en Hongarije ook grote delen van Polen, Tsjechië, Roemenië, Slowakije, Slovenië, Kroatië, Servië, Bosnië en Italië besloeg. De kenmerkende militaristisch-bureaucratische bourgoiscultuur van die staat zoals te zien in de Sissi-films (die daarin beslist niet overdreven wordt, zelfs niet in de walgelijke zoetigheid ervan) wordt in de cultuurgeschiedenis wordt het gebied wel aangeduid met ‘Mitteleuropa’, je zou het ’t gebied met de Wiener Kaffeehäuser kunnen noemen.

Steden als Ulm, Regensburg, Wenen, Bratislava, Boedapest en Belgrado liggen aan de Donau, het zijn plaatsen waar zich ook veel historie heeft afgespeeld. We zien Hans en Sophie Scholl (Die weisse Rose), Josef Mengele, Richard Wagner, Eichmann, Johann Strauss, Heidegger, Franz Kafka, Céline, Goethe, Marcus Aurelius en talloze anderen die nabij de Donau geleefd hebben of er minstens geboren of gestorven zijn. Magris weidt uit over de invloeden van de Duitse maar ook van de Joodse cultuur die het stroomgebied van de rivier kenmerken, Danubio is dan soms een nogal intellectualistisch-filosofisch boek. Maar je komt ook zeer humoristische passages tegen, bijvoorbeeld in het begin, als Magris op zoek is naar de bron van de Donau in het Zwarte Woud en de mogelijkheid openhoudt dat de rivier uit een kraan in een huis komt. Hij komt er niet uit of de rivier nu ontspringt in Donaueschingen of Furtwangen en komt dan maar tot de conclusie dat de rivier feitelijk pas Donau mag heten na het doorkruisen van de Bodensee.

Een van de meest fascinerende figuren die over de Donau hebben geschreven is ongetwijfeld ingenieur Neweklowski, die in de negentiende eeuw een boek van ruim 2100 pagina schreef over de bovenloop van de Donau, doodserieus voor hemzelf, maar lachwekkend voor wie het nu leest. Ik noem als voorbeeld zijn geschiedenis van de scheepvaart op de Donau met vermelding van alle types vaartuigen ooit gebruikt, met daarvan ook nog de namen van de onderdelen van die vaartuigen en de gereedschappen die aan boord waren, de vele types kades en wat voor houtsoorten daarvoor werden gebruikt, de kleding en uitrusting van de opvarenden, het bijgeloof en de sagen die de ronde deden op en langs de rivier, de haven- en tolrechten, de scheepsreizen van koningen en keizers en van ambassadeurs, de liederen, de toneelstukken en de romans die uit het rivierwater voortkwamen.

Eenzaam hoogtepunt van Neweklowski’s magnum opus en sluitend bewijs van zijn obsessie met totale volledigheid is het verslag van de reis die keizerin Maria op 13 en 14 maart 1645 maakte van Linz naar Wenen, waaraan 52 schepen deelnamen die haar escorteerden en die allemaal worden genoemd met daarbij alle opvarenden, van de biechtvader van de keizerin tot drie Spaanse dienstertjes, de aanwezige draagstoelen met de namen van de dragers. De ingenieur geeft ook uitgebreid kennis van de fouten die anderen hebben gemaakt bij het beschrijven van de rivier, ongerijmdheden, onduidelijkheden, onwaarschijnlijkheden en poëtische uitweidingen in die werken die onverenigbaar zijn met de wetenschap van de stuurmanskunst. En Magris weet dat prachtig ‘matter of fact’ te vermelden, vooral om de bureaucratische waanzin ervan te benadrukken

Van dat soort vondsten kan ik zeer genieten.

En dit is nog maar een heel klein inkijkje in dit ongelooflijk rijke boek.

Dat intussen voor iemand in 2014 een belangrijk nadeel heeft, namelijk dat sinds 1986 met name dat deel van de wereld drastisch is gewijzigd, zodanig dat het mij verbaast dat Magris in het verdwijnen van het IJzeren Gordijn, het uiteenvallen van Joegoslavië en de opname van het grootste deel van de voormalige Oostbloklanden in de EU geen aanleiding heeft gezien Danubio te actualiseren – hoewel je natuurlijk ook kunt postuleren dat je dan wel aan de gang kunt blijven.

Ik heb in het boek in ieder geval veel materiaal gevonden om enigszins gefundeerd die Mitteleuropa-trip langs Praag, Boedapest, Triëst (geboorteplaats van Magris en voormalige marinehaven van het K&K-rijk) München en Ulm te kunnen gaan maken.

_______

hhBest

Boek & Film 

Willen ze wel bijten?

De boodschap in het NOS Journaal begint omineus: ‘Je zult maar rustig zitten te vissen, en dan gebeurt er dit.’ In beeld komt een idyllische plas zonder zichtbare hengelaar en van links nadert, majestueus als altijd, 450 ton vernuft, een wit met blauw geschilderde Boeing 747 met de vleugels in de stand ‘final’. Het grootste vliegtuig van de Amerikaanse luchtmacht, en het brengt één persoon over die visvijver naar Schiphol, de president van de VS. Het is niets minder dan the greatest show on Earth.

Nederland is in stille verbijstering doordat de Amerikaanse president ons land bezoekt, de Nachtwacht gaat bezichtigen, in Den Haag Putin voor het laatst komt waarschuwen en daarvoor niet alleen dat grote vliegtuig meebrengt maar ook zes helikopters van de Marines en een vlucht gepantserde auto’s. Je kunt daar enkele puntjes bij aanwijzen die wellicht ietwat overdreven zijn, maar om de president zich helemaal senang te laten voelen (hij is in Indonesië opgevoed en moet dat woord kennen – het is trouwens in de verte in betekenis verwant aan ‘gezellig’) mag het wat kosten, zo’n trip, vinden ze in Amerika.

‘Je zult maar rustig zitten te vissen’ is een uitdrukking die in de Nederlandse journalistiek wordt gebruikt om een smalend commentaar op gebeurtenissen in te leiden: wat een aanstellerij, waarom komt Obama niet gewoon met de 777 van Delta Airlines die om 12.00 uur elke dag de wielen aan de grond zet op Schiphol? En dan met een dekselse Amsterdamse taxi naar het Museumplein?

Het antwoord op die vraag luidt ongeveer: daarmee verklaar je waarom Amerika een groot en belangrijk land is en Nederland dus niet. Ik wil ook best nuanceren: de grootheid en belang van de VS zijn natuurlijk wel wat minder dan in de tijd dat het land zijn soldaten naar Europa stuurde om Hitler weg te jagen. Maar niettemin.

Waar was ik? Oh ja, bij Wilders. ‘Je zult maar rustig zitten te vissen…’ Maar dan omgekeerd. De kranten staan er vol mee, met ‘doodlopende straat’, ‘teloorgang’, ‘politiek keert zich af’, ‘leegloop PVV’. Terwijl het juist een verontrustende ontwikkeling is, dat er druppelsgewijs wat gekozen PVV’ers afhaken. Die gaan nu als een soort veenbrand stilletjes het bruine gedachtegoed uitdragen, want ze stappen wel uit de PVV, hun zetels en hun zieke ideeën houden ze natuurlijk gewoon vast, ze omhelzen niet ineens de gedachten van Marx en Engels. (Hoewel daar ook het een en ander tegenin te brengen zou zijn.)

Vanmorgen las ik in de krant dat de Maastrichtse studenten die bij de speech van Obama in Brussel mochten zijn helemaal verpletterd thuiskwamen. En inderdaad, we weten het trouwens al vele jaren, de man kan speechen. Maar wat we van de Kennedyperiode óók weten, dat is dat de speech geschreven wordt door een toespraakschrijver. Obama’s verdienste is dat hij die tekst prachtig voordraagt. Waarin hij ons dan wel aanbeveelt zijn vuile schaliegas te kopen en rustig aanstuurt op een hete oorlog met Rusland.

Na die laatste opmerking moet ik weer aan Kennedy denken, diens ontijdige dood voorkwam dat de Derde Wereldoorlog al begin jaren zestig uitbrak.

Dáár zouden we nu eens wat genuanceerder over moeten denken. Hopelijk moeten we niet heel erg boeten omdat we Obama’s oorlogstaal zo prachtig van dictie vonden – zoals we dat bijna hadden moeten doen na een bevlogen toespraak van JFK, als die weer eens onder de coke en sufgeneukt het woord nam.

Maar dat witblauwe vliegtuig, dat houden we er in. Terwijl we rustig zitten te vissen.

_______

hhBest

Boek & Film 

Alweer iemand ontmoet

Afgelopen week maakte ik melding van een inmiddels op een onbewoonbaar (maar wel bewoond) eiland in de Atlantische Oceaan belande (of gestrande) man, die ooit had gewerkt in een op een kilometer of drie van mijn woning gevestigde en sindsdien gesloten fabriek van Philips in Heerlen – hij en ik vonden dat wel apart, ‘de wereld is klein’ is een uitdrukking die dan bij iedereen gemakkelijk over de lippen komt.

Op datzelfde eiland stond ik gisteren bij de incheckbalie spijt te hebben van het vertrek – ik heb altijd spijt van vertrek van een oord waar ik het naar mijn zin heb gehad, al is een eiland daarvoor niet de gelukkigste plaats: als er iets mis is kun je niet zomaar weg.

Al eerder had een man met een snor en een rood jack en een modieuze bril mijn aandacht getrokken – dat was iemand die mij zeer bekend voorkwam. Hij trok mede mijn aandacht doordat hem in mijn bijzijn overkwam wat mij ook kan overkomen en ook wel eens overkomt: hij had uitgerekend zijn tas, bevattende de reisbescheiden, vergeten mee te nemen uit zijn hotel – hij moest daarvoor dus ‘even’ terug daarheen.

In de vertrekhal stond een lange rij voor de incheckbalie. Buiten scheen ongenadig de felle zon, wij bezaten onze ziel in lijdzaamheid.

En toen ik om me heen keek zag ik dat we achter de man met het rode jack stonden. Inmiddels groeide het besef dat dit een collega moest zijn, vermoedelijk een die ooit werkzaam was geweest bij het dagblad De Limburger, dat wij, van het Limburgs Dagblad, toen nog ‘het concurrerend pamflet’ plachten te noemen. Ik herinnerde mij zijn naam niet terwijl, zoals tegenwoordig gebruikelijk, met een slakkengang informatie mijn hersens binnensijpelde. Was dit niet de man die meer dan veertig jaar geleden voorzitter was van de afdeling Limburg van de Nederlandse Vereniging van Journalisten?

Ik besloot tot een bedenkelijke actie. Ik zag dat een van de koffers naast de man een etiket toonde met zijn naam. Vooral toen hij, gedienstig eigenlijk, de koffer een beetje draaide kon ik zijn naam lezen. En toen viel het laatste puzzelstukje op zijn plaats: dit moest Thijs S. zijn met wie ik enkele keren contact had gehad tussen 1968 en 1972. Ik keek nog eens van opzij naar hem en stelde vast dat hij in die dik veertig jaar geen spat veranderd was.

Ik wel, zo bleek toen ik in een impuls op zijn schouder tikte en zei: ‘Jij moet Thijs S. zijn.’ Hij beaamde wat ik zei, maar herkende mij niet. Geen wonder: de laatste keer dat hij me zag had ik schouderlang donker haar en een fikse zwarte baard, nu is mijn hoofd nog slecht spaarzaam behaard.

Beiden beseften we direct daarna: als wij belangstelling voor elkaar hadden gehad, dan hadden wij geen veertig jaar gewacht alvorens weer eens met elkaar in contact te komen.

Wij woonden een belangrijk deel van al die jaren immers niet erg ver van elkaar.

Maar afgezien daarvan: het blijft fascinerend hoe je dan uitgetekend in de vertrekhal van de luchthaven van Lanzarote achter elkaar terechtkomt en de kans grijpt om snel nog wat wetenswaardigheden uit te wisselen.

Thuis aangekomen kreeg ik een mailtje van Henk v. L., die was net terug van Lanzarote.

Nu de huisarts nog overtuigen. ‘Daar is toch niks?’ zei hij laatst. En eigenlijk had hij wel gelijk.

_______

hhBest

Boek & Film 

Het eiland was zijn kunstwerk

Het is niet overdreven te stellen dat het Canarische eiland Lanzarote er zonder hem geheel anders uitgezien zou hebben. Wie geregeld mediterrane vakantie-oorden heeft bezocht en daarna Lanzarote, ziet het meteen: geen enorme reclameborden langs de wegen, vrijwel geen gebouwen met meer dan één verdieping, geen echt massale vakantiekampen.

Het is allemaal te danken aan één man: César Manrique, die zich liefst ‘kunstschilder’ liet noemen maar als beeldhouwer, pottenbakker en architect zijn belangrijkste stempel op Lanzarote drukte – ergens op internet zag ik een artikel waarin aannemenlijk werd gemaakt dat Lanzarote zelf het voornaamste kunstwerk van Manrique was.

Bij een aantal van de talloze rotondes die het eiland rijk is staan enorme door de (vrijwel eeuwige) wind aangedreven mobiles: ontwerper was Manrique. Je bezoekt het ondergrondse vulkanische meer Jameos del Agua: de inrichting is van Manrique. De cactustuin in Guatiza: aangelegd door Manrique. Het gebouw van de Mirador del Rio, met verbijsterend uitzicht op het eiland La Gloriosa, het gebouw dat het centrum vormt van het nationaal park Timanfaya met de Montañas del Fuego, meerdere hotels en restaurants op het eiland, allemaal het ontwerp van Manrique. Op een gegeven moment ga je bij elk kunstwerk dat je ziet denken: hee, alweer een Manrique, hoewel dat niet altijd het geval bliojkt te zijn.

Maar Lanzarote is wel degelijk César Manrique, zo kun je wel kort samenvatten.

Op twee plaatsen kun je doordringen in het leven van de kunstenaar: zijn oorspronkelijke huis bij Tahiche, waar de Fondacion César Manrique is gevestigd en het huis in Haría waar hij pas twee jaar woonde toen hij, de autohater, op 25 september 1992 op 73-jarige leeftijd omkwam bij een verkeersongeluk.

En ineens sta je dan in de slaapkamer waar Manrique in 1992 voor de laatste keer opstond. Zijn pantoffels staan er, zijn pyjama ligt er. Het is een uitgestrekt huis dat wat je noemt smaakvol is ingericht. De salon in wat feitelijk een bungalow is, meet zo op het oog veertig bij vijftien meter, met twee enorme bankstellen, een ruime eetkamer en een vleugel. Hij dronk geen alcohol, zegt zijn biografie, maar de drankenkast staat goed vol.

Aan de woonkamer grenst de betrekkelijk kleine maar zeer praktisch ingerichte keuken.

Het houten dak van de slaapkamer is een schitterende constructie, ook deze kamer is van maximale afmetingen en eraan grenst een badkamer die slechts van de buitenwereld is afgescheiden door glazen wanden en dak. Buiten zien we een betrekkelijk klein zwembad, met daarlangs witte en oranje tuinmeubels in de stijl van de jaren vijftig en zestig, deels van oranje plastic.

  In tegenstelling daarmee is de stijl van inrichting van het huis zeer elegant, bestudeerd slordig, bijna deftig, nogal conservatief ook. Voor vloeren en ingebouwde kasten zijn kostbare houtsoorten gebruikt. Later is een tweede slaapkamer aangebouwd, ook al fraai ingericht en met een eigen badkamer.

In de slaapkamer staat een een stokoude Sony tv.

Een huis voor een zeer goed gesitueerde vrijgezel, want dat was Manrique blijkbaar.

In de tuin ligt het atelier, minstens zo groot als het huis zelf. Daar ligt het laatste werk waar Manrique aan bezig was, een groot abstract schilderij, nog op de grond. In de buurt ligt ook de krant van die 25^ste september 1992.

Het merkwaardigste voor een bewoner van druk Nederland is de plaats waar het huis te vinden is en midden vorig jaar werd opengesteld voor bezichtiging: aan de rand van het plaatsje Haría in het uiterste Noorden van Lanzarote, een meer afgelegen plek is er op aarde niet zo gauw te vinden. Haría is een dorp dat er uitziet als een oase in de Sahara, lage witte huizen – Manrique wist tijdens zijn leven geregeld te krijgen dan andere kleuren verboden waren voor huizen op Lanzarote, de kozijnen mochten alleen maar bruin, groen, blauw of zwart zijn – temidden van honderden hoge dadelpalmen.

Manrique woonde ooit enkele jaren in New York, maar het gebrek aan contact met de aarde begon hem te hinderen en dat bracht hem terug naar Lanzarote. Toch gek dat de tuin bij zijn huis er nogal woest uitziet. Er staan prachtige exemplaren van de dadelpalm Phoenix canariensis en een heel stel zwaar verwaarloosde amandelbomen.

Nou ja de meester zelf heeft er meer dan twintig jaar niets aan kunnen doen en het mag een wonder heten dat ze nog leven in het vulkanische maanlandschap geheten Lanzarote.

Het was weer tijd voor een onverwachte ontmoeting

Het gebeurt zelden, eigenlijk nooit. Ik weet niet zeker wanneer het de laatste keer was – misschien wel in Santiago de Compostella, toen ik de directeur van de Schaesbergse LTS tegenkwam, in een park waar ik toevallig een wandelingetje maakte. Maar dat was, denk ik, in 1994, ja, goeie datum, precies twintig jaar geleden.

Dus was het er gisteren weer tijd voor.

We bevinden ons op een eiland, Lanzarote, dat in principe onbewoonbaar moet worden genoemd, maar wel wel enkele tienduizenden mensen wonen, voornamelijk personeel dat werkt in de toeristenindustrie. Daarnaast zijn er dus het hele jaar toeristen, want het klimaat is wat toeristen willen: veel zon, weinig regen, goedkoop eten en tanken.

We reden, net als vorig jaar, naar het uiterste noordpuntje van het eiland. Je komt er over een weg die rechttoe, rechtaan op enkele honderden meters parallel aan de knalblauwe woest golvende zee voert. Tussen de weg en de zee, net als aan de andere kant, dorre lavavlakten, vrijwel onbegaanbaar; rechts soms afgewisseld met hagelwitte duinen en stranden. Er groeit een stugge flora die nergens anders terecht kan dan op deze ruwe maanbodem.

Het dorp aan het eind is volgeparkeerd, want er zijn enkele visrestaurants. Plus de veerboot naar het eiland La Gloriosa – als je van bovenaf ernaar kijkt zie je dat het bestaat uit drie kraters, maankraters, inderdaad.

We betreden restaurant El Norte en worden welkom geheten door zo’n ober waar Djamila een pesthekel aan heeft: hij wil haar bij de arm pakken en helpen. Hij begroet ons met een vrolijk Buon giorno, vraagt waar we vandaan komen en gaat na ons antwoord direct over in ietwat sleets, maar correct Nederlands.

Hij blijkt Marokkaan te zijn, en waar we in Nederland wonen? We antwoorden opnieuw naar waarheid. Zijn reactie: hoe bestaat het. Hij blijkt jaren in Heerlen te hebben gewoond en gewerkt te hebben in de Philipsfabriek in de wijk die wij ‘op Molenberg’ noemen, waar we hemelsbreed drie kilometer vandaan wonen. Niet dat hij die verbijsterende ontdekking omzet in de klinkende munt van een bijzondere visschotel tegen gereduceerd tarief, maar toch.

En wel zodanig dat hij bij het afscheid Djamila op alle drie de wangen kust, ik in angst en beven een vergelijkbaar afscheid verwacht maar gelukkig een hand krijg.

Buiten staat een straf windje dat maakt dat je rug bijna bevriest terwijl de zon je gezicht verbrandt.

Inderdaad, vrijwel onbewoonbaar.

Kan dat, de wereldgeschiedenis in 100 voorwerpen?

Het schijnt dat het coffee table book in 2011 een enorm succes was, maar ik heb zojuist de lezing beëindigd van de paperback versie van A History of the World in 100 Objects van Neil MacGregor. Het verschil zal wel zijn dat van enkele van die honderd voorwerpen full colour plaatjes in die laatste versie staan, alle honderd voorwerpen staan er ook in afgebeeld, maar dan op zeer klein postzegelformaat en buitengewoon slecht afgedrukt: de meeste plaatjes zijn zwarte vlakken.

En dan ga ik nog maar even verder met mijn afbrekende kritiek. Het boek bevat uitsluitend voorwerpen uit het British Museum, dat weliswaar doorgaat voor het meest complete museum van de wereld – het internet is net nog iets completer, zij het veel chaotischer – maar dat dat tevens een kwestie van smaak is. Dat wordt niet sterk verbeterd door het feit dat MacGregor al twaalf jaar directeur is van het museum en uit dien hoofde een nogal chauvinistische Brit; het is duidelijk dat hij de functie van andere musea in de wereld in vergelijking met het zijne maar moeilijk kan plaatsen.

Trouwens, het is natuurlijk knap ambitieus om de geschiedenis van de wereld te willen schrijven aan de hand van honderd voorwerpen. Het eerste probleem waar op stuit: welke honderd voorwerpen dan wel? Gelukkig is daar dan weer wel de beperking doordat ze allemaal, als gezegd, uit dat ene museum in Londen komen, móesten komen, blijkbaar.

Laat ik me haasten te zeggen dat het een fantastisch verhaal is, met de nodige stiff upperlip en tevens lichtvoetige ironie geschreven, waarbij MacGregor zijn verhaal kracht bij heeft gezet door in elk hoofdstuk een of meer bijna altijd buiten het Brits Museum staande deskundigen aan het woord te laten komen.

De keuze uit het museum werd gemaakt door mensen van het museum en van de BCC die er een tv-serie over maakte. Het moest, en dat is prijzenswaardig, echt een wereldgeschiedenis worden, dus niet alleen kwamen ook en vooral ‘gewone’ mensen aan bod, maar de voorwerpen stammen uit de gehele wereld, waarbij overigens opvalt dat enorme gebieden niet of nauwelijks genoemd worden: daar gebeurde de afgelopen twee miljoen jaar, want zoveel tijd bestrijkt het boek, kennelijk niets. De meeste voorwerpen kwamen uit het oostelijk deel van het Middellandse-Zeegebied. Zuid-Amerika is een goede tweede.

Ook de verwende historieliefhebber komt in het boek een schat aan wetenswaardigheden tegen die je niet gauw ergens anders ziet, het is werkelijk te veel om op te noemen. Dat daarbij belangrijke delen van de wereldgeschiedenis niet aan de orde kwamen is natuurlijk een rechtstreeks gevolg van de keuze voor de basering op honderd voorwerpen.

De ‘eerlijke’ verspreiding over de gehele wereld bracht met zich mee dat gebeurtenissen die in ‘gewone’ geschiedenisboeken prominent aanwezig zijn, hier volledig achterwege blijven. Ik wijs op de uitvinding van de boekdrukkunst, van het vliegtuig, de ruimtevaart, het internet – geen van alle komen zelfs maar ter sprake. Het kan best zijn dat ze daar in het museum geen passend voorwerp voor hadden. De zuil van Hamoerabi ontbreekt, maar de steen van Rosetta is er wel, net als de chronometer van het schip The Beagle. En MacGregor wordt kennelijk gefascineerd door geld; zes van de honderd voorwerpen zijn munten of bankbiljetten en een credit card. Het eerste voorwerp is een steen die de eenvoudige leek zelf nooit zou herkennen als een instrument bij het eetbaar maken van vlees, het laatste een lamp die brandt op zonne-energie.

Maar afgezien van de eigenaardige keuze – er valt uiteraard altijd wel iets aan te merken op een dergelijk project, ieder heeft zijn eigen voorkeuren – is het een boek dat ik in één ruk heb uitgelezen en ik kan het, bijna drie jaar na dato, alsnog aanbevelen.

En de coffee table versie van het boek zou ik ook willen hebben, waardoor je ook visueel ietsje beter aan je trekken komt dan met de minieme plaatjes waarmee je het in de paperback moet doen.

_______

De honderd plaatjes, maar dan in kleur (hoewel ook klein) zie je hier.

________

hhBest

Boek & Film 

Diverse mogelijkheden rond vlucht 370

1. De beide piloten van het verdwenen vliegtuig van Malaysia Airlines hadden al heel lang een plan in voorbereiding om hun toestel met de passagiers in handen te spelen van een groep terroristen in Afghanistan. Komende week vernemen we de eerste eisen die de tot nu toe onbekende groep stelt voor de vrijlating van toestel en passagiers. Tot dan toe was geheim gehouden dat enkele belangrijke Chinese functionarissen aan boord waren.

2. Direct na het opstijgen van de luchthaven in Kuala Lumpur hebben kapers de cockpitdeur geforceerd en de bemanning gedwongen om te keren. Toen die weigerde tegen de <Petronastorens in Kuala Lumpur te vliegen schoten de terroristen de twee dood, en stonden toen met de handen in het haar: niemand aan boord die enig benul had van het besturen van het toestel. Het is doorgevlogen op de automatische piloot tot de kerosine op was en in zee gestort in de buurt van de Andamanen.

3. De passagiers behoorden allemaal tot een geheim genootschap dat al lange tijd voorbereidingen trof om samen gezellig en onbespied op een onbewoond eiland ten Westen van Australië te gaan wonen. Om er te komen, kochten ze de twee piloten van vlucht 370 om die bekend stonden als uitstekende vliegers, maar ook wel te vinden waren voor een goeie grap. Het toestel maakte na zeven uur een niet al te onzachte landing op zee bij het eiland en kwam zelfs redelijk onbeschadigd op het zilverwitte strand terecht, onder een bos wuivende palmen vol sappige kokosnoten. Het is daar nu al dagenlang feest.

4. De beide piloten waren vliegtuiggek. Het is bekend dat de gezagvoerder thuis een flight simulator had, waarin hij ook sliep. Hij vloog al 35 jaar lijnvluchten, en dan krijg je inmiddels toch het gevoel dat je buschauffeur bent. Bij hem was het plan gerijpt om eens te kijken hoe het was, om de tanks leeg te vliegen en dan rustig af te wachten wat er ging gebeuren. Het heeft hem veel moeite gekost zijn copiloot zover te krijgen om mee te doen met een glorieuze en elegante vorm van zelfmoord: vlak na de start voor de vlucht naar Peking omdraaien, alle communicatie uit zetten, de Indische Oceaan op sturen en dan gewoon alles loslaten. Toen na zeven uur de kerosine op was en ze achter zich de zon al hadden zien opkomen, stopten de motoren en begon het toestel aan een steeds steiler wordende duikvlucht. Na een minuut of tien knalde het op het eindeloze water.

Niemand die het hoorde of zag, iedereen was op slag dood, de restanten zonken naar een diepte van een kilometer of vijf, waar ze over tien jaar gevonden zullen worden.

Bij Zanzibar, schat ik.

________

hhBest

Boek & Film 

Kermis in Landgraaf

Het was nog net geen ingelaste nieuwsuitzending maar wel opening van het NOS-Journaal: de Rolling Stones spelen op 7 juni aanstaande op Pinkpop. De heren waren al tweemaal eerder op hetzelfde terrein, maar hadden toen het publiek alleen – nu spelen ze op de zaterdag voor Pinksteren, tot voor kort de dag waarop bandjes die het nog niet zo goed konden eens mochten proberen hoe warm het bad van het duizendkoppige monster genaamd Pinkpoppubliek aanvoelde.

Eigenlijk was Pinkpop altijd al bedoeld voor het meer ‘alternatieve’ deel van wat liefkozend ‘de popscene’ werd genoemd. Het publiek kwam niettemin massaal opdagen: de muziek was wel een belangrijk onderdeel maar toch meer als achtergrond bij het feestje dat bestond uit veel bier drinken, blowen en op de Masai-manier hoogspringen met een roze hoedje op.

Met de komst van de Rolling Stones is Pinkpop definitief niet zozeer iets geworden voor ouwe lullen (hoewel), maar rariteitenkabinet, zeg maar gewoon een kermis: het kalf met zes poten, vier stokouwe rockers, de vrouw met de baard en het meisje van achttien jaar dat door het oog van een naald zal piesen zonder een druppel van het kostelijk vocht te morsen.

Althans, dat is het resultaat van een enquête die ik hield onder twee willekeurig gekozen zonen. De uitslag was duidelijk: een van de twee mompelde ‘Metallica’ (top of the bill op Pinkstermaandag) en de ander zette een doortimmerd betoog op waarvan ik de inhoud hierboven al grotendeels heb aangehaald.

Ik hoorde vanmorgen dat de laatste van de Tielman Brothers het loodje had gelegd en dacht: komaan, met wat moeite en een bezemsteel langs de rug om ze overeind te houden zijn The Blue Diamonds ook nog wel zover te krijgen dat ze de voormalige draf- en renbaan te Landgraaf opzwepen tot de gewenste frenzy.

Er staat ons trouwens behalve dit drama nog meer muzikale rampspoed te wachten, de komende maanden, ik noem daarbij het Eurovisie Songfestival. Ik heb daar verder geen verstand van, maar ik heb niettemin in een advies: Waylon moet Ilse de Lange thuislaten (waar vrouwen thuishoren, het woord zegt het al) en alleen optreden, met die hoed op die hij deze week aanhad in DWDD. Nog wel even een paar pijpenkrullen er onderuit, misschien zo’n grappig doosje op het voorhoofd en een hoogwaterbroek en hij krijgt gegarandeerd douze points: van Israël. In the pocket.

En hij hoeft dan ook niet in militaire dienst.

_______

hhBest

Boek & Film 

Toots is uitgetooterd

De tijd vliegt, een verschijnsel dat mij bekend is – maar ook steeds weer verbijstert. Ik zie aan de datering van de foto’s dat ik in 2006 voor het laatst het jazzfestival van Gouvy bezocht, om precies te zijn op 8 augustus en dat ik toen voor de laatste keer Toots Thielemans in actie heb gezien. Hij moet toen 84 jaar zijn geweest en al zeer fragiel, hij werd door een vrouw, naar ik vernam zijn dochter, het podium in de tent bij de boerderij in Gouvy op geleid en op een barkruk gehesen.

Hij doorspekte zijn optreden met allerlei teksten, herinneringen meestal, voornamelijk in het Frans en Engels, maar ook in wat Vlaams voor de niet al te talrijke Nederlanders die de weg hadden weten te vinden naar de Ferme de la Madelonne in het gehucht Sterpigny aan de grens tussen het groothertogdom Luxemburg en de gelijknamige Belgische provincie. Het was toen al een beetje een concert dat in het teken stond van ‘moet je die geweldige ouwe man eens zien, hij blaast nog een kranig deuntje mee!’

En ach, laat ik het me gemakkelijk maken, en gewoon mezelf citeren in het stukje dat ik op die achtste augustus schreef:

‘Je kon deze editie van Gouvy Jazz en Blues kenschetsen als het feest der oude heren. Twee tachtigers, Red Holloway en Toots Thielemans, vooral Toots, trokken een enorme mensenmenigte die aan alle kanten uit de tent op het erf puilde. Een licht Nederlandse aangelegenheid, want beide heren werden begeleid door de inmiddels grote faam verwervende Nederlandse blinde pianist Bert van den Brink, de monumentale (in meerdere opzichten) bassist Hein van de Geyn (in de tuin van La Madelonne staat zijn standbeeld) en de jonge drummer Hans van Oosterhout.

(De blinde pianist) Bert van den Brink oogstte haast nog meer applaus dan de oude saxofonist Holloway. Hij kan er heftig op los rammen, speelt zeer virtuoos en subtiel zijn improvisaties en houdt van grappen; zo hoorde ik ineens ‘Heb je even voor mij’ er tussendoor en het thema van The Pink Panther, en ik zal nog wel een en ander gemist hebben.

Toots wordt langzamerhand wel erg oud, al heeft zijn adem hem nog niet verlaten. Hij speelde het beproefde programma, en ‘Ne me quitte pas’ van Brel was niet alleen net als vorig jaar een schitterend harmonieus duet met Bert van den Brink, maar ook volgens mij nog wat fraaier uitgediept dan toen.’

In 2005 was ik er dus ook. Uit mijn stukje van 6 augustus van dat jaar:

‘En daar is hij: Toots. Ik heb hem nog nooit gezien, hij lijkt vitaler (want hij is 83) dan ik me voorstelde. De Nederlandse jongelui die hem begeleiden zijn samen mogelijk ongeveer net zo oud als hij. Hij is een echte oude man, en ik kan dat snappen: hij, die net als ik meer verleden heeft dan toekomst, wil vertellen over vroeger. Hij heeft allemaal met ze gespeeld; Charlie Parker, Miles Davis, George Shearing (‘ook een blinde pianist’) Louis Armstrong, Ella Fitzgerald, Dinah Washington, Peggy Lee en die hebben allemaal één ding met elkaar gemeen: dat ze dood zijn. Thielemans krijgt er de tranen van in de ogen. Je wordt ook eenzaam op die manier.

Maar hij blijft fenomenaal. Zijn improvisaties gaan niet met hem aan de haal maar blijven herkenbaar rond het gekozen thema draaien, en dat kan Bert van de Brink ook, nog een beetje beter dan Toots, als ik eerlijk moet zijn, prachtige pianist. De bassist, de reusachtige Hein van de Geyn houdt bezorgd de gezondheidstoestand van Toots in de gaten. (Ik worstel enigszins met) de vage afscheiding tussen jazz en wat anders: is ‘I loves you Porgy’ jazz? ‘Ne me quitte pas’ van Brel is zeker geen jazz, maar jaagt je in de versie van Thielemans en Van de Brink de stuipen op het lijf. Is Thielemans’ eigen compositie ‘Bluesette’ jazz? Is ‘Embraceable You’ jazz? Is Louis Armstrongs ‘It’s a wonderful world’ jazz? ‘Lover Man’, dat is jazz. Ach, wat maakt het uit. Als het maar pakkend gespeeld wordt. Daar ben ik voor gekomen.’

Hij is 91 jaar inmiddels, uitgespeeld, geef hem eens ongelijk; wij hebben altijd Sesamstraat nog, en Baantjer, en Turks Fruit. En Bluesette, vooral Bluesette niet vergeten. Luister naar deze opname uit 2009. De oude man was inmiddels 86 jaar.

________

Op de foto Toots Thielemans en Bert van den Brink in 2006 in Gouvy.

_________

hhBest

Boek & Film