SanteLOGie

Hoe ver weg Zeeland ooit was

Morgen is het alweer zestig jaar geleden, de Watersnoodramp van 1953, die een eigen hoofdletter heeft. Op het moment dat ik dit schrijf vertoont de tv de film De Storm van regisseur Ben Sombogaard, waarvan mij vooral Sylvia Hoeks is bijgebleven.

Op 31 januari 2003 schreef ik op dit weblog: ‘Het jaar 1953 is minimaal vijfduizend jaar geleden… Tegenwoordig staan vijf cameraploegen elkaar te verdringen als na een regenbui gedurende de daarop volgende nacht een plasje water is blijven staan. De Zilveren Camera gaat al bij voorbaat naar degene die een stemmige foto maakt van de weerspiegeling in dat water van het van verdriet verwrongen gezicht van een volwassen man die er een bos tulpen en een knuffelbeertje naast deponeert.

Wat wil ik daarmee zeggen? Dat het verschijnsel ‘cameraploeg’ in februari 1953 onbekend was, en dat zelfs een radioverslaggever niet zomaar live vanaf een rampplek kon berichten; dat foto’s maken nog ging zoals ten tijde van Julius Caesar, evenals het vervoer van de foto van de fotograaf naar de krant. En dan zwijg ik nog maar even over de procedure die er aan te pas kwam om de foto ook daadwerkelijk in de krant af te drukken. Ik heb vanaf 1959 bij de krant gewerkt en ik heb aan den lijve ondervonden dat die procedure ongeveer gelijk was aan die van leerlooierij of de boekbinderij. Stinkend en plakkerig.

Dus geen wonder dat de meeste journalisten toen volstonden met het bellen van de politie, de brandweer, de GGD, de burgemeester, de wethouder. Het ministerie bellen, dat was voor velen al te hoog gegrepen, bovendien werd je daar bars afgeblaft, stel ik mij voor.

Ik was bovendien net veertien en worstelde vooral met mijzelf.

Dus wat herinner ik me van de watersnoodramp?

Dat de radio plechtig de noodtoestand afkondigde.

Dat de toenmalige koningin van dienst rubberlaarzen aan had.

Dat er helikopters aan te pas kwamen. Sikorsky S51, weet ik nog, want ik was toen ook al vliegtuiggek. Daarna gingen de beurzen open, en de dijken dicht.

Zeeland was en bleef heel ver weg.’ (Tot zover de woorden van het Heilig Evangelie.)

Dat Zeeland ver weg was gold helemaal voor de illustrator van de ’s zondagse bijlage van de Milanese krant Corriere della Sera, dan ook treffend La Domenica del Corriere genaamd, waar mijn vader op geabonneerd was. Voor de uitgave van 15 februari 1953 maakte de illustrator, mogelijk Walter Molino, de bijgaande illustratie. Dát is precies wat ik me eigenlijk van de Watersnoodramp herinner, al slaat de tekening vrijwel nergens op. De varkens verdronken gewoon en vlogen niet bij door de lucht. Een van de drenkelingen had de klompen nog aan, wat natuurlijk niet uit te sluiten viel, uiteraard was er rechts nog net een molen te zien maar de illustrator had zich beheerst en de tulpen weten weg te laten. Wel stelde hij zich Zeeland voor als een soort gebergte; heel in de diepte zie je verdronken huizen, die hij wellicht ook in het bioscoopjournaal had gezien.

Na het zien van De Storm realiseerde ik me dat de ramp zich feitelijk in grote stilte had voltrokken. We zagen pas weken later de journaalbeelden, als we al op het juiste moment in de bioscoop waren, en het bijbehorende geluid was misschien dat van een opgewonden symfonieorkest, en de stem van Philip Bloemendal. De loeiende wind was wel een van de schuldigen, maar die was al gaan liggen toen de ware omvang van het leed duidelijk werd en gefilmd en gefotografeerd kon worden.

Een verschijnsel dat zich nu voordoet en in 1953 niet voordeed en in 2003 ook nog niet, dat was dat van het straattuig dat het gemunt heeft op reddingswerkers, politie en ambulancepersoneel.

Noem het vooruitgang.

_______

hhBest

Boek & Film 

Frau Antje met een rare hoed op

Op dit moment heb ik nog een lijntje met het koningshuis – tenslotte heb ik ergens in augustus 1974 of 1975 Hare Toen Nog Aanstaande Majesteit gesproken, in het gemeenschapshuis in Venray. Met Hare Moeder stond ik een jaar of twee later zelfs op de foto. Maar WA heb ik nooit gesproken, en helaas Máxima ook niet.

Koninginnedag is voor mij, als ik even niet oplet, nog altijd 31 augustus, de verjaardag van Hare Majesteits grootmoeder. Over mijn traumatische ervaringen met zaklopen op die dag heb ik al enkele malen hier bericht. Mijn nachtmerrie genaamd ‘koekhappen’ ging pas over toen ik zag wat voor erotisch getint plaatje die sport kon opleveren, mits beoefend door Máxima.

Het is met het koningshuis intussen als met godsdienst: je doet er niet aan en je hebt er niks mee. Het dient beide geen enkel nuttig doel, maar het zijn beide schier onuitroeibare natuurverschijnselen waarmee je moet leren leven. Zoals met het onweer of het warme water.

Geheel symbolisch voor mijn houding in dezen was, dat ik er gisteravond laat pas achter kwam dat er iets aan de hand moest zijn, qua de kogelin. Ik dacht even: zou ze dood zijn? Dat kon natuurlijk best, op haar leeftijd en met dat rokersgezicht. Maar nee, de toon van de gehele omgegooide programmering van de omroepen was van een zekere vrolijkheid, dus er was iets anders. Een aflevering van het Journaal bracht klaarheid: ze gooide het bijltje er bij neer. Niet dat ze met dat stuk gereedschap ooit iets zinnigs had gedaan, maar dat wil slechts tot weinigen doordringen.

Of je moet het zinnig vinden dat ze met haar uitzonderlijke titel en haar mooie schoondochter schaamteloos reclame maakt voor de Nederlandse middenstand, Frau Antje dus, met een rare hoed op. En tien procent en betere waar, placht De Gruyter als reclame te voeren, hoewel de waar dezelfde was als die van de Spar, Simon de Wit, de Edah en de Centra, alleen tien procent duurder.

Voor de rest is het koningshuis iets voor zwijmelende huisvrouwen, het spijt me enigszins dat ik het zo moet uitdrukken.

Vanmorgen moest het kabinet uitrukken om te bepalen waar en hoe er op 27 april aanstaande gekoekhapt en zakgelopen wordt, en dat is dan weer een minder leuk aspect: alsof die regering niks beters te doen heeft en of die zaken niet net zo goed door een paar ministeriële onderknuppels kunnen worden afgehandeld. Als de regering dat niet aan de zelfregulering kan overlaten.

En over die veranderde feestdagen is ook niet goed nagedacht. In 2014 is Koningsdag op zaterdag 26 april en het eerste inhuldigingsjubileum op woensdag 30 april. Niemand neemt natuurlijk nog de moeite op die tussenliggende maandag én dinsdag een poot uit te steken naar de economie, en de meivakantie sluit er naadloos op aan. Het jaar daarop, in 2015, is het allemaal al traditie en gaat Nederland, al zakhappend en koeklopend, van 24 april tot ergens in de tweede helft van mei op slot.

Om die door het koningshuis aangerichte schade te herstellen zal er iemand Máximaal aan de bak moeten, bij de sultan van Brunei.

______

hhBest

Boek & Film 

De wondere wereld van de radioreclame

Het gaat hier natuurlijk wel erg vaak over vroegâh. Maar je moet maar rekenen dat bij mij inmiddels de verhouding tussen verleden en toekomst neerkomt op ongeveer 8:1, dus daarmee hoop ik iets meer begrip te kweken. Mijn oude Volvo doet dat ook: die loopt dan ook zelf ook 1 op 8. Bovendien doe ik toch gewoon waar ik zelf in heb.

Vroeger dus, bestond de radioreclame uit dwingende boodschappen van de kleine ondernemer aan de nog kleinere consument. ‘Maggi tomatensoep, je krijgt er nooit genoeg van.’

Tegenwoordig is radioreclame vrijwel volledig gericht op kleine ondernemers, en bestaat uit twee delen: boodschappen, soms in volkomen onbegrijpelijk in huisvlijt vervaardigd Engels, over iets met ICT of met printers: ‘Honderdzestigduizend offertes printen zonder inktpatronen te wisselen!’ of zoiets.

En dan zijn er tips waarvan je zou verwachten dat ondernemers er meteen achteraan zouden gaan, omdat ze verdoken oproepen tot belastingontduiking inhouden; als er één ding is waar ondernemers gek op zijn, dan zijn het methoden om de fiscus te tillen. Er is zelfs een aparte uitdrukking voor in het leven geroepen: het is geen ontduiking, maar ontwijking.

Maar ondernemers zijn behalve inhalig ook enorm slim, die trappen nergens in. En dus wordt Tom de Ridder in stelling gebracht. ‘Tom de Ridder hier, van de MKB tankpas…’ Maar ook Tom kan het niet helpen: hij roept ons al een jaar of drie (gelukkig met adempauzes) soms wel een keer of zes per dag toe dat MKB’ers (MKB: Midden- en Kleinbedrijf) de MKB tankpas moeten aanschaffen, zodat ze voortaan alle BTW op brandstof terug kunnen krijgen, zonder er een pink voor te roeren. Maar ik denk dat die pas niks voorstelt. Ik bedoel, zoveel MKB-ers zijn er in Nederland toch niet dat je na drie jaar wanhopig schreeuwen op de radio nog altijd niet iedereen dat ding door de strot hebt geduwd?

Het ligt er misschien aan dat deze radioreclame ook wordt gehoord door mensen die gewoon BTW moeten betalen voor hun benzine, maar hoe dan ook: Tom de Ridder, die werkelijk zo schijnt te heten, is in die tijd uitgegroeid tot een van de meest gehate Nederlanders. Mede omdat hij het de laatste tijd ook bij de doelgroep verbruid heeft, door in de wanhopige aanprijzingen zelfs een verwijtende toon aan te slaan.

Al vanaf het begin was ik van plan eens een kritisch geluidje te laten horen over Tom en zijn tankpas, maar pas dezer dagen drong het tot me door dat intussen half Nederland zich spontaan brakend over een teiltje buigt zo gauw Tom op de radio komt. En dat leidde ertoe dat we begin deze week ineens die vermaledijde tankpas hoorden aanprijzen door een vrouw die probeerde de flemende toon aan te slaan die hoort bij het etaleren van de voordelen van betaalde seks. Ze noemde Tom nog wel, die was namelijk zijn stem kwijt – wat dat nog met die tankpas te maken had, dat ontging me, maar ik luisterde ademloos. Helaas was het snel over, en kregen we Tom weer te horen. Eén dag met een timide stemmetje zodat je kon horen dat hij nog niet geheel hersteld was, maar op de goede weg, en ondanks zijn handicapje het aanprijzen van de tankpas niet kon laten. Een dag later was hij helemaal op stem en begon hij weer met zijn verhalen over een maandelijke factuur die zo de boekhouding in kon, nu ook voor ZZP’ers die kennelijk hadden gedacht dat die pas alleen maar bestemd was van hun grote broers bij het MKB.

De stand is nu dus dat we ondanks de storm van kritiek nog geen steek verder zijn gekomen, maar dat nu vermoedelijk een ijzeren wet van de reclame in werking is getreden: maakt niet uit wat ze zeggen, als de naam er maar in komt. En die naam is die van Tom de Ridder.

Tip voor Tom: probeer het eens in Chinezen-Engels, misschien helpt dat. The MKB tankpass, every month a facture you can put so in your bookholding. Guaranteed fiscusproof.

Moet jij eens opletten.

______

hhBest

Boek & Film 

Trein uit een bromfietsfabriek

Wat ik trouwens ook nog wel zou willen weten: waarom hebben ze zowel in Nederland als in België gekozen voor die suffe Fyratreinen, die qua vormgeving nog het meest doen denken aan de Blauwe Engel van weleer – nee, die had tenminste nog iets stoers. De Fyra is gewoon een monster, erger nog dan de AVE in Spanje, die veel weg heeft van een ouderwets model herenschoen.

Als je de Volkskrant mag beschouwen als een vormgevinggevoelig orgaan kun je aan de website van afgelopen zondag zien dat dat dan wel een buitengewoon óngevoelig orgaan is, want bij een artikel over de Fyra V250 staat een foto van de oude vrachtlocomotief die een tijdlang een ‘mindertragesnelheidstrein’ door het Hollandse landschap sukkelde, voordat de echte Fyra’s werden afgeleverd.

Wat de Italianen bezield heeft zo’n lelijk ding te maken, dat kan ik zo snel niet achterhalen. Terwijl ze voor zichzelf intussen een absolute schoonheid, de Frecciarossa 1000 op de eigen rails gaan zetten, die minstens de Japanse Shinkansen, de Duitse ICE en de Franse TGV kan evenaren.

Italië heeft, vrijwel onzichtbaar voor het buitenland, al een hele lange traditie van snelrijdende treinen. In 1939 reed een trein met een gemiddelde snelheid van 165 km/u en een top van 203 km/u van Florence naar Milaan, hetgeen toen een ongehoorde prestatie was. In de Verenigde Staten is een trein die de 200 km/u haalt nog altijd een ‘hogesnelheidstrein’.

Tussen Rome en Milaan reden jarenlang treinen die de afstand van zeshonderd kilometer aflegden in ruim vier uur. De treinen hadden prachtige namen als Rapidissimo en Pendolino (omdat de trein in bochten flink schuin gingen hangen), later vervangen door de Eurostar Alta Velocità.

Eind 2013, begin 2014 brengt Trenitalia (de vroegere Ferrovie dello Stato) de reisduur van Roma naar Milaan op 2 uur en 20 minuten, door invoering van de Frecciarossa (Rode Pijl) 1000, die een maximumsnelheid van 400 km/u heeft en ‘commercieel’ 360 km/u gaat rijden, en daarmee de snelste commercieel ingezette trein van de wereld wordt.

Overigens wordt in Frankrijk al jaren gesleuteld aan een TGV die 600 km/u rijdt – op Youtube zijn daarvan spectaculaire films te zien. (In Japan en China wordt geëxperimenteerd met een trein die ‘rijdt’ op het principe van de magnetische levitatie – ik moet er niet aan denken hoe die reageert op een beetje sneeuw of ijs op de ‘rails’.)

In Nederland en België wordt intussen hevig gesmaald op de Italiaanse fabriek AnsaldoBreda. Op de radio hoorde ik een ‘deskundoloog’ zeggen dat AnsaldoBreda een soort bromfietsfabriek zou zijn die ineens hogesnelheidstreinen moest gaan maken. Van sommige dingen kun je beter niet zo goed op de hoogte te zijn: dat komt de schoonheid van je tekst ten goede. Rinus Ferdinandusse zei het ooit al: niemand hoeft zijn eigen verhaal kapot te checken.

Ik heb geen idee of dat Italiaanse bedrijf ook echt faalt, maar ik moet er meteen aan toevoegen: AnsaldoBreda is ook een tak van het Canadese Bombardier dat ook lange tijd in Aken, Duitsland uitstekende treinen bouwde. De gele blusvliegtuigen die bosbranden blussen komen ook van Bombardier.

De kwaliteit van de Italiaanse spoorwegen zelf moet natuurlijk niet overdreven worden. En om te voorkomen dat ik voor een chauvinist word versleten kan ik  verwijzen naar dit stukje.

_____

hhBest

Boek & Film 

What do you expect, pasta and meat balls

Eerlijk waar, ik vind één onderdeel van De Wereld Draait Door eigenlijk het allerbeste: dat waarin eenden werden uitgeperst en de kopjes van houtsnippen werden uitgezogen, waarbij de snavel als handvat diende. De mens is een alleseter, maar het enige excuus daarvoor is: maak er dan wel iets bijzonders van.

De gepresenteerde gerechten hebben geen verzamelnaam, dus ik noem nog enkele voorbeelden: kip in varkensblaas, kalfskop in zoutbeslag, Koninklijke Haas, zeebaars in korstdeeg en pied de cochon oftewel varkenspoot. Behalve ouderwets zijn ze stuk voor stuk te bewerkelijk, de ingrediënten zijn niet meer te krijgen of vrijwel niemand beheerst meer de bijbehorende techniek. Persoonlijk zou ik ook wel de gebraden zwaan aan de lijst toegevoegd willen zien of pastei van leeuwerikentongetjes, want dan ben je natuurlijk pas overtuigend bezig. Of anders een saignant gebraden bisamrat.

Maar nee: tot nu toe was vrijwel alles afkomstig uit de Franse keuken, en kon alleen nog door inmiddels heiligverklaarde koks worden bereid. En door Robert Kranenborg natuurlijk, daarbij altijd gesecondeerd door een van die heiligen, zoals Johnny Boer.

Daarbuiten zijn er genoeg keukens waar vroeger dingen werden gemaakt waar niemand tegenwoordig nog aan denkt: wie waagt zich nog wel eens aan een plumpudding, of een hele os aan het spit?

De Italiaanse keuken moet toch ook van dit type gerechten voortgebracht hebben, sterker nog: die moet er meer hebben voortgebracht dan de Franse keuken en dus veerde ik dinsdagavond verrast op toen werd aangekondigd dat een vergeten Italiaans gerecht zou worden toebereid, staande de uitzending: een timpano. Ik had er eerlijk gezegd ook nooit van gehoord, en dat was een veeg teken. Geen enkel kookboek dat mij ter beschikking staat rept ervan, zelfs Artusi niet, die toch voor geen kleintje vervaard is.

Tussen haakjes: Italië mag dan één republiek zijn, de Italiaanse keuken bestaat niet en Italiaanse gerechten al helemaal niet. Gerechten die Italiaans heten zijn als zodanig recente ‘uitvindingen’, zoals de insalata caprese, de pizza, de pesto en de pasta met bolognese saus. In Italië heeft elk gehucht, als het tien huizen heeft, een complete eigen keuken die zich niet zou willen meten met die van het buurdorp en al helemaal niet met de rest van dat vrolijke schiereiland.

Maar dat werd nog rechtgezet: een timpano – accent op de eerste lettergreep – is oorspronkelijk een Calabrees gerecht, maar het kost erg veel moeite om op internet er het Calabrese recept van te vinden. Nee, de timpano is inmiddels vooral een gerecht dat vierde of vijfde generatie Calabrezen in Amerika maken, met alle gruwelijke gevolgen van dien.

Van oorsprong is het al een armeluispastei, een kliekjesgerecht dat daardoor sterk verwant is aan de pizza.

In DWDD werd heel moeilijk gedaan over de wijze waarop de letterlijk alles omvattende lap deeg moest worden gemaakt, met de vingers, nee, niet in een machine; de lap deeg wordt over een grote kom gedrapeerd en gevuld met wat er zoal nog in de koelkast ligt, te weten hardgekookte eieren, een rest gekookte spinazie, plakken salami en/of ham, tomatensaus, gekookte pasta, bechamelsaus en tenslotte dat gruwelijke dieptepunt van de Italo-Amerikaanse keuken: de meat balls. En flink geraspte kaas, dat vergat ik nog. Dichtklappen en een hele poos de oven in.

Matthijs van Nieuwkerk kreeg zo’n onbeschofte taartpunt op zijn bord en begon er verlekkerd van te eten, met exact hetzelfde verrukte gezicht als toen hij dat houtsnippenkopje uitzoog. Hij dronk er, peccato di Dio, een mooie rode wijn bij uit 1996. Een combinatie waarvan aangifte moet worden gedaan bij de Smaakpolitie.

Ik krijg trouwens flink zin in konijn, zacht gestoofd in tomatensaus met salie en daarbij polenta en een salade van radicchio, en goed brood. Nee, doe maar geen fancy wijn, gewoon een fles Refosco. Niet heel decadent, maar je bent er wel lang mee bezig en het smaakt verrukkelijk – mits de polenta op een houten plank is gestort en gesneden met een stevig stuk naaigaren.

Dit gerecht valt helaas op één punt door de mand: het wordt nog altijd volop gegeten en is nog lang niet vérgeten. En alleen in Friuli, dat vergat ik nog te melden.

Kijk anders even hier.

_________

hhBest

Boek & Film 

Een en al Doorluchtigheid

Doorgaans reserveert de redactie van nrc.next, in een laatste stuiptrekking van originaliteit, de middenpagina’s van de krant voor foto’s die, zoals die van gisteren, vrijwel geheel egaal zwart zijn.

Maar vandaag maken ze weer eens een paar weken naargeestigheid goed met een ongedwongen staatsieportret betreffende het staatsbezoek dat de Majesteit, zoals de laatste jaren gebruikelijk in het gezelschap van den Kroonprinsch en zijne Gemalin, dezer dagen bracht aan den Sultan van Brunei. De schoonzoon van een voormalige collega van de krant heeft een tijdje deel uitgemaakt van de lijfwacht van zijne islamitische hoogheid, dus ik heb recht van spreken.

Wij zien van links naar rechts, en wel eerst de dames: prinsesch Máxima in op het eerste gezicht een hele lange grijze dikke kabeltrui – maar gezien het feit dat de temperatuur in het staatje aan de noordrand van Borneo maar zelden onder de dertig graden komt, moet dat gezichtsbedrog zijn en staan wij hier oog in oog met een schitterende mauve creatie die, wanneer Hare Koninklijke Hoogheid door de tweeduizend kamers van het paleis des sultans schrijdt, rustiek achter haar aan de vloer veegt.

Dan hebben wij daar in, mag ik het zeggen, nogal alledaags blauw, de echtgenote van den Sultan, voorzien van een hoofddoek met daarop een keppeltje. Zij draagt als het ware het islamitische element uit van de bijeenkomst. Want nogmaals: voor de kou kan het niet zijn. Voor haar knielt de Oppertheeschenkster, ook met hoofddoek. Zij laat zien dat in Brunei het personeel zijn plaats nog kent, met de rug naar de camera.

Dan hebben wij onze eigen Majesteit. Die heeft zich enigszins vergist; en omdat dat gezien enkele grondwettelijke bepalingen onmogelijk is, moeten wij hier wellicht een statement zien. Ze zit er een beetje bij als de laatste Keizerin van China, gehuld in iets dat ik maar ‘goudbrokaat’ zal noemen, maar voor hetzelfde geld is het wat anders. Haar voeten zijn het opmerkelijkste aspect van haar verschijning: die lijken inderdaad op de honderd jaar geleden nog gebruikelijke opgebonden voetjes van een Chinese vrouw, maar bij nader toeschouwen zie je toch eerder Marokkaans aandoende muilen, tevens lekker ruim in verband met bij deze temperaturen opspelende moeilijke voeten. Ik weet er alles van.

Het bijschrift van de foto meldt weliswaar een vloot voor Brunei – bestaande uit zeshonderd Rolls Royces en driehonderd Ferrari’s, (Brunei heeft 2400 km geplaveide wegen, dus dat zijn maar net genoeg automobielen) maar van Zijne Doorluchtigheids Marine wordt gezwegen. Het CIA Factbook spreekt niettemin van de Brunei Royal Navy, waarbij Royal slaat op de Majesteit van Groot-Brittannië, want Brunei is lid van het Brits Gemenebest. Altijd al gezegd: die Engelsen weten wel wat ze doen.

Goed, dus is het niet raar dat zowel de Kroonprinsch als de Sultan zich in admiraalsuniformen gehesen hebben, waarbij WA van Buuren een beetje afsteekt doordat dat witte uniformjasje natuurlijk niet bepaald afkleedt. De Sultan heeft dat beter voor elkaar. Hij heeft bovendien alle onderscheidingen op die hij heeft kunnen vinden en als ik me niet vergis loopt die rij medailles op zijn rug door tot aan de achterkant van de rechterarm. En aan zijn voeten keurig gepoetste slangenleren laarzen, zo te zien. Op nogal hoge hakken, zag ik op andere foto’s.

WA en Máxima intussen moeten helaas een tafeltje in Empirestijl ontberen, de Majesteit heeft er wel een dat zij deelt met de sultan, hetgeen op een zekere zunigheid duidt. Een beetje verstrooid legt de Majesteit een tissue op tafel waarin zij zojuist Hare Majesteit’s Neus gesnoten heeft – een onderwerp voor de conversatie, yes yes, common cold, you can say that again, Your Highness! Daar moet de sultan dan weer minzaam om grimlachen, alvorens zijn glaasje limonade met een rietje te ledigen – wie het breed heeft, laat het breed hangen.

Daarna komen ze wellicht nog toe aan de wandversieringen. Over de Korantekst links kunnen we kort zijn: daar kunnen de Hollandsche gasten geen chocola van maken en als ze het konden zwijgen ze erover, teneinde Ome Geertje niet in de kaart te spelen – die kijkt toch al bedremmeld naar de diademen van de Nederlandse delegatie.

Maar de foto rechts, daar gingen ze nog wel even over door: kennen wij een dergelijke foto niet van onze geliefde vorige Prinsch der Nederlanden, Zijne Koninklijke Hoogheid Prins Bernhard van Lippe Biesterfeld? Jawel, het toppunt van mannelijkheid onder lieden van adellijken en bemiddelden huize: het opperhoofd als koene vliegenier aan het stuur van een vliegmachine.

De superieure mannelijkheid van de Sultan wordt nog benadrukt door het feit dat de laatste verkiezingen in Brunei plaatsgrepen in 1962, dat kort daarop de Grondwet grotendeels buiten werking is gesteld en dat de laatste politieke partijen, die toch al weinig voorstelden, in 2007 werden ontbonden.

_____

De hierbij gereproduceerde foto stond op 22 januari 2013 in nrc.next en is hier uitsluitend gereproduceerd omdat zij het onderwerp van de column is.

______

hhBest

Boek & Film 

Nostalgisch cassettebandje

Typisch zo’n onderwerp waar je niks van kunt maken: het cassettebandje. Maar het bestaat vijftig jaar, de maker leeft nog en niemand gebruikt het meer, dus mooi werk om als oude nostalgicus nog eens naar te kijken.

Ik gebruikte de cassetterecorder vooral als hulpmiddel bij het maken van interviews. Nee, ik nam dus niet het hele gesprek op om het nadien uit te tikken: van een beetje interview krijg je dan 36 A4tjes gegrom en gehakkel met uitsluitend half afgemaakte zinnen, terwijl je weet dat je maximaal twee A4tjes geplaatst krijgt in de krant, want er moeten ook nog hinderlijke koppen en foto’s bij en dat lijkt me voor moderne journalisten helemaal frustrerend, met die kleine tabloidpaginaatjes. Ik gebruikte de band om te kunnen checken wat ik schreef in het artikel, uitgaande van mijn aantekeningen. Het was op die band nog een heel gezoek om de passage te vinden waar ik naar zocht, als ik eens even precies wilde weten wat er nou eigenlijk gezegd was. Waarna ik dat ook weer kon stileren.

Ik herinner me één geval waarin ik nauwelijks aantekeningen maakte en blij was dat ik de bandjes had die door een gedienstige konden worden uitgetikt: het interview met Pierre Huyskens, Huyskens Piet voor zijn vrienden, vlak nadat hij hoofdredacteur van het Limburgs Dagblad was geworden. Dat interview duurde van drie uur ’s middags tot tien uur ’s avonds en in die tijd dronken Piet, fotograaf Frans en ik twee flessen whisky leeg; we konden nog prima rijden maar in die toestand een interview uittikken, dat kon de vorige generatie nog wel, maar wij al niet meer. Later is het aurorijden er ook aan gegaan. Wij degenereren in hoog tempo, maar dit terzijde. De volgende dag maakte ik van die fameuze 36 velletjes een handzaam interview van duizend woorden dat nog altijd staat als een huis.

Ik heb ook nog een cassettebandje dat ik liet meelopen tijdens een door reisbureau Neckermann georganiseerde trip naar Zuid-Oost-Azië, waar de crème de la crème van de Nederlandse reisjournalistiek de hoeren bezocht in Bangkok en ook op zoek ging naar de lichte dames in Jakarta. Neckermann macht’s möglich. Op het toen gemaakte bandje is nog glashelder te horen dat laatstgenoemde dames er geen doekjes om wonden: ‘This is plenty fuck-fuck,’ riep er een. ‘Short time twenty thousand’. De transactie werd in het naburig struikgewas afgewikkeld. Neem ik aan: ik moest immers de opnamen maken.

En dan was er de tuinman in de botanische tuin in Bogor, die nog een leuk soort Nederland sprak. ‘Dit die kapokboom,’ hoor ik nog altijd. ‘Die from Kjoeba.’ En de verkeersgeluiden van Jakarta, zoals opgenomen vanaf de zevende verdieping van hotel Indonesia, het was zes jaar na de uitvinding van de cassette en het bandje is nog glashelder – op de achtergrond hoor je vanuit de hotelkamer de tv-reclame voor Lux zeep: ‘Sabun Lux, sabun bintang bintang pillem.’

Maar het leukste is uiteraard het gekreun en gesteun van de achtereenvolgende eigen baby’s, eindeloos wachten tot het kind eindelijk ‘kojje kojje kojje’ wilde zeggen, of anders ‘jurre jurre jurre, ’ of simpelweg ‘beeeeh.’

Vanaf 1977 ging dat op dat geborsteld roestvrijstalen, schitterend vormgegeven recordertje van Sony, de TC-150, heerlijk zwaar op de hand en na ruim dertig jaar nog altijd perfect in orde. Nog met een echte potentiometer!

Er is tegenwoordig veel moois aan techniek op de markt. Maar iets dat dit kan evenaren, ho maar. Jammer dat er dat primitieve bandje in zit.

__________

hhBest

Boek & Film 

Zo moet je reizen

Je kunt naar een documentaire kijken en denken: misschien is het formatje een beetje stijfjes, of gemaakt en het is ook een beetje pedant gedaan, maar gelukkig is het prachtig gefilmd en stelt een punt aan de orde dat je tot nadenken stemt. Ik doel hiermee op de eerste aflevering van De Hokjesman, die over Volendam. Ik kom nog wel eens terug op de vraag die bij mij opkwam: is die geïsoleerde plaats echt dat Gallische dorpje dat dapper standhoudt tegen de Romeinen, of kun je een eindeloze reeks afgelegen plaatsen, dorpen of wijken aanwijzen waar ze ook raar leven, kijken, eten en werken?

De Hokjesman presenteert zich uitdrukkelijk als een etnoloog, iemand die namens geïnteresseerde mensen in zijn eigen cultuur de Trobrianders bezoekt of de Basji-Boezoeks, daarbij voortdurend bezig met zijn verrekijker en zijn vlinderdasje. De Hokjesman, Michael Schaap, was er trots op in Volendam een Jas te zijn, een buitenstaander.

Adriaan van Dis is er eigenlijk ook zo een: zijn reisverslagen uit Indonesië waren fantastisch, maar hij had er een heel duidelijk eigen doel mee.

Als het moet, dan kies ik voor Jelle Brandt Corstius, en hoewel ik een deel van zijn serie Van Bihar tot Bangalore, over zijn reis door India niet heb gezien, ben ik bereid te verklaren: met name het laatste deel, dat zondagavond werd uitgezonden, toont dat hij de ware reiziger is. Hij onderzoekt niet, hij dompelt zich onder, hij verdwijnt er in en doet ons verslag van zijn wederwaardigheden zonder dat hij de cultuur, de samenleving die hij aantreft op zijn kop te zetten of zelfs het oppervlak maar even te laten rimpelen.

Wat de echte reiziger van de rest onderscheidt, dat is dat hij de moeite neemt de taal van het land te leren. Dat is meteen ingewikkeld in een land als India, waar 415 talen worden gesproken waarvan 45 officiële. De officiële taal van de staat is Hindi en hoewel er staten in India zijn waar de mensen nauwelijks Hindi spreken, is dat de taal die je enigszins moet beheersen wil je een goede reiziger zijn. Dus leerde Brandt Corstius ‘even’ Hindi spreken en het lijkt er soms ook op dat hij dat dusdanig doet dat het hem helpt om ‘onder te duiken’.

In het laatste deel van de serie klimt Jelle BC in een vrachtwagen, die bestuurd wordt door een man en diens zoon van een jaar of twaalf, dertien. De vrachtwagen fungeert tevens als woning en als huistempel, er wordt onderweg uitgebreid gebeden, achterin wordt op een gasvlammetje een maaltijd bereid die Jelle BC zonder aarzelen nuttigt – hij heeft in de serie al meer bloedstollende etenswaren gegeten – en Jelle zit gezellig een beetje te kletsen, hij stelt wel vragen maar nooit als meneer de etnoloog of als meneer de journalist, maar gewoon, uitsluitend voor de gezelligheid. Hij maakt het aannemelijk en zelfs normaal dat een Indiër een nieuwe auto beoordeelt op de kwaliteit van de toeter, hij maakt geen enkele opmerking over de prachtige vierbaans autoweg waarop de vrachtwagen rijdt – maar als de chauffeur stopt om Jelle de gelegenheid te geven kennis te nemen van een bruiloft, maakt hij ook geen opmerking over het feit dat de bruiloft plaats vindt op de plaats waar in Europa de vluchtstrook ligt en de vrolijke reidansen zich zelfs tot de autoweg zelf uitstrekken. Dat moeten we zelf maar opmerken.

Na afloop van de aflevering kon ik het niet laten op te merken dat ik dat nou in het leven gemist had: zo te reizen. Of dat helemaal zo is, dat weet ik niet, ik heb het niet gedaan, misschien omdat ‘live is what happens while you’re making other plans’, maar meer nog omdat ik de bijbehorende absolute onverschrokkenheid mis. Wellicht zou ik de mensen ter plaatse te vaak willen voorhouden hoe wij in Europa allerlei dingen plegen te doen of te beschouwen.

Maar die taal had ik misschien wel kunnen leren.

______

hhBest

Boek & Film 

Het weer, vroeger en nu

Vroeger had je weer. Je had winter, lente, zomer en herfst en dan weer van vorenaf aan.

Nu hebben we Buienradar, Weerplaza, Weeronline, Weatheronline, Wetteronline, weeralarm en Meteoconsult. En wat heb je er eigenlijk aan? Zowat niks.

Neem vandaag. Rijkswaterstaat kijkt met glazige ogen naar Buienradar, ziet die enorme kwak sneeuw boven Frankrijk hangen en laat vijfhonderd strooiwagens en driehonderdvijftig sneeuwschuivers uitrukken. Weliswaar wordt niet meer dan vijf centimeter sneeuw verwacht, maar door de wind gaat die sneeuw stuiven en kunnen zich sneeuwduinen vormen. Visioenen doemen op van mensen die over vijf weken doodgevroren uit het laatste sneeuwduin in Overijssel worden opgegraven.

Vroeger sneeuwde het een tijdje en dan hield het weer op met sneeuwen. Je schonk bijtijds een glaasje gloeiwijn in, stookte de kachel nog eens op en legde een kaartje.

Tegenwoordig kun je zien dat het om tien over half acht op zondagmorgen zal beginnen te sneeuwen, maar dat het om half elf wel weer ongeveer achter de rug zal zijn. Om half elf is de wind een beetje naar het Oosten gedraaid, maar het sneeuwt nog steeds. Weeronline weet te melden dat de sneeuw onder de grote rivieren halt houdt, maar dat het hier zal doorsneeuwen: de staart van het sneeuwgebied reikt nog ruimschoots tot in Noord-Frankrijk. Op zijn vroegst om half drie zal het hier ophouden met sneeuwen.

De strooiwagens van Rijkswaterstaat hebben inmiddels het offertje aan de zoutleveranciers alweer gebracht, de sneeuwschuivers staan bedremmeld te wachten tot er iets te schuiven valt.

Buienradar is heel traag, vandaag: tienduizenden mensen turen kennelijk gespannen naar de radarbeelden. Niemand kijkt naar buiten, het sneeuwt nog wel, maar is dat geen regen, eigenlijk?

Ik kijk ook heen en weer tussen al die sites en ineens weet ik het: nee, ik word geen conducteur, maar ik ga eens verder lezen in het spannende boek uit 1958 dat ik onder handen heb, een van de merkwaardigste boeken uit de Nederlandse literatuur.

Nee, het sneeuwt er niet in. Regen valt er ook weinig, valt mij op.

Het zou vandaag hier 1 graad worden, zeiden ze gisteren. Vanmorgen was dat alweer gedaald tot 0. Nu is het nog min 4, dat halen we dus nooit. Trots tonen ze bijna allemaal hun veertiendaagse verwachtingen. Maar ik houd, sinds die datum binnen de komende veertien dagen valt, 28 januari in de gaten. De voorspelling voor die dag tot nu toe heeft gevarieerd van min 11 tot 0 voor ’s nachts en tussen min 2 en plus 6 voor overdag. Wat het wordt weten we, als vanouds, aan het eind van de middag op die dag.

Als het voor het komende uur al niet lukt te voorspellen wat er precies gebeurt, heb je dus niks aan al die voorspellers, die zich indekken met een sofisme: nee, we voorspellen niet, ver verwachten.

Ik neem nog een plakje balkenbrij en roep: waarschuw me als je het voorjaar verwacht.

________

hhBest

Boek & Film 

Gordel van smaragd, de Vughtse versie

Michael Schaap is een keurige verslaggever – donker kostuum, vlinderdas, minzame oogopslag – het type dat voor het laatst gesignaleerd werd omstreeks 1925, afgevaardigd door het Algemeen Handelsblad, met als opdracht: hoe leeft eigenlijk dat volkje buiten de beschaafde wereld, maar binnen de grenzen van het Koninkrijk der Nederlanden? Volgende week zijn de stugge boeren van de Veluwe aan de beurt, vorige week kon Schaap niet om Volendam heen en gisteravond zagen we hem in Kamp Vught, voormalig concentratiekamp gedurende een jaar of vijf in de oorlog, inmiddels alweer zo’n zestig jaar Molukkerskamp.

Twee reizen naar Indonesië en fascinatie voor de geschiedenis van de koloniale relatie van Nederland van dat land maakten dat ik met meer dan gemiddelde belangstelling keek.

En er is meer. In 1951 woonden er Ambonezen in een inderhaast opgetrokken kampje in de straat waar ik woonde, op een voormalige vuilnisbelt. Ik had blijkbaar mijn uiterlijk niet mee want de meisjes in de Nijmeegse Marterstraat dachten dat ik in het Ambonezenkamp woonde. En dan heb je automatisch een zekere achterstand.

En nog meer. Ik keek naar de onbeholpen heen en weer exercerende Molukse ‘soldaten’ op de dag van de Republik Maluku Selatan in dat Ambonezenkamp in Vught en moest eraan denken dat ik aan de andere kant van het hek al even onbeholpen en zinloos heen en weer had lopen stampen tijdens mijn ‘opleiding’ tot korporaal vercijferaar in de Frederik Hendrikkazerne, het thuisdomein van Garderegiment Grenadiers – lang, dom en gewillig. Een heel enkele keer wandelden we rond het Ambonezenkamp dat toen nog helemaal uit de barakken van het concentratiekamp bestond en waar we een glimp konden opvangen van de Molukse dessa die het feitelijk was geworden.

En blijkens de reportage van Schaap is het dat nog altijd. Een beetje afgunstig kijk je naar die rommelig gezellige families rond de smakelijke dis met aan het hoofd de onbetwiste clanleider, die, hoe dement ook, door iedereen nederig opa werd genoemd en aan wiens uitdrukkingloze gezicht je niet kunt zien hoe woest hij was toen bleek dat de Hollanders nooit van plan waren geweest te zorgen dat hij zo snel als mogelijk terugkon naar zijn warme eiland en de daar gestalte te geven eigen Republiek der Zuid-Molukken.

Die woede is wel begrepen door zonen en kleinzonen die aanslagen pleegden en gijzelingen uitvoerden – maar van wie er ook veel blijk gaven van hun talent voor dienen als ambtenaar (ook van kunstenaar en voetballer). Op het toenmalige ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen werkte als voorlichter een broer van een van de ‘terroristen’, hij was een keurige ambtenaar die feilloos voorlichtte. En die verder op perfecte wijze te zijnen huize in Den Haag een ikan maluku, een scherp gekruide makreel bij elkaar kokkerelde, die uiteraard met de handen gegeten moest worden.

En ik dacht, terwijl ik naar Schaap keek en naar die perfecte Nederlanders die toch Molukkers waren gebleven: het was gemeen ze onder valse voorwendsels hierheen te slepen, maar wat zou onze samenleving kaal zijn zonder hen – en dan reken ik zelfs de Satudara Maluku motorclub mee. Voor één keer. Dankzij Michael Schaap.

________

hhBest

Boek & Film