SanteLOGie

De boer is de mens een veehouder

De nrc.next van heden had het begrepen, het artikel was dan ook afkomstig van ‘onze Friese correspondent’. De man die nu is gepakt omdat zijn DNA hetzelfde is als van materiaal dat was achtergebleven op het vermoorde lichaam van Marianne Vaatstra, wordt in het artikel steevast veehouder genoemd. En in alle andere kranten boer.

Toen ik op 12 oktober 1959 het Leeuwarder kantoor betrad van de Friese editie van het toen nog bestaande katholieke dagblad Ons Noorden, maakte ik daar kennis met de redactiechef, Guido t’Sas, u allen welbekend en nu een éminence très grise van de Noord-Brabantse journalistiek te Best, die na de eerste plichtplegingen regel één van de Friese journalistiek ten beste gaf, die luidde: in Friesland zijn geen boeren maar veehouders.

Boer werd als denigrerend beschouwd en zeg nou zelvers: het is een denigrerende term, daar heeft Yvonne Jaspers absoluut niets aan kunnen veranderen. Integendeel. Hoewel ik, tijdens mijn korte maar hevige carrière bij ON geregeld de neiging had om bij het vervaardigen van berichten aangaande landbouw en veeteelt te verifiëren of de betrokkene wel echt veehouder was in de betekenis van ‘een boer die vee houdt’, en ‘vee’ altijd te verstaan als ‘runderen’, of dat hij er misschien een beetje bijbeunde als bieten- of aardappelteler, zodat hij voor de afwisseling wellicht ook landbouwer genoemd zou kunnen worden.

Maar volgens Guido was dat onzin: een boer was een veehouder. Punt. Helaas liet hij in het midden of een boer wellicht DNA had, maar een veehouder zeker niet. Daar kwamen wij pas veel later over te spreken, toen Peter R. de Vries Misdaadverslaggever als een soort marskramer er de boer, excusez le mot, mee opging. (Dat was zelfs nog na de tijd dat ik dacht de naam van Peter niet van adellijke afstamming was, maar dat Peter Misdaadverslaggever gewoon getrouwd was met mevrouw R. de Vries. Dat kan tegenwoordig ook, namelijk.)

Ik lees nu ook dat het ene DNA het andere niet hoeft te zijn en dat de aangehouden veehouder uit het verre Friesland er nog niet zonder meer op veroordeeld kan worden. Hoewel al wel verondersteld wordt dat hij in het verleden ontoerekeningsvatbaar gedrag heeft vertoond. (Ja, wat wonder, een veehouder.)

Zodat we, in mijn optiek, nog even ver van huis zijn als eergisteren.

Tot zover de berichtgeving uit Veenklooster.

Ja, nou nog eens wat: hoe komt het toch dat Veenklooster in mijn oren ineens klinkt als een synoniem voor gruwelijk misdrijf? Is dat de invloed van J.K. Rowling?

_________

hhBest

Boek & Film 

Back to Blood, weer een echte Tom Wolfe

‘Blijf bij je eigen soort’ zou misschien een goede vertaling zijn van de titel van de nieuwste roman van de Amerikaanse schrijver Tom Wolfe, genaamd Back to Blood. De pil van 704 pagina’s is óók een liefdesroman onder dat motto, en ‘ze krijgen elkaar’ ook nog, zij het dan op onverwachte wijze en pas in de laatste vijf, zes woorden van het boek. (In Nederland worden boektitels vaak raar vertaald. Back to blood is daar ook het slachtoffer van, het heet daar ‘Terug naar het bloed’, een volledig zinledige tekst.)

Om een goed beeld te geven van deze gecompliceerde roman heb je misschien ook wel gewoon zevenhonderd pagina’s nodig en dat gaan we dus niet doen.

Degenen die het werk van Tom Wolfe een beetje gevolgd hebben, de laatste decennia, weten dat je bij hem moet zijn als het gaat om misanthropie – Wolfe maakt zich weinig illusies over de mensheid.

Lees verder op Boek & Film 

De geschiedenis komt niet aan herhaling toe

De staat Israël mag dan niet altijd een beleid voeren waar je bij staat te juichen. De bouw van nederzettingen in bezette gebieden is een belangrijk voorbeeld van verwerpelijk beleid. De bouw van de muur, moeten we het daar nog over hebben? Het opblazen van huizen van erkende terroristen verdient ook geen schoonheidsprijs. Net zo min als het martelen van gevangenen. De Israëlische politiek is irrationeler dan nodig, door de buitenproportionele invloed van extremistische godsdienstpartijen. Ook niet veel gemakkelijker wordt het doordat Israël uitdrukkelijk een Joodse staat is, een situatie waarin discriminatie en racisme gemakkelijk op de loer liggen.

Verder moet je uitkijken met ‘als, dan’-stellingen. Als Israël een staat zou zijn geweest, in alle opzichten vergelijkbaar met (min of meer) democratische staten in West-Europa, zou de situatie dan heel anders zijn geweest dan nu? Tja. Misschien is dit een vraag die niet alleen nauwelijks beantwoord kan worden, maar inmiddels ook zinloos is geworden. Israël bestaat en wie daar een eind aan wil maken is een misdadiger, zoals iemand die de Nederlandse staat zou willen vernietigen een misdadiger is, al was het maar omdat het verstoren van een rustig leven van mensen die boodschappen doen in de supermarkt en een biertje drinken op een terras zonder verdere argumenten tot ‘misdaden’ kan worden verklaard.

De meeste Arabische en andere islamitische landen zijn onverholen dictaturen die te kampen hebben met enorme binnenlandse problemen, zoals werkloosheid. Een gezamenlijke vijand in het buitenland is daar als vanouds een mooi redmiddel voor. Van oudsher heerst in die landen een levendig antisemitisme, ongeveer vergelijkbaar met het antisemitisme in het Europa van voor de Tweede Wereldoorlog. In het verlengde van dat antisemitisme is in veel van die landen een regime aan het bewind dat zegt een appeltje te schillen te hebben met de westerse democratieën, die duizend jaar geleden met (alweer door godsdienstige motieven ingegeven) veroveringsoorlogen, beter bekend als de Kruistochten, de landen van het Midden-Oosten onveilig maakten.

Voldoende aanleiding voor sinistere regimes als die in Syrië en Iran, en binnenkort ook weer in Afghanistan, mogelijk ook Soedan, om zich niet alleen antisemitisch uit te laten, maar ook wapens en andere steun te geven aan struikroversgroeperingen als Hezbollah en Hamas die de daad bij het woord willen voegen. Waarbij het opofferen van de eigen mensen door middel van zelfmoordaanslagen op onschuldige burgers een belangrijk instrument is. (Dat vinden wij intussen normaal. Ik zou er toch eens rustig over gaan zitten nadenken.)

Kortom: er zal best iets op aan te merken zijn, maar ik vind het uitroeien van nesten vol terroristen absoluut gerechtvaardigd. Dat daarbij onschuldige burgers vallen is natuurlijk slordig, maar Hamas heeft zich in Gaza dan ook genesteld te midden van onschuldige burgers die zo in de gelegenheid worden gesteld zich tot martelaren te laten bombarderen.

Intussen is de toestand in het Midden-Oosten een probleem dat zonder radicale oplossingen ten eeuwigen dage zal blijven bestaan.

Ik verklaar me bij deze onbevoegd om mogelijke radicale oplossingen te suggereren.

Misschien denken jullie nu wel: wat is dít voor een raar stukje? En dat is het ook. Het is het stukje dat ik hier plaatste op 31 december 2008. Ik heb alleen een niet-relevant inleidinkje weggelaten en een woord gecorrigeerd.

Ik ben van menig dat het stuk inhoudelijk voor het overige vandaag de dag nog, wéér geldt. In vier jaar is niets gebeurd dat de toestand zou hebben veranderd. Ik wil ermee benadrukken dat er eenvoudigweg geen oplossing mogelijk is. Zelfs een algemeen advies als ‘de verstandigste zal wat moeten toegeven’ is niet van toepassing. Wie is de verstandigste? En wat zal die moeten toegeven?

______

hhBest

Boek & Film 

Hulpgeroep uit Bourgondië

Vandaag is het tijd een vervelende misverstand uit de weg te ruimen. Het luidt: Limburgers zijn Bourgondiërs. Afgezien van het feit dat het nog een flink stuk rijden is van Limburg naar Bourgondië, is de definitie van een Bourgondiër zoals die in Nederland in het algemeen en in Zuid-Nederland in het bijzonder wordt gehanteerd, totaal uit de lucht gegrepen.

Als er al zoiets is als ’Bourgondiërs’, noem het een concept, dan doemt althans bij mij het volgende beeld op: mensen die met de juiste mate weten te genieten van de eenvoudige maar geraffineerde geneugten des levens: mooi en goed toebereid vlees, maar met mate, uitstekende wijn, maar met mate, eenvoudig brood. Kortom: feest, maar met mate. En beschaafd gedrag – ik weet het niet zeker maar als er al carnaval wordt gevierd in Bourgondië, dan hoeven de buren dat niet te horen. Bourgondisch, dat is in ieder geval niet waarvoor het hier versleten wordt, namelijk: bier en spek en dat liefst in onbeschofte hoeveelheden en onder enorm gelal.

Hoe dan ook, die discussie is absolute onzin, zeker wanneer je ziet wat er van het ‘concept’ hier in Limburg gebakken wordt. Ik kan er kort over zijn: in een cirkel van acht kilometer rond mijn huis wonen 250.000 mensen en er is, met twee uitzonderingen, geen enkel restaurant te vinden dat de moeite van het bezoeken waard is, en een van die twee uitzonderingen valt ook nog af als je de prijs-kwaliteitverhouding in aanmerking neemt.

Een en ander borrelde de afgelopen uren bij mij op, nadat Djamila en ik gisteravond een nieuw Grieks restaurant hadden bezocht, Odessa geheten, dat op iets meer dan twee kilometer van hier ligt, in het dorp Scherpenseel, ongeveer twintig meter over de Nederlands-Duitse grens.

De menukaart bevat Turkse en Balkangerechten, grotendeels uit blikken en glazen potten geklopt. Daarnaast ook enige gerechten met Griekse namen. Het algemeen aspect is: tot grote droogte doorbakken taai varkensvlees, veel frieten, niet als zodanig herkenbare tzatziki, geen taramasalata of moussaka, geen vis, nauwelijks lamsvlees, wel Turkse pizza’s, kurkdroog shoarmavlees met een fikse laag gesmolten kaas erover.

Ik at dat natuurlijk niet allemaal maar keek om me heen. De eters kwamen allemaal uit Nederland – althans, te zien aan de kentekens op de parkeerplaats – de bediening spreekt Nederlands en de gasten zaten werkelijk te smullen.

Terwijl ik de Odessa vleesschotel grotendeels onaangeroerd van me af schoof, zat ik me af te vragen wie me die tent ook alweer aanbevolen had. Ongetwijfeld iemand die liefhebber is van ‘hoeft niet lekker te zijn, als het maar veel en goedkoop is.’

Het gebodene voldeed aan al die criteria. Het gratis glaasje ouzo aan het eind gaf het geheel nog een ietwat Grieks aspect. Hoewel ouzo natuurlijk een aperitief is.

Boer Gondië zelf was weer eens in geen velden of wegen te bekennen. Geef hem eens ongelijk.

Uit de wasmand steeg vanmorgen weerzinwekkend de geur op van de shoarmatent.

______

hhBest

Boek & Film 

U vraagt en wij draaien de koopkrachtplaatjes

De hele week is betoogd dat de koopkrachtplaatjes inmiddels bij de supermarkt uit de schappen zijn gehaald en achter de puntenwolken verdwenen en dat Vader Drees gewoon weer vanuit de Beeklaan te Den Haag de mariakaakjes gelijkelijk over arm en rijk verdeelt.

En dan opent het NOS-Journaal op vrijdagavond om zes uur ijskoud met de mededeling dat het koopkrachtplaatje uitwijst dat allerlei vooral zeer kwetsbare groepen door het voorgenomen beleid van Rutte II in bittere armoede zullen worden gedompeld. Dat het gaat om voorspellingen die, zoals bekend, vooral voor zover ze de toekomst betreffen met de nodige puntenwolken zout genomen moeten worden, en die hoogstens, misschien, bij ongewijzigd beleid en omstandigheden, in 2017 waarheid zouden kunnen worden, dat wordt er gemakshalve niet bij vermeld. En dat begrijp ik dan wel weer, want dan heb je ineens geen bericht meer en al helemaal geen opening van het Journaal.

Het is al vaker betoogd en het heeft zin het nog eens te herhalen: zeg mij welke columnisten u leest en ik zal u zeggen waar u uw pessimistische, casu quo optimistische wereldbeeld vandaan haalt.

Ik lees Frank Kalshoven in de Volkskrant die in acht glorieuze punten uiteenzet hoe goed wij Nederlanders het hebben en hoeveel beter nog de (nabije) toekomst zal zijn. Dan pak ik er Bas Heijne in de NRC die vaststelt dat wij Churchill willen, maar André Hazes krijgen; tevens constateert hij dat Hans Spekman, die arme Hans, een rancunesocialist is.

En zo tref je zo ongeveer op elke pagina weer een andere even stellige als wankel gefundeerde mening aan.

En dan heb ik, mede voor mijn eigen gemoedsrust, de column van Marieke Stellinga nog maar niet gelezen.

Een jaar of vijftig, zestig geleden werden de commentaren in diverse kranten geschreven door de hoofdredacteur, die tegelijk bijbeunde als Kamerlid of Senator of partijleider, of alles tegelijk. Dan wist je (min of meer) waar je als lezer aan toe was. Ik ben gestopt met het lezen van de biografie van Joseph Luns die vorig jaar uitkwam toen ik hoorde dat de schrijver een vriend en geestverwant van het onderwerp was. Vandaag zegt Margreet Vermeulen, de ombudsvrouw van de Volkskrant, dat het misschien goed zou zijn als columnisten en commentaarschrijvers, bijvoorbeeld in een korte cv op de website, enkele relevante details over hun eigen achtergrond zouden vermelden. Pieter Hilhorst, columnist bij de Volkskrant, is ineens wethouder in Amsterdam en hij blijkt (vooraanstaand) lid van de PvdA; welk feit, mits den volke kond gedaan, wellicht een iets ander licht op de inhoud van zijn columns zou hebben geworpen. Ooit werd uitgezocht dat van 28 interessante columnisten van kranten die zich tot een politieke partij bekenden er 18 lid van de PvdA waren zonder dat bij hun columns te vermelden.

In het begin van de negentiende eeuw was het een tijdlang een goede gewoonte voor historici (Ranke, Gibbon) om als inleiding bij hun geleerde boeken uit de doeken te doen waar ze zelf politiek stonden: journalistiek, columnistiek en geschiedschrijving kunnen nooit vanuit een geheel neutraal standpunt worden bedreven. Of het weten van de achtergrond veel bijdraagt aan beter begrip, dat is wederom een geheel andere vraag, maar dit terzijde.

Daar was het in dit stukje niet om begonnen. Het ging eigenlijk over de journalisten die een héél klein beetje toegeven aan de verleiding om de journalistiek te gaan bedrijven zoals De Telegraaf of RTL Boulevard, omdat dat wellicht modern zou kunnen overkomen.

Als we daar nou voorlopig maar rekening mee houden, dan trekt de puntenwolk vanzelf weg, en gaan de koopkrachtplaatjes weer in het prentenboek.

________

hhBest

Boek & Film 

Ineens weet je het: ik heb een e-reader

Soms lijk ik brutaal, maar ik vind toch veel dingen not done. Bijvoorbeeld: toen buurman Jos laatst in Florida was dacht ik: die kan misschien een Kindle meebrengen, de e-reader van Amazon. Maar ja, het stormde toen, moest hij door weer en wind naar die winkel, kun je iemand op vakantie niet aandoen.

Intussen zag ik dat je bij een abo op nrc.next een Sony e-reader kon bekomen. Ook daar aarzelde ik bij, zij het ditmaal niet uit beleefdheid.

Ik aarzelde omdat ik bij al die e-readers twijfelde of het wel de juiste was. Ik stuitte bijvoorbeeld op een Odys Xelion, die zowel tablet als e-reader was, maar er stonden minder vriendelijke recensies bij. Tablets gebruiken bovendien te veel stroom. Moet je een kleine, moet je een grote, moet er je er een die alleen de boeken van een bepaalde boekhandel wil hebben, moet je er een hebben die maanden doet met éénmaal laden of maakt dat niet zoveel uit? Welke formats moet het ding allemaal kunnen lezen? Moet het kleur zijn of is zwart/wit ook goed, moet je er internet op hebben, en zo ja, moet dat dan met 3G of alleen via WiFi?

Alles bij elkaar moest de conclusie zijn: de ideale e-reader bestaat niet. Nog niet.

Ik besefte wel dat ik dat probleem steeds had, met mobiele telefoons, met camera’s. En dan heb ik het nog niet gehad over de maximumprijs die ik bereid was te betalen.

Mijn familie zag me intussen hannesen met het probleem en besloot in te grijpen. En zo kreeg ik, op mijn vierenzeventigste verjaardag, een e-reader, en wel een Sony PRS T2. Ultralicht, heel klein maar prettig leesbaar, met plaats voor 2000 tot 3000 boeken, met WiFi – je kunt er gewoon mee internetten, zij het in zwart/wit – een geinig lampje voor ’s nachts met eigen stroomvoorziening. Gewoon ideaal.

Het eerste boek dat ik downloadde was een serie korte verhalen van F. Scott Fitzgerald, Tales of the Jazz Age, gratis af te halen bij het Gutenberg Project waar nog veertigduizend andere copyrightvrije boeken te vinden zijn. Betaalde boeken heb ik nog niet gekocht, mijn e-reader kent alleen bol.com, een firma die niet mag afwijken van het prijskartel dat in Nederland geldt voor boeken. Maar geen nood: de zaken in Amerika, Engeland en Italië waar ik veel kocht en koop vragen allemaal weinig geld voor een e-book.

Maar eerst nog dit: er liggen nog minstens twintig kersverse papieren boeken die ik kocht in de tijd toen ik nog aarzelde over een e-reader. En maar goed ook, want op een e-reader kun je fijn lezen en vooral ’s nachts stoor je er niemand mee. Maar een lekker dik boek met echte bladzijden en dat ook ruikt naar literatuur, daar gaat weinig boven.

Nu nog even een programma vinden waarmee je PDF-files kunt converteren naar ePUB en dan kan ik ook mijn eigen vertaling van ‘Een trap in het gezicht doet wonderen’ goed lezen op de e-reader. Iemand een bruikbare suggestie? Als beloning stuur ik je die vertaling. Het moet gratis zijn en niet een hele winkel aan toolbars en dergelijke achter zich aanslepen.

Dat heb je dan weer niet als je gewoon een papieren boek koopt.

______

hhBest

Boek & Film 

Delicate momenten in de uitgeverij

‘Als ik eens een gewaagde vergelijking mag maken: ‘de roman is een liefdesverhaal, het korte verhaal is een one night stand.’ Dat schrijft Niccolò Ammaniti in de inleiding tot zijn verhalenbundel Il momento è delicato. (In het Nederlands vertaald als Een delicaat moment en uitgegeven door Lebowski.)

Dat gebeurt vaker: de uitgever vraagt aan een schrijver die een bestseller is gebleken, of er nog iets nieuws aankomt. Als de schrijver dat moet ontkennen is de volgende vraag: heb je niks meer liggen van vroeger? En het antwoord is dikwijls ja, eenvoudigweg omdat de schrijver nogal langs uitgeverijen heeft geleurd met zijn vroege werk tot er eindelijk eentje intrapte, hetgeen het begin bleek van een glorieuze carrière.

Het onderhavige boek van Ammaniti is er een van de laatste categorie.

Als je een heel stil plekje zoekt in een boekhandel, dan moet je gaan naar de hoek waar de pockets met korte verhalen staan, schrijft Ammaniti zelf in de inleiding, waarin hij uiteenzet hoe hij probeert een uitgever een verhalenbundel aan te smeren. Lees verder op Boek & Film 

Politiek uitgerangeerd en toch een grote mond

Neem mij maar eens kwalijk dat ik met grote vreugde heb kennis genomen van een zelfs door de betrokkene zelf niet serieus genomen en ook niet serieus bedoelde ‘bijdrage’ aan het debat over de regeringsverklaring, namelijk het toespraakje van Geert Wilders. Zulke stukjes heb ik ook wel eens geschreven, de meeste ervan hebben gelukkig nooit de krant of het internet gehaald. En niks nieuws onder de zon: twee jaar geleden was Job Cohen het schoothondje van Rutte, nu is Rutte P.J. Troelstra, Domela Nieuwenhuis en Joop den Uyl in één persoon verenigd en leider van dat socialistische partijtje van u. De Tweede Kamer luisterde, op één interruptie na, glimlachend toe, het kabinet daarentegen vond het een kostelijke mop en zat schuddebuikend in de broek te piesen. Zo snel kan het gaan in de politiek: zo ben je het grootste gevaar voor de rechtsstaat en de democratie en zo ben je een clown die er niet toe doet en wiens tekst geschreven lijkt door een niet zo in schrijven bedreven corpsbal die wel eens even zou laten zien hoe je feitvrije politiek bedrijft.

Vanmorgen was het in de krant de beurt aan Spuit Elf, te weten Bert de Vries. Nee, dat is geen aanstormende cabaretier, en ook geen CDA-prominent zoals de meer politiek ingevoerden onder jullie wellicht dachten. Nee, deze man was inderdaad namens het CDA minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid van 1989 tot 1994, toen de bankiers nog moesten beginnen met hun rooftochten. Achttien jaar lang niks van zich laten horen – behalve dan dat hij twee jaar geleden zijn lidmaatschap van het CDA opzegde, toen die partij per se met de PVV in zee wilde – ik hóu van deze partij! – en ineens staat er een brief van hem in de krant.

De krant zet er de kop boven Nu bezuinigen is dikke onzin, een tekst die niet letterlijk zo in het artikel van De Vries voorkomt, maar dat hoort nu eenmaal bij het huidige journalistieke klimaat. Het stuk van De Vries komt inderdaad wel neer op de boodschap die de krantenkop overbrengt. Zowel Diederik Samsom als Emile Roemer hebben dat ook een en andermaal gezegd, al zeiden ze het iets genuanceerder en heeft Samsom het zelfs helemaal weggenuanceerd.

Als je dat stuk zo leest, denk je: daar komt die De Vries nou mee aankakken, had hij dat niet even aan Mark en Diederik kunnen schrijven toen die begonnen te formeren? Dan waren die op 20 september al klaar geweest.

In de brief staat namelijk één zin die mij als muziek in de oren klinkt: Nederland is echt geen Griekenland en wordt dit ook niet met een wat hogere staatsschuld.

Ook komt hij mij bekend voor. Zei Wouter Bos dat niet al in 2008? Dat Nederland natuurlijk nooit getroffen zou worden door de bankencrisis?

________

hhBest

Boek & Film 

Het nut van een persmuseum

Toch gek, om er eens oog in oog mee te staan: een exemplaar van het Franse dagblad l‘Aurore’ met een voorpagina die wordt ingenomen door zo ongeveer de beroemdste krantenkop uit de wereldgeschiedenis: ‘J’Accuse’, een vlammende lezersbrief – zouden wij dat tegenwoordig noemen – gepubliceerd op 13 januari 1898 waarin de beroemde schrijver Emile Zola het opnam voor de kapitein Dreyfus die naar Zola’s oordeel ten onrechte veroordeeld was. Zola kreeg een geldboete voor de publicatie van de brief, gericht aan president Faure. De kop ‘J’Accuse’, was door de redactie van de krant boven het artikel gezet.

De pagina die ik zag zit in een van de zeer ondiepe laden van een kast, waarin meer interessante pagina’s uit de geschiedenis van de pers te vinden zijn, zoals een exemplaar van een van de oudste kranten van Nederland, de Amsterdamsche Courant en eentje van Il Nuovo Giornale waarin ‘il Duce’ de gelegenheid krijgt om uit te leggen dat de volkeren geen propaganda willen maar bevelen.

Beide pagina’s bevinden zich, benevens een compacte en zeer modern vormgegeven geschiedenis van het geschreven woord in het algemeen en van de pers en de journalistiek in het bijzonder, in Das Grosse Haus in Aken, gebouwd in 1495. Het ligt aan de Pontstrasse, een zijstraat van het Raadhuisplein, en het ligt er ook niet geheel toevallig: in diezelfde straat had Paul Julius Reuter rond 1850 een persagentschap, dat beurskoersen uit Parijs per postduif van Brussel naar Aken verstuurde, en daardoor altijd de primeur had want de duiven waren sneller dan de posttrein. Reuter stond natuurlijk aan de wieg van het nog altijd bestaande persbureau Reuter’s.

Ik was op zondag in het Persmuseum en dat is maar goed ook, het museum is dan gedeeltelijk gesloten en in mijn optiek zijn de mooiste musea de kleine musea – dat geldt voor dit museum maar bijvoorbeeld ook voor de Alte Pinakothek in München, het Museu Gulbenkian in Lissabon en het Museo de Bellas Artes in Sevilla, om er maar eens een paar willekeurige te noemen: een fikse dosis schoonheid en informatie zonder dat het uitdraait op een ademloze marathon waar je je achteraf niets van herinnert.

Naar het museum in Aken – met de auto twintig minuten van hier – moet ik nog eens terug want ze hebben er, voor bezichtiging op kantooruren, 160.000 kranten uit de gehele wereld en ondanks dat mijn eigen journalistieke wereld inmiddels heel klein is geworden, vind ik het prachtig om onleesbare kranten uit Eritrea, Finland en Malta te bekijken zoals – op beeldscherm – in het kleine museum zelf trouwens ook kan.

Ook stond ik trouwens met enige verbijstering te kijken naar een video van de werking van een Linotype zetmachine – en ik bedacht dat ik dat vijftig jaar geleden nog iets heel gewoons vond. De ongelooflijke gecompliceerde vernuftigheid van dat apparaat dat geduldig al die losse loden regels van een dagbladtekst uitspuugde – met een druk op een knop kun je in het museum het ratelende geluid nog horen dat bij zoveel typografen het hoorvermogen heeft beschadigd – dat is nu een wonderapparaat geworden waarbij vergeleken de moderne manier van tekst produceren en verspreiden kinderlijk eenvoudig is geworden.

Zo kinderlijk eenvoudig is het ook geworden om dagelijks een achteloze reeks J’accuses te produceren, die al even achteloos aan de publiciteit prijs worden gegeven zonder dat er boetes voor worden opgelegd.

Gelukkig zijn ze maar zelden (eigenlijk nooit) zo goed en doordringend en effectief als die ene van Emile Zola.

Om dat te beseffen, heb je een persmuseum nodig.

__________

hhBest

Boek & Film 

Een literair getinte zaterdag

Het stukje dat ik net las is gecomponeerd in mijn glorietijd als columnist, op 10 september 2004. Het was een loflied op de kasteelbuurt van Hoensbroek en ik was daar om te wandelen, terwijl er in een geheime garage in die buurt aan mijn camper werd gesleuteld met het oogmerk en een cruise control in te bouwen, die daarna maar heel zelden zijn werk had gedaan en nu onrepareerbaar onderdeel is van de motor van het oude beest.

Ook het stukje is in middels onrepareerbaar verdwenen in de krochten van het internet, maar gelukkig is er nog een stukkie van latere datum waar ik ook alweer refereerde aan de omschrijving die de te jong gestorven literator Pé Hawinkels van zijn geboorteplaats Hoensbroek gaf: ‘de plaats mijner herkomst, een groot, door uitgerangeerde dichters en uiterst welvarende flessentrekkers bewoond dorp in het Zuiden.’ Wie de flessentrekkers waren, in de jaren zestig van de vorige eeuw, dat kan ik zo gauw niet vinden, de uitgerangeerde dichters was er vooral één, namelijk Bertus Aafjes, die destijds, alvorens naar het Paradijs te vertrekken, kasteel Hoensbroek bewoonde. (Dat was toen heel normaal in Limburg, kasteel Strijthagen huisvestte de schilder Aad de Haas, een kasteel in Klimmen was de woonst van schilder Hans Truijen, op kasteel Terworm woonden kunstenaars, dichters en een beroemde cartoonist.

Wat ben ik toch een enorme ouwehoer. Want hoe kwam ik hierop?

In de Volkskrant van heden staat een recensie van de vertaling van Der Zauberberg van Thomas Mann door Hans Driessen en dat deed mij opspringen: was de vertaling die Pé Hawinkels er in de jaren zeventig van maakte niet voldoende meer? Die vertaling die enorm geprezen werd als een voorbeeldig stukje vertaalwerk?

Hawinkels zelf heb ik nooit ontmoet, hoewel hij wel deel uitmaakte van een kringetje in Nijmegen waar ik ook wel eens kwam: studenten die Nederlands studeerden. Ik werkte van 1960 tot 1967 bij De Gelderlander, die destijds gretig gebruik maakte van de spelvaardigheid van de studenten Nederlands die wat konden bijverdienen door het opnemen en daarna uittikken van de artikelen van buitenlandse correspondenten van de krant. Een van die studenten was Hugues Boekraad, die in 1979 bij de Socialistische Uitgeverij in Nijmegen een nogal warrig boek het licht deed zien, getiteld ‘Moet dit een wereldbeeld verbeelden?’en dat neerkwam op een bijna delirische ode aan Hawinkels.

Dat is nog een hele geschiedenis waarvoor ik nu geen tijd en ruimte heb, maar ik kan vermelden dat in het boek een handgeschreven tekst van Herman Brood voorkomt die begint met de kernachtige zin: ‘Pé is dood en dat is kut’. Want Hawinkels gebruikte, als een echt jaren zestig bloemenkind, diverse geestverruimende middelen waaronder heroïne. Hij zat toen hij werd gevonden, overleden aan een overdosis, achter zijn bureau aan de Mr. Franckenstraat in Nijmegen, het bureau waarop hij dus Der Zauberberg van Thomas Mann vertaalde. Hetgeen mij vandaag brengt tot de conclusie dat ik Der Zauberberg toch maar eens moet lezen – maar liefst in het Duits, want vertalen in het Nederlands lukt blijkbaar toch niet zo goed: de vertaling van Driessen is nu al de derde poging. Gewoon de hele vijfde symfonie van Gustav Mahler erbij en men vermaakt zich weer eens op enig niveau.

Wie nog niet dood is, dat is Philip Roth. Dat verhindert hem niet te stoppen met schrijven, zoals ik vanmorgen van de website van de Volkskrant mocht vernemen. Geen wonder dat ik de laatste tijd vergeefs zocht op internet naar zijn jaarlijkse boek – hij publiceerde bijna letterlijk met de regelmaat van de klok, al jaren. Nemesis – wraakgodin – blijft zijn laatste boek en dat is dan weer mooi, want het is een goed boek.

Toen ik Boekraads boek over Hawinkels pakte zag ik dat het vlak naast het vrijwel complete oeuvre van Roth stond.

Dát vind ik nou mooi.

______

hhBest

Boek & Film