Pagina in het boek van Westerling met rechts generaal Spoors lovende ontslagbrief voor de kapitein. Links staat Westerling op zijn afscheidsceremonie.
Kapitein Raymond Westerling was nog net geen zestig jaar toen ik hem eind augustus 1979 interviewde. Hij was natuurlijk kapitein b.d., want ik interviewde hem in het heerlijk naar oude boeken geurende antiquariaat waarmee hij zich in leven hield. Ondanks dat ik hier tegenover een man zat die beschuldigd werd van zware oorlogsmisdaden – dat zag ik destijds genuanceerder – die keurig op alle vragen een duidelijk antwoord gaf, voelden we ons meteen senang met elkaar. Tijdens het gesprek kregen we allebei enige trek, en dus gingen we in de drukke Amsterdamse Kinkerbuurt de straat op. Westerling werd door de buren vriendelijk begroet en al helemaal vriendelijk werd hij ontvangen bij het Indisch restaurantje waar hij dan ook dagelijks zijn portie babi pangang of soto ajam nuttigde.
Op het moment dat ik hem sprak bemoeide hij zich met een typisch Hollands verschijnsel van krenterigheid: voormalige KNIL-militairen konden fluiten naar hun pensioenen – het was ook de belangrijkste reden waarom ik hem bezocht, ik schreef daar destijds uitgebreid over. Volgens Westerling werd hij door die mensen nog altijd op handen gedragen.
Westerling zei destijds, dat hij Indonesië als ‘zijn land’ beschouwde. In het interview dat op 1 september 1979 in het Limburgs Dagblad stond, waarin ik Westerling wellicht wat al te eenzijdig aan het woord liet, zegt hij dat hij op dat moment niet naar Indonesië wilde gaan om zich te verantwoorden, wegens de wellicht onzekere uitkomst van die trip; in een telefonisch interview in december 1979 verklaarde hij zich alsnog bereid om zich te melden bij de Indonesische justitiële autoriteiten, naar aanleiding van een oproep daartoe van het Indonesische parlementslid Da Costa. Het kwam er, zoals bekend, niet van.
In 1969 werd een interview met Westerling gefilmd maar nooit uitgezonden: de omroepen wilden zich er niet aan branden. Als je de film nu ziet vraag je je af: waarom zo schijterig? Het werd gisteravond uitgezonden; daarin noemt Westerling het aantal van ‘maximaal 500 geëxecuteerden’ tijdens de pacificatie van Zuid-Celebes, in het gesprek met mij uit 1979 noemde hij ‘maximaal 600’, en dat waren allemaal ‘bewezen terroristen’. Er heerste chaos en de burgerbevolking moest daartegen beschermd worden, aldus Westerling. (Terzijde: die film is dus niks bijzonders, het relaas heeft gewoon in 1979 al in het LD en de GPD-bladen gestaan.)
Het boek dat Westerling in 1982 het licht deed zien, genaamd ‘De Eenling’, bevat een aantal brieven waarin Westerlings optreden door vertegenwoordigers van onder andere de Nederlandse regering werd geprezen. Daarbij valt vooral de brief op die luitenant-generaal S. Spoor, ‘commandant van het Leger in Indonesië’ schreef op 14 januari 1949, bij de ‘demobilisatie op eigen verzoek’ van Raymond Westerling, onder de titel ‘Bijzondere tevredenheidsbetuiging’. Hij schreef dat Westerling ‘uitzonderlijke prestaties’ had geleverd. Spoor verzekerde hem ervan dat ‘uwe zeer bijzondere verdiensten ook bij de regering in Nederland, bepaaldelijk niet onopgemerkt zijn gebleven.’ Spoor zal dit laatste wellicht niet bedoeld hebben in de zin waarin die aandacht van de regering uiteindelijk gestalte kreeg – het liefst had Nederland gezien dat Westerling op de een of andere manier spoorloos verdween. Hij mocht pas in 1951 Nederland weer in.
Het is wel goed voor de duidelijkheid te melden dat Spoor ook expliciet Westerlings pacificatie van Zuid-Celebes prijst – datgene waarop Westerling nu alsnog het hardst wordt aangepakt.
De mooie brief van Spoor – die kort na het schrijven ervan plotseling overleed – vertelde niet waarom (wellicht) Westerling uit het leger stapte, namelijk om de handen vrij te krijgen zodat hij de West-Javaanse Pasoendan beweging kon helpen bij haar streven zich los te maken uit de federale staat die Indonesië zou moeten worden. Dat bedong Nederland bij de soevereiniteitsoverdracht – men wist in Den Haag heel goed (en genoot daar bij voorbaat van) dat die constructie tot grote binnenlandse onlust zou leiden tussen rivaliserende etnische groeperingen, die geen van alle onder de knoet van de Oost-Javaan Soekarno wilden leven.
De door Westerling na zijn ontslag georganiseerde Pasoendan-opstand mislukte. Raymond was toch niet de ratu adil gebleken, de messias die volgens de Javaanse overlevering het volk zou komen bevrijden van de overheersing.
Kort na de overdracht van de soevereiniteit aan de regering van Soekarno werd Indonesië een eenheidsstaat waarin elk vrijheidsstreven hardhandig de kop werd ingedrukt en werden alle banden met Nederland voor jaren op scherp gezet.
Westerling werd daarna nog wel gevraagd om zijn deskundigheid in te zetten in allerlei oorlogen – Congo, Vietnam – maar hij had er feitelijk geen zin meer in.
Hij dook in de boeken.
Waarom al die nieuwe ophef van de laatste dagen over oud nieuws?
Dat lijkt mij duidelijk: Westerling is alweer 25 jaar dood en de oorlogsmisdaden die door Nederlandse militairen zijn gepleegd, die ineens openlijk besproken worden, kunnen maar beter en tevens met groot gemak voor een deel en bij voorkeur allemaal op Westerlings conto worden geschreven. Dat is eigenlijk te mooi om waar te zijn: de schuld van alles draagt één man die hoe dan ook op eigen houtje tekeer ging. Een echte zondebok.
En, helemaal mooi, al lang dood.
Hoe zou het eigenlijk zijn met zijn vlasblonde dochtertje, dat, zeven jaar oud, in 1979 door Westerlings antiquariaat huppelde?
______