Hoe kwam ik deze week ineens aan Valentina Lisitsa? Ik kan me het niet herinneren; maar ik kijk al enkele dagen een of meer keren per dag naar de twee Youtubefilmpjes waarop Valentina te zien is terwijl ze de Mondscheinsonate van Beethoven speelt.
Wat bestormt mij allemaal, ineens. De muziek, mijn eeuwigdurende en nietbegrijpende verwondering hoe het mogelijk is muziek te componeren, hoe het mogelijk is muziek te vertolken. Hoe je zo snel en trefzeker je vingers kunt bewegen – als je het op een tekstverwerker zou doen, schreef je in een paar uur een complete roman, zonder een enkel foutje.
Dat is de manier waarop Valentina die sonate speelt. Zij lijkt heel lang, vooral met lange benen waardoor ze een heel eind van het klavier af moet zitten. Ze speelt met een enigszins expressieloos gezicht, al dwaalt haar blik even naar boven als ze een heel gevoelig langzaam deel speelt. In het woeste derde deel van de sonate is het of zij een onwillig zeilschip bestuurt op stormachtige zee. Haar gezicht zie je nauwelijks door het lange blonde haar dat ervoor hangt.
Maar dan kom ik toch bij de essentie: haar handen. Gespierde polsen, natuurlijk, lange handen, mooie mannenhanden, eigenlijk, maar wel met de taps toelopende vingers die veel vrouwen hebben. In het geweld van de muziek wipt ze soms op, alsof ze op een dravend paard zit, maar een heel enkele keer buigt ze haar hoofd wat naar voren alsof ze nauwkeuriger wil zien wat haar vingers daar eigenlijk doen.
Die vingers lijken, ook doordat ze haar lichaam nauwelijks beweegt, helemaal zelfstandig te keer te gaan, ze zijn zo absoluut fascinerend dat je nergens anders meer op let. Haar vingers bewegen zich eigenlijk ietwat lui, ze bewegen zich, beter nog gezegd, als de tentakels van een gruwelijk dier uit een horrorfilm, behalve dan dat de aanblik absoluut niet griezelig is. Kijk hoe die rechterwijsvinger in de razende storm van de muziek langzaam omhoog komt en dan snel toeslaat. Kijk die linkerhand die even doodstil op de toetsen ligt en waarvan de pink, terwijl de hand even blijft liggen, opeens een toets aanslaat.
Tussendoor denk ik: wat prachtig dat dit in HD is, je mist geen detail en de werkelijke fascinatie zit in de kleinste details. En ze speelt het stuk als een rasechte klavierleeuw, ongelooflijk gevoelig, maar ook met het vereiste geweld – als het niet zo’n cliché was zou ik zeggen: als de Oekraïense die ze is.
Ik had niet verder naar haar moeten zoeken op internet, want daardoor kwam ik op een fragment van een kwartier in Pauw & Witteman van jongstleden 25 januari waar ze kort aan het woord kwam en twee stukken speelde. Ze leek ineens veel kleiner, ze sprak een aandoenlijk soort van Engels en dat mag natuurlijk. Ze zei dat ze door haar ouders gedwongen werd piano te spelen toen ze twee jaar en acht maanden oud was, ‘and I gated it’. Nou ja, dat was dan wel een beetje legendarisch en paste weer bij mijn dweperij.
Hoewel ze al tegen de veertig loopt is ze pas vier jaar bekend, met name door Youtube – de stukken die ze daar speelt zijn al dertig miljoen keer bekeken. En ergens in juni speelt ze voor het eerst in een belangrijke concertzaal in Londen.
Wat zeur ik toch. Luister liever: Mondscheinsonate, eerste en tweede deel, het derde deel, de Träumerei van Schumann, een etude van Chopin, de laatste twee stukken in dat helaas ietwat ontluisterende programma van P&W, waar Valentina een beetje een ornament was in het interview met Thijs Beckand.