Dacht luitenant-kolonel Thom Karremans, commandant van Dutchbat, in juli 1995 echt dat een hork als generaal Ratko Mladic zijn grap zou begrijpen? Even uit het hoofd: Karremans, een typische Hollandse overste met een snor die aarzelt tussen hang- en hoera- , komt in het Bosnisch-Servische dorp Srebrenica Mladic tegen, die, maar dat gelooft Karremans maar half, er niet voor zal terugschrikken om, indien nodig, ook de overste zelf een kopje kleiner te maken. Hoewel, helemaal gerust is Karremans er duidelijk niet op, maar hij besluit de Servische generaal aan te spreken op diens vermoede intellectuele achtergrond – in Nederland (nog veel meer in Engeland) zijn officieren vooral mensen met intellectuele bagage van enige omvang. Daarom zegt hij ‘Ik ben pianist.’
Hij denkt op dat moment dus, dat Mladic die (Engelse) uitdrukking kent ‘Don’t shoot the piano player’, een uitdrukking die verwant is aan: ‘De boodschapper heeft het niet gedaan.’ Zij betekent zelfs iets meer: de pianist is iemand die hooguit zijn best doet, dus schiet niet op hem als zijn werk je niet bevalt. Karremans verwees daarmee ook naar een mooie film van Truffaut (met Charles Aznavour) en naar een bekend liedje uit de jaren veertig of zoiets.
Maar Mladic is afkomstig van een andere planeet en snapt er dus geen zak van, en krijgt het vermoeden dat Karremans hem voor het lapje houdt – voor Mladic zijn alle muzikanten watjes, hoogstens mag een accordeonist hem begeleiden naar zijn slibovic-dronkenschap. Een pianist is in zijn wereldbeeld gewoon een nicht, en in datzelfde wereldbeeld zijn homo’s zoiets als moslims en andere Turken, en alle andere buitenlanders die wederrechtelijk zijn land teisteren: afknallen dus.
Kortom, Karremans probeert zijn hachje te redden met de grap die bovendien moet aansturen op een soort herenakkoord. Maar Mladic maakt korte metten met hem en komt met zijn misdadige intimidatie: ‘Hebt u kinderen en wilt u die terugzien?’
Wat er daarna precies is gebeurd staat me niet voor de geest, maar deze regelrechte dreiging met moord draait uit op het hernemen van het initiatief door Mladic, die Karremans in een vernederende scène dwingt tot iets dat Mladic wèl begrijpt: samen een glaasje pruimenjenever drinken. Toen Karremans van het glas nipte en het niet, zoals een echte kerel, achterover gooide, stond het voor Mladic vast: dit is dus echt een mietje, die hoef ik niet kapot te laten schieten, die gaat er zelf met de staart tussen de benen vandoor.
De scène is sindsdien nog uitsluitend uitgelegd als ‘Karremans staat gezellig te zuipen met de volkerenmoordenaar of er niks aan de hand is.’ Hij is gehoond en met pek en veren gevlucht naar Canada – een onrechtvaardigheid van de geschiedenis. Karremans was gewoon een Nederlandse militair die niet geloofde in ‘voortzetting van de politiek met andere middelen.’ Mladic trouwens ook niet. Maar wat ze wel geloofden verschilde wel hemelsbreed van elkaar.
Als er iets is dat in het proces tegen Ratko Mladic aan de orde moet komen, dan is het deze episode. En ik hoop dat Karremans, als hij komt getuigen, nog een leuke grap maakt over de pianist, de boodschapper en het glaasje slivoca.
Wij zijn namelijk een beschaafd volk. De Serviërs die Ratko nog altijd hun held vinden, moeten dat eerst nog bewijzen.
_______