‘Acht uur, dus is het zeven uur. Wat is eigenlijk de normale tijd?’ Dat is een vraag die ik elk half jaar van diverse kanten krijg voorgelegd. Men veronderstelt dat iemand die ooit aan de quiz 2 voor 12 heeft deelgenomen (en verloren) zulke dingen wel zal weten. En verdomd, het is nog waar ook.
De oplossing van het vraagstuk wordt bepaald door twee factoren: de belangrijkste is dat mensen, net als de meeste andere dieren en planten, een dag- en nachtritme hebben, en dat komt doordat we nu eenmaal ontstaan en geëvolueerd zijn op een steen die in 24 uur om zijn as draait en per jaar ook ook nog eens om de zon, waardoor het afwisselend licht en donker is en de daglengte per seizoen verschilt. De tweede factor: de tijd zoals ingedeeld in seconden, minuten, uren, dagen maanden jaren, is een menselijke uitvinding en bestaat dus niet echt, vandaar misschien ook dat ze vliegen als een schaduw heen. Rhijnvis Feith schreef dat, hebben jullie verder wel eens wat van hem gelezen? Niet doen.
Dus het antwoord op de bovenstaande vraag zou kunnen zijn: ‘Niks, het is noch zeven, noch acht uur.’ Maar dan doe ik mezelf geweld aan, gezien het feit dat ik een neurotische optijdkomer ben – ik meld mij altijd één minuut voor de afgesproken tijd.
In de Sovjettijd hadden ze in Wladiwostok, elf tijdzones oostelijk van Moskou, officieel gewoon de Moskoutijd. Dat was handig voor de ambtenaren in Moskou, die even wilden weten hoe het stond met het walvistraan, de stokvis en de uit paddenstoelen en boomwortels gestookte wodka, en dus gewoon even belden, vlak na lunchtijd. Dat hun collega’s in Wladiwostok voor dat telefoontje midden in de nacht uit hun echtelijke sponde moesten komen, tja.
Nou vooruit, gewoon even de afspraken die we hebben gemaakt over de tijd – en hier is niet eens het Vaticaan aan te pas gekomen, een hele troost. De tijd zoals wij die kennen wordt gemaakt in het Meteorologisch Instituut van Greenwich, in de buurt van Londen. Greenwich Mean Time geldt voor de hele wereld. Wanneer in Greenwich de zon op zijn hoogste stand recht in het Zuiden staat, is het GMT 12.00 uur. Dat zou je de ‘normale’ tijd kunnen noemen en die geldt in Engeland in de periode die wij ‘wintertijd’ noemen. Met het ingaan van de zomertijd hebben ze in Engeland, altijd excentriek, twéé tijden: GMT voor dat instituut, in de rest van het land GMT+1. In de winter hebben we in Nederland GMT+1, in de zomer GMT+2.
Dat wil dus zeggen dat bij ons in Nederland, en een groot deel van West-Europa, de zon nooit om 12 uur ’s middags recht in het Zuiden staat. In Nederland staat in de winter de zon ongeveer om twintig minuten over twaalf recht in het Zuiden, in de zomer zelfs pas tegen half twee.
Voor degenen die aan de Tweede Wereldoorlog lijden: in Nederland hebben wij sinds het begin van die oorlog de Berlijnse tijd, ook wel genoemd Midden-Europese Tijd. Zomer en winter. Eén troost: vanmiddag om 12 uur staat de zon ook in Berlijn niet precies in het Zuiden, al lijkt het er daar wel veel meer op dan hier.
Maar de vraag waarmee ik begon, die hoor ik in oktober wel weer. Zoals veel mensen na bijna 35 jaar zomertijd nog altijd niet weten of de klok afgelopen nacht voor- dan wel achteruit moest. Maakt ook niks uit: de tijd bestaat niet, toch?
________