Soms gebeurt er ineens iets met een document dat je al heel lang in je archief had opgeborgen, waaraan de herinnering enigszins begon te vervagen, maar dat maakte niet uit: het waren gewoon de normale jeugdherinneringen die in dat document vervat waren, herinneringen van zeer alledaagse kwaliteit en van een hoge onbetrouwbaarheid omdat het geheugen waarin het ooit werd opgeslagen de onbetrouwbaarheid van een kindergeheugen had en de tand des tijds de rest had gedaan. Als je iets moet wantrouwen, dan zijn het je herinneringen.
En toen werd ik geattendeerd op de website www.noviomagus.nl en gaat ineens een levensgroot luik, wat zeg ik, een panorama voor me open, vol met dingen die je al lang vergeten was en die nu ineens, als in een gloednieuwe 3D full colour HD breedbeeldfilm langs je geestoog trekken, en van allerlei andere dingen met zich meesleuren.
Op die website halen onder anderen mensen uit het Nijmeegse Willemskwartier allerlei feiten en feitjes te voorschijn. Ik noem als voorbeeld: twee mannen die langs de deuren gingen om borstels en bezems te verkopen. Dat herinnerde ik me nog wel – maar dat de ene man een lange blinde was, en zijn begeleider een tamelijk kleine man wiens gezicht nogal grondig door lupus was aangevreten, dat was me volledig ontschoten. Ik zie ze nog door de zonnige straat schuifelen, de lange een beetje weg’kijkend’, schuins achter zijn begeleider lopend, met hem gearmd. Alle kinderen waren een beetje bang voor het stel.
Twee kleine kinderen uit een groot, armelijk gezin in de Brederostraat die met hun houten stepje de Groenestraat oversteken en daarbij door een rijdende betonmolen worden overreden – ineens zie ik de huilende vader op straat lopen. En dan gaat de klep pas echt open, de aansprekers die langs de deuren gingen om te melden dat er iemand in de buurt was overleden – je kon je medeleven betuigen door de gordijnen dicht te trekken als de zwarte paarden met zwarte pluimen op de kop de koets door de straat trokken, twee vrouwen die plukharend op straat vochten om een man – de pure haat spatte er vanaf, een vrachtwagen die op de hoek tegen een muurtje reed, twee hondjes die staan te neuken en iemand die er een emmer water overheen gooit.
De buurjongen die mijn oudste zus in de afzondering van onze keuken zoende, want hij ging naar Indië, als dienstplichtige. (Hij leeft nog, hij leest soms mijn stukjes.) De buurman die weduwnaar was en zich geplaatst zag voor de onmogelijke taak zijn drie kinderen op te voeden en fulltime te werken – hij werd er nauwelijks bij geholpen.
De kruidenier, de groenteboer, de melkboer, de ijsverkoopster die eenvoudig vanuit hun (eventueel enigszins omgebouwde) voorkamer opereerden, de fietsenmaker die Hartskeerl heette en die aan de wand van zijn werkplaats de dreigende tekst had geschilderd: ‘Borgen is vaak dubbel pech, klanten kwijt en centen weg’, ik moest naar de hbs om te weten te komen wat borgen betekende.
Dat was, constateerde ik zestig, zeventig jaar na dato, geen gewone saaie grauwe grijze buurt, maar een volksgemeenschap zoals ze nauwelijks meer bestaan in Nederland en verre omstreken, dat Willemskwartier.
De Amerikaanse schrijver Philip Roth keert in vrijwel al zijn boeken terug naar de buurt in Newark, New Jersey waar hij opgroeide. Die wijk, realiseerde ik me ineens, dat was gewoon het Nijmeegse Willemskwartier.
Het verschil is alleen dat ik er geen oeuvre van dertig, veertig prachtige romans op heb gebaseerd.
Maar het kan natuurlijk nog altijd.
________
Bij de foto’s: De Brederostraat, ongeveer 1975. (Bron: Noviomagus.nl) De onderste foto: Ondanks de geringe verkeersintensiteit gebeurden er tamelijk veel ongelukken, zoals hier, op de hoek van de Willemsweg, Thijmstraat, Da Costastraat. De hele buurt liep dan natuurlijk uit. Noviomagus stelt dat de foto is gemaakt in 1955, maar dat geloof ik niet, waarschijnlijker negen of tien jaar eerder, mede gezien het model van de bus. (Bron: Regionaal Stadsarchief.)
_________