SanteLOGie

De jeugd van een bang ventje

Ergens is 31 augustus voor mij nog altijd Koninginnedag, hoewel de laatste keer dat deze feestdag op 31 augustus viel alweer tweeënzestig jaar geleden is.

En een feestdag was het voor mij allerminst, ik keek er met angst en vreze naar uit. Misschien ben ik dáárom wel republikein, omdat het in een republiek nooit meer Koninginnedag zal zijn.

Nu keek ik, toen tussen de zes en tien jaar oud was, vrijwel overál met angst en vreze naar uit, naar de vijftigste verjaardag van mijn vader bijvoorbeeld, en naar al mijn eigen verjaardagen. Vooral die laatste, dat was de dag waarop de winter definitief begon met sneeuw en ijs waar ik de pest aan had en het schaatsen dat ik niet kon en het sleetjerijden waar ik weinig genoegen aan beleefde.

Mijn verjaardag was op 12 november en dat was ook de dag waarop mijn peettante mij elk jaar weer verraste met een keurig ingepakt stelletje tweedehands degelijk ondergoed.

Maar Koninginnedag was de allerellendigste dag van het jaar. Het was weliswaar elk jaar schitterend weer, althans tussen 1945 en 1949 – maar ik stapte met lood in de schoenen naar buiten. Daar stonden al blije kinderen klaar, meisjes met enorme oranje strikken in het haar en de rijkere kinderen met versierde fietsen, sturen en stangen omwonden met roodwitblauw crêpepapier en oranje slingers, en die mochten meedoen aan de optocht, naar de aubade op het stadhuis, geloof ik.

Ik mocht daar niet heen van mijn moeder, dat was enerzijds een nederlaag – ik stond weer overal buiten – maar ook een genoegen. Want ik had niet alleen geen fiets, ik kon niet fietsen, ik durfde het niet. In die tijd moest je namelijk ook nog wekenlang oefenen voor je echt kon fietsen en wat er tijdens die leerperiode allemaal kon gebeuren deed mij soms schreeuwend van angst wakker worden, en afzien van de ‘cursus’.

’s Middags moest ik er niettemin aan geloven. Op de Wedren in Nijmegen werden spellen voor kinderen georganiseerd, een festiviteit die op mij de indruk maakte van een openbare terechtstelling – van mij.

Ik zag niets in koekhappen, en ik kon het ook niet. Ik vond de aardappelzakken van het zaklopen stinken (naar aardappels) en struikelde het gehele af te leggen parcours over de zak, ik zag niet dat je gewoon moest springen, ik probeerde echt te lopen, het heette toch zaklópen? En kwam als laatste aan, luidkeels uitgelachen door de andere deelnemers.

Wat er verder nog allemaal voor spelletjes waren, dat herinner ik me niet, ik zal het verdrongen hebben. Of wij een versnapering kregen, ook dat weet ik niet meer.

Ik denk dat ik na afloop snakte naar een borrel, al wist ik dat toen natuurlijk nog niet. Ik sjokte naar huis en trok me terug in een hoekje, met de Robbedoes.

De enige die mij begreep.

Rood vlees & appelmoes

Een artikel in nrc.next van heden over kookworkshops heeft mij geïnspireerd om de site www.beefensteak.nl te bezoeken en aldaar een bestelling te plaatsen. Het grote ribstuk van drieënhalve kilo voor 75 euro heb ik nog even gelaten, maar gezwicht ben ik voor twaalf spiesjes vlees van het Iberico-varken, twee entrecotes van ieder 300 gram van het ‘merk’ USA grain-fed en twee stuks Scottish Aberdeen Angus Cote de Boeuf van ieder 700 gram (om het niet al te erg te maken: daar zit een bot in), allemaal voor zover van toepassing droog gerijpt gedurende drie tot vier weken. Waarmee definitief zwart op wit is vastgesteld dat ik een eenvoudige eter ben, verzot op ongezond rood vlees van rund en varken. (maar ik rook niet.)

Het is allemaal heel redelijk betaalbaar, ook nog en ik zal jullie te zijner tijd op de hoogte stellen van de bevindingen – die ertoe zouden kunnen leiden dat ik wellicht ook de ribeye roast zal aanschaffen zoals afgebeeld op het plaatje hiernaast, dat ik pikte van de site.

Al eerder heb ik hier de loftrompet gestoken van de schoonheid van groot rood vlees. Niet dat geknoei met die Hollandse biefstukjes van een ons zonder een randje vet. Niet dat gekluns met een hamburgertje van ongespecificeerde herkomst. Nee, gewoon het beest bij het nekvel gepakt en een stuk uit de rug gesneden. Nou ja, het beest moet natuurlijk wel dood zijn en ik laat het uitsnijden gaarne over aan een deskundige beenhouwer. En dat afhangen, dat is pas mooi. Hoe is het mogelijk dat je in achtentwintig dagen nog altijd vers vlees hebt en dat het inmiddels wel ongelooflijk mals en veel lekkerder is geworden?

Genoegens van het vlees eten: het klaarleggen van het stuk op de snijplank, het bewonderen van de dooradering met vet, de grofheid van de ‘draad’. En dan het kruiden, niet overdrijven, maar toch, wrijf het vlees in met een teentje verse knoflook, knip er een takje rozemarijn op fijn, doe er wat vers gemalen zwarte peper op, bestrooi aan beide zijden met fleur de sel en druppel er wat olijfolie overheen, en laat, bijvoorbeeld in de oven (niet in de magnetron!) het vlees voorzichtig ongeveer 50 graden worden. Waarna het op een zeer hete grill aan elke zijde ongeveer vijf tot tien (als het een dik stuk is, en hoe 'gaar' je het wilt hebben) minuten moet schroeien. Geef me een scherp steakmes en dan hoor je mij twintig minuten tot een half uur niet meer. Alleen al het snijden...

Dan nog iets heel anders: momenteel koop je op de markt appels van het type Summerred, Discovery, Delbar, Delcorf. Heerlijke aromatische appels met mooi zeer sappig wit vruchtvlees – en een groot nadeel: ze blijven maar een paar dagen echt goed en worden dan melig. Ze zijn goedkoop, meestal moet je twee, drie kilo afnemen. En omdat ze maar een paar dagen goed blijven, maak je er appelmoes van, de heerlijkste die er is, met een zeer lichtgele kleur. Schillen en grof snijden, met wat suiker en een bodempje water op matig vuur, het duurt maar een minuut of tien en dan heb je appelmoes die in niets lijkt op het spul uit de potten van Hak (sorry, Martine).

Die kookworkshops, die lijken me niks. Vlees eten is één ding, vleeseters zíen is iets geheel anders.

De oogst rot weg

Hoe lang zou het nog duren voor de eerste Groningse boer zich meldt, met in de hand een paar van verrotting druipende aardappels? ‘De oogst staat te rotten op het land’. Eindelijk weer thuis, want wees eens eerlijk: zo stellen wij ons het land voor, eindeloze zompige modderbanken met hier en daar een plaggenhut en kleine, van vocht kromgegroeide inboorlingen die eerst even het die nacht van kou en honger en enge ziektes gestorven kind meegeven aan de brede rivier die traag door oneindig laagland gaat en daarna ontbijten met riet en zegge. Je vraagt ze zelfs af hoe die lui nog zin hebben om die kinderen te máken, terwijl ze met hun gerimpelde ledematen in drie centimeter water onder een deken van rietstengels de slaap proberen te vatten.

Dat hier de gemiddelde jaartemperatuur de teelt van sinaasappels en druiven mogelijk maakt, dat weet niet alleen niemand maar is ook van geen praktisch nut, omdat het nu eenmaal een plat land is waar de noordenwind in de winter vrij spel heeft en gemakkelijk twintig graden vorst mogelijk maakt – dat zal zo blijven, ook als we hier werkelijk een subtropisch klimaat krijgen, hetgeen ik trouwens sterk begin te betwijfelen.

En het regent hier niet altijd, niet eens vaak: vijf tot zeven procent van de tijd, afhankelijk van waar je bent en wat je meerekent. Zo zijn wij een volk geworden dat van de elementairste dingen in zijn omgeving niets begrijpt. Wat je eigenlijk niet snapt is dat hier nog iemand woont, als het allemaal zo verschrikkelijk en erg en somber en uitzichtloos is. Genoeg plaatsen in de wereld waar het geweldig warm en droog is maar waar niemand woont. Als je een onafhankelijk inkomen hebt, dan kun je toch mooi ergens in Australië een optrekje neerzetten? Een beetje uit de buurt van inbrandvliegbaar bos, bedoel ik? Tasmanië of zo?

Maar nee hoor, ze blijven allemaal hier hangen, kankeren op de regen, de wegen, de politiek, op Wilders, Balkenende, Cohen, vooral Cohen, de televisie, de spruitjes, de boerenkool en op het eigen lichaamsgewicht dat nooit in orde is, te licht, te zwaar, verkeerd verdeeld over het lichaam, van de verkeerde kleur, te bleek, te bruin, verkeerd aangekleed, te hobbezakkerig, te overdreven sjiek, te veel of te weinig piercings en tatoeages, te veel of te weinig sigaretten- en alcoholgebruik, nooit precies genoeg, nooit echt helemaal tevreden.

Allemaal een erfenis uit de tijd van die zompige moerassen en denk maar niet dat we de enigen zijn. De Zwitsers vinden de bergen te hoog en te steil en ze werpen te lange schaduwen, de Noren en Zweden vinden de winters veel te lang, en de muggen veel te talrijk, de Italianen en Spanjaarden de zomers te lang en te heet en de nachten te kort voor een behoorlijk seksleven.

Alleen de Engelsen, die lijken heel tevreden, met die blauwbleke veel te dikke vrouwen, het lauwe bier, de lelijke kerels met rood haar en bulten, hun onbegrijpelijke sporten (tennis, cricket, darts, racing) hun auto’s die mooi zijn van lelijkheid, hun voormalige imperium en hun onsterfelijke koningin die ook dubbelt als paus, hun niertjes bij het ontbijt die naar pis smaken, hun porridge en hun haggis.

Neem daar nou eens een voorbeeld aan. En probeer die rotte aardappels eens te bakken met goeie boter en een teentje knoflook.

Ton & Anton z.g.

Vorig jaar gebeurde het ook al: twee mensen overleden op ongeveer dezelfde tijd waardoor in het nieuws de een in de schaduw van de ander kwam te staan. Toen ging het om Michael Jackson en Farrah Fawcett – zoals we toen al bevroedden en intussen weten is Fawcett inmiddels definitief vergeten en hebben we het nog altijd over Wacko Jacko, oftewel Maffe Sjakie.

Vandaag kunnen we aan deze interessante categorie ‘nieuws’ een Nederlands fenomeen toevoegen: gisteren overleden op ongeveer hetzelfde tijdstip Ton van Duinhoven en Anton Geesink.

De Volkskrant van vandaag biedt een, mogelijk ongewild, interessant doorkijkje in de keuken van de redactie van dat onvolprezen dagblad. Anton Geesink staat met een flinke foto op de voorpagina en een hele pagina met een nog grotere foto op de sportpagina’s met de vervaarlijke kop: ‘Vechtjas was voor niemand bang’. Ton van Duinhoven heeft een klein stukje op pagina 2 gekregen en een iets groter stukje in de kunstrubriek, allebei linkerpagina’s dus, in journalistieke kring altijd de tweede keus.

Nu kan het, niet eens helemaal theoretisch, natuurlijk zijn, dat de sport- en de kunstredactie bij de Volkskrant al jaren niet meer on speaking terms zijn, wegens onoverbrugbare meningsverschillen over wat ‘nieuws’ is, het zou niet de eerste krant zijn waar dat het geval was.

Wat, naar ik vrees, ook mogelijk is: dat de nieuwsdienst, daarin gesteund door de hoofdredactie, besloten heeft dat Anton Geesink interessanter was voor de lezer dan Ton van Duinhoven, en belangrijker in de ogen van de lezerskring van de krant. Zou kunnen. ‘Vechtjas was voor niemand bang’, staat boven het artikel op de sportpagina, een kreet die mij ietwat bewonderend in de oren klinkt, toch een kop die je eerder in De Telegraaf verwacht. Want wie was Anton Geesink helemaal? Op de Olympische Spelen van 1964 in Tokio was hij de eerste judo-worstelaar die een Japanner, in Japan dus, tegen de mat sloeg en hield. Punt. Einde bericht.

Ja, natuurlijk werd hij daardoor ook nog wel een van de meest bewonderde Nederlanders, waarschijnlijk onder meer omdat hij een hele gemoedelijke, reusachtige man met een raar accent was, en dus een vechtjas die voor niemand bang was. Ja, kunst, met zo’n gestalte. Op grond daarvan was hij jarenlang lid van een zeer dubieus gezelschap (steekwoorden: Samaranch, prins WA) genaamd het Internationaal Olympisch Comité. Waarschijnlijk was hij de enige die dat niet in de gaten had, want hij was een gewone jongen gebleven die niet erg snugger overkwam.

Ton van Duinhoven was een zeer begaafd acteur en een bijzonder veelzijdig man, een fijnzinnig kunstenaar met een indrukwekkende staat van dienst en een schitterend oeuvre. Een geestig man, bijna guitig, soms. Hij heeft mij in ieder geval menig zonnig en vrolijk moment bezorgd.

Hoe is die keuze gemaakt op de redactie van de Volkskrant?

Geen idee en dat het lijkt of het bewust zo is uitgevallen, kan ook nog aan mijn slechte karakter liggen.

Hoe ik er vijf kilo af montignacte

Het was in 1997 dat collega Huub mij een boek onder de neus duwde dat hij ter recensie ergens vandaan had geritseld. Het heette, meen ik, ‘Ik eet, dus ik val af’ en na lezing kwam ik tot de conclusie dat de schrijver, een Fransman genaamd Michel de Montignac, de Franse versie van ‘Fit for Life’, oftewel ‘Het leven lang fit’ had geschreven. Uit dat laatste boek had ik geleerd dat een mens geen melk moet drinken – geen enkel zoogdier drinkt zijn hele leven melk, en al helemaal niet van een ander dier. De scheiding van eiwit, vet en koolhydraten was daar ook de basis van, als van de meeste tijdelijk succesvolle diëten.

Montignac maakte daar op geen uitzondering, al had zijn boek een zeer Franse inslag. De koolhydraten die hij voorschreef waren vrijwel uitsluitend te vinden in brood, want hij haatte rijst, mais en aardappelen, inderdaad allemaal exoten voor een Fransman. Daarentegen beval hij nogal wat rood vlees aan, plus uiteraard voldoende wijn. Champagne had bij hem ongeveer de status van een panacee, een geneesmiddel dat overal goed voor was.

Dus de te dikke goegemeente stortte zich op het montignacken. Het dieet had één ongelooflijk vervelend maar wel essentieel aspect: je moest je eiwit en vet eerst eten, en de bijbehorende koolhydraten pas een uurtje later. Waarmee dus van je geëist werd dat je zo ongeveer de hele dag bezig was met je eten. En eten in een restaurant, waar de hele boel vrolijk op één boord wordt gemikt, was natuurlijk helemaal verboden.

Ik weet niet hoeveel ik er van afviel, een kilo of vier, vijf, denk ik, voor ik er weer de brui aan gaf. Daarna probeerde ik nog vreugdelozer diëten, zoals dat van het Max Planck Instituut, gebaseerd op dezelfde principes, dat van Harvey en Marilyn Diamond, Het leven lang fit, en de koolhydraatloze versie, het South Beach dieet. Niets hielp erg, en het waren troosteloze weken van worteltjes knagen, lappen vlees en bakken vol eieren en vreemde soepen eten.

In alle gevallen beleefde iedereen twee dingen: je gaat enorm stinken van deze diëten en als je ermee stopt zitten de kilo’s er zo weer aan omdat geen enkel dieet het aandurft ‘de patiënt’ het belangrijkste voor te schrijven: eet weinig! Daar kun je ook nog aan wennen, heb ik de afgelopen maanden gemerkt. Ik verbaas me nu over de enorme hoeveelheden voedsel die ik per dag naar binnen kon werken waardoor ik gestaag aangroeide naar de honderd kilo.

Het heeft mensen verwonderd dat Montignac, die deze week overleed en in stilte werd begraven, ‘maar’ 66 jaar is geworden. Op Foodlog.nl zag ik een fraaie redenering: Michel de Montignac was (dus) van adel, en was (dus) misschien een product van inteelt. Bovendien is de hele dag maar zitten schrijven en stressen ook niet gezond. De Foodlogger kwam niet op het idee dat al dat rode vlees en het alcoholgebruik misschien ook een oorzaak zou kunnen zijn van de ‘langdurige ziekte’ waaraan Montignac overleed – meestal is dat een aanduiding van kanker.

Wie zegt trouwens dat hij zich aan zijn eigen dieet hield?

__________

Op de foto: in 1998 kwam ik toevallig door het dorp met de naam van de overleden dieetgoeroe.

Tineke Huizinga en de jet set

Aan het beroemde (en gelogen) verhaal dat Joop den Uyl – nota bene een socialist – een tweede huis bezat in België moest ik aan denken toen ik las dat Tineke Huizinga-Heringa, tegenwoordig minister van VROM, op vakantie gaat in Italië en niet een paar dagen naar Terschelling, of het Tjeukemeer. Nu mag iedereen wat mij betreft op vakantie in Italië, maar Tineke Huizinga niet: die is namelijk protestant, en wel zo fijn als gemalen poppenstront – de uitdrukking is van mijn moeder, dus het is waar en voor het gebruik ervan ben ik bij voorbaat geëxcuseerd.

En zeker zulke steile protestanten hebben niets te zoeken in een van decadentie en godsdienstwaanzinnig bijgeloof doortrokken paaps land als Italië – als de Toscaanse buren van Tineke wisten dat ze een ketter was, dan was het niet goed afgelopen met de minister van VROM, wat ik je brom. Het is nog altijd niet zeker of het goed komt met haar. Zeker nu ze zich door de baarlijke Satan heeft laten verleiden in een luchttaxi te stappen en zich voor twaalfduizend pegulanten naar huis te laten vliegen, voor een vergaderingetje op het ministerie.

Toevallig kreeg ik van mijn zus in Nijmegen begin van de week het verzoek eens uit te zoeken hoe ze het gemakkelijkst in een dag of twee uit en thuis kon zijn naar een dorpje in de Italiaanse provincie Trento. Dat bleek, per vliegtuig vanuit Weese of Düsseldorf, vrij gemakkelijk. Ik vond op die speurtocht zelfs exotische constructies waarbij de terugvlucht gemaakt werd van Verona via Rome en Parijs – zo zag je nog eens wat van de wereld. Uiteindelijk besloot ze, verstandig, naar Innsbruck te vliegen en daar een auto te huren voor de laatste tweehonderd kilometer.

Nrc.next laat vanmorgen zien dat er voor vluchten van Florence naar Amsterdam nog veel meer mogelijkheden zijn, die allemaal een fractie kosten van wat Tineke nu gaat bijspijkeren uit haar zuinige Friese huishoudportemonnee.

Wie had dat ooit gedacht: Tineke Huizinga uit Dantumadeel, belijdend lid van de Hervormde Kerk en van de Gristenunie, is toegetreden tot de jet set. Ik hoor het gemor al op de Veluwe, in Zeeland en in de Bommelerwaard: zie je wel dat je vrouwen in de gaten moet houden, ze zijn frivool en ze springen uit de band als je ze even de vrije teugel geeft. En Tineke laat trouwens naar de maatstaven van de bible belt veel te veel van haar goed vormgegeven fysiek zien, die moet nodig in een hobbezak met hoofddoekje teruggeplaatst worden naar het Dantumadeelse aanrecht. Dat vliegt maar rond en wat moet er van die drie kotertjes van haar terecht komen? Waar moeten die van eten als moeder haar huishoudgeld weggooit aan frivole veel te dure en volkomen overbodig vliegreisjes?

Dat laatste, daar kan ik achter staan. Mevrouw moest dringend aanwezig zijn bij vergaderingen over de begroting van het ministerie. Ja ja. Alsof iemand die een paar maanden minister is, op die bijeenkomst enig verschil zou maken. Alsof ze niet desnoods per telefoon een paar piepkleine knoopjes had kunnen doorhakken.

O, is dat ook al veel te duur, bellen vanuit het buitenland?

Heer heer, uw paard!

Natuurlijk moet ik wijzer wezen: als je een wespennest ontdekt moet je er met een wijde boog omheen lopen en ver uit de buurt blijven.

Maar nee hoor. Het nest bleek te zitten in een deel van de rotstuin dat wij ‘de graftombe’ plegen te noemen wegens de opmerkelijke vorm – nooit geweten dat wespen ook nesten onder de grond bouwden – waarlangs een pad loopt dat ik gebruik om de daar weer naast staande heg te snoeien. De heg is hoog, bij het snoeien gebruik ik een keukentrap en toen ik die langs de graftombe sleurde, stoorde ik de wespen in hun nijvere arbeid. Niet erg, blijkbaar, want ze deden verder niets. Als ik ook niets had gedaan, was er ook niets gebeurd.

Maar ik moest zo nodig, bij wijze van wetenschappelijk experiment, een schep potgrond in de ingang storten en van eerbiedige afstand toezien wat er gebeurde. Van alle kanten kwam een wolk wespen op het nest af – zoals bekend hebben wespen onderling zeer geavanceerde radiocommunicatie – die begonnen te pogen binnen te komen en vooral onrustig in de directe omgeving rond te vliegen, zoekend wie zij zouden verslinden. (1 Petrus 5:8)

Het snoeien vorderde intussen gestaag, ik verwijderde me dus van het nest, maakte bovenstaand filmpje. Maar toen zag ik dat de activiteit daar een beetje minder werd en daar moest en zou ik wat aan doen – in de zekerheid dat me dat duur zou komen te staan. Ik heb al eens eerder een nest, dat toen ín de heg zat, verstoord, nog dagen later kwamen hele squadrons wespen op me af als ik dichter dan twee meter langs het nest kwam en staken mij ook daadwerkelijk. Wespen zijn haatdragend, zoveel is mij wel duidelijk.

Dus toen ik vanmorgen op speelse wijze (maar dus wel heel dwangneurotisch) een schoffel in het nest stak waren vier of vijf wespen binnen een fractie van een seconde bij me, een stak me in de hals, de tweede vloog een heel eind de lange mouw van mijn overhemd in en stak in mijn elleboog. Beide verdwenen daarna spoorloos, maar ze hadden hun leven geofferd voor, ja, waarvoor eigenlijk?

Ik weet dat ik van wespensteken geen anafylactische schok krijg, maar leuk is natuurlijk anders. En ik houd toch de gevoelstemperatuur van de oren in de gaten, want die gaat omhoog terwijl ze koud blijven, als het raak is en je snel een cortisone-injectie moet hebben.

Maar je moet de positieve kans zien. Ik ben dan wel geen Perzisch edelman, maar ik dacht meteen:

Van morgen ijlt mijn tuinman, wit van schrik,
Mijn woning in: "Heer, Heer, één ogenblik!

Ginds, in de rooshof, snoeide ik loot na loot,
Toen keek ik achter mij. Daar stond de Dood.*)

Mutatis mutandis natuurlijk. Hoe dan ook: het was aanleiding tot een intiem moment met Djamila die elleboog en hals uitzoog. Niet dat het hielp, maar het had wel iets intiems. Een moment voor jezelf.

*)P.N. van Eyck

De boom en het meisje

De mythe van Anne Frank was natuurlijk al een wanhopige poging om iets monsterlijks en onbegrijpelijks en onbevattelijks terug te brengen tot ‘iets ergs dat een mooi, jong meisje met een dagboek is aangedaan’. Wat dat meisje is aangedaan, dat is voor een normaal mens op zich uiteraard al onbegrijpelijk, maar door Anne Frank te benoemen tot het gezicht van de vernietiging van zes miljoen Joden, zigeuners, verstandelijk gehandicapten, homo’s en politiek ongewenste personen, kreeg het, ongetwijfeld onbedoeld, de proporties van een onvergeeflijke daad, een dodelijk verkeersongeval veroorzaakt door een dronken chauffeur.

Aan dat soort simplificaties hebben mensen behoefte.

Anne Frank zou wellicht nog geleefd hebben als ze niet was vermoord, of bezweken aan een typische concentratiekampziekte. Een vrouw van in de tachtig, wonend ergens in New York. Of ze schrijfster zou zijn geworden of niet, of dokter, of bibliothecaresse, allemaal speculatie.

Want Anne Frank is al meer dan vijfenzestig jaar dood en daardoor eeuwig jong en inmiddels voor een aantal generaties een sprookjesfiguur, mystieke heldin – nog even en ze krijgt, vanwege haar licht rebelse karakter, de status van een stripfiguur, een enigszins sinistere variant op Pippi Langkous.

Van de vele mensen en dingen die Anne beschreef in haar dagboek was er nog één over, een kastanjeboom in de achtertuin van het Achterhuis, die zij in 1944 zag bloeien – ze schreef er op 13 mei van dat jaar over. Hoeveel huidige meisjes van veertien zou de bloei van een kastanjeboom zodanig opvallen dat ze er in hun dagboek over schrijven?

De boom was inmiddels ook niet meer wat hij geweest was. Hij was bijvoorbeeld enorm groot geworden, zoals dat gaat met bomen, veel groter dan Anne hem gekend heeft – het was een andere boom, een volwassen boom die al jaren vroeg in de zomer bruin blad vertoonde, want zoals dat gaat met kastanjebomen: ze kunnen flink oud worden, maar de honderd jaar halen ze meestal niet, vooral sinds een geheimzinnige kastanjeziekte bezig is met een kaalslag.

Gisteren viel de boom om – wie niet behept was met sentimentele overwegingen omtrent de mythe rond Anne Frank – eeuwig jong, eeuwig sterk – was het geen wonder, de boom was vermolmd en óp, al jaren, en een gevaar voor zijn omgeving. Net als die bibliothecaresse in New York over niet al te lange tijd zou sterven, zo zou ook deze kastanje uiteindelijk eindigen, als alle leven.

Windkracht elf, las ik ergens, was er voor nodig geweest om de boom te vellen. Windkracht elf in een stille Amsterdamse achtertuin, een mythe is gauw verzonnen.

Met beide benen op de grond kwamen we gisteren in het journaal, toen een boomkweker trots kwam melden dat hij een ‘raszuivere’ afstammeling van de boom had gekweekt, die de boom van Anne waardig zou kunnen vervangen.

Raszuiver, ja. Nu nog een levende, raszuivere opvolgster van Anne vinden, die er vanuit haar zolderraam naar kijkt en er over schrijft in haar dagboek. Voor ze het land uit wordt gezet.

Antwerpen, alweer een echte stad

Wat je als bezoeker ervaart als ‘de stad Antwerpen’ heeft een kleine half miljoen inwoners. De agglomeratie is veel groter, bijna een miljoen mensen wonen er, met een bevolkingsdichtheid van 1000 per vierkante kilometer. Autowegen liggen onverschillig dwars door dichtbevolkte wijken. Wie met tramlijn 2 van Park Middelheim naar de Groenplaats rijdt, ziet hoe dan ook dat wij hier te doen hebben met een stad in al zijn rauwheid en al zijn verloren illusies. Lange straten met oerlelijke, vormloze grijze rijenflatgebouwen waartussen hier en daar een sierlijke negentiende-eeuwse gevel te zien is, soms ook wel in Jugendstil of in Art Deco. De tram wordt halverwege de rit metro en rijdt dan door grauwe tunnels die nooit zijn afgewerkt en hier en daar wel op instorten lijken te staan.

Wandel van het Sint Jansplein over de Paardenmarkt richting ‘historisch centrum’ en ontdek dat een groot deel van de winkels op die route leeg staat, dichtgetimmerd, voorzien is van uitbundige graffitti. Hier en daar worden historische panden enigszins opgeknapt, een enkeling zelfs sjiek gerestaureerd, maar het beeld van verval, vertrek, leegloop overheerst toch.  En steeds moet je denken aan Warschau, aan sommige delen van Parijs, aan Boedapest en Luik. Een grote stad, ja, maar een opgegeven stad.

En dan, zonder al te veel overgang, ben je in het historisch centrum. De kathedraal van Onze Lieve Vrouw met de filigraantoren in al zijn onbegrijpelijke schoonheid en binnen versierd met de ene Rubens naast de andere; het oude  stadhuis met honderden vlaggen een vrolijk en kleurig geheel; de gildehuizen op de Grote Markt die geen versiering nodig hebben, het mooie licht in de smalle straten vol prachtige huizen, de pleintjes waar in de valavond groepen zwarte jongens basketbal spelen. De gebouwen in protserige stijl zoals het Hilton Hotel, toen Antwerpen nog vooral op Parijs wilde lijken; het Zuiderterras waar de mensen kijken naar de zonsondergang boven de Schelde, de terrassen van Groenplaats tot de Grote Markt – nooit ergens zo veel terrassen gezien, samen hebben ze duizenden stoelen, allemaal bezet met etende en drinkende mensen.

Tussen de terrassen rennen de Italiaanse snorders die nóg meer mensen op hun stoelen willen, op het Sint Jansvliet met de hoge bomen en fraaie gevels uit alle tijdperken waan je je in de jaren dertig van de vorige eeuw en bestel je als vanzelf de mosselen ‘Op Antwerpse wijze’ met een stevig glas bier erbij.

Het historisch centrum van Antwerpen is natuurlijk een pretpark vol frieten, mosselen, pizza’s en pasta’s, je kunt het ook zien als een museum – als het nog drukker wordt zal men er een toegangsprijs moeten gaan heffen.

Doe je ogen dicht voor de dode straten rond het oude centrum en geniet van een van de fraaiste steden van West-Europa.

Zie ook hier

Een reuzengezellig weekend

Geen stad van enige betekenis in de westerse wereld kan tegenwoordig zonder zomers straattheaterfestival. Erg veel heb ik daar, eerlijk gezegd, nooit van gezien. Niettemin sta je licht verbijsterd te kijken naar sommige van de uitingen, van hun creativiteit, van de fysieke inspanningen die de opvoering telkens weer kost. Wat in ieder geval óók duidelijk is: de meeste festivals trekken enorme aantallen kijkers – uiteraard ook omdat het gratis is, het weer goed en de terrassen met allerlei dranken onder handbereik.

Enkele maanden geleden stuitte ik, ongetwijfeld als een van de laatste mensen ter wereld, op het Franse straattheatergezelschap Royal de Luxe, uit Nantes, dat bestaat sinds 1979. De kennismaking geschiedde door een filmpje op Youtube, waarop je een klein meisje ziet dat na het ontwaken wordt aangekleed, en daarna gaat lopen, een ijsje eet, nieuwsgierig om zich heen kijkt. Nou, meisje – ze is een marionet van ruim vijf meter lang, haar schoenen meten één meter en ze wordt aangekleed en voortbewogen door enkele tientallen in achttiende-eeuws rood fluweel gestoken ‘lilliputters’, en inderdaad, het spektakel doet onmiddellijk denken aan het boek van Jonathan Swift, Gulliver’s Travels, waarin Gulliver tijdens zijn reizen over de wereld in handen valt van de piepkleine bewoners van het eiland Lilliput.

Royal de Luxe was dit weekend voor de derde keer in Antwerpen, en na mijn ‘ontdekking’ van ‘De kleine reuzin’ waren we vastbesloten zelf te gaan kijken.

Hetgeen nog niet zo eenvoudig bleek: ter verhoging van de spanning werd het programma met de bijbehorende route pas op het laatste moment bekend gemaakt. De kenners weten inmiddels wat het basisidee is: de Kleine Reuzin heeft een oom, die duiker is. ze bevinden zich beide op een andere plek in de stad, en gaan drie dagen lang op zoek naar elkaar. Aan het eind van de derde dag vindt de ontmoeting plaats. In Berlijn was dat de ontmoeting tussen Oost en West, in Antwerpen was de Duiker een hand kwijt – een referentie aan de legende van Brabo, die op de Grote Markt een hand staat te gooien – de oorsprong van de naam van de stad ‘Hantwerpen’.

De Duiker is trouwens flink groter dan De Kleine Reuzin en terwijl dat meisje vooral vertederend en soms ondeugend is, is de duiker vooral vervaarlijk en de manier waarop hij wordt ‘ aangedreven’ aanzienlijk spectaculairder. Beide hangen weliswaar aan een rijdende kraan, maar hun bewegingen zijn geheel gebaseerd op menselijke krachtsinspanning. De Duiker heeft ook een eigen live op een bandwaggon spelend orkest bij zich terwijl hij, met zijn grote ogen achter het glas van de duikerhelm, speurend door de stad dwaalt, bekeken en vooral gevolgd door duizenden mensen.

Vond je het wat? Zeker, creativiteit en negentiende-eeuws technisch vernuft alleen al boeien mij enorm. Ik was ook al heel lang niet in Antwerpen geweest en de tochten door de stad vormden tegelijk een intense hernieuwde kennismaking – en dan zwijg ik nog maar over het ongelooflijke aanbod van gelegenheden om spijs en drank tot je te nemen. Jullie weten allemaal hoezeer ook dat me aanspreekt..

En ik betrap me er op dat ik op onbewaakte ogenblikken denk: wat zou de Kleine Reuzin op dit moment doen?

Bij de foto’s: de Duiker ontwaakt op het Sint Jansplein.

De Kleine Reuzin slaapt op de Meir.

________

hhBest