Om de werkelijkheid enigszins te benaderen gaat er niets boven de beelden van een automatische bewakingscamera. Ik heb vanmorgen een keer of dertig de Georgische rodelaar zien verongelukken: zijn sleetje neemt netjes de bocht, maar de Georgiër vliegt rechtdoor. Je ziet hem niet tegen de paal knallen, maar je ziet wel al die palen en je begrijpt: dat lijkt me moeilijk te overleven. Een rare sport, dus; als de rodelaar de veiligheidsriem aan had gehad, zou hij nu nog leven.
Een andere manier om de werkelijkheid vast te leggen is ouder dan film of video: de fotografie. Hoe goed fotografen ook zijn, hoe goed hun apparatuur ook is, altijd maken ze een stilstaand beeld dat heel vaak een volstrekt toevallige keuze uit alle bewegende beelden is.
Een goed voorbeeld is de foto die Robin Utrecht maakte van de aanslag op de koningin op 30 april. Wat een suf onderwerp zou moeten worden (Maxima zwaait naar de toegestroomde Oranjefans) veranderde in een fractie van een seconde in een enorm tumult en Utrecht drukte af. Het resultaat: inderdaad, die zwarte Suzuki Swift zaait dood en verderf, een van de slachtoffers zweeft nog naast de auto boven het wegdek, en links staat een agent in de plaats-rusthouding en heeft kennelijk niets in de gaten. Interesseert het hem niet? Natuurlijk wel, een halve seconde later is hij gewonden aan het helpen.
Utrecht kreeg voor deze foto een eervolle vermelding op de World Press Photo. Dat had wel iets beter gekund, dacht ik. De foto toonde wel iets, dat niet nader verklaard behoefde te worden door middel van een onderschrift.
Maar nee, de winnaar van de WPP is het onderschrift bij een foto van een dakterras. Het zou een foto kunnen zijn die ik in Venetië had gemaakt, daar hebben ze zulke dakterrassen. In Athene, ook, zoals overal rond de Middellandse Zee. Op het dakterras zie je, als je goed kijkt, drie vrouwen. Een van drie zit op een stoel of een bankje tegen een muurtje, de middelste is een vage zwarte schim, de derde houdt haar handen aan weerszijden van haar mond. Wat hier gebeurt, moet door het onderschrift worden verklaard. ‘Vrouwen op een dak in Teheran protesteren tegen het regime in Iran, na de omstreden verkiezingen‘.
Daar valt het nodige bij af te dingen. Om te beginnen: ik zie maar één vrouw die kennelijk iets zegt of roept. De andere twee doen er wijselijk het zwijgen toe. De Italiaanse fotograaf Pietro Masturzo die de foto maakte, verstaat misschien Farsi en weet dus dat de vrouw protesteert tegen het regime. Maar daarvoor lijkt me de afstand te groot. Precies even geldig de bewering dat ze vóór het regime is. Of dat ze naar de buurvrouw aan de overkant roept of die nog wasknijpers over heeft. Of even een bakkie komt doen. Of dat ze roept: ‘bel even 112, oma is onwel geworden‘. Waar kan ik aan zien dat de foto in Teheran is gemaakt? Nergens aan. Vrouwen met zwarte hoofddoeken hebben we ook in Nederland, heb ik begrepen. Nog een puntje: de vrouw staat zo ver van de balustrade dat ze niets kan zien van wat zich op straat afspeelt. De protesten speelden zich toch niet op de tweede verdieping af?
Ik heb niet veel van de ingezonden foto‘s gezien, tot nu toe. Maar wat mij betreft had Robin Utrecht eerder de WPP mogen winnen dan Masturzo.
Daar in Apeldoorn gebéurt iets dat niet voor andere uitleg vatbaar is.
Ik vind dat de foto die terecht de WPP wint, zonder onderschrift kan. Anders wint het onderschrift en niet de foto.
_____