Van het boek wordt een film gemaakt, en dat is een overbodige mededeling omdat tegenwoordig van ongeveer èlk boek, mogelijk met uitzondering van het telefoonboek, een film wordt gemaakt. Het is ook wel handig als degene die het plan maakt om het boek te verfilmen tevens de echtgenoot van de schrijfster is, en dat die echtgenoot ook het vorige boek van de schrijfster heeft omgezet in een film.
Het gaat om het boek ‘Venuto al mondo‘ van Margaret Mazzantini, dat dit jaar werd bekroond met de Premio Campiello. Dat is overigens een prijs die een beetje vergeleken kan worden met onze AKO literatuurprijs. De Premio Campiello is ingesteld door de vereniging van ondernemers in de Noord-Italiaanse regio Veneto, waarmee meteen de naam verklaard is, want een campiello is een typisch Venetiaans woord voor een pleintje.
Venuto al mondo ─ ‘Ter wereld gekomen‘ gaat weliswaar over een echtpaar dat door onvruchtbaarheid van de vrouw het zozeer gewenste kind niet kan krijgen, maar door de situering van de belangrijkste gebeurtenissen in Sarajevo in Bosnië krijgt het boek een geheel andere lading.
Mazzantini heeft het boek ogenschijnlijk een in de tijd enigszins verwarrende structuur gegeven maar geleidelijk aan blijkt dat een goed idee te zijn geweest. Een voor een worden de vage vermoedens van de lezer bewaarheid.
In 2008 krijgt de hoofdpersoon en ik-figuur Gemma een telefoontje van haar oude liefde en vriend Gojko in Sarajevo, die haar uitnodigt daarheen te komen. Ze hebben elkaar zestien jaar niet gesproken. Gemma neemt haar zestienjarige zoon mee naar de Bosnische hoofdstad en dan begint in wisselende terugblikken de ‘korte inhoud van het voorafgaande‘.
In het begin van de jaren tachtig, ten tijde van de Olympische Winterspelen, is dichter Gojko gids van de toenmalige literatuurstudente Gemma. Door hem ontmoet ze in Sarajevo een Italiaanse fotograaf, Diego. Enige tijd later zien we Gemma en Diego, de plassenfotograaf, terug in Rome, als paar. Gemma verlangt naar een kind maar na onderzoek blijkt ze onvruchtbaar te zijn (er zijn dan alweer jaren verstreken, het is het begin van de jaren negentig). De wanhoop leidt naar een dorp in de Oekraïne waar Gemma op het laatste moment afziet van de haar ‘aangeboden‘ draagmoeder. Op de terugvlucht maakt het vliegtuig een tussenlanding in Belgrado en het stel besluit dan door te vliegen naar Sarajevo, waar net het beleg van de Bosnische hoofdstad door het Servische leger begonnen is, voor een bezoek aan Gojko.
Daar ontstaat het plan om Diego de vriendin van Gojko, Aska, zwanger te laten maken en het kind van die twee te ‘kopen‘. Aanvankelijk komt er niets van het plan terecht. Gemma reist naar Rome, Diego blijft achter in Sarajevo, waar natuurlijk veel te fotograferen valt. Maar Gemma merkt als snel dat ze geen contact kan krijgen met haar man Diego. Na een aantal maanden reist ze moeizaam naar Sarajevo en ontdekt daar dat Aska wel degelijk zwanger is van Diego. Gemma besluit de zwangerschap af te wachten en maakt daarbij het dieptepunt van het beleg van de stad mee, met als climax de geboorte van het kind van Aska. Gemma weet uit Italië de vijftigduizend mark bij elkaar te krijgen die Aska voor het kind wil hebben. Gemma denkt dat Diego met haar en het kind naar Italië zal vertrekken, maar uiteindelijk komt ze alleen in Italië aan, waar ze ineens met dat kind zit ─ haar vader vindt het aanvankelijk nog leuker dan zij, zij heeft moeite het kind, Pietro, te zien als háár kind.
Ik heb, eerlijk gezegd, het boek nog niet uit, ik schat dat me nog een paar verrassingen te wachten staan.
Waar ik vooral van onder de indruk ben dat is de ongelooflijke detaillering die Mazzantini hanteert om het verhaal tot leven te laten komen. Nog nooit las ik zo‘n gruwelijke beschrijving van het haast middeleeuwse beleg van Sarajevo, maar ook van de sfeer eromheen: dit is een Europese oorlog, op enkele uren vliegen afstand, ‘terwijl wij pootjebaadden in de Adriatische Zee werden de mensen in Sarajevo op straat doodgeschoten door de sluipschutters die zeiden dat het niet anders was dan het schieten van konijnen.'
Het indringende portret van Gemma zelf maar vooral dat van Diego, die eigenlijk nooit volwassen is geworden, een magere hippie die regenplassen fotografeert. De onhandige, stuntelige liefde tussen hem en Gemma zijn ijzingwekkend goed beschreven. Dit is geen vrolijk boek. Gemma‘s ouders, Pietro, Gemma‘s latere echtgenoot Giuliano ─ een kapitein van de carabinieri, tevens rots in haar branding ─ en ook Gojko worden met een ongelooflijke precisie als het ware gefileerd.
Mazzantini beschrijft ook opvallend vaak de geuren die Gemma ruikt, van het kind, van de lucht in de kapotgeschoten huizen in Sarajevo, van het eigen huis nar maanden afwezigheid, van mannen en vrouwen, van kleren, van de bevalling.
Het zal mij benieuwen wat voor film dat gaat worden ─ de beelden die de lezer van het boek voorgeschoteld krijgt kunnen, in hun enorme detaillering, nauwelijks door een film overtroffen worden, en geurenfilm bestaat ook al niet. En wat te denken van het plan om Penelope Cruz de rol van Gemma te laten spelen ─ ik zie Gemma als een bijna geslachtsloos wezen, enigszins muizig van uiterlijk, een vrouw die gebukt gaat onder de vele mislukkingen in haar leven, en dan met name die van het moederschap. Cruz is dat type toch helemaal niet?
Naschrift op 28 november: Ik heb het boek nu wel uit, de laatste tachtig pagina's gooien het hele boek feitelijk om. Maar goed dat ik dat bij het schrijven van bovenstaand stuk nog niet wist. Ik bedoel: het boek wordt er een tragische roman door, en dat was het eerst nog niet zozeer.
Venuto al mondo ─ Margaret Mazzantini, Mondadori 2008. Nog geen Nederlandse vertaling bekend.
De foto ─ Margaret Mazzantini en haar man regisseur Sergio Castellitto ─ is afkomstig van de website van Il Messaggero.
________