SanteLOGie

Dag, LD

‘Geen geld, geen Zwitsers‘, is een oud spreekwoord over de gierigheid van deze frisse mede-Europeanen, en daarom grepen deze sympathieke jodelaars de kans om er van te maken ‘Geen minaretten, wèl Zwitsers‘, maar dat klinkt natuurlijk nauwelijks sympathieker. Deze hele discussie gaat enigszins aan mij voorbij, want ik ben zowel tegen 'Mina redt' als tegen ‘Jezus redt‘, dus als de Zwitsers nou ook al die schattige kerktorentjes wegdoen, dan valt er met mij te praten.

Dat biedt mij meteen de gelegenheid over iets veel belangrijkers te beginnen, namelijk over ‘Wel Limburgs Dagblad, géén Sante‘.

Lees eerst maar eens het stukje zoals hierneven afgedrukt. Het staat vandaag in het Limburgs Dagblad, editie Parkstad. En let niet op de foto, daar lijk ik namelijk helemaal niet op, maar dit terzijde. Dat is trouwens een lichtpuntje: die foto kan nu meteen ook in de prullenmand. Ligt er al in, als u dit leest.

Er is een tiet van komen en er is een tiet van gaan, zeiden reeds de bijbelsche schuinsmarcheerders; bovendien kan ik mijn persoonlijke professionaliteit pas goed etaleren door te zeggen: goede gewoonte, hoor, om op je hoogtepunt te vertrekken. Bovendien beleef ik aanzienlijk meer genoegen aan deze hoek waar ik er alles uit mag kramen waar ik trek in heb, en dat wil bij de krant nog wel eens aan beperkingen onderhevig zijn. Alleen al het feit dat mijn stukje altijd moest gaan over wat er in dit minuscule hoekje van Nederland voorviel, is me wel eens zwaar gevallen.

Daar komt nog bij dat de collega‘s van de krant wel iets anders aan hun hoofd hebben dan het wel en wee van een marginale columnist. Ik zal daar verder niet op doorgaan, maar ik zou u willen adviseren de komende maanden de pers in de gaten te houden. Dat kan ik u trouwens hoe dan ook adviseren, en dan wel de geschreven pers, want hoezeer ik me op het internet beweeg, ik ben en blijf van de dode bomen.

Anders dan gewoonlijk zit ik verder enigszins met de mond vol tanden achter het toetsenbord.

Lees dat stukje nog maar eens. Dan ga ik intussen verder met de boekhouding.

________

hhBest

PS: Vorige week, toen ik nog niet wist dat Jacks vertrek ook mij betrof, schreef ik nog het volgende:

Jack

Dat ik in de krant nog eens zou worden toegesproken met als aanhef ‘lieve Sante‘ dat had ik op mijn oude dag toch niet verwacht. En nog wel een door groot man als Jack Vinders, een buitengewoon veelzijdig mens bij wie ik altijd schraaltjes heb afgestoken. Het mooie van zijn columns vond ik, dat hij ze schreef zonder het keurslijf waar de beroepsjournalist zonder het te willen, of zelfs maar te weten, vroeg of laat in terecht komt. Daar hoorde ook de soms onversneden emotionele toon bij, waar ik stiekem een beetje jaloers op was.

Intussen is het een goede regel dat een journalist of columnist geen actief lid van een politieke partij mag zijn. Terugkeer naar de tijden waarin de hoofdredacteur van een landelijke krant tevens lid was van het bestuur van een politieke partij is uiteraard ongewenst.

Hoewel: vijftig jaar journalistiek hebben mij geleerd dat neutraal zijn niet bestaat. Menige journalist van deze krant heeft vanuit zijn eigen rookwolk in zijn columns gefulmineerd tegen het rookverbod, om maar eens een voorbeeld te noemen.

Hoe dan ook, je moet ook de schijn vermijden: als je een goed lijstduwer van een partij bent, schemert dat ook door als je uitsluitend schrijft over je huiskat ─ want alles is politiek.

Die laatste opmerking heeft trouwens een politiek tintje, als je haar goed leest.

Dag Jack, ik vond het gezellig in ons hokje op maandag.

Filmgeschiedenis in de rijstvelden

Bittere rijst ─ Riso Amaro ─ was een film die je in Nijmegen niet te zien kreeg. Het heeft dan ook zestig jaar geduurd voordat ik hem in zijn geheel heb gezien, gisteravond om precies te zijn. Het probleem met zo‘n oude film is, dat hij in de tijd overdekt raakt met stof en flarden van wat er op gevolgd is. Voor de hand liggend voorbeeldje: het optreden van de toen achttienjarige Silvana Mangano als de rijstwerkster die de mannen het hoofd op hol brengt, werd door de katholieke kerk sterk afgekeurd, waardoor de film in Italië een enorm kassucces werd. Als je het nu ziet, valt nog altijd de nauwelijks verhulde verleidelijkheid van de actrice op, maar in dat woord ‘verhulde‘ zit precies het verschil met wat later kwam: Silvana heeft weliswaar een zeer kort broekje aan en enorm kapotte kousen, maar vergeleken bij wat de Italiaanse televisie tegenwoordig bij elk quizje laat zien, is zij een zedige non. Voor moderne kijkers maakt dat Riso Amaro veel minder spannend dan hij bij de première in 1949 vermoedelijk was.

Het verhaal is moeilijk na te vertellen, want er lopen nog wat hoofd- en bijgeschiedenissen door elkaar, alles in een licht hijgerige atmosfeer die wel moet ontstaan als je een drama vol liefde, verraad, misdaad en geweld wilt filmen tegen de achtergrond van duizenden in korte broekjes geklede rijstplantsters op blote benen en voeten. (Ja, in Italië wordt rijst geteeld, in echte sawahs, de padi wordt -- liever: werd, er zullen nu wel machines voor bestaan -- op dezelfde manier geplant als in Indonesië.)

Het was het debuut van Mangano, ze kon niks, maar kijk eens hoe ze er in slaagde gevestigde sterren als Vittorio Gassman en Raf Vallone in de schaduw te stellen. Later, na Anna, speelde ze veel ingetogener, zij het even aardse, rollen bij Pasolini en Visconti.

Die latere stoflagen stellen je ook in de gelegenheid te zien dat Bertolucci in 900 uitvoerig juist uit deze film citeerde, de scènes met massa‘s zingende boeren, de politieke ondertoon ─ pas na Riso Amaro was iedere Italiaanse acteur en regisseur, romancier en beeldend kunstenaar als vanzelfsprekend communist, maar in de film is daar al iets van te zien.

Andere details blijven je bij, die toeschouwers in 1949 misschien niet zo opvielen. Bijvoorbeeld dat regisseur Giuseppe de Santis de geweldige rijdende scène langs de dijken en velden met al die honderden ijverig werkende en zingende vrouwen tweemaal in de film gebruikt, hij was kennelijk nogal trots op dat staaltje techniekbeheersing.

Wat je je ook niet onmiddellijk realiseert is dat deze film vrijwel geheel op locatie is gedraaid, in 1949 nog helemaal niet vanzelfsprekend; en dat, op drie of vier min of meer beroepsacteurs na, alle acteurs en figuranten amateurs waren.

Ik las ergens dat het gevecht tussen de legale en illegale rijstwerksters het grootste vrouwengevecht uit de filmgeschiedenis was en is.

Maar dat zijn dus allemaal dingen waarvoor je sinds het ontstaan van deze film vele andere gezien moet hebben. En kritisch bekeken. De toren waar Silvana vanaf springt om zelfmoord te plegen is daar veel te laag voor, bovendien val je op de weke grond van de rijstvelden. Maar het blijft een prachtige scène, waarbij de val zelf discreet buiten beeld werd gehouden. Dat doen ze tegenwoordig vaak niet meer. En toch is het echt een filmisch middel: wat vanzelfsprekend is, hoef je niet te laten zien.

_________

hhBest

Wachten op een erfelijke agenda

De Digitale Agenda die mijn leeftijdgenote Neelie Kroes moet gaan bijhouden, die heb ik alweer een paar jaar geleden weggedaan. Ik was er vroeg mee, met die Digitale Agenda, ik had er al een in 1999, een Psion 7 Series. Vermoedelijk door een klein defect in de backupbatterij (zo‘n knoopje) raakte ik een jaar of drie geleden alles kwijt dat er inzat, e-mail- en huisadressen en een complete agenda die toen nog wat meer items bevatte dan tegenwoordig. En alle verjaardagen.

Sindsdien gebruik ik weer gewoon een papieren boek, pocketformaat, één dag per pagina, met ringband en elegante zwartlederen omslag.

En daar word ik dus om uitgelachen. Ze trekken allemaal de iPhone, de Blackberry, de weet ik veel Samsung of Sony Ericsson maar ik ben conservatief, dus ik houd telefoon, agenda, televisie en fotografie gewoon uit elkaar. Want die apparaten zijn te ingewikkeld voor mij ─ hoewel ik zeker weet dat ik ze allemaal kan leren beheersen, maar het is de vraag of ik dat allemaal wel wil.

Ik heb dus die gewone mobiele telefoon ─ ik ben zelfs zo iemand die in een zin als deze even achteruitkijkt naar het woord ‘gewone‘ ─ waar ik pas de noodzaak van inzag toen ik in 1996 in de stromende regen met een defecte auto op de vluchtstrook stond en besloot dat ik nog één keer naar een praatpaal zou lopen en daarna vooral naar de telefoonwinkel voor een mobiele telefoon.

Die ik daarna nog met veel moeite mijn huisgezin in moest praten.

Dat gold ook voor de Psion 7 Series trouwens, hoewel ik me die als betaling in natura liet sturen wegens een opgeknapt karweitje. Een geweldig apparaat trouwens, ver zijn tijd vooruit, je kon er zelfs mee internetten, al moest je daar iedere keer lange codes voor intikken. Ik heb me jarenlang afgevraagd waarom er geen laptops in dat formaat op de markt waren. Tot vorig jaar inderdaad laptops verschenen met 8 tot 10 duims schermen ─ de Psion had 7 inch.

In de Samsung NC10 bewaar ik nu niks van betekenis, want het ding hoeft maar uit je hand te glippen en op de grond te kletteren en je bent van alles kwijt ─ vooral als hij niet op de grond maar in de rioolput valt die zich altijd bevindt recht onder het sleutelgat in je autoportier.

En mijn agenda is dus gewoon weer van papier. Weet je dat er agenda‘s zijn die er aanzienlijk sjieker uitzien dan zo‘n lompe iPhone? Dat is als een Maserati zich verhoudt tot een botsauto, echt waar.

Er zijn tijden geweest dat ik zelfs een papieren agenda niet nodig had, ik onthield eenvoudigweg alles. Na een kleine operatie onder narcose was kennelijk de backupbatterij leeg, dus moest ik vanaf dat moment wel een agenda.

Het wachten is nu op een agenda die in je hoofd wordt ingebouwd. En die dan erfelijk wordt.

Als Neelie dáár even voor wil zorgen?

______

hhBest

De democratie van de filerijder

CU-fractievoorzitter Arie Slob zag gisteravond in DWDD niet dat De Telegraaf zijn hetze voert tegen het rekeningrijden op grond van gefantaseerde cijfers – en zelf loog hij ‘by proxy’ door, recht in het gezicht van een bijna twee miljoen jaar oude schedel, te vertellen dat hij geloofde in Gods Schepping, terwijl iedereen weet dat die maar een schamele zesduizend jaar geleden voorviel.

Er was ook een paleokunstenaar aanwezig die over die schedel een gezicht had gedrapeerd dat er bepaald niet om loog – als dat een voorouder is, dan zijn we er wel op vooruit gegaan, sinds Gods Schepping.

Mij zul je er niet op betrappen dat ik nodeloos achter Camiel Eurlings ga staan, maar je moet het ook niet uitsluiten. Zeker nu het monsterverbond van De Telegraaf, VVD, SP en PVV voluit en volstrekt onverantwoordelijk probeert zetelwinst te slaan uit een tamelijk recent uitgangspunt in de Nederlandse  politiek: de regering is per definitie fout geweest, in welke oorlog dan ook, dus we springen allemaal in de smalende stand bij alles dat door die regering wordt aangedragen.

Let wel, ik geloof ook niet dat het rekeningrijden iets zal bijdragen aan het terugdringen van de files en al helemaal niet aan de parkeerchaos in de grote steden. Zeker als doorgaat wat het CDA zich voorstelt: met de opbrengst van het rekeningrijden asfaltwegen aanleggen die breder dan lang zijn. De enige oplossing is een strikt vergunningstelsel voor het hebben van een auto gecombineerd met sterk verbeterd en gratis openbaar vervoer.

Maar het principe, daar gaat het om. Het principe dat wie rijdt daarvoor moet betalen en wie de auto niet gebruikt, niet. Eindelijk komen we af van wat De Telegraaf nog niet zo lang geleden ‘Onze auto, de melkkoe´ noemde: af van de motorrijtuigenbelasting en de aanschafbelasting. (De accijns op benzine, ook zoiets. Maar ik denk eerder dat we een accijns op stroomverbruik voor elektrische auto’s krijgen.)

Probeert De Telegraaf het nog met een rookgordijn over de financiële feiten en een bumpersticker (daar komt ook nog eens accijns op) gaat de PVV-fractie over op het vertonen van zijn ware gezicht: het gedachtegoed van het politieke niets. Ook de VVD weert zich dapper om De Tel en Geertje rechts in te halen en dus woensdag Camiel Eurlings en zijn website van leugens te betichten – waarop Eurlings perfect reageerde – gisteren was het de beurt aan het treurigste dat ultrarechts weet te bedenken: je democratische spreektijd gebruiken om lamme grappen op iemands naam. Hoorde ik nou goed dat Richard de Mol, of hoe die minkukel ook heet, ten overstaan van de minzaam glimlachende Camiel en de ietwat ongemakkelijk grijnzende staatssecretaris Tineke Huizinga-Heringa (dan ook van de CU) Eurlings zelfs uitmaakte voor Camiele-neker? (Nog even geluisterd: het was Camilometer. Sorry.)

En moeten we dan nog altijd voorzichtig zijn om zowel de PVV als De Telegraaf (en in hun kielzog de VVD) te beschuldigen van onverantwoordelijk omspringen met de democratie zelf?

_________

hhBest

Het zwarte goud

Deze week stond ik op een wel heel bijzondere plaats. Met een kopje koffie in de hand. Ik stond bij de ingang van de lift van de schacht van de Oranje Nassau 1-kolenmijn in Heerlen, en keek door de open deur naar beneden. (Naar boven is natuurlijk niks te zien.) Erg ver kon je naar beneden ook niet kijken, een meter of twee, drie, daar was de oppervlakte zien van de betonnen vloer, de bovenkant van de ‘kurk‘ die nu alweer vijfendertig jaar geleden in de achthonderd meter diepe schacht was gepropt omdat daar ónder niemand meer iets te zoeken had. Naar verluidt is de schacht en de hele ‘mijnstad‘ waar hij toegang toe verschafte, volgelopen met water van een dusdanige temperatuur, dat je er een deel van de stad mee kunt verwarmen.

Voor de open deur hadden zich tien mijnwerkers opgesteld. Voormálige mijnwerkers, natuurlijk, in ouderwets aandoende kleding, voornamelijk van beige, stevige stof ─ ik stel me voor dat een uitgekiende campagne nog wel eens de stoere, trendbewuste man voor deze kledinglijn zou kunnen interesseren.

Het waren mannen die betrekkelijk korte tijd in de mijnen hebben gewerkt en die optreden in een tv-serie, genaamd ‘Tien torens diep‘ die momenteel op de Limburgse tv wordt vertoond en die in het voorjaar door de AVRO op de vaderlandse buis wordt gebracht. De bijeenkomst was bedoeld als promotie van de serie en wat er bij hoort aan merchandising.

Ik moest intussen denken aan die ene keer dat ik in een echte kolenmijn was afgedaald; het was de mijn Ledstone Luck Colliery in Yorkshire ─ ik zie op internet dat die ook al gesloten is, ik hoop niet als gevolg van mijn alles verwoestend bezoek.

Met die rammelende lift naar beneden, in een treintje een reis door duistere gangen, een stuk met gebogen hoofd door bijna kniediep water ─ niet denken aan je neiging tot claustrofobie ─ en het aanzwellende geloei van een machine. De machine was een enorm apparaat genaamd kolenschaaf, hij hakte, bediend door drie of vier roetzwarte mijnwerkers, met oorverdovend geraas een laag van het zacht glanzende ‘zwarte goud‘ uit de wand, waarbij een zwarte stofwolk ontstond die althans mij de adem benam.

Ter plaatse besloot ik dat ik me niet kon voorstellen dat je het langer dan een halve werkdag in een kolenmijn zou kunnen uithouden.

De oud-mijnwerkers in Heerlen legde ik die vraag voor. ‘Je deed het voor het geld, er was niks anders, je wende er langzaam aan, het was avontuurlijk,‘ daar kwamen de antwoorden op neer van de mannen die zeventien jaar oud die hel in werden gestuurd.

We namen nog een kopje koffie en ik liep naar buiten waar de regen bij bakken uit de hemel viel. De parkeerplaats stond zo‘n beetje onder water en daar kreeg ik natte voeten van. Maar daar moest je natuurlijk niet over zeuren, als je net weer ontsnapt was aan die duistere gangen, waar je met de beste wil van de wereld niets van enige schoonheid had kunnen ontwaren.

________

Op de foto zien wij de dagchef van de Ledstone Luck-mijn in Yorkshire, met in het midden fotograaf Elly Deben en geheel rechts uw columnist, toen net veertig jaar oud.

_________

hhBest

Weelderige tuin in de verleden tijd

Waar zijn de tijden gebleven dat ik om de andere dag een boeiend en leidinggevend artikel schreef, zeg maar rustig: uit de mouw schudde, aangaande de natuur in het algemeen en alles dat groeit en bloeit en altijd weer boeit in het bijzonder. Ik heb enige stukken uit de jaren tussen 1978 en 1988, want daar heb ik het over, laatst nog eens doorgelezen. Conclusie: wat een onzin enerzijds, maar wat een weelde anderzijds.

Dat waren de jaren waarin ik een moestuin had waarin vijfenzestig verschillende soorten blad-, krop- en snijsla allemaal een eigen plaatsje hadden in de volstrekt onkruidloze en zwaar gemeste bedden, waar exotische gewassen waarvan ik de zaden uit Groningen, Florida, Japan en Italië liet komen welig tierden en soms zelfs telig wierden, het ene dus al weelderiger, ik had bijna gezegd: geiler, dan het ander. Donkerpaarse tomaten naast knalgele komkommers, capucijners, die dekselse raasdonders, naast de lange gele boterbonen die luisteren naar de naam Meraviglia di Venezia ─ als je goed keek zag je dat ze echt luisterden.

Courgettes in alle vormen en kleuren probeerden in mijn tuin al de macht over te nemen toen in Nederland slechts een select gezelschap bezoekers van Frankrijk en Italië er ooit van gehoord had, met wat geluk had ik kleine artisjokjes en hele kleine tuinbonen die je met schil en al kon eten. Ik had rode, witte, gele en kruisbessen, gewone en bosaardbeien in de kleuren wit en  rood, druiven in het wit, het blauw en het muskaat, natuurlijk vijgen, frambozen, doornloze bramen, appels, peren, perziken en kersen die ook al luisterden naar een mooie naam: Abbesse de Mouland. Ik leerde mezelf rode, witte en oranje bieten in te leggen en te eten en ik kan nog veel meer vertellen en opscheppen, maar dan gaat het toch lijken op liegen en dat heb ik me ooit voorgenomen: overdrijven mag een beetje, maar liegen, dat kan niet.

Waarom bestaat dat allemaal niet meer? Te oud, te weinig tijd, het huis vergroot en dus de tuin verkleind en alle die exotica is tegenwoordig voor een habbekrats op de markt te krijgen. Daarom.

Ik heb nog wel die druiven en vijgen, en tegenwoordig zelfs een volbeladen kakiboom die het nadeel heeft dat de kaki‘s niet rijp worden. Er zijn wat kruiden, natuurlijk, die kunnen overal tegen.

En vanmorgen zag ik weer eens het verschijnsel dat niks met mij, maar met de zachte herfst te maken heeft: de witte Kentranthus ruber bloeit volop, net als diverse Viburnums, die er ook nog eens bij ruiken als een authentieki oude- damesparfum. En heel apart zijn de Welsh poppies (Meconopsis cambrica)in de varianten citroengeel en oranje en ik sta alweer verwonderd te kijken naar de Helleborussen die hun bloeineuzen uit de grond steken als waren het asperges.

O ja, dat was ik nog vergeten: met asperges heeft het nooit echt willen lukken. Ik vind daar eigenlijk ook geen ene mallemoer aan, als u me toestaat.

_________

hhBest

Een boek dat geen film hoeft te worden

Van het boek wordt een film gemaakt, en dat is een overbodige mededeling omdat tegenwoordig van ongeveer èlk boek, mogelijk met uitzondering van het telefoonboek, een film wordt gemaakt. Het is ook wel handig als degene die het plan maakt om het boek te verfilmen tevens de echtgenoot van de schrijfster is, en dat die echtgenoot ook het vorige boek van de schrijfster heeft omgezet in een film.

Het gaat om het boek ‘Venuto al mondo‘ van Margaret Mazzantini, dat dit jaar werd bekroond met de Premio Campiello. Dat is overigens een prijs die een beetje vergeleken kan worden met onze AKO literatuurprijs. De Premio Campiello is ingesteld door de vereniging van ondernemers in de Noord-Italiaanse regio Veneto, waarmee meteen de naam verklaard is, want een campiello is een typisch Venetiaans woord voor een pleintje.

Venuto al mondo ─ ‘Ter wereld gekomen‘ gaat weliswaar over een echtpaar dat door onvruchtbaarheid van de vrouw het zozeer gewenste kind niet kan krijgen, maar door de situering van de belangrijkste gebeurtenissen in Sarajevo in Bosnië krijgt het boek een geheel andere lading.

Mazzantini heeft het boek ogenschijnlijk een in de tijd enigszins verwarrende structuur gegeven maar geleidelijk aan blijkt dat een goed idee te zijn geweest. Een voor een worden de vage vermoedens van de lezer bewaarheid.

In 2008 krijgt de hoofdpersoon en ik-figuur Gemma een telefoontje van haar oude liefde en vriend Gojko in Sarajevo, die haar uitnodigt daarheen te komen. Ze hebben elkaar zestien jaar niet gesproken. Gemma neemt haar zestienjarige zoon mee naar de Bosnische hoofdstad en dan begint in wisselende terugblikken de ‘korte inhoud van het voorafgaande‘.

In het begin van de jaren tachtig, ten tijde van de Olympische Winterspelen, is dichter Gojko gids van de toenmalige literatuurstudente Gemma. Door hem ontmoet ze in Sarajevo een Italiaanse fotograaf, Diego. Enige tijd later zien we Gemma en Diego, de plassenfotograaf, terug in Rome, als paar. Gemma verlangt naar een kind maar na onderzoek blijkt ze onvruchtbaar te zijn (er zijn dan alweer jaren verstreken, het is het begin van de jaren negentig). De wanhoop leidt naar een dorp in de Oekraïne waar Gemma op het laatste moment afziet van de haar ‘aangeboden‘ draagmoeder. Op de terugvlucht maakt het vliegtuig een tussenlanding in Belgrado en het stel besluit dan door te vliegen naar Sarajevo, waar net het beleg van de Bosnische hoofdstad door het Servische leger begonnen is, voor een bezoek aan Gojko.

Daar ontstaat het plan om Diego de vriendin van Gojko, Aska, zwanger te laten maken en het kind van die twee te ‘kopen‘. Aanvankelijk komt er niets van het plan terecht. Gemma reist naar Rome, Diego blijft achter in Sarajevo, waar natuurlijk veel te fotograferen valt. Maar Gemma merkt als snel dat ze geen contact kan krijgen met haar man Diego. Na een aantal maanden reist ze moeizaam naar Sarajevo en ontdekt daar dat Aska wel degelijk zwanger is van Diego. Gemma besluit de zwangerschap af te wachten en maakt daarbij het dieptepunt van het beleg van de stad mee, met als climax de geboorte van het kind van Aska. Gemma weet uit Italië de vijftigduizend mark bij elkaar te krijgen die Aska voor het kind wil hebben. Gemma denkt dat Diego met haar en het kind naar Italië zal vertrekken, maar uiteindelijk komt ze alleen in Italië aan, waar ze ineens met dat kind zit ─ haar vader vindt het aanvankelijk nog leuker dan zij, zij heeft moeite het kind, Pietro, te zien als háár kind.

Ik heb, eerlijk gezegd, het boek nog niet uit, ik schat dat me nog een paar verrassingen te wachten staan.

Waar ik vooral van onder de indruk ben dat is de ongelooflijke detaillering die Mazzantini hanteert om het verhaal tot leven te laten komen. Nog nooit las ik zo‘n gruwelijke beschrijving van het haast middeleeuwse beleg van Sarajevo, maar ook van de sfeer eromheen: dit is een Europese oorlog, op enkele uren vliegen afstand, ‘terwijl wij pootjebaadden in de Adriatische Zee werden de mensen in Sarajevo op straat doodgeschoten door de sluipschutters die zeiden dat het niet anders was dan het schieten van konijnen.'

Het indringende portret van Gemma zelf maar vooral dat van Diego, die eigenlijk nooit volwassen is geworden, een magere hippie die regenplassen fotografeert. De onhandige, stuntelige liefde tussen hem en Gemma zijn ijzingwekkend goed beschreven. Dit is geen vrolijk boek. Gemma‘s ouders, Pietro, Gemma‘s latere echtgenoot Giuliano ─ een kapitein van de carabinieri, tevens rots in haar branding ─ en ook Gojko worden met een ongelooflijke precisie als het ware gefileerd.

Mazzantini beschrijft ook opvallend vaak de geuren die Gemma ruikt, van het kind, van de lucht in de kapotgeschoten huizen in Sarajevo, van het eigen huis nar maanden afwezigheid, van mannen en vrouwen, van kleren, van de bevalling.

Het zal mij benieuwen wat voor film dat gaat worden ─ de beelden die de lezer van het boek voorgeschoteld krijgt kunnen, in hun enorme detaillering, nauwelijks door een film overtroffen worden, en geurenfilm bestaat ook al niet. En wat te denken van het plan om Penelope Cruz de rol van Gemma te laten spelen ─ ik zie Gemma als een bijna geslachtsloos wezen, enigszins muizig van uiterlijk, een vrouw die gebukt gaat onder de vele mislukkingen in haar leven, en dan met name die van het moederschap. Cruz is dat type toch helemaal niet?

Naschrift op 28 november: Ik heb het boek nu wel uit, de laatste tachtig pagina's gooien het hele boek feitelijk om. Maar goed dat ik dat bij het schrijven van bovenstaand stuk nog niet wist. Ik bedoel: het boek wordt er een tragische roman door, en dat was het eerst nog niet zozeer.

Venuto al mondo ─ Margaret Mazzantini, Mondadori 2008. Nog geen Nederlandse vertaling bekend.

De foto ─ Margaret Mazzantini en haar man regisseur Sergio Castellitto ─ is afkomstig van de website van Il Messaggero.

________

hhBest

Het meisje met het pakketje

Dit wordt een lofzang op Angelique. Tenminste, ik denk dat ze Angelique heet, de knappe jonge vrouw die altijd aan het eind van haar dienst bij TNT Post bij ons aanbelt om weer eens iets af te leveren dat we in een internetwinkel hebben besteld. Als ik een eindje terugdenk gaat het enigszins beschamend lijken, ze bracht al een complete set tuinmeubels, een flatscreen-tv, desktop- en laptopcomputers, eindeloze pakken boeken, cd‘s en dvd‘s, en natuurlijk wijn, wijn en nog eens wijn uit allerlei windstreken. En dan vergeet ik vast nog het een en ander.

Ook andere bezorgers komen wel aan de deur, maar dat zijn altijd ándere. De meest indrukwekkende is de man die met de enorme bus van DPD helemaal uit München is gekomen (er staat althans een M op zijn kenteken) het minst de mevrouw die heel af en toe iets brengt en dat opvist uit de kofferbak van haar zeer overjarige personenauto van een reeds lang verdwenen Japans merk.

Maar twee zijn er constant: de oudere man met de witte oordopjes en altijd een stompje sigaar tussen de tanden die de rol van buurtpostbode speelt (de brieven ruiken een beetje naar het sigaartje) en dan dus Angelique.

Het is al zo ver dat Angelique zwaait van achter het stuur van haar busje, waarmee ze de hele dag haastig door het dorp stormt: ha, een vaste klant!

De lofzang betreft niet zozeer de punctualiteit waarmee Angelique (we noemen haar stiekem onder elkaar wel eens Angie) want ze brengt onze bestelling vrijwel altijd aan het einde van haar ronde ─ daarna gaat ze naar huis, heeft ze wel eens desgevraagd bevestigd. In de Sinterklaas- en Kersttijd wordt het soms een latertje voor haar, ze heeft al eens om negen uur ‘s avonds aangebeld, maar vindt dan toch altijd een willig oor onzerzijds. Ik hoop intussen dat ze dubbel betaald wordt voor al die overuren.

Waar de lofzang vooral over moet gaan is de eeuwig opgewekte stemming waarin Angelique verkeert, niet dat norsige humeur dat we vroeger zo vreesden van vrachtrijders uit Schiermonnikoog die kritisch stonden tegenover het helemaal in de onderste rand van Zuid-Limburg bezorgen van een pakje ter grootte van een tennisbal, of een halfvolwassen palmboom in pot.

Nee, altijd een blije glimlach, alsof ze het pakje geheel vrijwillig uit eigen zak bekostigt omdat ze ons zo aardig vindt. Pakje niet goed? Angelique neemt het welgemoed weer mee, ik weet zeker dat ze het tot morgen zo lang onder haar bedje legt.

En altijd heeft ze een vriendelijk woord aangaande haar opvatting op welke wijze het al aangebroken weekend het beste voor ons zou kunnen verlopen.

Wij roepen haar dan na (want ze heeft, als gezegd, altijd haast) dat wij haar exact hetzelfde wensen en rennen dan weer naar de computer om weer iets te bestellen, natuurlijk.

________

hhBest

Willem, hup, naar de Falkland Eilanden

Voor ons, republikeinen, heugelijk nieuws: Willem Alexander (voor de echte republikein: W.A. van Amsberg) gaat zijn paradijs ergens anders zoeken. Dat is hotemetoots voor: ik vertrek, ik neem vrouw en kinderen mee, ik ga ergens anders een nieuw bestaan opbouwen. Opgeruimd staat netjes, zou ik zeggen en neem meteen je moeder en de rest van de koninklijke familie mee. Nieuw-Zeeland is misschien een interessante bestemming, naar verluidt kun je met name op het Zuidereiland geheel onbespied een anoniem leven leiden als schapenboer. Of, nog beter: de Falkland Eilanden, Las Malvinas voor Máxima – hoe mooi zou het zijn als de Nederlandse koninklijke familie na haar collectieve abdicatie en passant de nog altijd tussen Engeland en Argentinië sluimerende vete oploste.

Maar ik ben bang dat de toekomstige Willem IV dat niet bedoelt. Niettemin moet hij aan zijn woord gehouden worden: of je paradijs ligt gewoon in Huis ten Bosch, of je treedt af en dan zoek je je paradijs maar ergens anders en nooit meer terug komen. Dat heeft voor hem grote voordelen: hij kan daar dan ongestoord in zijn eigen natuurlijke habitat wonen, omringd door louche bankiers en vastgoedhandelaren en de rest van zijn ultrarechtse patsersvrienden. Ik denk dat de Republiek der Nederlanden hem dan ook nog gewoon zijn ‘eigen’ geld kan laten houden, en desnoods het recht op aow en dan weg.

Meneer Van Amsberg heeft met deze hele affaire bewezen absoluut niets te begrijpen van wat de gemiddelde Nederlander van de koning verwacht. Hij heeft zich oneindig ver verwijderd van het ideaal van het Nederlandse volk: zijn grootmoeder kogelin Juul. Dat was natuurlijk ook een zweefhoofd met uitsluitend foute vrienden en zelfs een zeer foute echtgenoot, maar ze had zelf wel iets schattigs. Heel jammer dat zij de stap, waar ze zo dicht bij is geweest, namelijk de abdicatie in het begin van de jaren vijftig van de vorige eeuw, uiteindelijk niet gedurfd heeft. Maar verder geen sentimentaliteit daarover. ‘Wie ben ik dat ik dit doen mag’, zei ze in 1948, en het juiste antwoord was geweest: ‘Dan doe je het toch niet schat, even goeie vrienden.’

Wat mij in ieder geval definitief tegen Lex en zelfs Max inneemt, is dat WA in zijn brief aan Balkie weer eens de pers de schuld geeft. Nee, hij is geen neokoloniaal die de plaatselijke negers, indien ze zich goed gedragen, wel als huispersoneel wil aanstellen. Hij is er alleen maar verbolgen over dat de Nederlandse pers inmiddels afgeleerd heeft uitsluitend als een goede djongos met de pajong te wapperen.

Waarmee natuurlijk niet gezegd wil zijn dat de media erg elegant te werk zijn gegaan. Rest nog de vraag: moeten de media elegant eigenlijk wel te werk gaan en zo ja, in hoeverre?

__________

hhBest

Nationale Handschuddag

Het is vandaag Handschuddag. Waarom ook niet, net de Dag van de Cateringmedewerker achter de rug en gehoopt dat die de handen had gewassen; bovendien is het ook Handwasdag, weten jullie nog, dat van die Mexicaanse varkensgriep? Al lang geen Mexicaans varken meer gezien, trouwens.

Handschuddag is het dus, een oude traditie die precies drie jaar teruggaat, toen we nog in angst en beven leefden voor Rita Verdonk. Toen was er een imam in Tilburg die bang was dat Rita haar handen niet had gewassen, en dus weigerde die vast te pakken. (Het kan ook zijn dat hij dacht: ja, daar krijg ik dan spontaan een stijve pik van en dat is geen gezicht, voor die mevrouw. Kan ook, natuurlijk. Hoewel, Rita Verdonk?)

Hoe dan ook, over een en ander schreef ik op 10 november 2006 het volgende:

‘Het is in Nederland, hoor ik de laatste dagen weer roepen, de gewoonte dat je elkaar een hand geeft als je elkaar tegenkomt of afscheid neemt.

Dat is nou typisch zo’n burgerijstandpunt waar hele volksstammen, ook als ze niet uit Anatolië of het Rifgebergte komen maar gewoon uit het Wittevrouwenveld in Maastricht, het Waterkwartier in Nijmegen en het Schaesbergerveld in Heerlen, vreemd tegenover staan.

Ik ben zelf opgegroeid in zo’n buurt, waar de mensen elkaar géén hand gaven, laat staan dat ze elkaar ooit kusten als ze geen echtelieden waren – en dan dus niet in het openbaar – of ouders en kinderen.

Het extreemste voorbeeld van wèl handen geven zag ik ooit in een forensentrein die van Luik naar Brussel reed, afgeladen met ambtenaren. Iedereen die onderweg instapte liep de hele trein door om echt íedereen een hand te geven.

Het andere uiterste: toen ik in 1955 voor het eerst in Italië kwam, bleek dat ik de mannelijke familieleden met wie ik kennis maakte klapzoenen op beide ongeschoren wangen moest geven.

Het was in datzelfde jaar dat ik verkering kreeg met Dorrie, die in een doodsjieke buurt in Nijmegen woonde. Dat was een sprong in het diepe want voor ik het wist, kreeg ik al bridge-les. En stond ik voor het raadsel, of ik haar ouders nu bij elk bezoek een hand moest geven of niet.

Het is dat gestuntel, en nog een paar dingen, die er toe leidden dat de verkering van korte duur was – tot mijn opluchting, eerlijk gezegd. Want dat gedonder van die handen, dat heb ik nooit helemaal onder de knie gekregen.

En nu zegt mevrouw Verdonk – ik heb geen idee van de sociale klasse waaruit zij is voortgekomen – dat het in Nederland de gewoonte is dat je elkaar een hand geeft.

Ik bood de stratenmaker laatst bij het afrekenen mijn hand aan.

Hij keek er enigszins bevreemd naar, er verstreken seconden voor hij begreep wat ik bedoelde. Hij gaf een hand, een beetje gegeneerd. En hij was een raszuivere inwoner van Landgraaf.

Hellup!

_______

hhBest