Het boek heeft een rare titel: ‘Toen er nog geen internet was’. Natuurlijk kan het ook een mooie titel zijn, maar als je even nadenkt kun je die naam geven aan alle boeken die spelen vóór 1985. Ook al omdat internet verder hoegenaamd geen rol speelt in het boek dat geschreven is door Angelo Morino, Het werd gevonden op de harde schijf van zijn computer nadat hij in 2007 plotseling was overleden, net geen 58 jaar oud.
Angelo Morino schreef het boek kennelijk in de loop van een aantal jaren, en het was ook uitdrukkelijk voor publicatie bedoeld. (Daarnaast schreef hij een zestal andere boeken, voornamelijk van wetenschappelijke aard.)
Op het eerste gezicht gaat het over de speurtocht van Morino, professor in de Spaans-Amerikaanse literatuur aan de universiteiten van Turijn en l’Aquila, vertaler van de belangrijkste romans uit die literatuur voor het Italiaanse publiek en verklaard homoseksueel met een voorkeur voor jonge jongens, over María Luisa Bombal, een Chileense schrijfster van wie Morino toevallig een boekje ontdekt. Hij denkt lange tijd dat dit het enige is dat ze ooit heeft geschreven. En dat hij haar ‘ontdekt’ heeft. Morino maakt plannen om het boekje in het Italiaans te vertalen, maar zoals meestal in Italië, zo’n vertaler wil dan aan de vertaling een voorwoord meegeven waarin ‘leven, dood en wonderen’ van de auteur worden opgesomd, waardoor de lezer het boek beter kan plaatsen.
Maar het lukt maar moeizaam om aan gegevens te komen. Uiteindelijk ontdekt hij alles, waaruit blijkt dat Bombal in Parijs heeft gewoond, in Buenos Aires, in Californië en New York, een agressief standje was (ze schoot op straat een man neer die haar liefde niet wilde beantwoorden) en stierf berooid en wel, met achterlating van een dikke map ongepubliceerde teksten in het Spaans en Engels. Ongepubliceerd omdat ze enorm precies was en niet gauw tevreden over haar werk. Dan houd je een klein oeuvre.
Morino ontdekt ook dat Bombals boekje niet zozeer een vergeten stukje werk was, maar in de loop der jaren in een tiental talen vertaald en uitgegeven. Uiteindelijk heeft hij dus zijn voorwoord bij elkaar, maar hij heeft tegelijkertijd een boek geschreven waarin zijn ’ontdekkingsreis’ naar het leven van Bombal verweven is met zijn eigen leven; het boek verhaalt van een studieuze jongeman die steeds meer verloopt, vooral in de homodisco te vinden is, aan alcohol en drugs verslaafd raakt, maar uiteindelijk, naar het schijnt met hulp van Maria Luisa Bombal, weer op het rechte pad komt en alsnog carrière maakt.
In zijn eigen ‘Avvertenza’ schrijft Morino dat zijn boek op twee manieren gelezen kan worden: je leest en als je een voetnoot tegenkomt, stop je met lezen en lees je de voetnoot; de tweede manier is het boek in één ruk uit te lezen en daarna pas de voetnoten. Morino vindt de laatste manier de beste, en dat is het ook. De voetnoten bestaan namelijk om mooie korte stukken over aspecten van zijn leven en zijn kennissenkring, waaruit onder andere blijkt dat Morino absoluut geen academische professor was, maar een man die voor de literatuur leefde, hij las alles dat los en vast zat, hield veel van strips en van detectives, zag literatuurbeoefening, zowel actief als passief, vooral als ‘eten en drinken’ en helemaal niet als academisch-abstracte wetenschap.
Het is jammer dat het bij dit boek zal blijven. Maar het is waard vertaald te worden, omdat het een wat somber en soms cynisch en vooral heel herkenbaar beeld geeft van de vrolijke jaren zestig tot en met tachtig van de vorige eeuw.
_________