In zijn column Yasha in de VPRO-gids van deze week schrijft Arnon Grunberg over de vraag of je op vakantie kunt gaan in oorlogsgebied. Het lijkt me duidelijk dat als de clusterbommen je om de oren vliegen de vakantie toch enigszins gaat tegenvallen, maar het gekke van oorlogsgebieden is: er is daar vaak geen sprake van oorlogsverschijnselen.
Wat dat betreft lijkt oorlog veel op luchtvaart. Van beide is de essentie dat ze grotendeels bestaan uit wachten.
Ik zou daar niet over begonnen zijn als ik er een jaar of twaalf geleden geen korte, felle discussie over had gehad met de vorige week overleden Nino Tomadesso.
Een jaar of twaalf geleden was de oorlog in Joegoslavië in volle gang, maar Slovenië en Kroatië hadden zich al onafhankelijk verklaard en Belgrado had daar, mede onder internationale druk, mee moeten instemmen. Slovenië en ook Kroatië waren daardoor feitelijk geen oorlogsgebied meer, al waren ze dan voormalig Joegoslavisch. Toentertijd hielden Karadzic en Mladic, een paar honderd kilometer naar het zuiden, Sarajevo onder schot en lieten ook geregeld schieten waarbij veel slachtoffers te betreuren vielen. Maar moest je daarom Kroatië mijden als vakantiegebied?
Toen we er aankwamen bleek het antwoord ‘ja’, want er was werkelijk geen hond. Nou ja, toch wel: wat Oostenrijkers en Italianen van vlak over de grens, maar de enorme massa’s toeristen uit de jaren zestig en zeventig bleven weg. Zeer aangenaam.
Een in ‘Joegoslavië gespecialiseerd reisbureau had mij, als lid van een groep journalisten, al enkele maanden tevoren naar Kroatië vervoerd om met eigen ogen te zien dat je er gewoon op vakantie kon gaan omdat er niets aan de hand was. We kwamen, onderweg van Zagreb, per bus langs onder andere Vukovar, en daar kon je nog wel zien dat er wel degelijk gevochten was, de stad lag half in puin. Maar verderop draaiden overal langs de weg vrolijk de varkens aan het spit, de Adriatische Zee was glashelder, in Porec was nog altijd het café genaamd ‘Lekker kopje koffie’ onbeschadigd en in bedrijf.
Achteraf schreef ik daarover in de krant en dat kwam me te staan op een brief van Nino, die vond dat je in oorlogsgebied niet op vakantie kon. En mijn reactie was: er is daar niets meer aan de hand, die mensen hebben een vakantie-accommodatie die momenteel geen klanten trekt en wanhopig zijn, help dan toch minstens die mensen door erheen te gaan.
In Mali Losjinj, voor de kust van Istrië, hebben we een paar maanden later eerbiedig stilgestaan bij een plaquette die de herinnering levend hield van enkele Kroatische soldaten die er in de korte maar hevige oorlog gesneuveld waren. En daarna zijn we doorgereden naar een gezellig terras waar de Kroatische bevolking vrolijk bijeen was om de vrijheid te vieren.
Dan doe je toch gewoon mee. Waarom wachten? Oorlog is al wachten genoeg.
___________________
hhBest