Als je geen flauw idee hebt wie Frank Lloyd Wright was, of wat hij heeft betekend voor de architectuur, dan is ‘Loving Frank’ van Nancy Horan misschien een volkomen onbegrijpelijk boek. Hoewel je dan wel een wat minder door Wright’s slagschaduw verduisterd beeld krijgt van de vrouw die een jaar of zeven, acht de vriendin was van de wereldberoemde architect – een relatie die hem bijna bankroet maakte en waardoor zij beschouwd werd als een hoer die haar kinderen in de steek had gelaten.
Maar het speelt zich af tussen 1895 en 1914, en toen lagen de verhoudingen nog anders. Laten we het zo zeggen: Amerikaanse kranten die nu de status van kwaliteitskrant hebben of nastreven, waren in die tijd van het kaliber van de Privé en de Story van vandaag. Opgeklopte en maar gedeeltelijk op waarheid berustende berichten over beroemdheden, hapklaar voorgeschoteld aan de bekrompen burgerij van die dagen.
Laten we beginnen bij het begin. Mamah Borthwick, een slimme meid die gestudeerd heeft en verscheidene talen spreekt, is getrouwd met Edwin Cheney en huisvrouw. Het was een soort verstandshuwelijk, of meer ‘hij drong zo aan.’ Ze hebben twee kinderen en wonen in een sjieke buitenwijk van Chicago, Oak Park. Een eindje verder, op de hoek, woont de bekende en modieuze architect Frank Lloyd Wright, die al een aantal huizen in de door hem uitgevonden ‘Prairiestijl’ in het park heeft gebouwd.
Edwin en Mamah besluiten hem ook een huis voor hen te laten tekenen. Dat was bij Wright altijd een intensief proces en in dat proces realiseren Franbk en Mamah zich dat ze zich sterk tot elkaar aantrokken voelen en dat beider huwelijk feitelijk niet gelukkig is. Ze beginnen een relatie waarvan ze beseffen dat die niet geaccepteerd zal worden. Vooral wanneer Mamah met Frank meegaat naar Europa, waar hij toeziet op de uitgave van enkele boeken over zijn werk. Hen worden pakken krantenknipsels nagestuurd waarin met name Mamah het moet ontgelden als een moeder die haar kinderen in de steek laat voor een seksuele escapade.
Frank en Mamah reizen door Europa, denken er zelfs over zich er definitief te vestigen, maar met name Frank wil terug naar Amerika. Hij heeft al een plan klaar voor een schitterend huis op het land van zijn familie in de staat Wisconsin, Taliesin, dat ook gerealiseerd wordt. De twee gaan er samen wonen, zij krijgt eindelijk de scheiding van Edwin erdoor. Wright’s vrouw Catherine wil niet scheiden.
De relatie verloopt niet vlekkeloos, met name over het slordige financiële beleid van Frank. Ook de manier waarop hij vaak zijn personeel uit de hoogte behandelt, is Mamah een doorn in het oog. Zijn tactloze optreden heeft al vaak tot onnodig onsympathieke stukken in de krant geleid.
Intussen ontwikkelt zij zich tot een formidabele feministe die het gedachtegoed van een Zweedse filosofe die ze in Europa heeft ontmoet wil verbreiden in de Verenigde Staten. Met het oiog daarop leert ze ‘even’ Zweeds.
Als eindelijk alles een beetje lijkt te gaan lopen, slaat het noodlot toe. Begin augustus 1914 draait de butler door, vermoordt Mamah en haar toevallig aanwezige kinderen en nog drie medewerkers van Wright, steekt het huis in brand en drinkt een paar fikse slokken zoutzuur. Een abrupt einde van een verhaal dat nog maar net was begonnen.
Van Wright bestaan verschillende biografieën, die ik ken doordat ik zijn architectuur van voor de Eerste Wereldoorlog geniaal vind. Ik ben wel eens in Oak Park geweest. De huizen zijn nog veel mooier dan ze op de foto’s lijken. Als je goed kijkt zie je de laatste jaren in nieuwbouwwijken in Nederland dat er architecten zijn die er net zo over denken als ik.
In die biografieën komt Mamah ook wel voor, natuurlijk, maar na haar heeft Wright nog verscheidene andere relaties gehad en zo verdwijnt ze een beetje door de zijdeur. Door het verhaal te laten stoppen met de dood van Mamah benadrukt Nancy Horan dat haar boek vooral over háár gaat, de titel ‘Loving Frank’ zegt dat ook. Horan heeft een geromantiseerde documentaire geschreven, misschien wel een roman gebaseerd op twee levens. Uiteraard zijn de boeiende dialogen tussen de twee geliefden volledig aan haar fantasie ontsproten, Horan heeft zich feitelijk gebaseerd op bestaande biografieën en nagelaten geschriften. Ze had het geluk op haar speurtochten tien brieven van Mamah aan de Zweedse filosofe tegen te komen en uit dat materiaal en veel ander heeft ze een zeer lezenswaardig boek samengesteld, haar romandebuut, trouwens.
Wegens het specialistische onderwerp zal het waarschijnlijk niet in het Nederlands verschijnen. Jammer, want het laat heel fraaie zien dat een architect ook maar een mens is. En zijn geliefde ook. Het is overigens verkrijgbaar bij bol.com.
Loving Frank, uitg. Ballantine Books, 2008. ISBN 9780345495006
Fotomontage toont het huis Taliesin zoals het er nu uitziet, en op een luchtfoto, Mamah Borthwick en de Amerikaanse omslag van ‘Loving Frank’.