SanteLOGie

Dan maar geen website van Amnesty

‘Je kunt moeilijk de Spelen met alle aanhangende financiële en politieke belangen vanwege dit soort zaken nog afblazen.'

Een zinnetje uit een Volkskrant internetbericht dat je eens rustig een paar keer moet lezen.

Het gaat er om, dat het Internationaal Olympisch Comité, waarvan onder andere onze bloedeigen waterkoning lid is, tegen de Chinese autoriteiten heeft gezegd dat het in orde is dat buitenlandse journalisten die de Olympische Spelen vanaf 8 augustus verslaan een groot aantal websites niet kunnen bezoeken, zoals de website van Amnesty International. ‘Die zijn staatsondermijnend,’ zeiden de Chinezen tegen Willem Alexander, en die moet toen geantwoord hebben: ‘O, dat verandert de zaak, neem me niet kwalijk, ga uw gang.’ Want staatsondermijnend, daar moeten we hier in Nederland ook niks van hebben. Voor je het weet is Alexander Pechtold president, als je terugkomt van bierdrinken in het Holland House.

Nu zijn die journalisten die de Spelen verslaan sportjournalisten, en die heb ik op de tv wel eens aan het werk gezien. Dat likken van de hielen van sporthotemetoten, die zelf ook al gauw van alles en nog wat sportondermijnend vinden, zou dat werkelijk wel eens gecombineerd worden met het bestuderen van de website van Amnesty International? Ik dacht het toch niet. In de sportjournalistiek is praten over politiek in het algemeen al heel erg verkeerd. En al helemaal als de politiek zich bemoeit met iets waar ze niks mee te maken heeft, namelijk sport. Of niet, Erica?

En de sportjournalistiek is wel de laatste die geen begrip kan opbrengen voor het officiële Chinese standpunt. Amnesty International heeft de verdenking op zich geladen niet alleen anti-China te zijn, maar ook anti-Spelen en in het algemeen anti-sport, dus wat moet je met die lui? Als ze het niet over politiek hebben, dan hebben ze het wel over doping.

Altijd maar sarren en rottig doen, proberen de mensen de lol aan het spelletje vergallen. Dat doodslaan van alles dat ze niet welgevallig is, dat is gewoon Chinese folklore, bovendien heb ik van de week een bericht gelezen dat het record op het gebied van ophangen stevig in handen is van Iran. Ik denk dat de Chinezen daar de komende tijd wel de nodige aandacht aan zullen besteden, want zoiets kun je niet over je kant laten gaan, nota bene in de tak van sport die je core business is.

Dat zinnetje waar ik mee begon, dat wordt steeds raadselachtiger. De financiële belangen, dat is een erg ordinair begrip, dus dat begrijp ik nog wel.

Maar politieke belangen? Is het vrijwillige onderspit delven een nieuwe Olympische sport? Als voorloper van het Olympisch bukken voor de wereldmacht van de nabije toekomst?

_____________________________

hhBest

Blijf maar lekker dromen

Stel je voor; een beeldscherm waarop enkele bordjes te zien zijn. Naambordjes, elk aan een ketting en elk aan een spijker. Samen vormen ze een soort organigram. Het geheel is ietwat donker, de bordjes zijn bruinig grijs, de tekst onleesbaar, de achtergrond is donkergrijs. Je begrijpt volkomen wat hier aan de hand is.

Tot je wakker wordt. War heb ik hier gezien? In de seconde van het ontwaken begrijp ik het nog steeds, ik krijg zelfs een warm gevoel van binnen omdat ik door dat beeld een nieuw, nauwelijks vermoed nieuw inzicht heb gekregen. Ik zit in de zon in een tuinstoel en op mijn schoot ligt het boek dat ik aan het lezen ben. Daarin is weinig sprake van naambordjes. En erger: het unieke inzicht is weg.

Ander geval.

Ik blader door een krant en probeer me te herinneren welk jaar het eigenlijk is. Het is toch 1999? Maar ik voel dat dat niet kan kloppen. Is het later, dan? Zeker is het later. Is het 2003? Nee, later. Dan is het 2012. Nee man, zelfs 2008 lijkt me nog een gewaagde veronderstelling. Ik word wakker terwijl ik de nrc.next, die ik in bed aan het lezen was, wanhopig doorblader, op zoek naar de juiste datum en vooral naar het juiste jaar. Als ik zie dat het 2008 is ben ik niet opgelucht. Is het al 2008? Dat alles vermoedelijk in een onmeetbare fractie van een seconde die in mijn bewustzijn veel langer duurt en bepaald onprettig aanvoelt.

Zo kan ik nog uren doorgaan. Ik droom nooit iets leuks.

Heel af en toe valt er een verband te construeren tussen wat ik onlangs heb meegemaakt en wat ik droom. Heel soms krijg ik overdag iets te zien dat de herinnering aan de droom van afgelopen nacht opent.

Maar wat moet ik met de onderkant van een hoog vliegend vliegtuig, waar ik vlak onder vlieg? Of met de gewaarwording van een oppervlak dat stekelig is maar ook een bepaalde smaak heeft, en vooral een  bepaalde gemoedstoestand actueel maakt?

Dromen zijn, begrijp ik, uitingen van het herstel van je lichaam. Daar is slaap alleen kennelijk niet voldoende voor. Anderen proberen me wijs te maken dat je altijd droomt, 24 uur per dag, dat je je die dromen alleen maar bewust wordt als je slaap zich in een bepaalde fase bevindt.

Maar het inzicht dat de naambordjes me verschaften, dat komt nooit meer terug.

Laten we het er maar op houden dat de evolutie nu eenmaal niet af is. De ideale mens droomt namelijk niet.

______________________

hhBest

Juicht dan, hemelsche heirscharen

Heel af en toe heb van die berichten die je vervullen met vreugde. De mooiste vreugde is leedvermaak, op de voet gevolgd door verkneukeling als gevolg van een naïef soort argeloze openheid.

Vandaag staat er weer zo’n stuk in het Limburgs Dagblad. Het is de opening van pagina 1, en de kop luidt: ‘Gulpen is Joep Haffmans te boven’. Iedereen in Limburg weet wie Joep Haffmans is, was, want de aanleiding tot het artikel is vooral dat Haffmans, ooit deken van Gulpen, precies een jaar geleden overleed. De handel en wandel van Haffmans kan kort worden samengevat. Hij had de opvatting van zijn vak waarin vele priesters, bisschoppen, kardinalen en pausen hem voorgingen: hij kon niet van de vrouwtjes afblijven en ook aan andere genoegens des levens bood hij nauwelijks weerstand. Het schijnt dat hij als tegenprestatie geheel gratis een geslachtsziekte uitdeelde.

Verslaggever Wim Doesborgh somt de feiten op, waaruit hij concludeert dat Gulpen deze vrolijke Joep te boven is. Er komen weer meer mensen naar de kerk in Gulpen, maar als het daar bij bleef, dan was het een zielig resultaat. Nee, de verandering onder de Gulpense gelovigen zet zich om in klinkende munt: het aantal gezinnen die een financiële bijdrage leveren is met tien procent gestegen, en, mooier nog: de collectes in de kerk brengen ook twintig procent meer op dan vorig jaar. ‘In beide kerken steeg ook het aantal verkochte kaarsen flink’, staat er volledigheidshalve bij. Tja, de deken is dood en je moet toch wat, met je libido.

Verderop in de krant staat een interview met de nieuwe deken, Constant Clerx. Die heeft alle bomen en struiken waarmee Haffmans zijn activiteiten aan het oog van de beminde gelovigen onttrok laten rooien, en er stokrozen voor in de plaats gezet. Bomen en struiken heeft hij verbrand, zegt hij – zelfs de brandweer van Gulpen is er kennelijk bovenop, want die had natuurlijk moeten ingrijpen. Maar voor de nieuwe deken doe je wat terug, natuurlijk.

Er blijft altijd iets te klagen, natuurlijk. Zo vinden ‘zeer behoudende oudere parochianen’ dat de nieuwe deken ‘te pontificaal’ omspringt met wierook. ‘Dat deed Haffmans beter’. Wat deze raadselachtige mededeling moge betekenen, dat mag den duivel weten. Toch niet dat Haffmans, tijdens zijn escapades met dames… (rest geschrapt door de censuur.)

_______________

Terug naar hhBest

De tuin van mijn dromen

Her kievitseitje, Fritillaria meleagris, twee jaar geleden gefotografeerd -- dit jaar is het niet meer opgekomen, bezweken onder het onkruidgeweld.

Ineens zijn me de schellen van de ogen gevallen. Om precies te zijn: eergisteren. Tot die tijd was ik het met iedereen eens dat mijn tuin een ietwat rommelige indruk maakte. Maar het was een unieke tuin, probeer maar ergens een stukje grond te vinden waar zo veel bijzonders te zien is. In mijn tuin komen de kerstrozen op als onkruid; staan een stuk of dertig verschillende variaties van Hosta’s; groeien tientallen soorten varens die je vergeefs in andere tuinen zult zoeken; kun je in het seizoen frambozen eten zoveel je wilt, om nog te zwijgen van de witte wilde bosaardbeitjes, de moerbeien en de vijgen.

Dus kom me niet aan met: je moet die rotzooi eens opruimen. Jullie zien gewoon niet wat ik zie.

Eergisteren zei Djamila ineens: wij kunnen die tuin niet meer bijhouden. Dat had ze al eens eerder opgemerkt, en ik was het er feitelijk ook mee eens. Vorig jaar hadden we er zelfs een tuinman gevonden, die ook nog een beetje verstand van en eerbied voor de planten in de tuin had. Maar hij schijnt ziek te zijn (geweest) en voorlopig staan we er dus weer alleen voor.

Ik moest Djamila gelijk geven. Het enige dat er op zit: álles eruit, en er een doorsnee gemakstuin van maken. Ook goed wanneer het huis eens verkocht zou moeten worden. De tijd dat een zinnetje in de advertentie ‘Sante Brun verkoopt zijn huis’ tientallen aspirant kopers naar de telefoon deed grijpen – dat was immers een huis waar je een droomtuin bij cadeau kreeg – die tijd is reeds twintig jaar achter de rug.

Alleen ikzelf geloofde er nog een beetje in.

Gistermorgen keek ik met gloednieuwe ogen naar de ravage. Inderdaad, de kerstrozen staan er gezond bij. De Hosta’s ook. De varens: schitterend. Dat wil zeggen: als je ze kunt vinden. Akkerwinde, paardenstaart, hanenvoet en bonte dovenetel staan op het punt de tent definitief over te nemen. Wanhopig graai ik een paar bossen van dat spul bij elkaar. In een oogwenk heb ik een berg klaar liggen die afgevoerd kan worden.

Ik kijk om: het heeft niets geholpen.

Ben ik daarvoor ooit met die tuin begonnen? Om als brandweerman bij een uitslaande brand te staan met alleen maar een bekertje water in de hand? Ineens droom ik van fraai geplaveide terrassen met hier en daar een onderhoudvrije struik.

Gelukkig heb ik de foto’s nog.

___________________

Terug naar hhBest

Een blik in de testosteronspiegel

Al een paar dagen ligt hier naast me het bericht dat onderzoek heeft uitgewezen dat bij mannen de testosteronspiegel stijgt wanneer een vrouw de kamer binnenkomt. Ik zal wel iets gemist hebben, maar ik heb geen idee wat dat betekent. Kennelijk ligt het zo voor de hand, dat de onderzoekers het niet nodig hebben gevonden er in hun verhaal melding te maken van die gegevens.

En het maakt nogal wat uit. Als de gestegen testosteronspiegel vooral aanleiding is om de betrokken persoon bronstig te bespringen – waarbij hoogstens een dun laagje beschavingsvernis ernstige schade voorkomt – dan zijn we er natuurlijk mooi klaar mee.

Maar als het tot gevolg heeft dat je creativiteitsspiegel, als het ware als een omgekeerd communicerend vat, evenredig omhoog gaat, ja, dan gaan we natuurlijk een schitterende toekomst tegemoet.

Stijgt er bij de betrokken vrouwen ook iets, in die omstandigheden? Ook dat vermeldt het bericht niet. Het is wel een erg onvolledig stukje, begin ik steeds meer te merken. Het enige voordeel daarvan is dat ik de leegte kan proberen te vullen met enige zuivere, dan wel onzuivere overwegingen en wie mij een beetje kent, zal voetstoots uitgaat van het laatste.

De resultaten van het onderzoek zouden natuurlijk wel een verklaring kunnen zijn voor het al jaren geleden vastgestelde feit dat er op toiletten, in het archief, op de kopieermachine en achter de koffieautomaat wat afgecopuleerd wordt in bedrijf en kantoor. Ik vergeet nog even de fietsenstalling. Maar dat kan natuurlijk ook het gevolg zijn van het feit dat na het gemengd zwemmen ook het gemengd werken de laatste jaren zeer en vogue is.

Toch zou ik opteren voor de creativiteitsoplossing.

Alleen al omdat ik daarvoor een voorbeeld uit de eigen praktijk heb.

Zo’n jaar of vijftien geleden – de tijd vliegt – brak een schone periode aan toen, na afloop van het zomerreces, een buitengewoon fraai vormgegeven collega tegenover mij plaatsnam aan het bureaublok waar ik een beetje zat weg te rotten. Al snel bleek dat haar vader van mijn leeftijd was, dus je voelt je dan toch, eh, niet helemaal lekker bij de gedachten die de testosteronspiegel je ingeeft. Daar komt nog bij dat ik thuis een strenge meesteres heb die gerommel aan het bureaublok wenkbrauwfronsend pleegt aan te zien.

Gelukkig keerde alles ten goede toen de binnenkomst van die collega, bijna elke morgen, de kraan der creativiteit zowel bij haar als bij mij rijkelijk deed stromen. Wij hadden beiden de schier onmenselijke taak met ons geschrijf een groot aantal pagina’s van de lijfstijlbijlage van de krant te vullen, voorwaar geen eenvoudige opgave.

Maar ziet: als door een gelukkig toeval ontdekten wij beiden – ik mag graag denken: tegelijkertijd – dat als wij onder het bedenken van fraaie zinswendingen en puntig woordspel elkaar maar aankeken, de artikelen als het ware spelenderwijs tot stand kwamen. Daarna deden we voor de grap nog eens een leuke column achteraan en konden dan opgeruimd fluitend naar huis.

Vele uren hebben we elkaar aangekeken. En daarna ging ik met pensioen.

Gelukkig zit sindsdien dagelijks de strenge meesteres naast me achter de pc. Ik zou niet weten wat ik zonder zou moeten.

_______________________

Terug naar hhBest

Het eiland van de vorige dag

Als je nog eens wat opwekkende literatuur zoekt, dan kan ik ‘Collapse, How Societies Choose to Fall or Succeed’, van Jared Diamond aanbevelen. Eerder heeft deze bioloog in het boek ‘Guns, Germs and Steel’ uiteengezet hoe de westerse wereld de overheersende beschaving kon worden: door kennis van het recept voor staal, door het bezit van en samenwoning met grote huisdieren waardoor de mensen immuun werden voor een aantal belangrijke ziekten en uiteraard door oorlogszuchtigheid. In het nieuwe boek ben ik nog niet erg ver gevorderd, maar de belangrijkste vraag is al wel gesteld. Aan de hand van de geschiedenis van het Paaseiland waarschuwt Diamond dat het met de hele wereld zou kunnen gaan als met dat eiland, dat in een paar honderd jaar tijd volledig ontbost werd, met name voor het verplaatsen van de karakteristieke koppen – waarna de overgebleven bewoners elkaar opaten.

Op dat boek kom ik nog wel eens terug, nu zag ik een bericht in de Volkskrant dat er op de een of andere manier mee in verband staat: op de Stille Oceaan drijft een ‘eiland’ zo groot als Frankrijk, Spanje en Portugal bij elkaar, dat geheel bestaat uit plastic. Veel is er niet van bekend, behalve dan dat het voor een bepaald percentage bestaat uit plastic zakjes (waarvan ik er vanmorgen op de markt weer een stuk of vijftien heb ‘gekregen’) en dat het ‘eiland’ zich vlak onder de oppervlakte van de oceaan bevindt. Wat we in ieder geval óók weten: dat we absoluut niet weten of er iets tegen te doen is en zo ja, wat dan wel.

Diamond vraagt zich in zijn verhaal over het Paaseiland af, wat de eilandbewoner die de laatste boom omkapte gedacht of gezegd zou kunnen hebben. ‘Banen moeten we hebben, geen bomen!’ zoals veel ondernemers en politici in de Verenigde Staten (en ter rechterzijde ook in Nederland) plegen te roepen? En dan gaat het nog om kwesties waar op een ongelukkig moment de autoriteiten door middel van verkiezingen tot de orde geroepen kunnen worden. Hoewel je je daar ook niet veel bij moet voorstellen – zich iets voorstellen is op het gebied van de toekomst toch lang niet iedereen gegeven. Een bekend voorbeeld van dat laatste is dat de kabeljauw praktisch uitgestorven is door overbevissing. Die overbevissing werd gerechtvaardigd doordat de vissers en de consumenten zich niet kunnen en/of willen voorstellen dat het mogelijk is dat de kabeljauw uitsterft. (Vanmorgen nog een pondje filet meegenomen van de markt, verpakt in meters papier en een plastic tasje. Heerlijk, rauw met een beetje zout.)

Zo ook de tegenstanders van het milieu, de CO2-sceptici, die proberen aan te tonen dat de opwarming van de aarde niet bestaat en dat de kooldioxyde die uit onze uitlaten komt, niets ongunstigs met het klimaat zou kunnen doen. Zij zijn de Paaseilanders die de laatste boom kappen.

Intussen drijft dat stille vuilniseiland in de Stille Oceaan, niemand voelt zich er verantwoordelijk voor. Want vóór je vraagt of er iets aan te doen is, moet je de vraag stellen: en wie moet dat dan doen?

Sterker: misschien plant iemand al tochten per cruiseschip rondom het eiland, of er dwars doorheen. Mooi, man.
_________________

Op de foto: closeup van het rotzooi-eiland.

Terug naar hhBest

Ich bin ein Huhn Nugget

Alles gejat. De stem van Nelson Mandela, de intonatie, de clichés en de onverstaanbaarheid van John F. Kennedy, de holle frasen van Martin Luther King. Ja, daar wil je wel op afkomen – die Duitsers zijn ook gek op André Rieu, zal ik maar zeggen. Ik ga opzettelijk niet verder terug in de geschiedenis, dat levert je maar het verwijt op dat je een ouwe revanchist bent.

Maar Nelson Mandela is inmiddels uitgerangeerd, John Kennedy is dood en bovendien gebleken vooral een schuinsmarcheerder en maffiavriend te zijn geweest – wee de wereld als hij was blijven leven en hij nog meer stomme beslissingen had kunnen als de actie in de Varkensbaai. Martin Luther King: blijf dromen, zou ik zeggen. Duitsers, heel gezellig volkje natuurlijk maar met honderdduizenden samendrommen in Berlijn, nog wel bij de Siegessäule, het zal wel een foute reflex van mij zijn, maar ik word daar toch een beetje ongerust van.

En wie is Obama helemaal? Volgend jaar om deze tijd is hij misschien nog senator, ik zal eens nakijken hoe dat precies zit met de Amerikaanse verkiezingen. Hij mag dan honderdduizenden Duitse stemmen hebben, en ook heel veel Nederlandse, maar president van de US of A word je daar dus niet van. Ik vraag me zelfs af of hij het erg ver zou schoppen als lijsttrekker van een Nederlandse partij. Zwart is zwart.

Waar is die viersterrengeneraal gebleven die gemakshalve ‘zwart’ werd genoemd en die braaf de leugens van de CIA oplas in de Verenigde Naties? Colin Powell? Zelfs die werd ooit als ‘presidentiabel’ genoemd, maar hij zat natuurlijk ook bij de verkeerde partij, zoals Condoleezza Rice, die altijd zo neerbuigend bejegend wordt door haar baas Bush.

In Amerika kunnen zelfs vrouwen zich opwerpen voor het presidentschap, maar ze halen het natuurlijk nooit. Viersterrengeneraal worden, dat kunnen ze wel, maar dan bemoeien ze zich altijd vooral met de bibliotheken van het leger en het wasgoed.

Obama in Berlijn, dus. In 1963 had het nog enige zin om iets te roepen vanaf een balkon, al had Kennedy natuurlijk geluk dat het niet in Hamburg was: ‘Ich bin ein Hamburger’ had gemakkelijk tot misverstanden kunnen leiden. Nederlanders, humorist tot in de kist die we zijn, maakten trouwens van de beroemde zin van Kennedy meteen ‘Ich bin ein Berliner Bol’, en daar ben je dan ook mooi klaar mee.

Waar ik maar naartoe wil: op 4 november staan de Amerikanen voor een gezellige keus. Een kandidaat die niet eens een leuk Duits zinnetje weet te roepen (‘Ich bin ein Huhn Nugget’) en rake opmkeringen kan plaatsen als ‘This is our moment, this is our time’, en voor de rest ook uit clichés is opgetrokken en bovendien (naar Amerikaanse normen) zwart is en dus nooit president kan worden – en misschien maar goed ook – en een ouwe oorlogshitser onder wiens bewind we nog zullen terugverlangen naar de mooie tijden onder George Bush.

__________________

hhBest

Een korte wandeling in Amsterdam

Laten we voorop stellen dat ik een dorp woon dat het plaggenhuttenstadium ruim achter zich heeft gelaten maar verder enigszins is blijven steken in, wat zal ik zeggen, kleinsteedsheid. Ik aarzel een beetje om dat te zeggen omdat dit stukje over Amsterdam gaat en dat is, zeker gezien op wereldschaal, nauwelijks meer dan een kleine stad. Een eiland in de vorm van een stad.

Lang niet daar geweest. Ja, vorige week, met de auto. Maar eigenlijk kom je pas echt in Amsterdam aan met de trein.

Een verbijsterende binnenkomst. Vanuit het Centraal Station val je in een  bouwput. Nou ja, je valt niet, je loopt er gewoon in. Hopen bouwspullen, hekken, afzettingen, steigers. Over grachten gebouwde opslagplaatsen van materiaal. Daar tussendoor krioelen de trams en honderden en nog eens honderden mensen. Je ziet het Victoria Hotel nauwelijks, met die twee ingebouwde huizen uit Rozenbooms ‘Publieke Werken’.

Ik ga links af, wat nog moeilijk zat is, kom langs een café dat ‘Green Light District’ heet (later kom ik nog langs een fietsenmaker met de naam ‘Het Zwartefietsenplan’) en via het meest gefotografeerde plekje van Amsterdam, dat meen ik ’t Kolkje’ heet, naar de Walletjes. Het is elf uur ’s morgens, maar de eerste hoeren zijn actief en ook een paar klanten, althans, twee zwarte mannen staan gierend van de lach te smoezen over een van de dames, ook loeizwart met enorm dikke bovenbenen.

Langs Café Old Sailor, waar ik vroeger wel eens kwam – overdag dan, en keurig met een vriendin – en verder de stad in. Het wordt stil, heel stil, hoe stil kan het toch in Amsterdam zijn. Grachten, bootjes, geen verkeer, oude huizen, stilte, het lijkt verdikkeme Venetië wel. Groot verschil: Amsterdam is veel groener, althans in deze omgeving.

Ik zwerf maar wat, maak foto’s die een eenzijdig beeld geven. Ik krijg uitsluitend grachtenpanden voor de lens en huizen aan grachten, dat is een groot verschil. Opslagvemen waar appartementen in ingebouwd zijn, bruggen, fietsen, een groot plein in de schaduw van een laaghangende boom, een iep misschien, het sterft hier tenslotte van de iepen, Hollandse iepen heten ze dan ook. Het paradijs van de vastgoedcriminaliteit.

Jodenbreestraat, een ristretto bij een Italiaan die niet wil dat ik de koffie aan de bar opdrink. Hup, naar buiten. Gelukkig doet hij er wel, heel ouderwets, een glaasje water bij.

Naar de Jordaan, de Lijnbaansgracht. Stilte, licht geruis van grote bomen en dan ineens: de Korte Leidsedwarsstraat, die heel lang is en volgepropt met Italiaanse, Argentijnse, Uruguese, Chinese, Israëlische restaurants waar de eerste klanten al likkebaardend aanschuiven.

Terug, de grachtengordel in, een beetje de westkant die niet zo mooi gerestaureerd is als midden en oost. Overal terrasjes waar mensen bier drinken en eten. Het wordt drukker, een stukje Nieuwezijds Voorburgwal – hé, Scheltema bestaat nog, mooi opgekalefaterd, daar moet je niet meer zijn, de vaste klanten zijn immers allemaal dood of Minister van Staat. De Dam dan maar, waar een ploegje collega’s bezig is met interviewtjes voor het eerstvolgende Volkskrant Magazine. Op de Nieuwendijk loop ik een tijdje achter een meisje met een heel kort rokje en prachtige benen.

Daar is het station weer. De trein rijdt net voor mijn neus weg. Een half uur wachten – ineens valt me op dat je nergens kunt zitten.

Amsterdam mag dan een eiland zijn met een heel andere sfeer dan Nederland – het blijft Nederland.

Kijk hier voor fotoserie

_________________

Terug naar hhBest

De muze en haar architect

Als je geen flauw idee hebt wie Frank Lloyd Wright was, of wat hij heeft betekend voor de architectuur, dan is ‘Loving Frank’ van Nancy Horan misschien een volkomen onbegrijpelijk boek. Hoewel je dan wel een wat minder door Wright’s slagschaduw verduisterd beeld krijgt van de vrouw die een jaar of zeven, acht de vriendin was van de wereldberoemde architect – een relatie die hem bijna bankroet maakte en waardoor zij beschouwd werd als een hoer die haar kinderen in de steek had gelaten.

Maar het speelt zich af tussen 1895 en 1914, en toen lagen de verhoudingen nog anders. Laten we het zo zeggen: Amerikaanse kranten die nu de status van kwaliteitskrant hebben of nastreven, waren in die tijd van het kaliber van de Privé en de Story van vandaag. Opgeklopte en maar gedeeltelijk op waarheid berustende berichten over beroemdheden, hapklaar voorgeschoteld aan de bekrompen burgerij van die dagen.

Laten we beginnen bij het begin. Mamah Borthwick, een slimme meid die gestudeerd heeft en verscheidene talen spreekt, is getrouwd met Edwin Cheney en huisvrouw. Het was een soort verstandshuwelijk, of meer ‘hij drong zo aan.’ Ze hebben twee kinderen en wonen in een sjieke buitenwijk van Chicago, Oak Park. Een eindje verder, op de hoek, woont de bekende en modieuze architect Frank Lloyd Wright, die al een aantal huizen in de door hem uitgevonden ‘Prairiestijl’ in het park heeft gebouwd.

Edwin en Mamah besluiten hem ook een huis voor hen te laten tekenen. Dat was bij Wright altijd een intensief proces en in dat proces realiseren Franbk en Mamah zich dat ze zich sterk tot elkaar aantrokken voelen en dat beider huwelijk feitelijk niet gelukkig is. Ze beginnen een relatie waarvan ze beseffen dat die niet geaccepteerd zal worden. Vooral wanneer Mamah met Frank meegaat naar Europa, waar hij toeziet op de uitgave van enkele boeken over zijn werk. Hen worden pakken krantenknipsels nagestuurd waarin met name Mamah het moet ontgelden als een moeder die haar kinderen in de steek laat voor een seksuele escapade.

Frank en Mamah reizen door Europa, denken er zelfs over zich er definitief te vestigen, maar met name Frank wil terug naar Amerika. Hij heeft al een plan klaar voor een schitterend huis op het land van zijn familie in de staat Wisconsin, Taliesin, dat ook gerealiseerd wordt. De twee gaan er samen wonen, zij krijgt eindelijk de scheiding van Edwin erdoor. Wright’s vrouw Catherine wil niet scheiden.

De relatie verloopt niet vlekkeloos, met name over het slordige financiële beleid van Frank. Ook de manier waarop hij vaak zijn personeel uit de hoogte behandelt, is Mamah een doorn in het oog. Zijn tactloze optreden heeft al vaak tot onnodig onsympathieke stukken in de krant geleid.

Intussen ontwikkelt zij zich tot een formidabele feministe die het gedachtegoed van een Zweedse filosofe die ze in Europa heeft ontmoet wil verbreiden in de Verenigde Staten. Met het oiog daarop leert ze ‘even’ Zweeds.

Als eindelijk alles een beetje lijkt te gaan lopen, slaat het noodlot toe. Begin augustus 1914 draait de butler door, vermoordt Mamah en haar toevallig aanwezige kinderen en nog drie medewerkers van Wright, steekt het huis in brand en drinkt een paar fikse slokken zoutzuur. Een abrupt einde van een verhaal dat  nog maar net was begonnen.

Van Wright bestaan verschillende biografieën, die ik ken doordat ik zijn architectuur van voor de Eerste Wereldoorlog geniaal vind. Ik ben wel eens in Oak Park geweest. De huizen zijn nog veel mooier dan ze op de foto’s lijken. Als je goed kijkt zie je de laatste jaren in nieuwbouwwijken in Nederland dat er architecten zijn die er net zo over denken als ik.

In die biografieën komt Mamah ook wel voor, natuurlijk, maar na haar heeft Wright nog verscheidene andere relaties gehad en zo verdwijnt ze een beetje door de zijdeur. Door het verhaal te laten stoppen met de dood van Mamah benadrukt Nancy Horan dat haar boek vooral over háár gaat, de titel ‘Loving Frank’ zegt dat ook. Horan heeft een geromantiseerde documentaire geschreven, misschien wel een roman gebaseerd op twee levens. Uiteraard zijn de boeiende dialogen tussen de twee geliefden volledig aan haar fantasie ontsproten, Horan heeft zich feitelijk gebaseerd op bestaande biografieën en nagelaten geschriften. Ze had het geluk op haar speurtochten tien brieven van Mamah aan de Zweedse filosofe tegen te komen en uit dat materiaal en veel ander heeft ze een zeer lezenswaardig boek samengesteld, haar romandebuut, trouwens.

Wegens het specialistische onderwerp zal het waarschijnlijk niet in het Nederlands verschijnen. Jammer, want het laat heel fraaie zien dat een architect ook maar een mens is. En zijn geliefde ook. Het is overigens verkrijgbaar bij bol.com.

Loving Frank, uitg. Ballantine Books, 2008. ISBN 9780345495006

Fotomontage toont het huis Taliesin zoals het er nu uitziet, en op een luchtfoto, Mamah Borthwick en de Amerikaanse omslag van ‘Loving Frank’.

‘Dat hebben wij niet verwoest’

Moet ik echt beginnen over Joegoslavische oorlogsmisdadigers? Het is net als met Pinochet – Karadzic is zelf psychiater, dus die zal heel goed kunnen spelen dat hij totaal gedementeerd is door wroeging, en over drie maanden zit hij weer in de bus naar de bejaardensoos waar hij afgelopen vrijdagavond uit geplukt is. Dan was Milosevic stommer, door zich superieur op te stellen en volledig bij zijn verstand, dan willen die rechters je wel pakken en de hele wereld staat te klappen.

Natuurlijk moet Karadzic berecht worden, maar liever had ik nog gezien dat hij als een dolle hond langs de kant van de straat was doodgeschoten en dat er dan nog een paar tegen zijn kop kwamen trappen en op het zieltogende lichaam de blaas ledigen, zoals bij Mussolini gebeurde. Of helemaal fout lynchen, zodat de kop eraf knapt, zoals bij Saddam Hoessein.

Nou ja, het is te verwachten dat ze Mladic niet uit een bus plukken maar uit een pantserwagen moeten halen, misschien kunnen ze daar de truc met ‘auf der Flucht erschossen’, toepassen – wat zouden we toch zonder de Duitsche taal en cultuur moeten.

En ondertussen beseffen dat veruit de meeste Joegoslavische oorlogsmisdadigers al lang weer onbedreigde huisvaders en op handen gedragen opa’s zijn die om vijf uur ’s middags nog een glas slivoca tot zich nemen en de kleinkinderen over de bol aaien. En stiekem even die ouwe foto van die dekselse Radovan uit de portemonnee halen.

Wel nog even tegen die kleinkinderen zeggen dat ze enorm moeten oppassen met alles dat niet Servisch is, natuurlijk, van oudsher een goede gewoonte in die en in alle andere contreien: let op de lui met een foute godsdienst, een foute huidskleur of een fout verleden – eventueel zelfs een foute kop. Niet te vertrouwen, eigen volk eerst.

Net zoals ze dat in Italië nu weer doen. Niets geleerd van 1922-1943, niets geleerd van 1990-1995 op de Balkan. Of toch misschien wel, namelijk dit: dat je alle schuld voor wat er mis is gegaan en nog mis zal gaan afschuiven op een kleine minderheid binnen of buiten je grenzen, en er dan met de rug naartoe gaan staan: ‘Wir haben es nicht gewusst.’ Ik zei het al: wat zouden we toch zonder de Duitsche taal en cultuur moeten.

Waar ik nog wel even nieuwsgierig naar ben: hoe zou Radovan er intussen uitzien? Veertien jaar geleden had hij al een verlopen en afgeleefde kop, op de laatste foto’s die we van hem kennen. Hij was toen pas 49, nu dus 63, ik moet er niet aan denken, eigenlijk.

___________

De foto is afkomstig van Wikipedia. Terug naar hhBest