SanteLOGie

Bezie ons sociaal-culturele landschap

Bijna had ik toegegeven aan de verleiding om naar de omgeving van Den Haag te verhuizen zodat ik de kost zou kunnen verdienen door op mijn aanminnige kleinkinderen te letten. Daar viel het nodige mee te verdienen, sinds ook informele kinderoppas uit ’s Rijks kas een aanvulling op het karig pensioen zouden kunnen toucheren.

Helaas, het sprookje heeft maar een paar maanden geduurd, voortaan moeten opa en oma het weer doen voor een schijntje. Ja, en dan denk je natuurlijk al gauw: voeden jullie zelf die verwende nesten op, ja? In ieder geval zit terugverdienen van de verhuiskosten er zeker niet meer in. Dus, jammer maar helaas.

Nee, wij blijven gewoon hier in Limburg en bewonderen de meikoningin die niet zozeer de gestalte heeft van een meikevertje als wel van een gezellige hommel. En ze was nog wel twee keer naar de kapper, de visagiste, de mani- en de pedicure geweest en de Koninginnejapon kwam uit de sjiekste winkel van de Maastricht.

Dit bestaat echt. Waarom kost een bruiloft een vermogen, tegenmwoordig?

De bruid is twee weken vóór de grote dag al voor een proefmake-up geweest.
Zij vervoegt zich op de grote dag zelf ’s morgens om negen uur bij de schoonheidsspecialiste, die het karwei om elf uur geklaard moet hebben omdat dan de kapper met ongeduldig knippende schaar staat te wachten. Tussendoor wordt de dure bruidsjurk aangetrokken en nog bijna afgekeurd omdat de bruid bij nader inzien een iets andere tint had willen hebben – met alle moderne middelen die haar ten dienste staan kan ze net voorkomen dat haar tranen de maquillage verwoesten. Dat gebeurt uiteraard alsnog tijdens de plechtigheid op het stadhuis, dus alvorens naar de kerk te gaan waar het huwelijk pas echt zal worden ‘voltrokken’ (ik zie het voor me) nog snel even langs bij de visagiste en de kapper.

En dan kan het feest beginnen. Ome Jan en tante Truus, die elkaar in geen jaren hebben aangekeken, zitten al aan de jonge jenever en omhelzen elkaar om de vijf minuten. De kinderen maken er een zootje van. De moeder van de bruid en die van de bruidegom kijken openlijk misprijzend naar de vangst van respectievelijk dochter en zoon; de moeder van de bruidegom vindt haar kersverse schoondochter te dik en een slet (ze is al eens eerder in ondertrouw geweest, met een ander), de moeder van de bruid vindt de bruidegom een lelijkerd met dat rooie haar; hij is bovendien een zuiplap en een rokkenjager die nu al begerig naar zijn kersverse nichtjes kijkt – het is dat het bier hem vooralsnog van dat soort escapades weerhoudt. In een hoekje van de feestzaal brult een enorme tv in groen en oranje de lof van het voetballen.

Het is te hopen dat de oma’s toch nog bereid zullen zijn op de producten die deze combinatie ongetwijfeld zal opleveren, te passen tegen een veel te geringe vergoeding. ‘Waarom moet zij eigenlijk werken?’ denkt de ene schoonmoeder. ‘Omdat jouw zoon niet genoeg verdient, met zijn stomme kop,’ denkt de ander.

Zuchtend nemen ze nog een bessen met suiker.

Crimineel rechts doet het goed

Deze week hoorde ik – ik heb daar al eerder melding van gemaakt – een van de reaguurders op stand.nl roepen dat alle politici in Den Haag ‘betaalde criminelen’ zijn. Nog even afgezien van de vaststelling dat me dat een comfortabele positie lijkt: de meeste andere criminelen moeten zelf hun kostje bij elkaar stelen.

Maar ik geef de man groot gelijk. Neem Silvio Berlusconi, die nog net op tijd een wet door het parlement lijkt te kunnen sluizen die precies bij hem past, een wet namelijk die fraude onder een bepaald bedrag van langer dan acht jaar geleden verjaard verklaart – want Silvio moet namelijk eigenlijk berecht worden wegens fraude van meer dan tien jaar geleden en dat kan hij dus elegant oplossen, op deze manier. Dat daar een verkiezing aan te pas moest komen is niet zo erg: de Italianen hadden toch even niks anders om handen.

Ed Sinke, die heb ik enkele malen op de tv gezien en gehoord. Zijn tekst was ronduit fascistoïde, maar daar wil ik het nu niet over hebben, nee, dat uiterlijk! Die baart zeker opzien als hij in namaak-SS-uniform de dark room betreedt! Die kop, die past daar precies bij. (Niks ten nadele van de SS natuurlijk, ook al omdat die ten onder is gegaan toen de Leider dood was. Een vast verschijnsel in de politiek: de Leider is dood of treedt minstens af, en de beweging ligt op haar gat.)

Maar Sinke is ook middelpunt van interessante ontwikkelingen, met name dat accountantsrapport waarvan Zwarte Rita zegt dat het frauduleus is. Op het gebied van fraude en ander gesjoemel hebben de opvolgers van Fortuyn en bewonderaars van Berlusconi inmiddels een reputatie te verliezen.

Rita zelf, een politicus die ook al geen betáálde crimineel is, verzint de ene list na de andere om in het nieuws te blijven, nu dus weer die Sinke. De vriend van Sinke, die ik verder niet ken en die ik dus ook geen uniform voor de dark room kan aanbevelen (doe maar gewoon een mouwloos leren vestje, joh. En zo gekke leren broek waarvan de pijpen de gehele voor- en achterzijde vrijlaten. Leren petje. Enig!) Die vriend dus heeft de ongelooflijke brainwave gehad om een winkeltje op te richten met de naam Favorita BV.

In de krant zag ik de spullen uit die winkel uitgestald. Oranje hoed met franje, wijnglazen en een decanteerkan met het TON-logo – sinds wanneer drinken oranje-rita aanhangers wijn die eerst gedecanteerd moet worden? – een geschilderd portret van een mevrouw, oranje sleutelhangers, oranje T-shirts, een oranje vlag met een enorm TON-logo. Die handel loopt niet goed, denk ik, want in Bern heb ik er niemand mee zien lopen en daar liep wat bij, tjonge jonge.

Waar was ik ook weer?

O ja: als er ergens politici zijn die poging doen betaalde criminelen te worden, dan is het op rechts, dat is wel duidelijk.

En dan heb ik nog een vondst voor de ‘levensgezel’ van Ed Sinke. Een singletje maken met het lied over Sophietje. Iets gewijzigde tekst: ‘Zij dronk oranja met een Rita!’ En hossen maar! Johnnie Lion draait zich om zijn graf, of leeftie nog? Dan is dit zijn kans: voor je het weet lig je naast André Hazes en Ed Sinke op de oranje middenstip!

Is Marcus Bakker iets voor de SP?

Bij de verkiezingen van mei 1946 haalde de Communistische Partij Nederland (CPN) tien zetels. Dat waren er zeven meer dan in 1937, en omdat de Tweede Kamer toen nog maar 75 zetels telde moet je voor vergelijking dat aantal verdubbelen: twintig, respectievelijk zes. De vergelijking dringt zich op, en valt dan meteen door de mand: de leider van de CPN was toen Paul de Groot, een akelig ventje, tevens willoze vazal van Moskou; tussen de beide verkiezingen lag de gehele Tweede Wereldoorlog; en Marcus Bakker kwam pas in 1963 als fractievoorzitter in de schijnwerpers terecht, toen de CPN alweer gereduceerd was tot een splinter die uiteindelijk zou opgaan in GroenLinks.

Marcus Bakker was een man met een gebeeldhouwde kop en een sonore stem die in de Tweede Kamer op handen werd gedragen, met name omdat hij volkomen machteloos was. Hij ging op schier paranoïde wijze te keer tegen Amerika, Duitsland en de NATO, en hij deed dat in gloedvolle betogen. Hij zag overal CIA-spionnen en ‘renegaten’. Hoe hij aan de interruptiemicrofoon was, staat me niet meer helder voor ogen, maar Bakker wist wel, dat je nooit ‘effe dimme’ tegen de voorzitter mocht zeggen.

De Socialistische Partij leidde in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw een kwijnend bestaan als subsplinter naast andere linkse partijtjes die vooral gedreven werden door wereldvreemde idealisten en natuurvorsers. Ik herinner me dat in het ziekenhuis waar Djamila toen werkte iemand haar het lidmaatschap van de SP aanbeval – toen ik het hoorde, dacht ik: prima, als je er maar geen ruchtbaarheid aan geeft. Kan niet goed zijn voor je carrière.

Pas toen Jan Marijnissen, die duidelijk rechtstreeks afstamde van de gevierde Marcus Bakker, het voor het zeggen kreeg in de SP, ging het de partij voor de wind. Het kwam niet alleen door Jan, natuurlijk: de verdienste van Jan was dat hij kans zag de ontevredenheid van verwende kinderen die zich van het Nederlandse volk meester maakte in de jaren negentig, naar zich toe te kanaliseren.

Dat bereikte zijn hoogtepunt in 2006, toen de SP 25 zetels haalde, zelfs iets meer dan de CPN in 1946, precies zestig jaar eerder. Sindsdien gaat het bergafwaarts met de partij. Toen het goed ging had Marijnissen ook al ernstige gezondheidsklachten, maar er was geen denken aan dat hij zou aftreden. Nu het SP-electoraat wegloopt naar Rita Verdonk, kan de sterke man van de SP rustig naar Oss terug. Gisteren hoorde ik op de radio iemand roepen dat ‘al die politici betaalde criminelen’ zijn, en zo is het maar net, maar dat geluid hoor ik liever bij een partij met rechts-autoritaire trekjes dan bij een ‘linkse’ partij, die de SP nooit echt is geworden. DE SP is een éénmanspartij met 25 zetels.

Ik heb wel eens gezegd dat wanneer de SP aan de macht zou komen, het Politburo Jan Marijnissen aan de kant zou schuiven zodat de radenrepubliek van boeren, arbeiders en soldaten eindelijk gesticht zou kunnen worden. Jan schuift zichzelf nu aan de kant maar helaas kan ik in Agnes Kant, hoezeer ik het haar ook zou gunnen, niet de nieuwe Stalin zien. Wie volgde Marcus Bakker trouwens op, in de CPN? Ach gut, Ina Brouwer.

Intussen zou een dreigende partij op links de meer tot afschaffing van de democratie en verrijking van de rijken en verarming van de armen geneigde rechtse politici scherp en bij de les kunnen houden.

Een tip voor de SP: Marcus leeft nog, al is hij 85 jaar.

________________

Bij het plaatje: toevallig had de website van de SP-krant De Tribune gisteren een gastcolumn van Marcus Bakker (klik hier) -- hij blijkt geen lid van de SP, maar daar is natuurlijk wat aan te doen. Hij lijkt em ook nog redelijk gezond.

Eindelijk Casablanca helemaal gezien

Zeker weet ik het niet, maar ik meen dat ik Casablanca deze week voor het eerst helemaal heb gezien. Typisch zo’n film van zestig jaar geleden: veel dialoog, een klein beetje actie die evengoed achterwege had kunnen blijven, de werkelijke plot moet je maar zien te begrijpen uit de slotscènes.

Rick Blaine (Humphrey Bogart) is een Amerikaan, die in 1940 moet vluchten uit Parijs – waarom wordt niet echt plausibel gemaakt – als de Duitsers daar binnen vallen. Hij heeft zich in korte tijd opgewerkt tot de eigenaar van een populaire nachtclub, Rick’s Café, in Casablanca in Marokko.

Victor Laszlo, die wegens (Tsjechisch) verzet tegen de Duitsers in een concentratiekamp terecht is gekomen, weet daar uit te ontsnappen en terug te gaan naar zijn echtgenote, Ilsa Lund (Ingrid Bergman) in Parijs. Zij dacht dat hij inmiddels gedood was, maar op de dag dat zij verliefd wordt op Blaine, en  afspreekt met hem te vluchten, duikt hij weer op en uit loyaliteit met, en bewondering voor   hem blijft ze bij Laszlo, hoewel ze niet erg van hem houdt.

Ze zorgt er wel voor dat ze samen in Casablanca terecht komen en bij het begin van de film betreden zij Rick’s Café. Hoe Lund weet dat ze Rick daar kan vinden wordt ons niet medegedeeld.

In het café speelt een zwarte pianist, Sam, die samen met Rick naar Marokko is gereisd en Ilsa vraagt hem te spelen ‘A Kiss is Just a  Kiss’. Dat was de song van haar en Rick, zullen we maar zeggen. Rick hoort het en begrijpt dat Ilsa in de zaak moet zijn.

Er ontspint zich een ingewikkelde geschiedenis waarin afwisselend snoeihard (maar hoffelijk) en cynisch onderhandeld wordt over twee uitreisvisa die per ongeluk bij Rick terecht zijn gekomen, en waarin zich koddige scènes afspelen rond de plaatselijke enigszins nichterige politieprefect Renault en een Duitse officier die op zoek is naar Laszlo. Op een gegeven moment waan je je zelfs in het café uit de Britse tv-serie ‘Allo Allo’ – ineens dringt het tot je door dat die serie geïnspireerd moet zijn door Casablanca.

En inderdaad, Rick zegt niet ‘Play it again, Sam’, tegen de pianist, maar wel zoiets want de situatie ontwikkelt zich dusdanig dat Rick de song inderdaad wil horen. Inmiddels zijn we er ook achter dat de uitdrukking ‘the usual suspects’ ook ingang heeft gevonden via deze film.

Hoe de film in 1942 (en in 1947, toen de film voor het eerst in Nederland te zien was) viel bij het publiek, dat valt absoluut niet meer te peilen. Wij genieten van sublieme zwartwitfotografie, de onmiskenbare hardgekookte stem van Bogart; de camera die aait en streelt over het gezicht en de gestalte van Ingrid Bergman, die voluit lijdt aan de onmogelijke keus tussen Victor en Rick. De rol van Rick is die van de man die door de oorlog alle illusies heeft verloren en hij handelt daar ook naar. Aan Ilsa wordt weinig gevraagd. Het is tenslotte 1942 en van de vrouw wordt niet verwacht dat ze zelfs ook een stem in het kapittel zou willen. Zij wordt slechts geleid door gevoelens, en gevoelens zijn niet erg betrouwbaar, als het op beslissen aankomt.

Laszlo en Lund, in bezit van geldige visa, vertrekken per vliegtuig in dichte mist naar Lissabon. En Rick wandelt weg met de politieprefect, met wie hij het best kan vinden. Hij zegt dan ook: ‘I think this is the beginning of a beautiful friendship.’ Brokeback Mountain avant la lettre?

_________________

De plaatjes zijn afkomstig van de onvolprezen filmdatabase www.imdb.com. Van boven naar beneden: the usual suspects, alle met hoofddeksel. Het 'bruidspaar' (Rick en Ilsa) 66 jaar geleden. Don't play it again, Sam, en een van de vele affiches voor Casablanca.

Het moet weer op de tong

Sinds ik me, nu alweer zo’n veertig jaar geleden, officieel heb laten uitschrijven uit de roomsche kerk, heb ik geen hostie meer geproefd. Ja, nogal wiedes, zult u zonder even na te denken zeggen. Nee, niet wiedes, want ik ken mensen genoeg die officieel of onofficieel de kerk vaarwel hebben gezegd, maar die bij met name begrafenissen nog braaf in de rij gaan staan voor een hostie. Hoewel ik niet zo principieel ben – eerste prioriteit is meer: niet opvallen, in vredesnaam niet opvallen – zou dat voor mij toch veel te ver gaan.

Moet ik dat nog verklaren? Als het al te verklaren valt. De mis was ooit onder andere bedoeld om de onderlinge verbondenheid van de katholieken te symboliseren: ze schoven als het ware aan dezelfde tafel aan en aten het gezamenlijke brood en dronken de gezamenlijke wijn. En zongen daarna samen een mooi lied, begeleid door een draailier, of een blokfluit..

Ik denk, maar dit terzijde, niet dat er veel mensen zijn geweest die dachten dat ze echt het bloed van Jezus dronken en een biefstukje van diens haas zaten te eten.

Maar naarmate de kerk een meer autoritaire structuur kreeg, werd die verbondenheid alleen nog maar een beetje zwakjes gesymboliseerd, het is een zinledig ritueel geworden. Het brood is veranderd in een stukje ouwel, snoeppapier noemden we dat vroeger, die de hostie wordt genoemd. En de wijn, daar blijven jullie, eenvoudige types, vanaf: die is voorbehouden aan de pastoor. Liever hij dan ik, met die vreselijke zoetige Samoswijn.

Als kind deed ik op 7 mei 1946 zeer devoot de eerste heilige communie. In een poging ons, zevenjarigen, toch iets spannends voor te schotelen had de onderwijzer van de lagere school ons ingeprent dat we de hostie, die we op de tong kregen toegediend, niet mochten doorbijten, want dat zou Jezus pijn doen en aangezien wij ook een tamelijk realistisch idee hadden van de hel, beten wij er niet op. Nee, wij liepen bijna kokhalzend terug naar de kerkbank en gingen daar met de handen voor het gezicht zitten wachten tot het kleffe gevalletje vanzelf was gesmolten.

Tegenwoordig, zie ik, krijg je de hostie in de hand en mag je erbij blijven staan; en ik zie ook veel geroutineerde begrafenisgangers, onderweg naar hun zitplaats, smakelijk kauwen. Ik zou dat vooruitgang willen noemen.

En dus gaat de huidige paus het afschaffen, hoorde ik gisteren van bevriende zijde. B16 wil dat de gelovigen voortaan de hostie weer op de tong gaan ontvangen, knielend. En er af blijven, met je ongewijde fikken! Ja, als Benedictus de klok terug kan draaien, dan zal hij het niet laten. Zelfs op onbenulligheidniveau 12. Wat ik nog wel zou willen weten: zeker ook weer de oogjes erbij dicht, zoals wij vroeger?

Prima allemaal, traditie vóór alles, als ik maar niet hoef. Maar ik heb wel een leuke actie bedacht: doe een condoom om de tong. Want je weet tegenwoordig maar nooit. Zeker als je het met de ogen dicht doet.

Vier duiven maken wel degelijk lente

Als het een beetje wil wordt ze over precies een maand 98 jaar. Sinds bijna twee jaar woont ze niet meer zelfstandig, maar in een verzorgingstehuis, of hoe heet zoiets.  Ze heeft zich daarin geschikt. Veel meer kun je er niet van zeggen. Ze had een betrekkelijk grote woning en vond dat ze nog best zelfstandig voort kon, maar je weet hoe het gaat: de kinderen denken daar anders over en in dit geval waarschijnlijk terecht, al kun je dat natuurlijk nooit met zekerheid stellen.

Als je vaak in dat huis komt, besluit je als vanzelf dat je bij voorkeur niet de negentig wilt halen. Want als je boven die leeftijd komt (en ook wel eronder) dan ben je al snel een figuur uit een schilderij van Bosch of Breughel, zal ik maar zeggen.

Zij niet, al is ze de laatste twee jaar wel erg oud geworden, zegt iedereen. Het gaat ook steeds vaker minder – hoewel ze ook steeds weer opknapt.

Ze is altijd een buitenmens geweest, met een eigen tuin en veel verstand van bloemen en planten kweken. Ook de vogels in haar tuin waren haar beste vrienden.

Ze woont op de vierde en bovenste woonlaag en heeft een piepklein balkonnetje. De deur staat vrijwel altijd minstens op een kier en wat in die instelling natuurlijk streng verboden is, doet ze toch: ze voert de duiven die op en rond het gebouw rondhangen.

Een paar maanden geleden had ze al eens opgemerkt dat een duivenpaar geregeld enige tijd onder haar bed doorbracht, en dat had me al de wenkbrauwen doen fronsen. En toen ze tien dagen geleden meldde dat de duiven niet alleen op haar schouders kwamen zitten maar ook nog twee kuikens bij zich hadden, was ik ervan overtuigd dat ze nu al was begonnen te hallucineren.

Hoe moesten die jonge duiven, hulpeloze lelijkerds als die zijn, daar op dat kleine balkonnetje gekomen zijn?

Kort daarna bleek dat dat heel eenvoudig was gegaan: ze waren namelijk gewoon geboren in een nest onder oma’s televisie, die vlak bij de balkondeur staat.

Het hele verzorgingstehuis staat sindsdien op stelten, het hele personeel is al op bezoek geweest, een van hen heeft zelfs beschuit met muisjes meegebracht.

Ik denk dan meteen aan allerlei vreselijks: die beesten hebben de gruwelijkste ziekten bij zich, en stinkt het niet? Nee, het stinkt niet, ik heb een paar weken geleden nog een tijdje vlak naast die tv gezeten en niets geroken.

Zouden al die verpleegkundigen toch niet even stiekem in een of ander  verpleegkundig handboek moeten kijken? Of zou het er iets mee te maken hebben dat de meeste personeelsleden afkomstig zijn uit Marokko, Turkije of de Antillen? Natuurmensen dus?

Oma is helemaal opgebloeid in ieder geval, niet alleen door het duivenwonder maar ook door al die vrolijke belangstelling.

_____________

De foto is gemaakt door Winfried Plomp

Niet zo gauw bukken, Huub!

Het was de beste uitvinding in de vormgeving van de dagbladjournalistiek sinds Frans Hulskorte, als hoofdredacteur van toen nog De Nieuwe Limburger rond 1970 het aparte regio-katern introduceerde. Het was een heel waagstuk, maar het werd door alle regionale kranten overgenomen.

Die recente nieuwe uitvinding was het tabloidformaat in matrioesjkastijl: Je pakte ’s morgens de krant uit de bus, haalde vanuit het midden alle katernen – regio, sport, lifestyle, service – uit elkaar en je had een overzichtelijke krant die je katern voor katern kon lezen. Schitterend gedaan, een eenvoudige oplossing voor een groot probleem.

Maar het Limburgs Dagblad verschijnt sinds eergisteren weliswaar nog altijd in tabloidformaat – dat kan niet worden teruggedraaid, natuurlijk, maar met minder katernen. Minder lósse katernen, moet ik zeggen want alles zit er natuurlijk nog wel in.

In een lang stuk op pagina 3 van gisteren zet hoofdredacteur Huub Paulissen breedvoerig uiteen dat de lezers het nieuwe formaat heel goed hadden ontvangen, maar dat er ook klachten waren. En dus heeft de krant ingegrepen: minder losse katernen, daar komt het eigenlijk op neer. Alleen sport en service zijn nog aparte katernen, de rest zit nu weer, zoals vóór 1970, in een grote brij achter elkaar.

Je kunt er nu dus helemáál de weg niet meer in vinden. Vanmorgen zat het weekendkatern – het katern waarin de redactie laat zien dat ze mooie verhalen en mooie foto’s kan maken – verpakt in de televisieprogramma’s en de strips stonden ineens geheel ergens anders. Ook het regiokatern bestaat niet meer.

Het is jammer dat de krant zich heeft laten intimideren door de scheldpartijen die op internet zo volkomen normaal zijn. Leuk is anders, natuurlijk, als je – terecht – trots bent op je product en dat je ’s morgens om zeven uur al moet lezen dat je product waardeloos is en dat deze lezer zijn abonnement opzegt omdat hij het geld nodig heeft om WC-papier te kopen, daar is de krant nu te klein voor geworden. Ik denk: de ab onnees die zijn gaan lopen hadden dat vroeg of laat toch gedaan, ze zochten alleen nog een voorwendsel.

Gelukkig dat Frans Hulskorte niet meer hoeft mee te maken dat zijn geniale vondst op bevel van een zootje conservatieve schreeuwende reaguurders bij het grof vuil is gezet.

Paulissen zegt in zijn stuk dat hij nog meer adviezen van de lezers gaat opvolgen. Niet doen! Jullie hebben verstand van krant maken, de lezers niet! Uiteindelijk komen ze terug, op die mooie, overzichtelijke krant.

Leve matrioesjka!

Een jeugd op de bakfiets

Twee bakfietsen die ik op internet vond. Links een echte oude uit het Openluchtmuseum, rechts een 'replica' die te koop staat op Marktplaats.

Een van de ‘reaguurders’ op mijn stukje over Adriaan Jaeggi noemde hem een ‘bakfietsvader’, en die uitdrukking bracht ineens een stroom van herinneringen aan de oppervlakte. Want ook ik had een vader met een bakfiets. Wel twee. Geen vaders, maar bakfietsen.

Eind jaren veertig had mijn vader een bedrijf opgericht dat zich toelegde op het maken van vloeren, vensterbanken, aanrechten douchebakken en dergelijke van terrazzo. Voor de meeste mensen moet je tegenwoordig uitleggen wat dat is, maar in de jaren veertig en vijftig werd dit product nog volop gemaakt. Alle vloeren en veel van de andere producten werden ‘op het werk’ gemaakt en dat betekende dat alle materiaal en gereedschap daarheen moest worden gebracht. Per bakfiets.

Dat wil dus zeggen dat de bakfiets van mijn vader er geheel anders uitzag dan de kekke bakjes waarmee hippe moeders en vaders met name te Amsterdam hun kroost rondzeulen van hockeyveld naar taichi-les en van ballet naar discussiemiddag, zo stel ik me voor. Ik meen me zelfs te herinneren dat je in ‘mijn tijd’ geen levende have in de bak mocht meevoeren.

De bakfiets was indertijd een algemeen verschijnsel, uiteraard naast de handkar. Pickup trucks hadden ze alleen in Amerika en voor de Mercedes Vito, de Fiat Doblò en de Volkswagen T5 moest eerst nog een ontwerper geboren worden. Wat zou ik graag nog een foto hebben van het pleintje in onze buurt waar een groenteboer gevestigd was, genaamd Huma, die tevens bakfietsen en handkarren verhuurde, die, indien niet verhuurd, in keurige rijen voor de deur stonden.

Het bedrijf van mijn vader was gevestigd op een terrein dat wij tegenwoordig ‘bedrijventerrein’ zouden noemen, maar dat feitelijk bestond uit een aantal aan elkaar gebouwde wrakkige opstallen met achterin een smoezelige wasserij, dan ook ‘Perfecta’ genaamd, waarmee een oom van mij rijk probeerde te worden. Er was trouwens ook nog een boerderij gevestigd.

De gebouwen waren te bereiken via een enigszins slingerend en ongeplaveid pad, dat bij regen onbegaanbaar was. Op dat pad werd ik in enkele maanden tijd een zeer virtuoos bakfietsrijder – en dat was in de tijd dat ik de gewone fiets nog niet machtig was. Ik kon hele middagen met dat stuk bedrijfskapitaal van  mijn vader heen en weer scheuren en de grootste kunst was om aan het eind, waar het pad licht hellend uitliep op de Van Goorstraat, door keihard en met het volle gewicht op de terugtraprem te gaan staan, op tijd tot stilstand te komen.

Helaas, of misschien gelukkig, mocht ik niet de straat op met het ding, en ik hield me daar ook aan. Het zou voor het bedrijf ook weinig hebben uitgemaakt, want ik zou nooit een lading van vijfhonderd kilo hebben kunnen besturen.

Wel bedacht ik toen al, dat het eigenlijk gek was dat de fiets áchter de bak zat. Het zou toch veel gemakkelijker zijn de bak mee te sleuren? De aandrijving zou er wel te ingewikkeld voor worden en daarvoor vond ik, voor de tweede keer die eeuw, het differentieel uit. Maar alleen in  mijn hoofd, theoretisch ben ik nog altijd veel beter dan praktisch.

Kort daarna kocht mijn vader een auto, een Opel Olympia Cabriolet, kenteken UG-78-16, die alle transporttaken overnam. Ik meen dat toen de bakfietsen, die nu alleen maar in de weg stonden in dat benauwde werkplaatsje, van de hand zijn gedaan. Waarna de weg vrij was om echt te leren fietsen.

Moeilijk als het zo dicht bij komt

Adriaan Jaeggi kende ik natuurlijk niet persoonlijk, maar hij viel me jaren geleden op toen hij wekelijks een column had in het Volkskrant Magazine. Drank, vrouwen, muziek, eten, schrijven. Een mooie jongen die het goed deed in Amsterdam. Mooi ironisch, cynisch, nuchter, niet erg aardig. Hij was er nog eens stadsdichter. Begin 2005 heeft hij mij een boek gestuurd, met daarbij een kaart met de tekst ‘Goed gelezen, A.J.’ Maar ik ben niet zo’n bewaarder als bijvoorbeeld Wim de Bie, dus ik weet absoluut niet meer waar ik het aan verdiend had.

Achteraf deed hij me een beetje aan Kluun denken – een man met een moderne oogopslag die volop genoot van hetgeen de hedendaagse stadsmaatschappij de mens te bieden heeft. Al zou Jaeggi dat wellicht niet al te complimenteus van me hebben gevonden.

En, eerlijk is eerlijk: zijn stukjes, gedichten en romans zijn geschreven in een zeer trefzekere stijl, vaak wel heel erg recht op de man af, maar komaan, daarover moeten we ons juist verheugen. Zijn alles verwoestende column uit 2005 over Lidewij Edelkoort hoort tot onsterfelijke juwelen van de Nederlandse literatuur. En was tevens een van de aanleidingen tot de breuk met de Volkskrant, die wel iets zag in de trendgoeroe.

De dagelijkse gebeurtenissen in de samenleving in het algemeen boeiden Jaeggi eigenlijk niet, hij was vooral bezig met zijn vrienden en vriendinnen. Hij gaf voor erg weinig van vrouwen te begrijpen; meer begreep hij van vrienden die vaak ‘gelukkig gescheiden’ waren. Ze waren vaak fictie, dat weet elke columnist en romanschrijver.

Een citaat:

(Jaeggi is ziek en krijgt iemand op bezoek) ‘Natuurlijk vraag je naar iemands toestand, daar kwam je  voor. Maar een bevredigend antwoord geven is onmogelijk. Als je exact zou willen zijn zou je moeten zeggen: vanochtend prima, na de yoghurt even iets minder (ik ga het morgen bij een halve liter houden) en nu min of meer alsof er een hippopotamus op me is gaan zitten, maar dat is altijd zo rond een uur of elf, dat klaart zo wel weer op.

Bij het schrijven van een column is het nog gecompliceerder. Ik heb met de redactie (van Het Parool) afgesproken dat ik het in deze kolommen ook ‘hierover’ zou hebben, maar ik merk dat ik niet gewend ben zo weinig afstand te hebben tussen wat ik meemaak en wat ik schrijf. Bij alles wat ik tot nu toe geschreven heb, van romans tot poëzierecensies, van gedichten tot columns, was er altijd de geruststellende wetenschap dat het niet over mij ging, de veilige buffer van de fictie. Daar kan ik mij niet meer achter verschuilen: het gaat ineens wel degelijk over mij, meer dan ooit. Dat is een tamelijk onthutsende gedachte, al is er ook troost: bij het schrijven van deze laatste regels voel ik mij een stuk beter dan toen ik aan deze column begon. Zolang schrijven even goed helpt als die pillen houd ik het nog wel even vol.’

Aldus Adriaan Jaeggi, in Het Parool en op zijn weblog op 1 juni. Hoe lang het schrijven hem nog heeft geholpen weten we sinds gisteren:  dinsdag is hij overleden. Aan ‘hierover’, namelijk zijn darmkanker. In de maanden april en mei schreef hij nog montere stukjes over de medische wetenschap en meer in het bijzonder over chemokuren. Maar toen moet hij al gedacht hebben dat het niet gemakkelijk was als het je zelf betreft en er ook weinig uitzicht meer is.

In de Wikipedia staat het al, dat hij ‘medio 2008’ is overleden. Op 3 april was hij 45 jaar geworden.

_______________________

De aangehaalde column staat op de website www.jaeggi.nl . Daar is nog op 11 juni de echt laatste column van Jaeggi geplaatst.

Twee landen, twee volken, één taal

Het is helemaal geen schande dat Vlaamse tv-series voor het Nederlands publiek van ondertitels worden voorzien. Sterker nog, als iemand uit Kerkrade of Oude Pekela in het journaal aan het woord komt, staat er ook een ondertiteling bij. Maandagavond zat ik naar de herhaling van Gooische Vrouwen te kijken en daar werd dusdanig in gemompeld dat ondertiteling geen kwaad had gekund. Het is dan ook verwonderlijk dat Vlamingen alleen nog maar de serie Baantjer hebben ondertiteld.

Ik zal het nog sterker vertellen, aan de Vlaamse mediaminister Geert Bourgeois: in Nederland worden alle buitenlandse films ondertiteld, sinds het Nederlandse onderwijs het Duits en het Frans feitelijk heeft laten vervallen. Sommige Nederlanders spreken nog wel een beetje Hollangels, maar ook Engelse en Amerikaanse films worden hier ondertiteld, voor de zekerheid.

Inderdaad, in Amerika worden Engelse films niet ondertiteld. Maar ik heb toch wel eens gehoord dat Amerikanen vaak moeite hebben met Brits Engels – zoals Nederlandse Engelssprekenden ook beter Amerikaans verstaan dan Brits Engels. Maar ondertitelen schijnt duur te zijn, en dus doen ze het heel erg mondjesmaat – meestal neemt de voice over, het woord zegt het al, de simultaanvertaling op zich. Waardoor je alleen maar een geluidloos pratend beeld ziet, en hoort praten met de stem van, ik noem maar wat, Philip Freriks, maar dan diens Amerikaanse collega.

Dat is dus nog erger dan ondertitelen: nasynchroniseren. Dat je de – vaak karakteristieke – stemmen van de acteurs niet meer hoort. Voor de Duitse tv wordt perfect lipsynchroon nagesynchroniseerd, niettemin levert het potsierlijke taferelen op van cowboys en Indianen die een of ander raar soort Duits met elkaar spreken; hoewel ze meestal natuurlijk op elkaar schóten. Vooral de zeer poëtische Chinese films van de laatste tientallen jaren raken zo minstens de helft van hun schoonheid kwijt door nasynchroniseren. Het enige alternatief is dan Chinees leren. Of ondertitelen, dus.

En datzelfde geldt, wellicht in minder heftige mate, voor het Amsterdams dat in Baantjer wordt gesproken. Je kunt wel zeggen: weglaten die ondertitels, ze moeten het zo maar leren verstaan, maar dat is natuurlijk onzin. Bourgeois bedoelde die onzin zo: Nederlanders en Vlamingen moeten maar leren precies dezelfde taal te spreken, dan is de ondertiteling overbodig, dat is de boodschap. Daar achter zit natuurlijk toch weer die Grootnederlandse gedachte.

Ik heb ook een boodschap: koop een moderne tv, daar kun je de ondertiteling op uitschakelen.