SanteLOGie

Hart en Ziel

Op de een of andere manier past deze sublieme tekening van Jos Collignon in de Volkskrant van afgelopen zaterdag - bij wiens wens ik mij v an harte aansluit - bij het stuk hieronder.

D’oprechte Volkskrantlezer heeft er al een beetje over geklaagd, en nu voert de Volkskrant zelf argumenten aan die er niet om liegen.

Ik doel op het sinds enkele maanden ingevoerde katern ‘Hart en Ziel’ van de krant, waarin het betere zweefwerk een prominente plaats heeft gekregen.

En jongstleden zaterdag was het dus raak.

Maar voor het juiste evenwicht eerst dit: vóór ‘Hart en ziel’ ligt het katern ‘Kennis’ en dat doet sinds een hele tijd wat het moet doen: het brengt op hoog niveau nieuws uit de wereld van de wetenschap. Met name de bètacanon van afgelopen jaar heeft terecht de aandacht getrokken. Daarover ging het openingsartikel van ‘Kennis’ van afgelopen zaterdag, waarin het belang van die canon maar ook de relativiteit ervan werden belicht.

Je hoefde maar om te slaan om aan te landen bij de tien grootste wetenschappelijke ‘flops’ van het afgelopen jaar, op een rijtje gezet door de vermaarde wetenschapsjournalist Hans van Maanen. Aan de orde kwam onder andere de niercheck van de Nierstichting, die nergens op sloeg – en dat wist de Nierstichting – die door veel mensen braaf werd gedaan en alleen maar bedoeld was om aandacht te genereren.

De leukste vond ik nummer twee, het wetenschappelijk artikel van een zekere Annabelle Slingerland, waarin glashard wordt aangetoond dat pensionering samen gaat ‘met een significant verhoogde kans op afname van lichaamsbeweging in verband met het werk’, waarmee zij onder andere doelde op het feit dat mensen na hun pensionering veel minder naar hun werk fietsen. Dat zou op zich nog een voor de hand liggende en daarom des te meer plausibele redenering kunnen zijn, maar uit de door onze Annabelle (‘het wordt niks zonder jou’) verzamelde cijfers, die ook in het stuk staan, blijkt dat gepensioneerden juist méér gaan bewegen. Een mooie ontmaskering, zo wil ik er elke dag wel drie.

En dan zijn we aangeland bij ‘Hart en Ziel’. Hou je vast: Pagina 3 van dat katern is helemaal ingeruimd voor astrologie, en wel de westerse, de Chinese, de Indiase en de Mayase.

Op zich is er niks op tegen om eens op een rijtje te zetten in wat voor soorten tovenarij en Middeleeuws volksbedrog de moderne mens blijkt te geloven. En als dat verhaal dan ook nog voorzien was van relativerende kanttekeningen had ik er helemaal vrede mee kunnen hebben. Maar nee, astroloog Peter Delahay mag rustig onweersproken volstrekte wartaal te berde brengen, zoals ‘Je wordt geboren in een context van planeten, een situatie in het universum.’ Nou, ik niet hoor, ik ben gewoon in de voorkamer geboren.

Maar Pay-Uun Hiu van de Volkskrant laat Delahay rustig doorlullen, en beweren dat ‘de planeet Pluto in juni volgend jaar nog eens terugstuitert naar de Boogschutter’.

Ik heb de rest van de pagina voor de zekerheid maar overgeslagen. En ik hoop dat ik mijn lezertjes niet nog eens hoef te overtuigen van het bedrog dat de astrologie is. Weg met ‘Hart en Ziel’!

Doelgroep

Voordat het nieuwe jaar zijn intrede doet nog even een akkefietje van een paar dagen geleden afwerken. Namelijk een bericht uit de De Telegraaf, van 27 december, pagina Privé, waar als kop boven staat: ‘Vader Belinda Meuldijk overleden’. Dan denk je toch: nou, als Wilma Nanninga, die ons dagelijks van de pagina Privé indringend aanstaart, daar melding van maakt, dan moet Belinda wel iets heel bijzonders zijn. Even gebladerd in Google en daar gevonden dat Belinda zowel een sigarettenmerk is als een naam uit een grap van Herman Finkers.

Dat helpt ons een eind verder. Ik bedoel, die grap van Herman Finkers ging eigenlijk over de seksuele moraal van een in Hilversum wereldberoemde zanger genaamd Rob de Nijs. Trouwens ook over een krantenkop die luidde ‘Rob de Nijs op Kreta’, die aan Belinda Meuldijk de vraag zou hebben ontlokt: ‘Hè Rob, wie is die Kreta nou weer?’ waaruit blijkt dat Rob de Nijs en Belinda Meuldijk een relatie met elkaar hebben, beter gezegd: hadden.

Die Belinda die blijkt, ook al uit clandestien gemaakte en dus in de Privé verschenen foto’s – Privé is in dit geval dat kleurige blaadje bij de tandarts, dat  óók onder de bezielende leiding staat van Wilma Nanninga – een mevrouw te zijn bij wie die twee poetsmevrouwen van RTL eens nodig langs moeten – en die zal dus ook wel roken, mogelijk het merk Belinda, maar wellicht ook eigenhandig gepielde sjekkies, wie zal het zeggen.

Even denk ik: het wás ingewikkeld, maar ik ben er toch maar mooi uit gekomen, tot ik die kop weer lees: ‘Vader Belinda Meuldijk overleden’. Die bladen en rubrieken steken elkaar de loef af met het alleronbenulligste nieuws, maar dit gaat wel erg ver. Tot ik de tekst van het stuk lees, en daarin staat dat Meuldijk twéé kinderen heeft: naast Belinda ook Pipo. Ja die, Pipo de Clown.

En dan gaat eindelijk het licht aan in mijn door alcohol en het lezen van veel te veel boeken verwekelijkte brein: Het gaat hier om Wim, ook wel Pim, Meuldijk, vorige week op 85-jarige leeftijd overleden. (Je kunt wat vinden met Google. Wisten jullie dat Meuldijk remonstrants was en voormalig lid van de Vrijzinnig Protestantse Jeugdcentrale, herkenbaar aan een kleurige halsdoek? Doe er uw voordeel mee.) En deze Meuldijk is natuurlijk vooral beroemd geworden door de uitvinding van Pipo de Clown, een format waar je je tegenwoordig mee kapot kunt leuren, maar geen zender meer die er zijn vingers aan brandt.

Dáárom dus die kop. Belinda Meuldijk kennen we wel, ze is de Nederlandse Paris Hilton: niks gepresteerd, toch de hele dag in het shownieuws. Iedereen die na 1980 is geboren en dus doelgroep van Privaat en De Tel, heeft nog nooit van Pipo gehoord, maar kent Belinda van haver tot gort. De Telegraaf geeft ons een lesje in doelgroepdenken dat althans bij mij keihard is aangekomen.

Lijstje

Vijftien redacteuren van de boekenbijlage van de Volkskrant, Cicero, hebben op een dubbele pagina opgegeven welke drie boeken zij de beste van 2007 vonden, met een uitgebreide motivering. Van die 45 boeken heb ik er precies één ook gelezen, Exit Ghost van Philip Roth, dat staat op het lijstje van Wim Wirtz. En bij mij zou dat niet meteen op het lijstje van beste boeken terecht komen.

De meeste mensen zullen er zelfs geen enkel boek bij vinden dat zij gelezen hebben, met name als ze alleen Kasteelromans lezen, natuurlijk. Of iets vergelijkbaars: ik noem Dan Brown, of Heleen van Royen, of Kluun.

Moet ik trouwens wel meedoen met die lijstjesrage? Jawel, is de eindconclusie, want ik ben ook een boekenlezer en kan ook in gezelschap flink uithalen over boeken en de mensen op het hart drukken ze toch vooral te lezen. Dus vooruit dan maar.

Volgend struikelblok: de lijstjes in Cicero bevatten vrijwel uitsluitend fiction, romans, zeiden we vroeger, terwijl ik ook dit jaar opvallend veel non-fiction las. Zo heb ik de neiging om op één te zetten: ‘A History of Venice’ van John Julius Norwich. Op het spoor van dat boek werd ik trouwens gezet door datzelfde Cicero, waarin de Nederlandse vertaling van ‘The Middle Sea’ van dezelfde schrijver werd besproken, dat ik wel heb gekocht maar nog niet gelezen. Van Norwich heb ik ook nog de geschiedenis van Venetië in de negentiende eeuw liggen. Waarom staat ‘A History of Venice’ op de eerste plaats? Om de detaillering, om de argumentatie, om de elegante, vaak licht ironische, niet van humor gespeende schrijfstijl. Omdat het boek mij nog meer heeft ingenomen voor Venetië, de mooiste stad van de wereld. Maar het boek was in 2007 al dertig jaar oud, kan het dan nog het beste boek van 2007 zijn?

Datzelfde geldt voor een ander boek dat ik op één zou zetten: ‘The God Delusion’  van Richard Dawkins. Ik had zelf al lang afgerekend met god, hoogstens stond nog open het antwoord op de vraag: waarom zou god eigenlijk wel bestaan, we hebben nog nooit iets concreets van hem gezien. Maar in dit boek somt Dawkins alle argumenten op, die je zou kunnen aanvoeren als je gedwongen zou worden je onschuld te bewijzen. Ook al die licht ironische toon en veel humor.

Nog een non-fictionboek dat ik hoog aansla: het onlangs besproken ‘Vrouwen van Mussolini’ van Frans Denissen.

Helaas is ook ‘Talk Talk’ van Thomas C. Boyle al uitgekomen in 2006, maar deze schitterende roman van de beste stylist die Amerika momenteel heeft, over de gevolgen van identiteitsdiefstal via internet en wat dat met mensen doet, heeft me dit jaar zeer aangegrepen. Net als trouwens twee Italiaanse romans: een van Sandro Veronesi, ‘Brucia Troia’ en ‘Come Dio comanda’ van Niccolò Ammaniti, die beiden de geweldige kloof tonen die gaapt in Italiaanse maatschappij tussen de (zeer) gegoede burgerij enerzijds en de omvangrijke rafelrand van alcoholisten, drugsverslaafden, geestelijk gestoorden en illegale buitenlanders anderzijds.

En Nederlands? Het boek van Frans Denissen, dus. En als ik de AKO-lteratuur had moeten uitreiken was die naar ‘Tirza’ van Grunberg gegaan, al is ‘Het schervengericht’ van Adri van der Heijden, waarin regisseur Roman Polanski en de moordenaar van diens vrouw Charles Manson elkaar in de gevangenis leren kennen en liefhebben, een werk waaraan een uniek vakmanschap ten grondslag ligt. ‘Tirza’ is de roman die Grunberg naar wereldniveau heeft getild, niet meer en niet minder. Een mythische vader die een al even archetypische dochter in een soort deus-ex-machina-actie van kant maakt, hoeveel mooier kan het nog worden.

Ik heb dit jaar ongeveer vijftig  boeken gelezen, en dit is wat is blijven plakken in mijn krakkemikkige geheugen. Volgend jaar houd ik echt een lijstje bij. Sprak hij optimistisch.

Sint Pieter

Het laatste stukje gingen we te voet. Een waterig zonnetje, een beetje wind, in de verte de zacht beierende klok van het net zichtbare kerkje van Sint Pieter op de Berg; rechts een wijngaard, links een groentetuin met schelk en snijbiet en kardoens, verder naar links, in het dal, het Maastrichtse Academisch ziekenhuis.

Halverwege de eerste oude kennis die stopt en vraagt of je de laatste tientallen meters met hem meerijdt. Daarvoor ga je ook naar een begrafenis: omdat je altijd wel een oude kennis tegenkomt die je al jaren, soms vele jaren niet hebt gezien of gesproken. Vandaag waren er veel.

Voor de ingang van het kerkje – het heet eigenlijk de kerk van de Allerheiligste Verlosser en St. Petrus, maar dat is geen naam die we vandaag kunnen gebruiken – staat nog de chique lijkwagen, maar die gaat leeg naar huis, straks, want de overledene blijft hier. Natuurlijk heeft het kerkje een groot kerkhof. Er is zelfs een Lourdesgrot die een officiële bedevaartplaats is, maar die bezochten we gisteren dus niet.

Helaas was er geen Latijnse mis, maar wel een bescheiden, goed koor en  zachte muziek van Bach uit de luidsprekers tijdens het binnen treden.

Even rondkijken: wie zijn er allemaal, uiteraard veel kunst en cultuur, en daarna dus die mis. Met drie heren, dat zie je niet veel meer, tegenwoordig, en enorme wolken wierook; de kist met de overledene die werd voortgeduwd door kinderen, zonen van vrienden, kleinkinderen. Vooral dat kleine meisje met al die krullen nam haar taak ernstig op en duwde flink.

Nu eens geen vrienden en kennissen met jolige toespraken, gewoon: de mis. Heel kordaat en licht theatraal afgewikkeld door de pastoor – helaas met veel gods genade, altijd jammer – waarna we elkaar allemaal een hand moesten geven, ik hoorde dat dat nieuw was. Aan het eind een korte, zakelijke toespraak van de zoon van de dode.

Even tijd voor de pastoor om een warm kazuifel aan te trekken en daarna naar buiten; in de vestibule stond zowaar een manspersoon die, met ernstig gezicht, een dun touw soepel door zijn handen liet glijden, waardoor de klok in de toren ging luiden. Rechtsaf en nog geen dertig meter verder was de groeve, naar het graf waar de echtgenote van de overledene al jaren ligt, dicht langs de muur van de kerk, in de zomer een warme plek, schat ik.

Iedereen deed zijn best om op een eigen  manier de overledene nog eens te groeten, en toen, weer tussen die wijngaarden en groentetuinen, naar Fort Sint Pieter waar een buitengewoon gulle koffietafel was aangericht.

Het ging over de overledene, maar in de omgeving waar ik zat met name over de teloorgang van veel kunst en cultuur aan de keiharde centenmaffia. Een dissonant? Ach nee; eerder een mooie afsluiting van een synopsis voor een mooie weemoedige film.

__________________________

De foto's zijn afkomstig van deze website.

Geschift

Zou dit de passage in het Kersttoespraakje van de koningin zijn waar Geert Wilders over is gevallen? ‘Vandaag zien we een neiging tegenstellingen juist te verscherpen. Grofheid in woord en daad tast de verdraagzaamheid aan. Discussies ontaarden in verharde verhoudingen. In zo'n sfeer worden mensen al snel als groep over één kam geschoren en worden vooroordelen als waarheid aangenomen. Daarmee erodeert de gemeenschapszin.’ Dan is het toch een geval van ‘wien de schoen past, trekke hem aan.’

Als de koningin dan al Wilders’ interventies in de Tweede Kamer op het oog had, dan sloeg zij behoorlijk de spijker op de kop, zou ik zeggen. En ‘nog erger dan Vogelaar’ zou ik een compliment van de bovenste plank vinden.

Let wel: dat toespraakje van de majesteit bestond vrijwel uitsluitend uit banaliteiten en frivoliteiten voor tussen de hazenpeper en de tiramisù. En met verwijzingen naar de Bijbel moet je bij mij helemaal niet aan boord komen. Dus dat is geen onderwerp waar we lang bij stil moeten staan.

Het is zelfs eigenlijk beter me aan mijn zelfgemaakte afspraak te houden om de onheilsprofeet uit Venlo te verzwijgen (ik had bijna doodzwijgen gezegd, maar dat zou me natuurlijk op onthoofding komen te staan als Geertje eenmaal de macht gegrepen heeft.)

Ik gooi die laatste zinsnede er niet zo maar uit, want ik denk dat hij met zijn ziekelijk paranoïde brein in die richting aan het werken is, en dat is ook de reden dat we Geert toch nauwkeurig moeten volgen.

Hij werkt er langzaam naar toe, namelijk. Vorige week nog in de Volkskrant zijn opmerking dat hij zich niets zal aantrekken van welke kritiek ook. En vandaag zijn eis dat ten behoeve van zijn partij, van hem dus, die spoken ziet in de toespraak van het staatshoofd, de Grondwet wordt gewijzigd. Met critici niet in debat gaan, maar proberen ze uit te schakelen: wanneer hebben we dat toch meer gezien?

De man is geschift en gevaarlijk. Ik wil niet degene zijn die het gezien heeft en er niks over heeft gezegd.

En verder moet de koningin zich inderdaad niet met de regering bemoeien.

Condoleance

Tweeduizend condoleances in het register voor die vier in Arnemuiden verbrande Chinese meisjes, en dan zeggen ze nog dat Nederland kil en koud is geworden.

Zeggen ze.

Want het is natuurlijk ook wel een heel goedkope manier van werken: je plaatst een huilerig berichtje in zo’n register en dan ben je klaar. De ouders van de kinderen nemen er misschien kennis van – ik denk het niet, die hebben wel iets anders om aan te denken. Na het plaatsen van je reactie neem je nog een biertje. Als je in de buurt woont nog even langs het uitgebrande pand met je kinders, jeetje wat een hoop knuffelberen! – en dan is de kous af. Volgend condoleanceregister.

Er is altijd ruimte voor een volgend condoleanceregister. Kijk even met me mee: vier Franse toeristen in Mauritanië bij het picknicken vermoord. Bewaker gedood door tijger in San Francisco. Tientallen doden door aardverschuivingen op Java. En dat is alleen nog maar de oogst van vanmorgen, en voor zover ik die nu paraat heb. Intussen weten we dat er de afgelopen vierentwintig uur weer duizenden mensen van honger zijn gestorven, honderden overleden aan beroertes of hartaanvallen, vele honderden als gevolg van verkeersongevallen… Er wordt wat afgestorven op deze wereld, de laatste tijd.

Dus wordt het niet eens tijd voor een permanent condoleanceregister?

We maken het elkaar gemakkelijk: bij het opstarten van de pc verschijnt automatisch als eerste het register op het scherm. Of daarop meteen de meest recente doden vermeld moeten worden is nog een punt van discussie. Zelf ben ik voorstander van algemene en algehele condoleantie.

Gewoon, elke morgen een regel in het register en we kunnen weer opgeruimd en met frisse moed aan de slag – bij ons brandt het namelijk nooit, wij krijgen nooit een aanrijding met dodelijke afloop, wij hebben geen honger, we zijn kerngezond, ons kan niets gebeuren.

En dat ronden we af met die mooie dagelijkse condoleance.

Wie zei daar dat een perfecte wereld onmogelijk is?

Voornemens

Tweemaal het werkwoord uitweiden met een lange ij gespeld, en tweemaal schrijverschap met dubbel s, dat is dan weer de oogst uit de krant die mede het Groot Dictee der Nederlandse Taal organiseert, de Volkskrant. Te vinden in het Kerstnummer, afgelopen zaterdag, dat ik heden pas voor mij nam. Vandaag nog even als toegift de kookrubriek waarin ‘portobella’-paddestoelen worden besproken – het gaat om portobello-champignons, waarom ze zo heten weet ik niet, maar het is in ieder geval geen portobella. Je geeft toch ook niet toe aan de volkswil door marzano- of roma-tomaten ‘pomedori’ te noemen? Of ‘Gouden Liesjes’-appels te kopen? Nou dan.

En dan ben ik dus aangeland te midden de Kerstnummers van de papieren media die hier in de bus vallen. De Volkskrant hadden we al doorgenomen – maar lees toch nog even het interview dat Steffie Kouters maakte met Karina Wolkers (waarin eenmaal het woord 'schrijversschap' voorkomt) omdat Karina daarin zo volkomen Karina is.

Het eigen lijfblad heeft het nog eens over de Top 2000, en een interview met Martin Ros, waarin zonneklaar bewezen wordt dat de man aftakelt, dus daar hoeven we verder niet bij stil te blijven staan.

Dan nrc.next, dat noodgedwongen vandaag pas het Kerstnummer heeft. Veel Kersteten, Kerstdrinken en Kerstuitgaan. Ook gauw klaar mee.

Al een paar weken ligt er een nummer van Vrij Nederland. Twee nummers, want 50/51 is nog gevolgd door nummer 52. Ik heb ze nog niet open gehad. De Academische Boekengids zat er bij, gedateerd januari 2008. De gids is een verschijnsel dat al langer bestaat maar dat ik nog niet kende. Ik heb het een beetje doorgebladerd; een klein beetje, bang dat er boeken in zouden staan die ik zou willen kopen.

In de supermarkt een impulsaankoop gedaan: Linda. (Daar moet een punt achter, waar ik een hekel aan heb omdat het aanstellerij is, maar gelukkig kon ik de titel onderbrengen in een eigen zin.)

Linda de Mol heeft zich met de vlakke hand voor de kop geslagen toen ze de eenmalige en volledig gefakete Youp (van ’t Hek) zag, en sloeg meteen ook aan het faken. Dat levert een leuke Linda op. (Ja hoor, die punt, die zetten jullie zelf maar) Meteen al die foto van de enige vrouw in Nederland die geld verdient met haar echtscheiding. Ze is, net als in het vorige nummer, in bikini – maar ditmaal met haar hoofd op een, zeg maar, weelderig lichaam gephotoshopt. Schitterend is de serie gefakete interviews bij echte glamourfoto’s van enige BN’ers, onder wie Rita Verdonk. Mijn favoriete citaat daar uit: ‘ Ik doe het voor u. Stemt straks allen op mij, ik wordt uw premier, uw koningin. Geen woorden maar daden. Trots op Nederland? Trots op Rita.’ Ik kies dat citaat omdat het zo volkomen Rita is.

Jammer dat Linda achterin uitvoerig uit te doeken doet dat het allemaal nep is. Het onthult enigszins hoe hoog Linda de Mol haar lezertjes heeft zitten, denk ik. Bovendien zijn de stukken niet, zoals zij lijkt te denken, 'broodje-aapverhalen' , maar gewoon gefantaseerd.

Conclusie van dit alles: Ik ga het Volkskrantabonnement beperken tot de zaterdageditie en Vrij Nederland gaat helemaal de deur uit. En de volgende Linda zal wel helemaal gaan over vermageren, de scheiding en nachtcrème, dus die komt er ook niet meer in. Het lijfblad blijft, want dat is gratis.

Totale afgang

September van dit jaar: een late aanhanger van Mussolini, die net de Romeinengroet heeft gebracht bij het graf van de Duce, kijkt verstoord om als ik een foto maak van het tafereel.

Is het eigenlijk irreëel om te denken dat als de rookwolken eenmaal zijn opgetrokken, we tot de conclusie moeten komen dat Geert Wilders leed aan een ernstig geval van paranoia, en dat Rita Verdonk dacht dat ze Napoleon was? Het kan best vergezocht zijn, maar soms leert de geschiedenis dat je het niet ver genoeg kunt zoeken.

Ik kom tot deze zondagse preek nu ik het boek ‘De vrouwen van Mussolini’ van de Vlaamse schrijver Frans Denissen heb gelezen. Het is een van de boeken waar ik tegenaan liep doordat Martin Ros me er op een zaterdagmorgen op attendeerde en het was ook aanleiding om september het graf van de Duce te bezoeken.

Het boek behandelt het onderwerp dat in de titel wordt aangeduid, maar het moet noodzakelijkerwijs ook zeer uitgebreid ingaan op opkomst en vooral de ondergang van de Italiaanse dictator. Maar hij was al die tijd, net als Hitler, manisch depressief, wisselde periode van hectische activiteit af met weken waarin hij nauwelijks zijn bed uit kwam en had in de twintig jaar dat hij werkelijk aan de macht was, feitelijk geen idee van wat zich in zijn land en zelfs in zijn omgeving afspeelde. Hij stond al die tijd geheel buiten de realiteit en dus  mislukten al zijn grootheidswaanzinnige plannen stuk voor stuk.

Deze aanbeden Leider, Il Duce, werd door zijn directe omgeving en kringen daarbuiten dan ook niet voor vol aangezien en misbruikt voor het eigen gewin – vanaf de leden van de Grote Raad van het Fascisme tot en met zijn eigen familie; allemaal hadden ze eigen spionagediensten die ertoe moesten bijdragen dat ze over de rug van Il Duce aan hun trekken kwamen.

Nou goed, zo erg is het met Wilders en Verdonk nog niet, denk ik, ik wilde met mijn inleiding alleen maar zeggen dat de schijn op wel ontstellend rampzalige wijze van bedriegen.

Denissen  had voor zijn relaas één grote handicap: nog altijd is het allergrootste deel van de officiële stukken van Mussolini’s regime staatsgeheim. Denissen heeft zich dan ook moeten baseren op secundaire bronnen, met name toevallig in archieven aangetroffen brieven en aantekeningen en al eerder gepubliceerde (auto)biografieën van (betrokken) tijdgenoten. Maar hij heeft er niettemin een prachtig en vlot geschreven boek van gemaakt.

Waar je onder andere in kunt vinden dat Mussolini duizenden vrouwen, meestal eenmalig, in zijn bed moet hebben gehad. Die hoefden daar niet voor geronseld te worden, die boden zich aan., hij moest ze soms als vliegen van zich af slaan. Uiteindelijk had hij met drie vrouwen tegelijk een min of meer vaste relatie: met zijn echtgenote Rachele (die zich ook niet onbetuigd liet) met een vrouw in Rome bij wie hij een dochter had en met Claretta Petacci, die ongeveer dertig jaar jonger was dan hij. Met name Rachele hield er een eigen geheime dienst op na die de gangen van met name de liefjes van Benito nagingen, maar ook Claretta hield zich op de hoogte. Intussen leefden hun diverse families in weelde, terwijl het Italiaanse volk verrekte van de honger. Uit Denissens relaas komt ook naar voren dat de vrouwen absolute prioriteit gaven aan het hoe dan ook handhaven van hun eigen positie.

De verleiding is groot om een compleet overzicht te geven van de bizarre details in deze geschiedenis, maar dat is natuurlijk onzin: lees het boek. Met name de laatste hoofdstukken, waarin Mussolini al feitelijk afgezet is en door de Duitsers alleen nog maar als marionet wordt gebruikt, zijn fascinerend. Genadeloos beschrijft Denissen, die duidelijk geen fan is van de Duce, de absolute neergang van Benito. Terwijl de vrouwen openlijk met elkaar ruziën nadert het onvermijdelijke moment – en dat komt op 20 april 1945, als Mussolini, samen met Claretta en enige ‘getrouwen’ op de vlucht wordt aangehouden en ze als honden worden doodgeschoten. De lijken worden op een vrachtwagen naar Milaan vervoerd waar ze op Piazza Loreto op straat worden gekieperd. Een vrouw schort haar rokken op en urineert op het gezicht van Mussolini.

En of dat allemaal nog niet erg genoeg is worden de lijken ondersteboven opgehangen aan het geraamte van de benzinepomp op het plein. Een priester klimt naar het lijk van Claretta, die een jurk aan heeft maar geen onderbroek, en bindt de jurk met een riem omhoog, zodat, aldus Denissen, tenminste haar pudenda bedekt zijn.

Denissen denkt dat Hitler, die dit relaas nog vernomen moet hebben, daarom een paar dagen later niet alleen zelfmoord pleegt, maar ook zijn lijk laat verbranden.

De meest recente film over Hitler heet Ondergang. Iets dergelijks over Mussolini zou beter Afgang kunnen heten.

Dat ik er onze eigen ultrarechtse politici heb bijgehaald, is geen toeval. Want Denissen is mede tot zijn boek gekomen doordat hij ziet hoe de Italianen nog altijd gevoelig zijn voor het type – zie het enkele malen herhaalde politieke succes van Berlusconi. En van Berlusconi is het maar een stap naar Fortuijn, Wilders, Verdonk.

__________________

Frans Denissen, De Vrouwen van Mussolini, Uitg. Bert Bakker, prijs €29.95

Dierenleed

Knut, inmiddels een verscheurend monster. En terecht.

Natuurlijk ben ik een dierenvriend, wat dachten jullie anders? Maar dan wel een heel bijzondere dierenvriend. Mensen zijn namelijk ook dieren, en het is uitgesloten dat de relatie tussen mensen en dieren anders is dan, laten we zeggen: organisch. Mensen zijn net als varkens alleseters en dus is het voor veel dieren zaak, op te passen voor mensen: als mensen honger hebben, dan eten ze je op. Een vos die honger heeft eet óók een konijn. Je kunt een vos vermoedelijk niet gemakkelijk zo ver krijgen dat hij er vanaf ziet en voortaan op een worteltje knaagt.

Het dier goed toebereiden, en er voluit van genieten, en alleen als je echt honger hebt. Dat dan weer wel.

Het zieligheidsdenken waar ook de Dierenpartij uit voortgekomen is, is dan ook voornamelijk een uiting van een eigenaardig aspect van het mens-zijn: een mens is in staat tot perversie. Een mens is in staat om te praten tegen een kat en te tongen met een hond. Een mens kan dieren zielig vinden en tegelijk opeten – als de vis maar gefileerd is en de biefstuk in keurige rechthoekige plakken.

Allemaal gedachten die opkomen na het lezen van het Volkskrant Magazine van heden, die de naam ‘Dierenspecial’ heeft meegekregen. Lees daarin vooral de avonturen van Ronald Giphart met de houtsnip. Maar de rest ook hoor. U slaat steil achterover. Daarna is het tijd voor de Opzij, met daarin een huisman die zijn mannelijkheid nieuw ontdekte bij het klootschilderen.

Dan kan ik intussen vertellen van mijn vader, die ik om talloze redenen waardeer (en steeds meer ben gaan waarderen, sinds hij 25 jaar geleden overleed). Mijn vader had namelijk nog exact de relatie met dieren zoals de mensen die tienduizenden jaren hadden gehad. Ik noem het voorbeeld van een hond: die vond hij prima, maar wel alleen voor de bewaking of voor de jacht. En er was nog iets: een hond woont buiten en nergens anders.

Mijn vader hield konijnen, niet voor de lol, maar uit noodzaak. Wij aten die konijnen, die wij als kleine naakte biggetjes geboren hadden zien worden. Ik kan nog de smaak oproepen van met salie in tomatensaus zachtjes gebraden konijn met groene radicchio en polenta. Als kind vond ik het heel normaal een druipend vers geslacht konijn in het keldergat aan te treffen – het beest moest uiteraard een paar dagen besterven – ook al omdat ik bij de slacht zelf aanwezig was geweest: ik mocht dan de longen opblazen, wat alleen maar kon gedurende een minuutje na de dood van het beest.

Mijn vader was niet wreed tegen de beesten. Hij zocht tijdenlang naarstig naar een methode waarmee hij een konijn kon doden zonder dat het piepte. Er was geen internet, maar hij kwam er toch achter: met een harde klap van de zijkant van de hand de nek breken en dan met een scherp mes de halsslagader doorsnijden. Daar ging Flappie. (Wij gaven de dieren geen namen. Je noemt de aardappels toch ook niet Henk?)

Een kunstenaarsleven

Tekening van Pieter Defesche, die hij in het vriendenboek plakte op de dag dat ik afscheid nam van de krant. Hij, een verstokte francofiel, zocht en vond een tekening uit Italië, al moest hij daarvoor teruggaan naar het jaar 1953.

Het gebeurt niet zo vaak dat je met een gevoel van opluchting kennis neemt van het overlijden van iemand in je kennissenkring. Met het overlijden van Pieter Defesche is dat wel het geval.

Kunstkenners zullen meteen roepen: maar Pieter Defesche was toch al lang dood? Die Pieter Defesche bedoel ik niet – ik bedoel zijn neef, die gisteren op 86-jarige leeftijd is overleden. Sinds een jaar of vijf was Pieter nog maar, zoals dat heet, een schim van zichzelf. Hij was getroffen door een beroerte die hem niet alleen zwaar handicapte, zowel geestelijk als lichamelijk, maar die ook het sein was tot een dementeringsproces. Een van de jongere collega’s ging hem nog geregeld bezoeken en vroeg zich bij die gelegenheden steeds af ‘zal ik hem maar doodmaken?’ Zelden heb ik inderdaad iemand gezien die zo door zijn ziekte vernederd werd.

Pieter kende ik al lang, omdat hij (voor mij althans) sinds mensenheugenis kabinetschef, een soort persoonlijk secretaris van de burgemeester van Heerlen was, een functie die hij uitoefende in grote stijl – als was hij een soort geheim kamerheer. Hij had het voorkomen van een ambtenaar uit een Franse misdaadfilm. Maar dat was uiterlijk (hij cultiveerde het wel) want de functie geef hem ook de vrijheid om het schitterende gemeentehuis van Peutz geregeld op te sieren met grote tentoonstellingen van zijn ware liefde, de moderne kunst.

Hij was het ook die, in een periode dat dat niet erg gangbaar was, voor de gemeente werk aankocht van de zogenaamde Amsterdamse Limburgers: van zijn neef, inderdaad, maar ook van Lei Molin, Ger Lataster, Pierre van Soest. Dat werk is sinds 1986 te zien in de Heerlense Stadsgalerij.

Wat steeds weer opvalt is dat Pieter op internet vrijwel volledig afwezig is. Zijn neef is er uiteraard volop, maar alleen enig graafwerk levert slechts op dat er nog ergens een tweedehands exemplaar te vinden is van zijn boek over de Amsterdamse Limburgers, dat in 2001 verscheen bij uitgeverij Rosbeek.

Pas goed leerde ik hem kennen toen hij zich na zijn pensionering op 65-jarige leeftijd meldde bij de kunstredactie van het Limburgs Dagblad: hij wilde geregelde kunstkritieken schrijven en dat aanbod werd graag aangenomen. Pieter bleek ondanks zijn leeftijd een geweldige collega, die zich achtereenvolgens  -- permanent mopperend, dat wel – een aantal verschillende redactiesystemen op de computer eigen maakte en daarop zijn schitterende kritieken en interviews tikte. De stukken waren geschreven in een onnavolgbare licht ironische stijl waarin Pieter zich af en toe ook een fraai staaltje ingehouden humor veroorloofde.

Toen Pieter tegen de tachtig liep werd het gemor dat sinds enige tijd op de redactie heerste over Pieters artikelen duidelijk hoorbaar. Men vond ze te moeilijk en ze gingen over onderwerpen die de lezers van de krant niet zouden interesseren – hij schreef inderdaad niet over Gordon of André Rieu. Het moet tegenwoordig om de een of andere reden allemaal lichter en luchtiger en vooral jeugdiger. Kort nadat Pieter beleefd doch dringend was verzocht te stoppen, kreeg hij een beroerte. De bescheiden, beschaafde, erudiete heer die altijd goed was voor geposeerd sombere, maar gedenkwaardige conversatie, die altijd was afgescheept met een belachelijk honorarium, veranderde van de ene dag op de andere in een zielig wrak. Op de opening van de expositie van enkele van zijn aquarellen, die korte tijd na zijn beroerte werd georganiseerd, voerde Pieter voor het laatst in het openbaar het woord. Hij sprak nog goed samenhangend, zij het moeilijk verstaanbaar. Daarna ging het alleen maar bergafwaarts.

Wij missen hem al heel lang.