SanteLOGie

Kaki

Het moet in 1979 of 1980 zijn geweest toen ik in een boomkwekerij in het noorden van Toscane naar een ‘kakiboom’ vroeg. Ik had toen nog nooit kaki’s gezien, bovendien bedoelde ik waarschijnlijk iets anders, ik verwachtte eigenlijk een boompje dat iets produceerde in de familie van de citrusvruchten. Ik kreeg een fier rechtop staand takje met vijf blaadjes in een potje. Thuis plantte ik het gevalletje vlak naast de voordeur en nam een afwachtende houding aan.

Er gebeurde vrijwel niets, in de daar op volgende twintig jaar. Of toch wel: in strenge winters bevroor het bovengrondse deel, zodat de plant een aantal keren helemaal opnieuw moest beginnen. Maar ach, hij had mooi blad, en was decoratief, zeker als hij de kans kreeg weer eens tot twee meter hoogte uit te groeien.

Intussen maakte Nederland voor het eerst kennis met kaki’s. Met name bij de Turkse groenteboer waren ze in november en december te koop, grote oranje vruchten die in de verte wel iets weg hadden van tomaten, maar totaal anders smaakten. Onrijp zijn ze nauwelijks genietbaar, maar zeer rijp heeft het glibberige oranje vruchtvlees een zachtzoete smaak die herinnert aan perziken en meloenen. De smaak wordt nog verbeterd door een druppeltje limoensap. Met name de laatste drie, vier jaar zijn kaki’s op kleine schaal het hele jaar te koop, en in de late herfst word je er op markt zo ongeveer mee doodgegooid. Met name op markten waar veel buitenlanders komen.

Kaki’s horen tot de familie waar ook het ebbenhout bij hoort, de botanische naam is Diospyros kaki. En er zijn tientallen soorten en cultuurvariëteiten. In Amerika, waar een grote groep vandaan komt, heten ze persimmon; de Europese zijn afgeleid van soorten uit China en in Israël heeft men een variëteit gekweekt met duidelijke afstamming van de Amerikaanse soorten, maar die ook onrijp genietbaar was, bekend onder de naam Sharon Fruit.

In de jaren negentig begon mijn boompje tekenen van leven te vertonen, namelijk door voor het eerst te bloeien met eigenaardige, groene bloemen. De kleine vruchtjes vielen kort daarna af, maar ze bleven lang genoeg hangen om te zien, dat de vruchten die typische ‘vierkante’ structuur hadden van persimmons en sharon fruit.

In de zomer van het jaar 2000 was het weer eens tijd voor een schilderbeurt van de woning. De schilders waren druk bezig maar ik miste iets. Het bleek dat ze de kakiboom hadden aangezien voor hinderlijk onkruid dat de werkzaamheden stoorde en hadden hem bij de grond afgebroken.

Het jaar daarop liep de boom ineens veel feller uit. Hij groeide en groeide, vroor niet meer in, ging steeds sterker bloeien en vorig jaar droeg hij ineens weelderig vrucht – alle vruchten op twee na vielen af. Maar aan de twee die wel bleven zitten en zelfs enigszins rijp werden, zag ik dat ik inmiddels was overgegaan naar een rondere vorm van kaki. De schilders hadden eenvoudigweg de ‘entrijs’ weggebroken en wat ik nu had was alleen de onderstam.

Vermoedelijk mede door de warme april bleven dit jaar zeker dertig vruchten zitten en vorige week heb ik er een gegeten, die al rijp was. De rest begint kleur te krijgen. Misschien moeten ze nog een paar dagen in de vensterbank.

Maar dan eten we het definitieve bewijs van de ‘global warming’ smakelijk op, natuurlijk.

Jan Wolkers

Van een soort ontwapenende openhartigheid, met absolute afwezigheid van ijdelheid, opschepperij; en al helemaal zonder die arrogantie en botheid, die wel lijkt te horen bij schrijverschap in Nederland. Dat allemaal was Jan Wolkers (81), die vandaag is overleden en woensdag al wordt gecremeerd.

Jan Wolkers was voor mij niet eens buitengewoon goede schrijver, al vond ik indertijd Turks Fruit, en nog steeds, een authentieke liefdesroman. En van veel van zijn korte verhalen heb ik zeer genoten, het kerstdiner met als hoofdgerecht een gebraden pauw (meen ik me te herinneren) is me lang bijgebleven.

Ik zal me Jan Wolkers vooral herinneren als de man met die aardse opvattingen en uitingen over het seksuele leven van de diersoort mens, zijn prachtige opvattingen over vrouwen en hun lichaam en geest, als een macho, maar dan zonder macho te zijn, als een connaisseur, een kenner, een fijnproever, de laatste nog levende Nederlander die zich openlijk dergelijke opvattingen kon veroorloven, zelfs Ciska Dresselhuys was er niet tegen.

De talkshows op de Nederlandse televisie zullen het orakel van Texel node missen – maar de laatste keer dat hij er in optrad, ik meen in mei in De Wereld Draait Door, was hij al nauwelijks meer een schim van zichzelf. Hij werd al te traag voor Matthijs van Nieuwkerk.

Ach, persoonlijk ben ik blij dat hem dementering bespaard is gebleven. En terwijl hij al jaren niets bijzonders meer heeft geschreven (althans voor zover mij onder ogen gekomen) was het bericht van zijn overlijden voor mij toch een schok.

_________________

De foto is van het ANP

Jan Wolkers 2

In 1978 verbleef ik een paar dagen in een pension in de Oost-Javaanse stad Yogyakarta. Het echtpaar M.-D. dat het pension exploiteerde, sprak nog uitstekend Nederlands en had dan ook veel aanloop van Nederlandse toeristen. De eigenares vertelde me dat niet alleen de Maastrichtse schrijver Kees Simhoffer bij haar had gelogeerd, maar ook Jan Wolkers. Over die laatste was ze niet buitengewoon te spreken. In mijn boek ‘Awas Stroom’ dat ik schreef naar aanleiding van die reis, noteerde ik:

‘’De Kus van Jan Wolkers mag dan wel op tafel liggen in huize M.-D., dat wil nog niet zeggen dat het boek de goedkeuring heeft kunnen wegdragen. Niet alleen omdat er naar mevrouw M.-D.’s opvatting schunnige passages in staan – maar omdat Wolkers er volgens haar in suggereert dat hij een kortstondige verhouding met haar zou hebben gehad, tijdens zijn verblijf van toen alweer zo’n dikke tien jaar geleden. Het is jammer dat indertijd nog geen gastenboek werd bijgehouden, anders hadden we langs die weg de tegenpartij kunnen horen…’

Wat ook jammer is: ik heb hier geen exemplaar van De Kus, zodat ik niet kan nagaan wat Wolkers precies schreef. Maar het zou me niet verwonderen…

Geur

Niks nieuws, natuurlijk: dat je gedrag enorm bepaald wordt door geuren waarvan je je de meeste tijd niet eens bewust bent. Het sterkst merk je het, wanneer je een geur ruikt die je heel lang, bij voorkeur tientallen jaren, niet geroken hebt. Dan merk je ineens dat je geheugen vooral aan de hand van die geur een ongelooflijk scherp beeld van een situatie in het verleden voor je geestesoog tovert. Ook heel intrigerend: dat je je een geur die je op dat moment niet ruikt, voor je geestesneus kunt toveren. Ik noem voor beide gevallen hetzelfde voorbeeld: een met rood fluweel bekleed doosje dat ik meer dan vijftig jaar geleden vond in een kast van mijn grootmoeder – destijds gewoon aangeduid met opoe – dat direct na opening een sterke aromatische geur bleek af te scheiden die mij daarna altijd is blijven herinneren aan dingen die oud zijn en veel te lang onaangeroerd gebleven.

Ik moest daar aan denken toen ik vanmorgen een stuk las in de boekenbijlage van de Volkskrant, Cicero – ik realiseer me ineens dat geen enkele periodiek me heeft aangezet tot het uitgeven van zo veel geld als juist deze bijlage. Het stuk gaat over het boek ‘Ben ik dat? Wat hersenonderzoek vertelt over onszelf’ van Mark Mieras. Ranne Hovius, die trouwens een naam heeft die ruikt naar lelietjes van dalen, schrijft daarin: ‘Een onderzoeksinstituut… onderzocht de invloed van geuren op erotische fantasieën. Van de meer dan honderd geuren die werden getest bleken mannen het meest opgewonden te raken van lavendel en pompoentaart en vrouwen van de geuren van komkommer en drop. Aftershave daarentegen was vaak de dood in de pot.’

Ik heb geen flauw idee hoe pompoentaart ruikt, en er zijn zo veel soorten drop, dat ik met die informatie niks kan. Komkommer ruikt, eh, naar komkommer, maar ik ben dan ook geen vrouw. Aftershave stinkt inderdaad vaak wel heel erg, net als veel moderne parfums. Maar lavendel, daar heb ik wel iets mee, geloof ik.

Wacht, even de tuin in.

Lavendel: zeep uit de jaren vijftig, welk merk? Iets met Haarlem, met melk, met een blauw met wit doosje, met ‘schoon gewassen’, met ‘onschuldig. Lavendel is de geur van kruiden voor we in Nederland de kruidenmanie kregen, ik ruik nu ook tijm en rozemarijn in lavendel, de geur is voor mij te veel gemengd, ik ruik hem te vaak.

Erotisch? Bij erotiek ruik ik liever helemaal niks, en hoewel ik daar vermoedelijk niet uniek in ben, besef ik twee dingen: andere mannen ruiken graag heel veel (Napoleon!) en ‘niks ruiken’ betekent natuurlijk: wel wat ruiken dat je opwindt, maar waar je je niet van bewust bent.

Wij zetten het hersenonderzoek voort.

________________________

De foto is afkomstig van de fotosite www.webshots.com, en is gemaakt door Roger Beau.

Beweging

Trots op Nederland is een beweging. Pardon, Beweging. Eerst dit: met dat woord moet je voorzichtig zijn. De Italiaanse fascistische revanchisten van na de oorlog noemden hun partij MSI, vertaald ISB, de Italiaanse Sociale Beweging, tegenwoordig Alleanza Nazionale. 

De partij van Zwarte Lola is dus geen partij maar een Beweging, en dat doet onwillekeurig denken aan die Nederlandse Sociale Beweging uit de jaren dertig van de vorige eeuw. Dat deed het vooral toen ik in Nova een adviseur van Rita zag, een akelige bleekscheet, uit wiens woorden ik opmaakte dat de Beweging TON wel eens kon uitdraaien op autoritair rechts, nog flink wat rechtser dan Wilders dus, die tenminste nog nooit betrapt is op antipolitieke en antiparlementaire en dus antidemocratische praat.

Dat soort vergelijkingen moet je natuurlijk zo weinig mogelijk maken. Ook Zwarte Lola kijkt wel uit. Als ze gisteren in het journaal dit zou hebben gezegd: ‘Voor het zedelijk en lichamelijk welzijn van een volk is nodig een krachtig staatsbestuur, zelfrespect van de natie, tucht, orde, solidariteit van alle bevolkingsgroepen en het voorgaan van het algemeen (nationaal belang) boven het groepsbelang en van het groepsbelang boven het persoonlijk belang’ dan waren de steun-smsjes voornamelijk weggebleven, denk ik. Maar ze bedoelt het uiteraard wel: Trots op Nederland.

Het woord ‘beweging’ verwijst er intussen toch duidelijk naar, en het is dus een ongelukkige en ondoordachte vondst van die ijdele, maar rijkelijk domme mevrouw. De TON-bewegingsslogan is trouwens gejat van een andere suffe beweging: het CDA.
Als Lola goed naar haar grote voorbeeld had geluisterd, Silvio Berlusconi, had ze een andere slogan gejat: ‘Hup Holland Hup’.

Lola Jacobse-Van Es gaat iedereen zijn zin geven, maakte ik op uit haar parmantige kletspraat in Eén vandaag; ze liep er ietwat doelloos mee rond in haar achtertuin (die veel weg had van de tuin van Pim Fortuijn), met dat arrogant-triomfantelijk lachje op haar onsmakelijke smoel. Dat ze nu iedereen zijn zin gaat geven, dat vind ik een vondst: waarom hebben de andere partijen dáár nou niet aan gedacht? Ik kan nog een gejatte slogan aanbieden: ‘Geen gezeik, iedereen rijk’.  Het grote verschil is dat haar Tegenpartij daar nog niet aan toe is. Daar gaat ze nog voor het land in. De Tegenpartij was voor mensen ‘die niet meer tegen Nederland kunnen’. Zeg maar het vastgoedsegment, waar Lola ook niet omheen komt, trouwens.

Als mevrouw Jacobse-Van Es maar niet in de gelegenheid wordt gesteld heel Nederland en de Nederlanders te onderwerpen aan de Oudste Beweging der Wereld.

Zie voor een nadere verklaring daarvan ook alweer Van Kooten en De Bie.

Oorlog

De ervaring leert dat het gemakkelijk is een leuk en vooral bijtend stuk te schrijven over een boek dat je niet gelezen hebt. Dus storten we ons gretig op het proefschrift van ene Leo Adriaenssen, die in dat boek schijnt te beweren dat Nederlandse nationale helden zoals de Vader des Vaderlands Willem van Oranje tijdens de Tachtigjarige Oorlog het niet zo nauw nam met leven en goederen van de inwoners van de streken die in de weg lagen in de strijd tegen Spanje, te weten Noord-Brabant en Limburg.

Het zou wellicht kunnen volstaan om te constateren dat ook hier weer eens getoond wordt dat ‘waar gehakt wordt vallen spaanders’, ware het niet dat Adriaenssen blijkbaar gewag maakt van de termen ‘bevrijdingsoorlog’ en ‘oorlogsmisdaden’.

Waarmee nog een andere vraag aangaande geschiedschrijving wordt geïntroduceerd, namelijk: hoe vruchtbaar is het, de geschiedenis van eeuwen geleden te bekijken met de wetenschap van nu? In dit geval: was de Tachtigjarige oorlog een ‘bevrijdingsoorlog’ zoals die van Noord-Vietnam tegen het marionettenregiem in Saigon en hun vrienden van overzee, de Amerikanen? Misschien leek het er op, ook voor de tijdgenoten. Maar ook het communistisch regiem in Hanoi ging, in het kader van die oorlog, niet zachtzinnig met de eigen bevolking om, ook daar werd gehakt en vielen spaanders.

Maar zou in de zestiende en zeventiende eeuw een begrip als  ‘oorlogsmisdaden’ hebben bestaan? Ook toen konden degenen die werden gevierendeeld, geradbraakt, onthoofd en doodgemarteld voor de geringste vergrijpen, de acties niet buitengewoon waarderen. Maar ze werden uitgevoerd door instanties die elkaar de hand boven het hoofd hielden, daarbij vanh harte gesteund door degenen die niet gevierendeeld, geradbraakt, onthoofd en doodgemarteld werden en ook dat risico niet liepen op dat moment.

Het was de tijd waarin men het in Spanje en Portugal volkomen normaal vond om de halve bevolking van Zuid-Amerika uit te moorden om hun goud en zilver te kunnen jatten, de tijd waarin pausen en bisschoppen, als ze even hun eigen dochters niet hoefden te neuken, aan het hoofd van hun legers moordend en brandschattend door de omgeving trokken.

Dat is het probleem van geschiedschrijving – die is altijd subjectief. De tijdgenoten van Willem van Oranje in Noord-Brabant en Limburg hadden wellicht weinig op met de Vader des Vaderlands, hem persoonlijk ging het er om, de leidende persoonlijkheden, degenen tevens die de geschiedschrijving beheersten, achter zich te hebben: aan het oordeel van die stomme en vooral machteloze boeren beneden de rivieren, voor zover tot hem doorgedrongen, had hij uiteraard geen boodschap.

Uiteraard is het goed eens te oefenen in alternatieve vormen van geschiedschrijving. Mladic en Karadzic kwamen, nobel als ze waren en zijn, op voor hun vaderland. Drees voerde twee verwerpelijke koloniale oorlogen in Indië, maar dat deed hij omdat het welzijn van het Vaderland dat eiste. En als Spanje de Tachtigjarige Oorlog had gewonnen was Willem van Oranje niet vanaf vandaag, maar al bijna vijfhonderd jaar ook officieel een oorlogsmisdadiger.

_________________

De illustratie is ontleend aan het lemma van Wikipedia over het Turfschip van Breda. De tekening is van Jan Luyken.

Exit

Nathan Zuckerman, inmiddels 71 jaar, schrijver en veelvuldig optredend romanfiguur van Philip Roth en als je het mij vraagt zijn alias of alter ego, heeft (precies als Roth zelf) elf jaar in de bergen ten noorden van New York gewoond als hij eind 2004 naar New York reist voor een behandeling door een uroloog, die beweert dat hij een van de spectaculaire bijwerkingen van de verwijdering wegens kanker van zijn prostaat – urine-incontinentie – kan verhelpen.

Tijdens zijn verblijf van een week in de grote stad ontdekt Zuckerman dat een jonge literatuurhistoricus, Richard Kliman, bezig is een biografie voor te bereiden van de lang geleden overleden en grotendeels vergeten maar daarom nog geen onbelangrijke schrijver E.I. Lonoff; Zuckerman heeft allerlei redenen om te verhinderen dat dat boek uitkomt; mede doordat hij, ook heel toevallig, op het spoor is gekomen van Amy Bellette, de vrouw die in de jaren vijftig de vriendin van Lonoff was. En hij ontmoet Jaimie Logan, rond de dertig en aankomend schrijfster, op wie hij prompt verliefd wordt. Verliefdheid op jonge vrouwen overkwam hem vroeger veel vaker, maar de tijden zijn veranderd, zoals zal blijken.

Met Amy Bellette heeft hij een lang gesprek, dat moeizaam verloopt omdat Amy geopereerd is aan een hersentumor die juist weer is teruggekeerd – en ook doordat Zuckermann hogelijk verontrust is over zijn eigen falende geheugen, dat geheugen waarmee zijn literaire werk staat of valt. Amy heeft in haar verwarring door haar ziekte nogal wat medewerking verleend aan de activiteit van Kliman, maar smeekt Zuckerman Kliman tegen te houden. Het blijkt uiteindelijk dat Zuckerman absoluut niet opgewassen is tegen de bruisende vitaliteit van Kliman.

Hij vergeet niet alleen geregeld wat er precies in gesprekken gezegd en gedaan is, en hij moet ook vaak per dag zijn luier wisselen en douchen om niet naar pis te ruiken. Ondertussen voert hij lange interne dialogen met Jaimie – vlak voor zij (in die dialoog genaamd Hij en Zij waar zij dus niets van weet) aankondigt hem in zijn hotelkamer te zullen opzoeken, stapt hij in de auto en rijdt terug naar de bergen; hij realiseert zich immers voortdurend dat hij de vrouw niet anders zou kunnen bieden ‘dan dat gerimpeld stukje vel waar voornamelijk pis uit loopt.’

Voor iemand van mijn leeftijd, die weliswaar (nog) niet de bijwerkingen van het ouder worden voelt zoals Zuckerman, maar wel gemerkt heeft dat ‘het allemaal minder wordt’ is dit gevaarlijke literatuur. Roth beschrijft zo volstrekt genadeloos en vlijmscherp wat hij denkt en voelt en ondervindt, ook tegen de achtergrond van de vreesloze vitaliteit van de jeugd van Richard en Jaimie, dat je toch onwillekeurig te lang blijft stilstaan bij de hopeloosheid en zinloosheid van het verdere bestaan als bejaarde. Gelukkig ben ik een hersenloze optimist, want anders…

Volgens mijn inschatting maakt Roth met dit boek zijn eigen cirkel rond. Kijk maar: voor het eerst sinds een flinke reeks boeken voert hij Zuckerman weer ten tonele. Roth introduceerde Zuckerman in de jaren vijftig, het eerste boek met zijn alter ego als romanfiguur speelt zich af in het jaar 1956, in het huis van de schrijver E.I. Lonoff en daar ontmoet Zuckerman ook voor het eerst Amy Bellette, destijds een exotische schoonheid.

Ik denk dan ook dat dit mogelijk het laatste boek van Philip Roth is, hij hint in deze pagina’s ook in die richting: zijn geheugenverlies, beseft hij, zal het hem onmogelijk maken op zijn ‘normale’ peil te blijven schrijven, althans: publiceren. En als je nog verlegen zit om een extra aanwijzing daarvoor: het boek uit 1979 waarin Zuckerman voor het eerst optreedt, heet The Ghost Writer. Dit nieuwste, mogelijk laatste boek, heet Exit Ghost.

Volgend jaar maar gauw de Nobelprijs voor literatuur, zou ik zeggen. Wat een oeuvre heeft die man.

Exit Ghost, Philip Roth, ISBN-13: 978-0-618-91547-7

Bij de foto’s: Een groot deel van het oeuvre van Philip Roth.

De eerste en (mogelijk) de laatste Zuckerman, plus de twee boeken die de meeste indruk op me maakten: Patrimony en Sabbath’s Theater – wat ontbreekt is American Pastorale, dat eigenlijk hét boek van Roth is.

Kin

Twee issues die de dag van gisteren tekenden: ‘Bos Atlas blundert met carnavalsnamen’ en ‘Clairy Polak hoort als eerste dat R. Verdonk het lidmaatschap van de VVD opzegt’.

Ik begrijp dat met name het eerste de betrokkenen zeer heeft aangegrepen. ‘Blunders’, hoor ik mompelen, ‘Belediging’, ‘Pijnlijke fouten’, ‘Dom en belachelijk’.

De redactie van de Bos Atlas heeft, naar ik mag aannemen als vroege carnavalsgrap, in de jongste editie een kaart van de provincie Noord-Brabant gevoegd waarop de namen vermeld staan die de ‘agge mar leut het’-gemeenschap in haar humorloze boertigheid aan de eigen plaats van inwoning geeft ten tijde van de carnavalsviering. En daar ontbreken er in de nieuwe Bos Atlas een hele hoop aan! (Een min of meer volledige lijst staat hier). Ik schat dat dit, desgewenst, oprichting van een politieke partij rechtvaardigt, die zich dan tegen Bos gaat richten, want dat soort begripsverwarring moet je wel hebben, wil je succes boeken.

Algemene verwarring is ook aan de orde in de VVD. De VVD is vanouds een partij van liberale conservatieven, een eigenaardige contradictio in terminis, als u mij vraagt, trouwens. Meestal keurige mensen, verder, doen geen vlieg kwaad; hun enige zwakheid is dat ze vaak de verleiding niet kunnen weerstaan om een deel van hun Kamerzetels binnen te halen vanuit het antidemocratisch grauw.

Hoogtepunt op dat gebied was Hans Wiegel, die net als Rita Verdonk géén standpunten van betekenis had, maar wel een aardappel in de keel en eigenaardig taalgebruik. En vooral die kin. Dat is al sinds Mussolini bekend: je hoeft geen standpunt te hebben, je moet een kin hebben, en die kin moet je vastberaden vooruit kunnen steken. Ooit werd de VVD plotseling groot doordat een deel van het electoraat aan die kin van Wiegel had gezien, dat hij – nadat hij (in hun primitieve ogen) de dictator van Nederland zou zijn geworden –  de zwartjes op een lek schip de Noordzee op zou sturen.

De truc is ook al eens geprobeerd door Fortuijn – geen programma, wel een kin – maar intussen is wel duidelijk dat als er niet vlak voor de volgende verkiezingen een Marokkaan twee of meer politieagenten overhoop steekt, de vijver waarin Rita samen met Blonde Dolly (uit het Jocusriëk) zit te hengelen, beperkt blijft tot een zetel of vijfentwintig (wat ook al godgeklaagd is) en dat de VVD terugkeert naar haar roots, weer gezellig conservatief-liberaal wordt en tevreden met twaalf zetels in de Kamer een Dixielandplaatje opzet.

Ik lieg trouwens als ik beweer dat Rita geen programma heeft: ze zei gisteravond al tegen de therapeutisch glimlachende Clairy Polak dat ze, geheel in tegenstelling tot Blonde Jocus, de koran niet wil verbieden. Nou, dan zijn de problemen van Nederland natuurlijk helemaal opgelost.

Molens

De activiteit van de Hollandse journalistiek rond de problemen met het milieu in het algemeen, en die rond Al Gore in het bijzonder, doet een journalist die ooit nog geleerd heeft hoe het eigenlijk moet, het schaamrood naar de kaken rijzen.

(Bijna had ik geschreven ‘het schaamháár naar de kaken rijzen’. Maar dat kwam door het probleem dat werd behandeld in dat schitterende BNN-programma van Paul de Leeuw: ‘wie scheert zijn ballen’. En dat werd daar niet behandeld als een milieuprobleem.)

In de berichtgeving en commentaren rond Al Gore en de opwarming van de aarde komt één groot verlangen van de mensheid naar voren: laat het in godsnaam niet waar zijn.

Daaruit valt te verklaren waarom de hele pers zich stort op een paar overdrijvingen cq foutjes in de film van Al Gore, die dan ook ‘Een ongemakkelijke waarheid’ heet. De BBC, die meteen ook als gezaghebbend op het gebied wordt aangemerkt, meldt die foutjes en de onmiddellijk reactie in de gehele pers is: zie je wel! Het is helemaal niet waar! De opwarming van de aarde is een verzinsel!

Dat Al Gore de Nobelprijs voor de Vrede krijgt voor zijn acties leidt ook tot bevreemd de wenkbrauwen optrekken: wat heeft vrede nou met klimaat te maken?

Dat doet me denken aan die befaamde sketch van Van Kooten en De Bie over seks. Van Kooten zegt, nadat De Bie heeft uitgelegd weinig trek meer te hebben om te fleppen: ‘Nou, maar dan zit jij waarschijnlijk in een poreuze cirkel. Het is waarschijnlijk psychisch.’ De Bie: ‘Wat heb mijn jongeheer nou met psychisch te maken?’ Van Kooten: ‘Fysiek is altijd psychisch’.

Precies: klimaat is óók altijd psychisch, maar als je hoe dan ook geen trek hebt om te fleppen, dan trek je ook niet aan Al Gore.

En daarna voor de zekerheid nog weer eens beginnen over al die vliegreizen waarmee de campagne van Gore gepaard gaat – nou moet ie weer naar Oslo, om die prijs op te halen – en dat huis van hem… En als we dan de Elsevier uit hebben, vliegen we op één dag heen en weer naar Praag om te shoppen. Voor vier eurocent retour. Wat Gore ken, ken ik ook.

Vrijdagavond, bij P&W – op de een of andere manier komen we altijd weer bij P&W terecht, dat is waarschijnlijk psychisch – gaf Jan Mulder ook weer eens een mooi voorbeeld, hij vond het verschrikkelijk om van Amsterdam naar Friesland te rijden en dan geconfronteerd te worden met al die windmolens. Weg ermee! Hij ziet uiteraard niet dat hij daarheen rijdt over een strook asfalt van vijftig, zestig meter breed, vol met auto’s en vrachtwagens die meestal lelijker zijn dan windmolens, en vol met lelijke tankstations en omzoomd door oerlelijke flatgebouwen. Waarom houdt Jan die tirade? Hij wil gerustgesteld worden, het zal allemaal zo’n vaart niet lopen.

Maar zelfs als het zo’n vaart niet zal lopen, zelfs als er over vijftig jaar een ijstijd voor de deur staat, dan is het toch niet verkeerd dat we op dat moment zouden kunnen terugkijken op een periode waarin we de hersenloze verspilling hebben omgezet in slimme zuinigheid?

de Kaart

is

In de cirkel de auto's, waarvan hieronder sprake is.

De Bos Atlas heb ik toch een beetje op het netvlies als een weliswaar mooi uitgevoerd, klassiek boekwerk – maar een beetje suf is hij altijd voor me gebleven, sinds ik er in 1951 kennis mee maakte, toen hij op de lijst met aan te schaffen boeken stond voor de eerste klas van hbs-a. Suf, omdat hij hoorde bij school. Jech.

Dat exemplaar bevatte nog de complete blinde kaart van de Soenda-eilanden, ondanks dat we Indië toen al twee jaar kwijt waren.

Maar ik denk dat die Bos Atlas mij wel op het spoor van de landkaart heeft gezet en ik beken mij dan ook volmondig tot de sekte der landkaartaanbidders. Lang heb ik gedacht dat ik daar uniek in was. Langzaam is het tot me doorgedrongen dat ook anderen dat hadden, meestal manspersonen. En sinds donderdag weet ik dat Martin Bril en de broer van Aaf Brandt Corstius ook horen tot dat gezelschap voor wie de Mercatorprojectie geen geheimen meer heeft, die blindelings weten te vertellen wat een groen vlakje met tekentjes als een omgekeerd boompje betekent (moeras) en die de betekenis kennen van vele geheime aardrijkskundige termen.

Ik heb een flinke archiefkast met honderden kaarten, variërend van een wereldkaart, via 1:50.000 kaarten van de Azoren tot stukgelezen en volgekladderde stadsplattegronden van Venetië en Manhattan tot tientallen topografische kaarten van Nederland en van een aantal gebergten waar het goed wandelen is; er zijn kaarten bij in cyrillisch schrift, kaarten voorstellende de grote stad Moskou, oude, dus onbruikbare kaarten, kaarten van autowegen in Rusland waar de omgeving van de wegen volledig is weggelaten, primitieve handgetekende kaartjes van bepaalde plekken in de Hoge Venen in België.

En in de boekenkast staan allerlei atlasjes, bijvoorbeeld historische, of de topografische atlas van de provincie Limburg, waarop ik mijn huis heb aangekruist; de atlas van de Russische spoorwegen, kaarten van Denver en Baltimore en Algiers; wegenatlassen in de vorm van ringbandboeken, die handig zijn in de auto. Zelfs ligt er nog de Bos Atlas die Djamila heeft ingebracht.

Sinds een tijd hebben we natuurlijk Google Earth, een godsgeschenk voor de landkaartaanbidder. En pas nog heb ik ontdekt dat de concurrent, Maps.live van Microsoft, nog mooier is, hoewel die nog lang niet de hele wereld heeft gefotografeerd. Maar op bijgaande foto zie je bijvoorbeeld ons huis al wel, met op de oprit de camper en onze twee automobielen – die vind je in de Bos Atlas natuurlijk niet.

Jij vindt TomTom zeker ook geweldig? Helemaal niet, dat is net die Russische kaart waar de omgeving op gewist is. Op TomTom kun je exact naar elk willekeurig adres rijden zonder te weten waar je bent. Ik wil juist weten waar ik ben, ik wil de weg niet zien, het gaat me om het landschap. Nog altijd geeft alleen de landkaart antwoord op die vraag. En dus ook de Bos Atlas, min of meer.