SanteLOGie

Een bak bami

Heeft de Nederlandse horeca in het geheim laten uitzoeken in hoeverre de rookverslaafde de neiging heeft ook geheel of bijna geheel alcoholverslaafd te zijn of te worden? Wordt dat idiote verzet tegen een rookvrije horeca alleen maar ingegeven door een obsessie voor omzetvergroting? Zal best, maar dat moet toch een keer in het tegendeel verkeren? In toenemende mate hoor ik om mij heen niet-rokers klagen over de arremoeiige stank die uitgaat van het Nederlandse horecawezen. Ook in de sjiekste tenten loop je onveranderlijk tegen een wolk aan, waarvan het me steeds scherper voor ogen staat dat die rook kort tevoren binnen is geweest in die stinkende monden en die geasfalteerde longen. Het wordt in toenemende mate onmogelijk om nog te genieten van het gebodene.

Wat nog raadselachtiger is: dat de regering blijkbaar haar oren laat hangen naar de wensen van de horecalobby. Terwijl in de meest onwaarschijnlijke rokers- en zuiperslanden vrijwel zonder slag of stoot een rookverbod in de horeca is ingegaan, streeft Nederland uit alle macht naar de status die Oost-Duitsland en Roemenië hadden omstreeks 1980: armoedzaaiers die sjekkies konden pielen.

In Ierland blijken ze gewoon in het gebruikelijke tempo door te zuipen, hetgeen wat wil zeggen, en de blijkbaar bijbehorende sigaretjes roken ze dan wel in de open lucht.

En in Italië is helemaal een wonder geschied. Vanaf de eerste dag van het rookverbod in de horeca – in een land waar de horeca meer dan waar ook een verlengde is van de huiselijke omgeving – heeft iedereen zich er braaf aan gehouden. En dat in een land waar het zich onttrekken aan wetten en regels niet zozeer een dagelijkse sport als wel een levensfilosofie is.

Het helpt natuurlijk dat Italianen, voorzover ik me herinner, van oudsher al weinig geneigd waren onder het eten te roken. Dat kan ook bijna niet, want vroeg of laat tijdens de maaltijd gaat het gesprek over de kwaliteit van hetgeen op tafel staat, en dan dien je je mannetje te staan en dus niet de smaak van een goed gevulde asbak in je mond te hebben.

Een enkele Italiaanse restauranthouder richtte een apart rokersvertrek in, maar ik lees dat dat kamertje meestal leeg blijft.

In Nederland zijn eters veel bescheidener dan de Italianen, die zichzelf stuk voor stuk als fijnproever beoordelen: Nederlanders denken dat wat door een gediplomeerde kok op je bord wordt gelegd, wel lekker móet zijn, ‘dat hoef ik niet per se ook zelf te proeven. Sterker nog: ik ben niet bevoegd om een oordeel te vellen, ik ben van de afdeling ‘doet u mij maar een bord warm eten’, en hier ben ik toch al niet om de honger te stillen, nee, ik ben ‘een avondje uit’. Als ik honger heb haal ik een wel een patatje oorlog of een bak bami, dat vind ik meestal toch het lekkerste.’

Zo’n beetje dus. Ik herinner me de ijscoman in Castellamare op Sicilië die buiten de ijssalon stond te roken, en snel en schuldbewust het rokertje doofde toen hij ons in zijn richting zag komen. Dat moeten we in Nederland ook hebben. Morgen nog.

Veilig

Al twee dagen de deur niet uit geweest. Niet gezond natuurlijk, maar de open lucht ziet er vanachter het raam niet buitengewoon aantrekkelijk uit. Het wordt tijd voor half maart; ook dan kan het nog koud zijn en flink miezeren, maar dan is het om acht uur ’s morgens licht.

Binnen zitten heeft ook leuke kanten. Zo heb ik uitvoerig de advertentie met aanbiedingen van de Lidl bekeken. Meestal vang ik trouwens bot bij die interessante winkel, omdat de aanbiedingen vijf minuten na het openen van de winkel al op zijn. Er was één gelukkige uitzondering: vorige week scoorde ik drie dozen prosecco tegen een alleszins schappelijk tarief, en de kwaliteit hebben we ook al flink getest. Het is er het weer voor. Het is altijd weer voor prosecco.

Blijkens de advertentie voor deze week is de Lidl plotseling in de paranoia-stand geschoten.

Het begint met de ‘Documentenbox Sentry H2100’, die vuurbestendig is tot 843 graden, en waterbestendig, tot hoe diep staat er niet bij. Ook niet of hij ontploft als onbevoegden hem trachten te openen. Wat de box wel aantrekkelijker zou maken. Er is een vierdelige raamalarmset, waardoor de eventuele onverlaten de documentenbox niet eens te zien krijgen. Er is een raamslot met twee sleutels – of die allebei nodig zijn om het raam te openen, het staat er opnieuw niet bij. Hopelijk wel. Er is een ander geraffineerd apparaat: een ‘toevalsschakelaar’ die op de raarste tijden lampen aan en uit doet waardoor inbrekers op het verkeerde been worden gezet.

Dan is er nog een zakalarm ‘voor dreigende overval of andere noodsituaties’. Je trekt er aan en het ding produceert 110 decibel, wat veel lawaai is: de overvallers slaan misschien op de vlucht, maar u moet minstens naar de KNO-arts. Veel rustiger is de bewegingsmelder die slechts een piepsignaal geeft, en dan zwijgen we nog even over de mini-beveiligingscamera, het detectorenassortiment, het gasalarm, de brandblusser en de verbanddoos. Na een bezoek aan de Lidl en montage van al dat moois, kom je nooit meer levend je huis uit, als je er al levend binnen bent geraakt.

Radeloos kijk ik rond op de kleurige pagina. O gelukkig: er is ook een BH-hemd voor maar 5 euro, met twee damesslips en als de dame in kwestie qua gestalte te wensen overlaat voorziet de Lidl daar ook in: met een corrigerende slip, voor maar 4 euro.

De oplossing ligt voor de hand: in afwachting van zonnig en warm weder dat je naar buiten lokt om jubelend rond te huppelen in bos en beemd, begeleid door de vinkenslag en de roep van de koekoek, blijf je gewoon onder de wol met die mevrouw met al die leuke dingen aan (mooier nog: uit) die hopelijk nergens tegen beveiligen en in ieder geval niet meer lawaai maken dan strikt noodzakelijk.

Die prosecco heb je in dat geval ook zeker niet voor niks gekocht.

Op proef

Toch eens een keer stoppen met die proefabonnementen. En dan heb ik het niet over de teleurgestelde reactie van de dames die hoopvol bellen of ik de proef misschien als vast abonnement wil voortzetten?

Neem Vrij Nederland. Van 1960 tot 1970 heb ik een abonnement gehad op dat blad, de hele zaterdag ging heen met smullen van de paranoïde verhalen waarmee het doorgaans werd gevuld. Lange verhalen ook, een hele pagina was niks. In die tijd hadden de dagbladen nog niet die dikke bijlagen van tegenwoordig, in die behoefte voorzag Vrij Nederland dus ook. De afgelopen maanden heb ik het blad weer eens op proef gehad. Het zal wel aan mij liggen, maar ik vond er niet veel aan. Geen enkel artikel is in mijn kop blijven hangen, zoals vroeger de stukken van Martin van Amerongen over Duitse literatuur en daarmee samenhangende wandelingen in de Harz in mijn geheugen gegrift bleven. En beetje aanstellerig is het nu ook, met onbegrijpelijke cartoons en kinderachtig geschilderde omslagen, door iemand die in Kenia woont, meen ik me te herinneren.

Voor maar twee weken had ik Trouw, net als een jaartje geleden. Moet ik nu echt niet meer doen. Een krant met een kinderachtige vragenrubriek, maar dat is het ergste niet. Natuurlijk heeft de krant het gebruikelijke nieuws, maar daar heb je Trouw dus niet voor nodig. Als er al eens ‘exclusief’ nieuws in staat, gaat het over obscure machinaties binnen protestants-gristelijke denominaties op hersteld gereformeerde grondslag, vrijgemaakt en onderhoudende diverse artikelen, waaronder 31. Wat dat betreft heb ik met Trouw net zoveel affiniteit als met de Stille-Oceaanbode die in een oplage van driehonderd stuks bij het ochtendgloren verspreid wordt in de republiek Tuvalu. Leuke krant, maar geen letter die me helpt in de strijd tegen de oprukkende Middeneeuwen; integendeel.

Komt nog bij dat Trouw geen enkele columnist van betekenis heeft weten aan te trekken en zich behelpt met Sylvain Ephimenco en Mart Smeets.

En nu ik toch aan het klagen ben: ooit, heel lang geleden, verlangden alle journalisten in Nederland naar de dag, dat besloten zou worden dat Nederland internationaal ging meetellen en kranten ook op zondag zouden verschijnen. Alleen De Telegraaf doet dat tegenwoordig, maar die uitgave voldoet helaas lang niet aan al mijn criteria voor het begrip ‘krant’. De nieuwste ‘dagbladen’ nrc.next en DePers verschijnen, behalve op zondag, ook op zaterdag niet, en voldoen daarmee aan de aloude criteria voor ‘nieuwsblad’; als je als journalist werkte bij een nieuwsblad, dan zei je op verjaardagen nog liever dan dat te bekennen dat je daadwerkelijk betrokken was bij het schoonhouden der stedelijke riolen.

En als je het interview met Dominique Weesie, de uitvinder van GeenStijl.nl,  in de Volkskrant van zaterdag hebt gelezen, dan weet je dat er aan de neergang van de Nederlandse journalistiek nog lang geen einde is gekomen. Weesie begint deze week met een tv-programma (bij BNN) onder de titel ‘Steengeyl’. Voelu um? Hellup!

Regels

Columns schrijven is de meest egocentrische vorm van communicatie: niet gehinderd door interrupties of tegenspraak roep je maar wat. Toch is er een setje regels waar elke columnist zich aan moet houden: nooit schrijven over columns schrijven (‘ik moet een column schrijven, maar ik weet momenteel niks’), niet reageren op andermans/vrouws columns en al helemaal: jat geen onderwerpen van andere columnisten en als je het toch doet, laat het dan niet merken, bewaar het idee bijvoorbeeld voor over een paar weken.

Dus nu maar even het Volkskrant Magazine van vandaag. Martin Bril schrijft over de plaatsen waar hij gewoond heeft. Heb ik ook wel eens aangestipt, maar nooit het hele verhaal, waarbij het begrip ‘wonen’ er vanuit gaat dat je ergens gewoond hebt als je er minimaal tien dagen achtereen hebt verbleven.

De Thijmstraat en de Van Broeckhuysenstraat in Nijmegen. De kazernes in Roermond, Vught en Steenwijkerwold. De Veenenlaan in Hoorn, de Diepenbrockstraat in Leeuwarden, De Jan Steenweg in Groesbeek, de Daniëlsstraat in Schaesberg, de Prins Bisschopsingel en de Capucijnenstraat in Maastricht, de Frederikstraat in Den Haag. Aan zo’n opsomming heb je niks, hoewel ik, net als Bril, wel de neiging heb om er even langs te rijden of te lopen als ik toch in de buurt ben. Meestal zit er dan iemand bij me in de auto die mompelt: ‘Waarom moet dat? Heb je heimwee of zo?’) Zo weet ik dat de magnolia die ik in 1967 plantte, veel later op een verschrikkelijk barbaarse manier is gesnoeid. Maar wat heb je er allemaal aan? Zelfs voor mezelf zijn dit zinloze feiten.

Waardoor we wel weer geheel onverwachts zijn aangekomen bij het onderwerp waarmee Sylvia Witteman, verderop in het VK Magazine het gebrek aan een passend onderwerp verbergt. Ze maakt er zelfs een ‘opdracht voor de lezer’ van. ‘Verzin zelf zinloze feiten bij de volgende begrippen: Gerard Cox, de larix, Ivriet, plankton, Mae West, longemfyseem, Sesamstraat, de Volvo Amazone, salmiak, Los Angeles, scheurgras, Sandra Reemer, koolmonoxide en de Wannsee. Voor gevorderden: stel uit alle bovenstaande begrippen één groot zinloos feit samen en laat dat op een T-shirt drukken’. Tot aan het T-shirt is het niet moeilijk: ik verklaar mijn stukje van heden (tot aan het T-shirt dus) tot het gevraagde grote zinloze feit.

En het T-shirt is geniaal: wie die tekst op dat T-shirt heeft, houdt dat áán en zo voorkomt onze Syl dat ze er nog last mee krijgt, bijvoorbeeld door een prijs te moeten uitloven voor het beste zinloze feit. (Wat op zich een mooi zinloos feit zou zijn.)

Maar vanaf morgen cq volgende week weer graag columns volgens de boven omschreven regels van de kunst. (Nog een belangrijke regel: ‘De ideale column komt aan het eind terug op de plaats waar hij begon.’)

Kop

Het was zo’n mooi bericht. ‘Man krijgt paspoort, vermomd als clown.’ Moeilijk die kop boven dat bericht goed te maken. Nou ja, de man in kwestie ging dus eerst naar de pasfotograaf, liet daar een foto maken van zijn hoofd, geschminkt als clown, ging met die pasfoto naar het gemeentehuis (van Hellevoetsluis, het woord zegt het al) deelde mee dat het petje op zijn hoofd verband hield met zijn levensovertuiging en kreeg een identiteitskaart en liep daarmee rechtstreeks naar de media. Die altijd denken dat het komkommertijd is en dus met het bericht naar de gemeente, en naar een Kamerlid (‘ik zal de minister vragen passende maatregelen te nemen.’)

Ik had inmiddels al wel op de radio gehoord dat ik op die pasfoto geen clown van het type cliniclown zou mogen vermoeden, type Bassie, zeg maar. Dat zou op zich wel leuk zijn geweest, een tamelijk jolig gezicht ook. Mijn geestdrift was al behoorlijk getemperd toen ik hoorde dat de ‘clown’ in kwestie de joker was van Batman. Ik herhaal: de joker van Batman. Hoe Batman er uitziet, dat weet ik wel zo’n beetje, maar de joker? Misschien is het wel de Joker.

Vanmorgen zag ik de joker, op een foto van identiteitskaart met daarnaast de houder ervan in mijn lijfblad. Hij had inderdaad een petje op, een soort wintermuts, en dat mag niet voor een paspoort, tenzij je een beroep doet op enige vorm van hallelujah. (Dat is typisch voor de westerse samenlevingen: als de dood voor godsdienstfanatici. Zo kreeg de Satanskerk te Amsterdam, een soort bordeel, op grond van het woord ‘kerk’ in de naam ooit belastingvrijstelling. Aan de andere kant: in Nederland anno 2007 wordt serieus onderhandeld om gristenfundamentalisten in de regering op te nemen. We leren het nooit.)

De jongeman houdt op de foto in het lijfblad trots de kaart voor de camera. Hoewel hij inmiddels afgeschminkt is, lijkt hij nog sprekend op de geschminkte foto. En dat is voor zijn uiterlijk geen gunstig teken. Met zo’n kop sta je inderdaad voortdurend voor joker.

Maar de circusvoorstelling is inmiddels afgelopen, want de gemeente Hellevoetsluis heeft de jongeman gevraagd de kaart weer in te leveren.

En ik voel me een geluksvogel. De regels voor pasfoto’s worden namelijk verder aangescherpt. Begin deze maand heb ik een nieuwe identiteitskaart gehaald en toen was er al een probleem met de foto. Waren mijn brilleglazen niet te donker? Ging er geen zweem van een glimlach over mijn gelaat? Maar met wat moeite en behendig praten kwam de foto erdoor, zonder dat ik een beroep moest doen op een nihilistische levensbeschouwing.

Na het Hellevoetsluis Incident had ik waarschijnlijk eerst mijn kop helemaal kaal moeten laten scheren en dan nog waren er bezwaren gerezen tegen de weinig uitgeslapen blik in mijn ogen.  Vanaf nu lukt dat niet meer. Denk maar niet dat je er voortaan door komt met een lichaamstemperatuur van 38.9 en wraakzuchtige gedachten in je hoofd. Tot welke denominatie je je ook bekent.

Lijken

Lijkschouwers verstaan hun vak niet, lees ik in DePers. Op internet, papieren kranten zijn er nog niet. Het is nu pas kwart over zeven, en ik moet naar Ridderkerk. Waar ik nog niet dood gevonden zou willen worden.

Dagelijks kunnen wij zien dat de ‘coroner’, de Angelsaksische versie van de lijkschouwer, zijn of haar vak wel degelijk verstaat. De meeste lijkschouwers zijn volgens mij geen aangenaam gezelschap, het woord zegt het al, hoewel er natuurlijk bezwaren zijn aan te voeren tegen een levensbeschouwer. Rouvoet, bijvoorbeeld. Die zou ook een niet onaardige lijkschouwer kunnen zijn, trouwens. Minstens in een film.

Het verhaal in DePers vertelt me niet wat precies de taak is van de gemeentelijke lijkschouwer, waarvan er driehonderd in Nederland zijn, die samen tienduizend lijken schouwen, ruwweg één per dag, dus. Dat lijkt me heel wat, hoewel er wel tien of twintig keer zo veel mensen dood gaan per jaar. Door wie worden die geschouwd, behalve dan door degenen die naar het opbaren komen kijken?

Ik neem aan dat de keuze voor lijkschouwing (door een lijkschouwer) wordt gemaakt, als de aangetroffen omstandigheden daartoe aanleiding geven. En dan nog schijnen er lijkschouwers te zijn die het lijk alvorens het te schouwen, niet uitkleden. En dus bij voorbaat uitsluiten dat ergens op het lichaam een gaatje of een vlekje te vinden zou kunnen zijn waaruit, via jarenlang uitvoerig onderzoek in drie gespecialiseerde laboratoria, kan worden opgemaakt dat het gaatje gemaakt is door een wesp, of door Al Quaida, de KGB of door Mohammed Bouyeri, dan wel de buurman.

Het meest verontrustend in het bericht vind ik persoonlijk dat degenen bij DePers die dit interessante onderwerp onder handen hebben gehad, hebben ontdekt dat vorig jaar iemands lijk is geschouwd, die helemaal geen lijk was maar in tegendeel een levend mens, niet springlevend natuurlijk, maar verder hoogstens een beetje bleker dan normaal. Ik zie weer het spookbeeld voor me van de kist die na driehonderd jaar geopend wordt en dat er dan geen lijkschouwer aan te pas hoeft te komen om te zien dat de inzittende na de begrafenis nog pogingen heeft gedaan weer bovengronds te komen.

Komt nog bij dat ik beter niet heet van de naald een stukje kan schrijven, de leukste invallen komen pas in de loop van de dag. Maar ik moet naar Ridderkerk, u weet wel, dat gat zonder centrum waar ik nog niet dood gevonden zou willen worden en als dat toch het geval is: vraag de lijkschouwer eerst naar zijn diploma.

Geen gezicht anno 2007

De krant, het journaal, die brengen vrijwel uitsluitend slecht nieuws, berichten die gaan over mensen waarmee, inderdaad, iets, of veel, mee mis is. Een oeroud spreekwoord geeft me gelijk: ‘Geen tijding, goede tijding.’ De Amsterdamse journalist Han Lammers vatte het zo samen: een goed bericht is een bericht waar de kop ‘Dat komt er van’ boven kan staan.

Als je er even over nadenkt, besef je dat alles wat zich in je omgeving manifesteert, valt in de categorie ‘nieuws’, van het overvliegen van een formatie ganzen in V-vorm tot de balletvoorstelling in de schouwburg, het popconcert in de open lucht en zo ongeveer alles op de televisie, misschien met uitzondering van het testbeeld. Altijd wordt er iets getoond dat je nog niet kende, en als het een herhaling betreft: iets dat je nog niet voldoende kende. Een heel vaak is het slecht nieuws.

Het dier mens is nieuwsgierig omdat het voortdurend wil weten wat zijn of haar positie in de samenleving is. Hoor ik bij de winnaars of bij de verliezers? Waar bevind ik me op de schaal tussen oerlelijk en bloedmooi?

En daar komen dus ook al die freakshows op de tv vandaan. Ze zijn een voortzetting van de freakshows uit de Middeleeuwen, toen de vrouw met de baard, de man met een scrotum als een aardappelzak, de Siamese tweeling, de dwergen en de bultenaren de functie hadden, de ‘gewone’ mensen met al hun zorgen gerust te stellen: het kon altijd nog erger. Nog leuker waren de openbare terechtstellingen, hoe gruwelijker hoe beter: dat overkomt anderen en niet mij! Ik ben een goed mens!

Het mooie van een tv-toestel is, dat je er tientallen zenders op kunt krijgen. Ook kan het toestel uit en lokt de boekenkast; over martelpraktijken, lijkenroof en seksuele aberraties zijn hele bibliotheken volgeschreven. En als je per se wilt kijken hoef je niet met alle geweld programma’s aan te zetten waarin je Patty Brard, Viola Holt, Hugo Borst, Prem Radakishun of Bonny Saint Claire kunt zien demonstreren hoe lelijk, dom, dronken en afgetakeld ze zijn. Je kunt desgewenst dagenlang pandaberen bamboe zien eten, apen door bomen zien slingeren op een manier die je zelf ook wel zou willen beheersen, jonge olifantjes onder de slurf van hun moeder tegen de regen zien schuilen, modeshows van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat, zeilraces tot je er bij neervalt.

We hebben nu de schaatsers wel zo’n beetje gehad en boeren die ook wel eens wat anders willen dan een willig schaap, ouders met verwilderde kinderen en/of een woning of een echtgenote die nodig aan een opknapbeurt toe zijn.

Voor de volgende stap in het freakshowgebeuren zou ik persoonlijk eerst op zoek gaan naar vrouwen met baarden, mannen met enorme zakken of dwergen en bultenaren, maar als je meteen dóór wilt naar de mensen met een geschonden gelaat: wees mijn gast. Ik leer daar uit hoe ik op deze ladder sta: ik schrik me altijd dood als ik iemand met een ernstig verbrand gezicht zie en heb de neiging ergens anders naar te kijken. Chantal Janzen, voorbeeld. Dat kan dus, met de afstandsbediening.

Het genre kent geen grenzen, dat is het mooie er van. De eerste openbare terechtstelling hebben we laatst gezien, we gaan de komende jaren nog veel meer moois te zien krijgen – zodat je misschien zelfs gaat terugverlangen naar die zoetsappige programma’s van vroeger, vol met mensen zonder gezicht.

Avontuur

Je moet natuurlijk niet meteen klaar staan met een complete reactie, vooral als je de neiging hebt ongezien al een vernietigend oordeel te schrijven – omdat je als rechtgeaard journalist alleen je eigen krant goed vindt, al is die nog zo slecht, fout gespeld, verkeerd bezorgd en kletsnat in de bus gevallen.

Daar komt nog bij dat ik de lichte neiging heb een zekere bewondering te koesteren voor lui die het ondanks alles toch nog een keertje willen proberen, op grond van het idee dat zij de juiste man/vrouw op de juiste plaats zijn, met een geheel nieuw origineel concept. Naarmate je vaker bij Pauw & Witteman en bij DWDD de gelegenheid krijgt helemaal leeg te lopen krijg je vanzelf de indruk dat het ditmaal inderdaad een schot in de roos zal zijn.

Even voor de duidelijkheid: het gaat hier over het vandaag voor het eerst verschenen gratis dagblad DePers (www.depers.nl) een uitgave die een uitdrukkelijk een ‘kwaliteitskrant’ wil zijn (hoe sleets dat begrip in Nederland inmiddels ook moge zijn) en die het zonder hoofdredacteur moet doen omdat krantenuitgever Wegener niet opziet tegen broodroof als het er om gaat, de belangen van de aandeelhoudertjes te dienen. ( Wegener heeft met succes een beroep gedaan op een concurrentiebeding, waardoor Ben Rogmans (50) vooralsnog geen hoofdredacteur van De Pers mag worden.) Maar dit terzijde.

Andere gratis kranten, Sp!ts en Metro, ontlenen hun bestaansmogelijkheid aan kapitaalkrachtige concerns als geldschieters en zeker ook aan het feit dat ze nauwelijks een redactie hebben, voor een deel meeliften op bestaande distributiekanalen en niet verder komen dan treinstations. Goedkope productie, dus eigenlijk.

DePers niet. Die heeft een kapitale redactie met alleen al vijftig redacteuren (de lijst staat op de website) plus sjieke dus dure vormgeving en een reeks columnisten met dure namen die het ook niet voor niks doen. Het eerste stukje van Hans Wiegel laat trouwens zien dat die het schrijven van columns niet dagelijks doet – ik zou het netjes houden.

Het zwakste punt van DePers is dat geldschieter Boekhoorn lang zo rijk niet is als John de Mol en wellicht niet bereid is Ouwehands Dierenpark van de hand te doen, mocht drie jaar en/of zijn vermogen niet voldoende zijn om het nieuwe orgaan op de rails te krijgen met maar liefst 700.000 exemplaren – evenveel als De Telegraaf, die van alles is, behalve een kwaliteitskrant.

Kent uitgever Cornelis van den Berg, die kennelijk ook hoofdredacteur speelt, de geschiedenis van het Eindhovens Nieuwsblad? Vermoedelijk niet, het eerste gratis dagblad verscheen tussen 21 maart en 13 april 1983, toen Van den Berg bezig was het strikdiploma te behalen. Een vastgoedondernemer in Valkenswaard, Huub Schalkwijk (wisten wij veel van vastgoed)  vatte het plan op een huis aan huis (in Eindhoven en omgeving) verschijnend gratis dagblad op te zetten, en deed dat vervolgens ook. Het was bedoeld als concurrent voor het Eindhovens Dagblad, aan hoofdredacteur Wim Jongsma is de uitspraak toegeschreven ‘Wij tarten een machtige tegenstander.’ Schalkwijk ronselde met aanstekelijk enthousiasme een uitstekende redactie bij elkaar, mensen zegden dijken van banen op om aan het avontuur mee te doen. Ik kende er verschillende van, je keek gespannen toe, want als het zou lukken, dan was dat een doorbraak van jewelste.

Het lukte niet, het  blad struikelde vooral over de slechte bezorging die de adverteerders in het verkeerde keelgat schoot. En de ondernemer was de schrik om het hart geslagen wegens de kosten die bij gebrek aan adverteerders voor zijn rekening kwamen. Hij trok er na 22 dagen al de stekker uit, waarna iedereen op straat stond, zonder enige garantie.

Zet hem op, DePers!

Film met een luchtje

Een van de meest boeiende romans die ik ooit heb gelezen was ongetwijfeld ‘Das Parfüm’ van Patrick Süsskind. Het is het verhaal van een jongeman, Jean-Baptiste Grenouille die geboren is op een van de (in het begin van de achttiende eeuw) meest stinkende plaatsen ter wereld, een vismarkt in Parijs; hij blijkt een buitengewoon verfijnd reukorgaan te hebben dat hem er toe brengt het allerbeste parfum te wereld te willen maken. Regisseur Tom Tykwer heeft er een schitterend vormgegeven, maar buitengewoon beklemmende film van gemaakt, genaamd Perfume.

Jean-Baptiste komt na enige omzwervingen in aanraking komt met parfumeurs als Pelissier en Baldini – de laatste een prachtige gastrol van Dustin Hoffman – en daar beseft hij dat die twee knoeiers zijn, en dat hijzelf degene zal worden die  het allerbeste parfum maakt; hij meent te weten dat dat parfum er op wacht, door hem gemaakt te worden.

Hoe dat komt ontdekt Grenouille – zwaar contactgestoord als hij is – bij toeval doordat hij een fruitverkoopster in de stad ziet en vooral ruikt. Hij volgt haar en als ze niet vrijwillig haar geur wil afgeven, wurgt hij haar.

Alle mensen hebben een eigen geur, maar de geur van sommige vrouwen is onweerstaanbaar. Grenouille kan niet anders dan vrouwen te zoeken en te volgen die de geur hebben die hem het meest aantrekt. Leermeester Baldini heeft hem voorgehouden dat alle parfums op een heel bepaalde manier moeten worden samengesteld uit twaalf verschillende essences, verdeeld in drie groepen. Grenouille heeft dus in de gaten dat de vrouwen die hij uitzoekt hun geur niet vrijwillig afgeven en dan blijft er maar één oplossing mogelijk: ze doodslaan alvorens hen hun geur af te nemen. In Parijs vermoordt hij eerst de fruitverkoopster en daarna een hoer; vervolgens vlucht hij naar het centrum van de parfumindustrie, Grasse. Onderweg daarheen ruikt hij op kilometers afstand de dochter Laura van een adellijke parfumhandelaar, en ook zij gaat er aan, nadat nog eens negen andere meisjes haar voorgegaan zijn.

Van schraapsel van hun huid en van hun haar maakt Grenouille de twaalf essences. Als er elf klaar zijn maakt hij alvast een parfum, maar dat is het net niet. Pas als de essence van Laura is toegevoegd, is het parfum helemaal perfect. En, zo blijkt, zeer krachtig. Want Grenouille wordt gepakt voor de moorden en zal op buitengewoon artistieke wijze worden terechtgesteld – de terechtstelling van Saddam Hoessein had daarbij vergeleken meer weg van de jaarlijkse griepprik – maar Grenouille heeft kans gezien het parfum mee te smokkelen, en als hij het schavot beklimt, wappert hij met een zakdoekje waarop hij een paar druppels heeft gesprenkeld. Met verrassend gevolg, want eerst gaat iedereen voor hem op de knieën (‘een engel!) en vervolgens slaat de massaal op de executie afgekomen bevolking van Grasse, inclusief de aartsbisschop, met zijn allen aan het neuken. En Grenouille ontsnapt op die manier aan de executie. (De scène doet overigens sterk denken aan enkele Axe reclamespots.) Hij blijft een eenzame figuur, gaat terug naar Parijs, naar zijn geboorteplaats, waar hij zelfmoord pleegt door het hele flesje parfum over zich heen te sprenkelen. Men kan zich het gevolg voorstellen. Er blijft niets van hem over.

Süsskind heeft jaren geaarzeld voor hij regisseur Tom Tykwer toestemming gaf het verhaal te gebruiken, en het is ook te zien waarom. Gelukkig is de film werkelijk schitterend geworden met goed werk van hoofdrol Ben Whishaw en van Laura (Rachel Hurd-Wood), ongelooflijke decors, een kleurstelling alsof de film inderdaad in de achttiende eeuw is gemaakt, buitengewoon fraaie muziek. Het is zonder meer een belevenis.

Maar van het boek is feitelijk alleen het kale verhaal vergebleven, of zelfs minder dan dat. Het boek is een langgerekte ode aan de geur, de lezer krijgt een halve geurenencyclopedie over zich uitgestort, en hoewel Grenouille ook in de film heel mooi een eenzame, volslagen contactgestoorde figuur blijft, is hij dat in het boek veel heftiger. De film is veel meer het verhaal van een seriemoordenaar, het boek gaat vooral over geuren en de invloed die ze kunnen hebben. Dat is ook niet eenvoudig: om het boek echt te kunnen verfilmen zou de geurenfilm uitgevonden moeten worden…
___________

Bij de foto's (afkomstig van IMDb): Het affiche, Ben Whishaw en Dustin Hoffmann, de menigte op het plein in Grasse juicht Grenouille toe die op het schavot staat en een zakdoekje met het parfum gooit, Rachel Hurd-Wood (als Laura) en Grenouille sprenkelt het parfum over zijn hoofd.

Verbazend

Het is verleidelijk om de hele column van Joe Queenan uit de boekenbijlage van de New York Times over te nemen. Maar gelukkig herinner ik me tijdig de vermaning van een hoofdredacteur onder wiens gezag ik ooit viel, die zei: ‘Je moet je stukjes zelf schrijven.’

Maar zo’n columnist mag je natuurlijk wel op een idee brengen. De man is schrijver en boekenrecensent en vooral boekenlezer en dus boekenkoper. Maar hoe kies je wat je koopt? Je kunt wel alles kopen dat wordt aangeprezen en dan koop je dus inderdaad echt alles. Dat gaat niet alleen enorm in de papieren lopen, je kunt gewoon ook niet alles lezen. Dus houd je een aantal criteria aan. Queenan schrijft: ‘Vroeger beperkte ik me tot aanschaf van koopwaar die werd beschreven als ‘lichtend’ of zelfs ‘lichtgevend’. Maar dan kreeg je toch ontzettend veel boeken in huis over bijen, de Provence en de schilder Vermeer. Lichtende of lichtgevende boeken hebben de neiging over wijsheid te gaan en over introspectie, terwijl ik liever boeken heb die afgaan als een stuk knalvuurwerk. Als ik een boek koop, wil ik niet dat het me wijzer maakt of gelukkiger of zelfs maar beter geïnformeerd. Ik wil tegen de vlakte geknald worden door de vuurwerkkundige talenten van de schrijver. Ik wil verbaasd achterblijven.’

Verbazend, dat is het bijvoeglijk naamwoord dat Queenan zoekt. Als een boek ‘verbazend’ is, dan is het een goed boek – zij het dan dat er ook een paar beperkingen zijn. Als het woord ‘verbazend’ op de flaptekst staat die kennelijk geschreven is door een leuke jongste bediende op de uitgeverij die vanwege haar ‘verbazende’ vormen dat baantje heeft gekregen, dan aarzelt Queenan nog wel. En zo zijn er meer kanttekeningen. Maar als bepaalde recensenten het woord gebruiken, is Queenans ervaring, dan moet het wel een goed boek zijn. Dus.

Daarmee stelt hij zich natuurlijk wel bloot aan recensenten die om der wille van de verkoopcijfers van het boek (waar ze dus geen belang bij dienen te hebben) er even het woord ‘verbazend’ in laten vallen (desnoods in de zin ‘verbazend slecht geschreven’) en Queenan trekt de portemonnee.

Iedere boekenkoper kent het dilemma. Ik heb bijvoorbeeld vaste reeks schrijvers van wie ik alles gelezen wil hebben. Eigenlijk is Adriaan van Dis daar ook bij. ‘De Wandelaar’ schijnt een verbazend boek te zijn, maar ik heb al een oplossing: ik wacht tot de paperback, of tot de dag dat Bruna het voor vijf euro heeft liggen.

Waar ik wel één seconde bij stil stond, dat was The Castle in the Forest, het eerste boek in tien jaar van Norman Mailer. Maar toen las ik dat het boek ging over de duivel, die de gedaante van een SS-er genaamd Dieter heeft aangenomen en van daaruit vertelt over de jeugd van Adolf Hitler. Toch wel enigszins verbazend natuurlijk. Maar gelukkig zag ik ook, dat de zin ‘You filthy Kraut’ er in voorkomt. Nee dank u; Amerikanen en nazi Duitsland, daar snapten ze net zo weinig van als tegenwoordig van Irak en de rest van de wereld. Dus ik heb verbazend weinig zin dat boek te kopen.